Sobota, 10 czerwca 2023 r.

Sobota, 10 czerwca 2023 r.

1.czytanie (Tb 12, 1b. 5-15. 20)

Misja archanioła Rafała

Czytanie z Księgi Tobiasza

Tobiasz zawołał swego syna, Tobiasza, i powiedział do niego: «Dziecko, bacz, aby uiścić zapłatę człowiekowi, który wybrał się z tobą w drogę, i dołożyć mu coś jeszcze do zapłaty».

Poprosił więc go do siebie i rzekł: «Weź połowę wszystkiego, co wracając, miałeś przy sobie, jako swoją zapłatę, i idź do domu zdrów!» Wtedy Rafał poprosił ich obu na bok i rzekł do nich: «Uwielbiajcie Boga i wysławiajcie Go przed wszystkimi żyjącymi za dobrodziejstwa, jakie wam wyświadczył, aby było uwielbione i wsławione Jego imię. Rozgłaszajcie wobec wszystkich ludzi słowa Boże, jak na to zasługują, i nie ociągajcie się z wyrażaniem Mu wdzięczności. Ukrywać tajemnice królewskie jest rzeczą piękną, ale godną pochwały jest ujawniać i wysławiać dzieła Boże. Czyńcie dobrze, a zło was nie spotka. Lepsza jest szczera modlitwa i miłosierdzie połączone ze sprawiedliwością aniżeli bogactwo pochodzące z nieprawości. Lepiej jest dawać jałmużnę aniżeli gromadzić złoto. Jałmużna uwalnia od śmierci i oczyszcza z wszelkiego grzechu. Ci, którzy dają jałmużnę, nasycą się życiem. Ci, którzy popełniają grzech i nieprawość, są wrogami własnej duszy. Odkryję przed wami całą prawdę, nie ukrywając niczego. Już was pouczyłem i powiedziałem: Piękną jest rzeczą zachowywać tajemnicę królewską, ale godną wszelkiej pochwały ujawniać dzieła Boże. A teraz: gdy ty i Sara modliliście się, ja przypomniałem wasze błagania przed majestatem Pańskim; tak samo, gdy chowałeś zmarłych. A kiedy nie wahałeś się wstawać i opuszczać swojego posiłku, i iść, by pochować zmarłego, ja zostałem posłany, aby cię wypróbować. Równocześnie posłał mnie Bóg, aby uzdrowić ciebie i twoją synową, Sarę. Ja jestem Rafał, jeden z siedmiu aniołów, którzy stoją w pogotowiu i wchodzą przed majestat Pański.

A teraz uwielbiajcie Pana na ziemi i dziękujcie Bogu! Oto ja wstępuję do Tego, który mnie posłał. Opiszcie to wszystko, co was spotkało». I odszedł.

Komentarz

O Księdze:

