Wtorek, 28 czerwca 2022 r. – Wspomnienie św. Ireneusza z Lyonu, biskupa i doktora Kościoła

Wtorek, 28 czerwca 2022 r.

Wspomnienie św. Ireneusza z Lyonu, biskupa i doktora Kościoła

Ireneusz urodził się w Smyrnie (dzisiejszy Izmir w Turcji) około 130 r. (chociaż podawane są też daty między 115 a 125 rokiem albo między rokiem 130 a 142). Był uczniem tamtejszego biskupa, św. Polikarpa – ucznia św. Jana Apostoła. W swoim dziele „Przeciw herezjom” Ireneusz pisze, że gdy był uczniem św. Polikarpa, ten był już starcem. Apostołował w Galii (teren dzisiejszej Francji). Stamtąd w 177 r. został wysłany przez chrześcijan do papieża Eleuteriusza z misją. Kiedy Ireneusz był w drodze do Rzymu, w mieście nastało krwawe prześladowanie, którego ofiarą padli św. Potyn, biskup Lyonu, i jego 47 towarzyszy. Kiedy Ireneusz powrócił do Lyonu (łac. Lugdunum), został powołany na biskupa tegoż miasta po św. Potynie. Jako wybitny teolog zwalczał w swoich pismach gnostyków, wykazując, że tylko Kościół przechował wiernie tradycję otrzymaną od Apostołów. Nie wiemy nic o działalności duszpasterskiej Ireneusza. Pozostawił jednak dzieło, które stanowi prawdziwy jego pomnik i wydaje najwymowniejsze świadectwo o wiedzy teologicznej autora, jak też o żarliwości apostolskiej o czystość wiary. Ireneusz używał greki. W swoim dziele „Przeciw herezjom” (które zachowało się w jednej z łacińskich kopii) przedstawił wszystkie błędy, jakie nękały pierwotne chrześcijaństwo. Jest to więc niezmiernie ważny dokument. Zbija on błędy i daje wykład autentycznej wiary. Zawiera nie tylko indeks herezji, ale także sumę tradycji apostolskiej i pierwszych Ojców Kościoła. Drugie dzieło, „Dowód prawdziwości nauki apostolskiej”, zachowało się w przekładzie na język ormiański. Ireneuszowi zawdzięczamy pojęcie Tradycji i sukcesji apostolskiej, a także spis papieży od św. Piotra do Eleuteriusza. Euzebiusz z Cezarei (pisarz i historyk Kościoła żyjący na przełomie III i IV w.) nie podaje, jaką śmiercią pożegnał życie doczesne w 202 r. Ireneusz, ale wyraźnie o jego męczeńskiej śmierci w czasach prześladowań Septymiusza Sewera piszą św. Hieronim (w. V) i św. Grzegorz z Tours (w. VI). Pochowany został w Lyonie, w kościele św. Jana, który później otrzymał jego imię. Relikwie zostały zniszczone przez hugenotów w 1562 r.

 

 

1.czytanie (Am 3, 1-8; 4, 11-12)

Proroctwo przeciw królestwu Izraela

Czytanie z Księgi proroka Amosa

«Słuchajcie tego słowa, które mówi Pan do was, synowie Izraela, do całego pokolenia, które Ja wyprowadziłem z ziemi egipskiej: Jedynie was znałem ze wszystkich narodów na ziemi, dlatego was nawiedzę karą za wszystkie wasze winy.

Czyż wędruje dwu razem, jeśli się wzajem nie znają? Czyż ryczy lew w lesie, nie mając zdobyczy? Czyż lwiątko wydaje głos ze swego legowiska, jeśli niczego nie schwytało? Czyż spada ptak na ziemię, jeśli nie było zastawionego sidła? Czyż się unosi pułapka nad ziemią, zanim coś schwytała? Czyż dmie się w trąbę w mieście, a lud nie zadrży? Czyż zdarza się w mieście nieszczęście, by Pan tego nie sprawił? Bo Pan Bóg nie uczyni niczego, nie objawiwszy swej tajemnicy sługom swym, prorokom. Gdy lew zaryczy, któż się nie ulęknie? Gdy Pan Bóg przemówi, któż nie będzie prorokować?

Spustoszyłem was, jak podczas Bożego spustoszenia Sodomy i Gomory; staliście się jak głownia wyciągnięta z ognia; ale do Mnie nie powróciliście – mówi Pan. Dlatego tak uczynię tobie, Izraelu, a ponieważ tak ci uczynię, przygotuj się, by stawić się przed Bogiem twym, Izraelu!»

Komentarz

O Księdze:

1. Amos pochodził z Tekoa, miasta położonego na Pustyni Judzkiej. Był pasterzem, a także właścicielem plantacji sykomor. Jego kontakt ze środowiskiem pasterzy, ludźmi prostymi i biednymi, w dużej mierze wpłynął na kształt jego poglądów dotyczących życia społecznego. Życie społeczne jest jednym z głównych tematów jego nauczania. Amos był człowiekiem wykształconym i dobrze zorientowanym w wydarzeniach, które miały miejsce w Izraelu i krajach ościennych. Chociaż sam mieszkał w Królestwie Południowym, w Judzie (po śmierci Salomona, jako efekt grzechu, które król popełnił, jedno państwo żydowskie rozpadło się na dwa królestwa: Północne ze stolicą w Samarii oraz Południowe ze stolicą w Jerozolimie), to działał na terytorium Królestwa Północnego (Izrael).
2. Wystąpienia Amosa jako proroka następowały pod koniec pierwszej połowy VIII w. przed Chr. (ok. 760-755 przed Chr.). Jego działalność zbiegła się z panowaniem Jeroboama II, którego rządy charakteryzowały się wielkim rozkwitem politycznym i gospodarczym królestwa, kiedy to Izrael cieszył się z odzyskanych ziem i umacniał swoją pozycję na Bliskim Wschodzie (2 Krl 14,25-28). W tym czasie jednak nasiliły się znaczne dysproporcje społeczne. Bogaci właściciele ziemscy coraz bardziej ciemiężyli ubogich i często zmuszali ich do niewolniczej pracy. Ludzie majętni otrzymywali coraz więcej przywilejów, natomiast biedni nie mieli żadnych środków na swoją obronę i popadali w nędzę. Upadek moralny zamożnych doprowadził również do osłabienia życia religijnego w Izraelu, co przejawiało się przede wszystkim w niezgodnym z prawem kulcie. Zmalało znaczenie świątyni jerozolimskiej, ponieważ ofiary składano głównie w sanktuariach w Betel, Dan i Gilgal. Co więcej, kult Boga zaczął być wypierany przez bałwochwalcze praktyki sprawowane ku czci Baala. Wystąpienie Amosa, a wkrótce po nim także Ozeasza, było więc reakcją na nadużycia religijne i społeczne, do których dochodziło w Królestwie Północnym.
3. Myśl teologiczna Amosa skupia się na problematyce społecznej. Prorok z całą mocą piętnuje wszelkie formy bezprawia zarówno wśród obcych narodów (Am 1,3 – 2,3), jak i w samym Izraelu (Am 2,6-8; 4,1; 5,10-12; 8,4-6). W sposób szczególny prorok broni najbiedniejszych, którzy z powodu wyzysku ze strony bogatych popadali w niewolę. Amos łączy pojęcie ubóstwa ze sprawiedliwością (Am 2,6; 5,12). Ludzie biedni, mimo że doznają krzywdy od innych, zwłaszcza tych, którzy powinni przestrzegać prawa z racji zajmowanego urzędu (urzędnicy dworscy, kapłani, sędziowie), pozostają wciąż sprawiedliwi, tzn. wierni Bogu. Tym samym Amos zapoczątkował w mentalności żydowskiej refleksję o ubogich należących do Boga. Tematyka ta była rozwijana przez późniejszych proroków (np. Ha 2,4). Łamanie prawa i podstawowych zasad sprawiedliwości zostanie przez Boga surowo ukarane. Zapowiadana kara zrealizuje się przez porażenie ogniem (Am 1,3 – 2,5; 5,6; 7,4), niewolę (Am 1,15; 4,2n; 5,27), a także głód słowa Bożego (Am 8,11n). Amos zdecydowanie piętnuje także wszelkie formy kultu bałwochwalczego (Am 3,14). Wezwanie do nawrócenia jest zachętą, aby szukać Boga i czynić dobro, a odwracać się od zła (Am 5,4-6.14n).
4. Księga Amosa ukazuje Boga jako Pana i Władcę całego wszechświata. W związku z tym bardzo często nadaje Mu tytuł Pana Zastępów (np. Am 3,13; 4,13). Bóg panuje zarówno nad siłami natury, jak i nad losem człowieka (Am 4,13; 5,8n; 9,5n), sprawuje sąd nad swoim ludem i nad obcymi narodami (Am 1,3 – 2,16), szczególnie upodobał sobie w Izraelu (Am 3,1n), ale należą do Niego również inne narody (Am 9,7). Amos uświadamia Izraelitom, że są narodem wybranym, ale nie może to być powodem do popadania w pychę, gdyż zostali wybrani przez Boga nie ze względu na ich zasługi. Wyróżnienie, jakie ich spotkało, stawia przed nimi szczególną odpowiedzialność za ich postępowanie i dlatego w czasie sądu Bożego nie będzie żadną okolicznością łagodzącą.
5. Ważną kwestią w przepowiadaniu Amosa jest również wprowadzony przez niego i rozwijany później przez innych proroków temat Dnia Pana i Reszty Izraela. Według Amosa Dzień Pana będzie dniem sądu i kary, przed którą nie ucieknie żaden z grzeszników. Kara Boża w sposób szczególny dotknie Izraelitów. Zostanie jednak ocalona Reszta Izraela, którą stanowić będą jedynie ci, którzy dochowali wierności Bogu (Am 3,12; 5,15). Ci, którzy ocaleją, będą żyć w czasach błogosławieństwa Bożego i powszechnego dobrobytu (Am 9,11-15).
6. Bezpośrednie cytaty z Księgi Amosa znajdują się także w Nowym Testamencie (Dz 7,42n; 15,16n). Ze względu na szczególną troskę o ubogich, która charakteryzuje nauczanie Amosa, jego księga od początków chrześcijaństwa służy za podstawę społecznej nauki Kościoła.

O czytaniu:

Am 3,

¹Słuchajcie tego słowa, które Pan wypowiedział przeciwko wam, Izraelici,

przeciwko całemu plemieniu, które wyprowadziłem z ziemi egipskiej:

²Jedynie was wybrałem ze wszystkich narodów na ziemi,

dlatego będę was karał za wszystkie wasze winy.

³Czy mogą iść razem dwie osoby,

które się ze sobą nie spotkały?

⁴Czy ryczy lew w lesie,

zanim coś zdobędzie?

Czy lwiątko wydaje głos ze swojego legowiska,

jeśli niczego nie schwytało?

⁵Czy wpada ptak w sidła na ziemi,

jeśli sidła nie było?

Czy odskoczy sidło od ziemi,

dopóki się w nie coś nie złapie?

⁶Czy lud się nie lęka,

gdy w mieście zabrzmi trąba?

Czy zdarza się w mieście nieszczęście,

którego by Pan nie dopuścił?

⁷Bo Pan Bóg nie uczyni niczego,

zanim nie objawi swojego zamiaru

swoim sługom, prorokom.

⁸Gdy lew zaryczy,

któż się nie ulęknie?

Gdy Pan Bóg przemówi,

któż nie będzie prorokował?

⁹Głoście w pałacach Aszdodu

i w pałacach ziemi egipskiej mówcie:

Zbierzcie się na górach Samarii,

patrzcie, jak wielkie jest w niej zamieszanie

i ile w niej przemocy.

¹⁰Nie potrafią już postępować uczciwie,

przemoc i gwałt panują w ich pałacach

– wyrocznia Pana.

¹¹Dlatego tak mówi Pan Bóg:

Nieprzyjaciel oblegnie ten kraj;

zniszczona będzie twoja potęga,

a twoje pałace oddane grabieży.

¹²Tak mówi Pan:

Jak pasterz wyrywa z lwiej paszczy

dwie nogi lub koniec ucha,

tak będą uratowani tylko nieliczni Izraelici

spośród siedzących w Samarii na swoich łożach

i na kosztownych dywanach.

¹³Słuchajcie i oznajmijcie domowi Jakuba

– wyrocznia Pana Boga, Boga Zastępów:

¹⁴W dniu, kiedy będę karał występki Izraela,

zniszczę również ołtarze Betel.

Odcięte zostaną rogi ołtarza

i upadną na ziemię.

¹⁵Zburzę pałac zimowy i letni,

zniszczę komnaty zdobione kością słoniową

i runą wielkie pałace

– wyrocznia Pana.

Am 4,

¹Słuchajcie tego słowa, krowy Baszanu, które mieszkacie na górach Samarii,

uciskacie biednych, gnębicie ubogich

i mówicie waszym mężom: „Przynieś no coś do picia!”.

²Pan Bóg przysiągł na swoją świętość:

Oto nadchodzą dni,

kiedy wywloką was hakami,

a pozostałe – rybackimi wędkami.

³Wyjdziecie przez wyłomy w murze, jedna po drugiej,

i zostaniecie wypędzone za Hermon

– wyrocznia Pana.

⁴Idźcie do Betel i grzeszcie,

idźcie do Gilgal i grzeszcie jeszcze więcej!

Każdego ranka przynoście wasze ofiary

i co trzeci dzień dziesięciny!

⁵Składajcie także chleb kwaszony na ofiarę dziękczynną

i głośno ogłaszajcie, że składacie dobrowolne ofiary!

Bo przecież lubicie te rzeczy, Izraelici

– wyrocznia Pana Boga

⁶To Ja sprowadziłem na was klęskę głodu

we wszystkich waszych miastach

i brak chleba we wszystkich waszych wioskach.

Lecz wy nie powróciliście do Mnie

– wyrocznia Pana.

⁷To Ja wam deszcz wstrzymałem

na trzy miesiące przed żniwami:

zesłałem deszcz na jedno miasto,

a w drugim mieście nie padało;

jedno pole zostało zroszone,

a drugie, na które deszcz nie padał,

pozostało suche.

⁸I mieszkańcy dwu, trzech miast

przyszli do jednego, aby się napić,

ale nie zaspokoili pragnienia.

Lecz wy nie powróciliście do Mnie

– wyrocznia Pana.

⁹Dotknąłem wasze zboża rdzą i śniecią,

sprawiłem, że uschły wasze ogrody i winnice,

a drzewa figowe i oliwne obgryzła szarańcza.

Lecz wy nie powróciliście do Mnie

– wyrocznia Pana.

¹⁰Zesłałem na was zarazę jak niegdyś na Egipt,

wybiłem mieczem waszych młodzieńców,

pozwoliłem uprowadzić wasze konie;

swąd spalonych obozów dotarł do waszych nozdrzy.

Lecz wy nie powróciliście do Mnie

– wyrocznia Pana.

¹¹Dokonałem wśród was wielkiego spustoszenia,

jak niegdyś w Sodomie i Gomorze,

staliście się jak głownia wyciągnięta z ognia.

Lecz wy nie powróciliście do Mnie

– wyrocznia Pana.

¹²Dlatego tak postąpię z tobą, Izraelu!

A ponieważ tak chcę z tobą postąpić,

przygotuj się, Izraelu, na spotkanie z twoim Bogiem!

7. Am 3,1-3. Dzisiejszy czytanie jest fragmentem ciągu oskarżeń kierowanych do Izraelitów (Am 3,1 – 6,14). Przedstawiając słowa Boga, Amos, niespodziewanie przechodzi od wypowiedzi formułowanej w trzeciej osobie do mowy wygłaszanej w pierwszej osobie. Świadczy to o tym, że prorok w pełni identyfikuje się z Bogiem, w imieniu którego przemawia, a treść Jego wypowiedzi oddaje wiernie w swoim nauczaniu. Już w pierwszych słowach Amos burzy błędne przekonanie Izraelitów o tym, że z powodu wybrania przez Boga zajmują uprzywilejowaną pozycję względem innych narodów. Izraelici myśleli bowiem, że samo pielgrzymowanie do sanktuariów i składanie ofiar wystarczy do wypełnienia zobowiązań wynikających z przymierza, które Bóg z nimi zawarł. W tym przekonaniu bez wątpienia umacniał ich fakt, że czasy, w których żyli, charakteryzowały się pokojem i dobrobytem, co mogło budzić przeświadczenie, że nic złego nie powinno już ich spotkać. Amos uświadamia im, że właśnie z powodu szczególnego wybrania i uprzywilejowania zostaną ukarani surowiej niż inne narody. Temat większej odpowiedzialności podejmie w Nowym Testamencie także Chrystus, który mówi wyraźnie, że od tego, komu więcej dano, więcej będzie się wymagać (Łk 12,48).
8. Am 3, 3-8. Słowa proroka, w których uwiarygodnia on swoją misję, są odpowiedzią na zarzuty, jakie mu stawiano, negując jego autentyczność jako proroka i podważając sens jego nauczania. Prorok stawia siedem retorycznych pytań, na które w sposób logiczny trzeba odpowiedzieć przecząco. Korzystając z obrazów zaczerpniętych z życia pasterskiego, wykazuje, że nic na świecie nie dzieje się bez przyczyny, że każde z wydarzeń niesie za sobą konkretne skutki. Podobnie nie bez przyczyny głos zabiera także Amos, który działa z natchnienia Bożego. Skoro prorok jest posłany przez Boga, to jego jedynym zadaniem jest przekazywanie Bożego słowa i nic nie może go od tego zadania zwolnić. Ukazana została tutaj istota profetyzmu. Bóg objawia wybranym przez siebie osobom swoje słowo po to, aby wiernie przekazali je wszystkim ludziom. Prorocy są nazwani sługami Boga, co dokładnie oddaje charakter ich posłannictwa w świecie. Całe ich działanie podporządkowane jest woli Bożej, ponieważ są oni pośrednikami Bożego objawienia. Prorocy mają więc obowiązek głosić objawioną im Bożą wolę, a ich słuchacze, uznając w nich posłańców samego Boga, powinni nie tylko wysłuchać ich orędzia, ale zastosować się do Bożych wymagań. Nowy Testament tytuł proroka odnosi tylko do Jana Chrzciciela i Jezusa (J 6,14). Proroctwo to również jeden z udzielanych Kościołowi darów Ducha Świętego, wyrażający się w objawianiu tajemnic, napominaniu, pocieszaniu i budowaniu wspólnoty (1 Kor 12,28).
9. Am 3,9-15. Amos w mocnych słowach zwraca się do Izraelitów mieszkających w Samarii. Zarzuca im niesprawiedliwość, przepych i niezgodny z prawem kult. Nieprawość Izraelitów jest tak wielka, że stanie się ona znana w sąsiednich krajach, wrogo nastawionych do Izraela. Amos oskarża zwłaszcza ludzi bogatych, którzy nie mają żadnego umiaru w korzystaniu ze środków materialnych, które zgromadzili, wyzyskując ubogich. Przepych, luksus, brak uczciwości i przemoc zostaną jednak ukarane. Drapieżni bogacze zostaną ograbieni przez najeźdźców, gdyż Izrael zostanie oblężony, podbity i splądrowany. Bóg wybawi swój lud, ale liczba ocalonych będzie minimalna. Ludzie, którzy ocaleją przed najeźdźcą, będą świadkami wielkiej kary, jaka spotkała Izraela za jego grzechy. Nieuchronność kary została wyrażona w zapowiedzi odcięcia rogów ołtarza (w. Am3, 14), które były dla Izraelitów ostatnią nadzieją, ponieważ pozwalały korzystać z azylu. Winny śmierci, jeśli się ich uchwycił, zyskiwał prawo do nietykalności (Wj 21,13n; 1 Krl 1,50; 2,28). Izraelici zostaną więc pozbawieni tego, w czym pokładali swoją ufność i co stanowiło ich powód do dumy, czyli ołtarzy i pałaców.
10. Am 4,1-3. Prorok kieruje swoje orędzie do kobiet Samarii, które swoim złym postępowaniem zasłużyły na bardzo dosadne określenie ich krowami Baszanu (w. Am 4,1). Wyrażenie to odnosi się do bogatych i wpływowych kobiet wywodzących się z najwyższej klasy społecznej Królestwa Północnego, do żon możnowładców, które spędzały czas na dworskich ucztach. W kulturze semickiej istniał zwyczaj, że kobiety nie ucztowały wspólnie z mężczyznami. Opisywane przez proroka fakty pokazują więc wielkie zepsucie kobiet Samarii. Mają one olbrzymi wpływ na swoich mężów, wręcz dominują nad nimi i wydatnie przyczyniają się do wyzysku ubogich. Ciągłe ucztowanie prowadzi do otyłości i ociężałości biesiadników, co wydatnie podkreśla Amos, porównując kobiety do tłustych i dorodnych krów. Zapowiadając karę za ich grzechy, prorok posługuje się również metaforą zaczerpniętą z życia rolniczego i zapowiada, że kobiety te zostaną wyprowadzone ze swoich pałaców w taki sam sposób, w jaki wyprowadza się bydło na rzeź. Przywodzi to na myśl opisy uprowadzania Izraelitów przez Asyryjczyków, którzy zakładali niewolnikom metalowe kółka na nos bądź usta i skutych łańcuchami prowadzili w niewolę (2Krl 19,28; 2Krn 33,11; Iz 37,29). Prorok zapowiada również całkowite zniszczenie miast Samarii, których mieszkańcy będą siłą wyciągani nie przez bramy, ale przez wyłomy w murach zdobytego miasta.
11. Am 4, 4-5. Amos w ironicznych słowach odnosi się do niezgodnego z prawem kultu sprawowanego w dawnych sanktuariach Izraela. Prorok nie tyle potępia sam fakt sprawowania kultu, ile jego modyfikacje dokonywane samowolnie przez kapłanów działających w Królestwie Północnym. Celem krytyki jest wezwanie Izraelitów do opamiętania, skruchy i wiernego zachowywania prawa Bożego.
12. Am 4,6-12. Prorok przypomina Izraelitom kary, które Bóg zesłał w przeszłości na Izraela i zapowiada kolejne nieszczęścia, jeżeli nie powrócą oni do Boga. Dotychczasowe kary: głód, susza, nieurodzaj, szarańcza, wojna i trzęsienie ziemi były wyrazem miłosierdzia Boga, który upomniał swój lud i wzywał do porzucenia złego postępowania. Kara nie jest odwetem Boga, wyrównaniem rachunków z ludem, który złamał przymierze, ale ma znaczenie pedagogiczne. Zwraca bowiem uwagę Izraelitów na przyczynę spotykających ich nieszczęść i daje sposobność do poprawy. Większość przytoczonych klęsk to znane Izraelitom zjawiska przyrodnicze. Zostały one jednak ukazane jako przejaw działania Bożego. Izraelici nie potrafili odczytać prawdziwego sensu katastrof, których doświadczyli, co podkreśla Amos, powtarzając wielokrotnie oskarżenie: nie powróciliście do Mnie (ww. Am 4, 6.8.9.10.11). Brak odpowiedzi ze strony ludu na Boże działanie ściągnie na niego kolejną karę. Skoro Izraelici nie chcieli powrócić do Boga, to teraz On sam wyjdzie im na spotkanie, aby ukarać ich za grzechy, jakich się dopuścili. Prorok nie precyzuje rodzaju kary, którą Bóg dotknie Izraela. To niedomówienie wprowadza szczególne napięcie i lęk przed zapowiedzianym sądem. Korzystając z takich pedagogicznych środków, Bóg stara się skłonić swój lud do nawrócenia, aby mógł otrzymać błogosławieństwo obiecane w Przymierzu zawartym na Synaju (Wj 24).

 

 

Psalm (Ps 5, 5-6a. 6b-7. 8 (R.: por. 9a))

Prowadź mnie, Panie, w swej sprawiedliwości

Ty nie jesteś Bogiem, *
któremu miła nieprawość,
zły nie może przebywać u Ciebie, *
nie ostoją się przed Tobą nieprawi.

Prowadź mnie, Panie, w swej sprawiedliwości

Nienawidzisz wszystkich, *
którzy zło czynią.
Zgubę zsyłasz na każdego, kto kłamie. *
Pan brzydzi się człowiekiem podstępnym i krwawym.

Prowadź mnie, Panie, w swej sprawiedliwości

Ja zaś dzięki obfitości Twojej łaski *
wejdę do Twojego domu,
upadnę przed świętym przybytkiem Twoim, *
przejęty Twą bojaźnią.

Prowadź mnie, Panie, w swej sprawiedliwości

Komentarz

Tłem Psalmu 5. jest poranny kult w świątyni. Psalmista woła o pomoc wobec zagrożenia ze strony złoczyńców, którzy czyhają jego na życie. Jest on pewny azylu w świątyni Pańskiej, jest pewny, że Bóg – Obrońca zniszczy plany i knowania nieprzyjaciół.

W świetle Nowego Testamentu jest to wspaniała modlitwa człowieka sprawiedliwego, który oczekuje pełni życia, objawionej w zmartwychwstałym Chrystusie (w. 4: ⁴Rankiem słuchasz mego głosu, rankiem staję przed Tobą i czekam.). Wtedy na zawsze zniknie zło, a zbawieni zamieszkają w otwartym domu Boga (ww. 12n;: ¹²A wszyscy, którzy Tobie ufają, niech się weselą, na wieki niech się radują, a Ty mieszkaj wśród nich! Niech się chlubią Tobą wszyscy miłujący Twe imię, ¹³bo Ty błogosławisz sprawiedliwego, Panie, osłaniasz nas łaską jak tarczą! zob. Ap 21,3: ³Usłyszałem też potężny głos rozlegający się od tronu: „Oto mieszkanie Boga z ludźmi. On zamieszka z nimi i będą Jego ludem, a On będzie Bogiem z nimi.). Tak objawi się cel prostej drogi (w. 9: ⁹Prowadź mnie, Panie, w swej sprawiedliwości na przekór moim przeciwnikom. Skieruj mnie na swoją drogę!), którą jest Chrystus (J 14,6: ⁶Jezus mu odpowiedział: „Ja jestem drogą i prawdą, i życiem. Nikt nie przychodzi do Ojca, jak tylko przeze Mnie.).

 

 

Ewangelia (Mt 8, 23-27)

Uciszenie burzy na jeziorze

Słowa Ewangelii według Świętego Mateusza

Gdy Jezus wszedł do łodzi, poszli za Nim Jego uczniowie.

A oto zerwała się wielka burza na jeziorze, tak że fale zalewały łódź; On zaś spał. Wtedy przystąpili do Niego i obudzili Go, mówiąc: «Panie, ratuj, giniemy!»

A On im rzekł: «Czemu bojaźliwi jesteście, ludzie małej wiary?» Potem, powstawszy, zgromił wichry i jezioro, i nastała głęboka cisza.

A ludzie pytali zdumieni: «Kimże On jest, że nawet wichry i jezioro są Mu posłuszne?»

Komentarz

O księdze:

1. Sam tekst Ewangelii według św. Mateusza nie podaje imienia jej autora. Najstarsza tradycja( około I połowy II w.) przypisuje ją apostołowi Mateuszowi, który był poborcą podatkowym w Kafarnaum (Mt 9,9; 10,3; Mk 2,14; Łk 5,27.29). O profesji autora świadczą fachowe określenia dotyczące podatków oraz systemu monetarnego (Mt 17,24; 22,19). Ponadto w mowach Jezusa pojawiają się liczne wypowiedzi przeciwko faryzeuszom i nauczycielom Pisma. Dawny poborca podatkowy, którym gardzili faryzeusze, nie przez przypadek akcentuje ten aspekt nauki Chrystusa.
2. Uważa się, że pierwotnie Ewangelia została zredagowana w języku aramejskim lub hebrajskim. Powszechnie przyjmuje się, że powstała w Syrii (Antiochia), gdzie żyło wielu Żydów. Została ona napisana między 80 a 90 r.
3. Ewangelia ta powstała z myślą o wierzących, którzy wywodzili się z judaizmu. Jej tekst odzwierciedla tradycje aramejskie lub hebrajskie. Potwierdzeniem tego jest obecność wyrażeń (Mt 16,19; 18,18) i słów typowo semickich (mamona, hosanna), które autor rzadko tłumaczy na język grecki. Wspominając również zwyczaje żydowskie, zakłada ich znajomość u czytelników i w przeciwieństwie do ewangelistów Marka i Łukasza, nie uważa za konieczne, aby je wyjaśniać (Mt 15,1-3; por. Mk 7,3n).
4. W Ewangelii według św. Mateusza dostrzega się pięć wielkich przemówień Jezusa, które stanowią odniesienie do Pięcioksięgu Mojżeszowego. Ewangelia ta jest więc swego rodzaju Pięcioksięgiem chrześcijańskim, który zawiera Prawo nowego Izraela, czyli Kościoła. Prawodawcą nowego ludu Bożego jest Chrystus – nowy Mojżesz. Tematem przewodnim tych wypowiedzi jest królestwo Boże, jednak każda z nich podkreśla inny, szczególny jego aspekt: 1) Mowa programowa, kreśląca obraz doskonałego ucznia. Jezus ogłasza w niej nadejście królestwa Bożego (Mt 5 – 7); 2) Mowa misyjna, dotycząca głoszenia królestwa. Jezus zapowiada w niej także prześladowania (Mt 10); 3) Zbiór przypowieści o tajemnicy królestwa (Mt 13); 4) Mowa eklezjalna, w której Jezus określa reguły, na których powinny opierać się wzajemne relacje uczniów we wspólnocie (Mt 18); 5) Mowa eschatologiczna traktująca o czasach ostatecznych i o udoskonaleniu królestwa (Mt 24–25).
5. Autor Ewangelii, posługując się tytułami mesjańskimi odnoszonymi do Jezusa, kreśli Jego bardzo wyraźny portret. Od początku wykazuje, że Jezus jest Chrystusem (Mesjaszem), Synem Dawida oraz Synem samego Boga. Ewangelista z wielką troską stara się uzasadnić, że w Jezusie wypełniły się obietnice i zapowiedzi Starego Testamentu. Mocno akcentuje mesjańską godność Jezusa, z którą bardzo ściśle łączy się tytuł Syn Dawida. Odnosząc go do Jezusa, potwierdza, że to On jest oczekiwanym przez Żydów Mesjaszem. Tytuł Syn Boży podkreśla Boską naturę Jezusa, choć nie w każdym wypadku w sensie ścisłym oznacza on bóstwo Mistrza z Nazaretu. W tytule Syn Człowieczy zawiera się natomiast prawda, że Jezus jest kimś więcej niż zwykłym człowiekiem i żaden król ziemski nie może się z Nim równać. Tytuł ten łączy osobę Jezusa z cierpiącym Sługą Pana, znanym z pieśni Izajasza (autor dwukrotnie cytuje Pieśń o Słudze Pana: Iz 42,1 w Mt 3,17 oraz Iz 53,4 w Mt 8,17). Istotnym jest również odniesione do Chrystusa określenie Pan (greckie: Kyrios, stąd: Kyrie elejson), które potwierdza Jego Boską godność i wynikającą z niej zwierzchność nad całym światem.
6. Ewangelista, zestawiając życie Chrystusa z działalnością Mojżesza, chce pokazać, że Chrystus jest nowym Mojżeszem, ale znacznie potężniejszym od niego. Mojżesz wyprowadził lud z niewoli egipskiej – ziemskiej, politycznej. Chrystus natomiast wyprowadza ludzi z niewoli grzechu (Mt 1,21). Na kanwie porównania Chrystusa z Mojżeszem oparta jest polemika prowadzona przez autora ze starym ludem Bożym – Izraelem. Temat ten przedstawia w dwóch ujęciach: polemizuje z niewiernym ludem, krytykując jego partykularyzm, skrajny legalizm, przesadną dumę narodową i pewność siebie, oraz wskazuje, że miejsce niewiernego ludu zajmuje teraz nowy Izrael – Kościół Jezusa, czyli nowy lud Boży.
7. Cała Ewangelia według św. Mateusza koncentruje się wokół idei królestwa Bożego, które bierze swój początek w Chrystusie. Chronologicznie istnienie tego królestwa, czyli panowania Boga, dzieli się na trzy etapy: 1) jego inauguracja w osobie, słowach i czynach Chrystusa; 2) czas rozpoczynający się wraz ze Śmiercią i Zmartwychwstaniem Jezusa, a trwający do końca świata; 3) królestwo eschatologiczne w pełnym tego słowa znaczeniu. Idąc dalej, autor ukazuje związek, jaki istnieje pomiędzy tym królestwem a Kościołem, który jest wspólnotą nowego ludu Bożego.
8. Kościół jest wspólnotą Boga Ojca, Jezusa – Syna Bożego oraz braterską wspólnotą jego członków. W ujęciu Mateusza członkowie Kościoła nie stanowią jedności absolutnie równej. Dla wszystkich jednak celem jest spotkanie z Chrystusem, sprawiedliwym Sędzią, i wejście do królestwa niebieskiego. Z woli Chrystusa istnieje istotna różnica między Kolegium Dwunastu a resztą uczniów Jezusa. Osobiście i imiennie powołał On każdego z grupy Dwunastu (Mt 10,2-4), nauczał ich na osobności, im tylko powierzał niektóre tajemnice królestwa Bożego (Mt 13,10n) i objawiał swoje posłannictwo (Mt 17,1-9.19-21). Ustanowił ich fundamentem przyszłej wspólnoty Kościoła oraz przekazał swoje pełnomocnictwa. Ewangelista podkreśla również fakt, że szczególną rolę w Kolegium Dwunastu i w Kościele Jezus powierzył Szymonowi Piotrowi. Przytacza trzy (pomijane w innych Ewangeliach) wydarzenia, które potwierdzają przewodnią rolę Piotra w gronie apostołów: chodzenie po jeziorze (Mt 14,28-31), obietnica prymatu (Mt 16,17-19) i wpłacenie podatku przez Szymona za siebie i za Jezusa (Mt 17,24-27). Chrystus, nazywając go Piotrem, czyli Skałą (Mt 16,18), uczynił go swoim zastępcą i ustanowił fundamentem Kościoła.

O czytaniu:

9. Pójście za Jezusem rodzi niebezpieczeństwa. Nierzadko naraża na burze i sprzeciw wrogich mocy. Trzeba niemało odwagi, aby rozpocząć podróż. Uczeń Jezusa powinien ufać, ponieważ Jezus jest z nim. Zmartwychwstały Jezus wspiera swą mocą wątpiących. Ale nie tylko pomoc Boża, także wysiłek człowieka ma swe znaczenie. Pójście za Jezusem nie jest pasywnością. Poprzez opowiadanie o uciszeniu burzy ewangelista pokazał, czego wymaga się od ucznia Jezusa.
10. Opowiadanie jest ilustracją tego, co oznacza iść za Jezusem. Cały Kościół może rozpoznać siebie w tych, którzy za Jezusem weszli do łodzi. Łódź zalewana falami i cudownie ocalona przez Jezusa jest prawdziwą nawą Kościoła. Siłą Kościoła jest jego wiara. Jeśli wierzący odnoszą czasem wrażenie, że Jezus śpi, podczas kiedy Kościół staje w obliczu zagłady, z pewnością pozostają w błędzie. Nic nie znajduje się poza Jezusową kontrolą i opieką.
11. W opowiadaniu przewijają się dwie nitki tematyczne: chrystologia i eklezjologia. Nić chrystologiczna pojawia się już w początkowym wersecie opisującym inicjatywę Jezusa oraz pójście za Jezusem. Następnie Jezus przedstawiony jest w spokojnym śnie podczas apokaliptycznego wzburzenia morza zagrażającego zatonięciem łodzi. Suwerenna władza Jezusa podkreślona jest wołaniem uczniów: Panie, ratuj! Jezus najpierw odwołuje się do wiary uczniów zachwianej podczas burzy, a następnie ucisza burzę. Jezus, który panuje nad fala-mi przyjmuje rysy Jahwe z opisu Wyjścia oraz opisu stworzenia (Ps 106, 9; 107, 29; 65, 8). Nić eklezjologiczna pojawia się w momencie, kiedy uczniowie „idą” za Jezusem. Całe opowiadanie staje się przykładem pójścia za Jezusem, kiedy to uczniowie dojrzewają w swej wędrówce wiary. To dojrzewanie dokonuje się pośród zagrożeń i niebezpieczeństw dla ich wiary. Burza przyjmuje rysy apokaliptycznego końcowego kryzysu, w którym uczestniczą także uczniowie. W takiej sytuacji przywołują Jezusa jako zbawcę. Wołanie o pomoc staje się u Mateusza formuła liturgiczną, która może być echem modlitwy wspólnoty chrześcijańskiej: Panie, ratuj nas, bo giniemy. Odpowiedź Jezusa jest wezwaniem do przezwyciężenia lęku poprzez umocnienie się w wierze, która pozwala skutecznie przeciwstawić się zagrożeniom.