1. Tytuł księgi nawiązuje do imienia głównego bohatera, Izraelity z plemienia Neftalego, który przebywał na wygnaniu w Niniwie. Nosił on właściwie imię Tobit, dlatego księga ta nazywana jest także Księgą Tobita. Tobiasz to imię jego syna, drugiego bohatera księgi. W przekładzie łacińskim zostało ono przeniesione na ojca i dlatego obaj, ojciec i syn, noszą to samo imię – Tobiasz.
2. Tło księgi stanowią wydarzenia związane z deportacją plemienia Neftalego do stolicy Asyrii, Niniwy, ok. 733 r. przed Chr., za panowania Tiglat-Pilesera III (745-727 przed Chr.), oraz rządy królów asyryjskich: Salmanassara V (727-722 przed Chr.), Sargona II (722-705 przed Chr.) i Sennacheryba (705-681 przed Chr.). Autor wie o zburzeniu Niniwy w 612 r. przed Chr. (Tb 14,15) oraz o odbudowaniu świątyni jerozolimskiej, co miało miejsce po powrocie wygnańców do Jerozolimy, w 515 r. przed Chr. (Tb 14,5). Dane historyczne pochodzą głównie z samego Pisma Świętego.
3. Autor księgi nie jest znany z imienia. Można przyjąć, że została ona napisana ok. 200 r. przed Chr. I było skierowane do Żydów mieszkających w diasporze, czyli poza terytorium Izraela.
4. Księga Tobiasza należy do tzw. ksiąg deuterokanonicznych (wtórnokanonicznych). Zalicza się do nich księgi greckie Starego Testamentu (Tb, Jdt, 1–2Mch, Mdr, Syr, Ba), których charakter natchniony był lub jest kwestionowany przez część chrześcijan. Ponieważ Księga Tobiasza zachowała się tylko w języku greckim, Żydzi pominęli ją na swojej liście ksiąg biblijnych. To samo uczynili protestanci. Katolicyzm i prawosławie w ślad za tradycją Kościoła starożytnego zaliczają ją do kanonu biblijnego.
5. Pod względem formy literackiej Księgę Tobiasza można określić jako utwór dydaktyczny z elementami baśniowymi, mówiący o fikcyjnych wydarzeniach w celu przekazania pouczeń moralnych. Autor niewątpliwie czerpał z dzieł biblijnych i pozabiblijnych, takich jak np. historie patriarchów z Księgi Rodzaju, prawodawstwo Pięcioksięgu czy znany na starożytnym Wschodzie utwór Mądrość Achikara.
6. Księga zawiera pewne wiadomości historyczne o życiu Izraelitów wygnanych do Asyrii, ale jej zasadnicze przesłanie jest teologiczno‑moralne. Opowiadając o losach dwóch rodzin izraelskich na wygnaniu, o rodzinie Tobita i Raguela, przekazuje pewne prawdy religijne. Wielkim bohaterem utworu jest sam Bóg, określany imieniem Pan (np. Tb 2,2; 3,2.3.6.10), Pan Bóg (Tb 4,19), Najwyższy (Tb 1,13), Bóg niebios (Tb 10,11), Pan niebios (Tb 7,12.17; 10,11.13), Król niebios (Tb 1,18; 13,9.13), Król wieków (Tb 13,7), mój Bóg (Tb 13,9), Pan wieków (Tb 13,15). W swoich czynach Bóg jest wolny i sprawiedliwy: jest Bogiem, który nagradza i karze, a także jest Bogiem miłosiernym (Tb 3,2n; 11,14; 13,2.6).
7. Głównym wątkiem księgi jest myśl o Bożej odpłacie za wierność lub niewierność człowieka wobec Jego nakazów. W sposób wyrazisty problem ten stawia najpierw Anna, żona Tobita (Tb 2,14), a potem sam Tobit. Cierpienia bohaterów księgi były niezasłużone, podobnie jak cierpienia Hioba, ale w końcu okazało się, że otrzymali oni odpłatę za sprawiedliwe życie (Tb 4,6; por. 13,5; 14,11). Cierpienie, które Bóg sprowadza na człowieka, nie jest karą, lecz próbą. Bóg wystawia na próbę ludzi sprawiedliwych, jednak wspomaga ich, a potem za wierność nagradza szczęśliwym życiem.
8. Wzorem człowieka żyjącego zgodnie z nakazami Boga jest Tobit, który postępuje sprawiedliwie i pełni uczynki miłosierdzia: przestrzega przykazań, zachowuje żydowskie święta religijne, rozdaje jałmużnę (np. Tb 1,3; 4,7-8), grzebie zmarłych (Tb 1,18-19; 2,7-8), wynagradza pracowników (Tb 4,14; 5,16), wystrzega się rozwiązłości (Tb 4,12; 8,7), poślubia kobietę z najbliższej rodziny i to samo zaleca synowi (Tb 1,9; 4,12-13; 6,12-13.16; 7,10).
9. W życiu pobożnych ludzi ważną rolę odgrywa modlitwa, której kilka przykładów znajduje się w księdze (Tb 3,1-6.11-15; 8,5-8.15-17; 11,14; 13,1-18).
10. Wielkie znaczenie mają zawarte w księdze nauki na temat małżeństwa i rodziny. Autor pokazuje dwa dobre starsze małżeństwa: Tobita i Anny oraz Raguela i Edny, a także szczęśliwych nowożeńców: Tobiasza i Sarę. W księdze zakłada się trwałość więzi małżeńskiej mimo trudów życia, a także mówi się o niej wprost (Tb 7,11; 8,7). Bardzo pięknie zostaje ukazana też miłość rodziców i dzieci, ich wzajemna tęsknota i troska, przy czym zaleca się, aby uznać teściów za rodziców.
11. Jednym z głównych bohaterów księgi jest Azariasz, którym w rzeczywistości okazuje się Rafał, jeden z siedmiu aniołów stojących przed tronem Boga (Tb 12,15). Przyjął on ludzką postać, dzięki czemu jego nadprzyrodzona natura i pochodzenie pozostały dla ludzi ukryte. Z księgi dowiadujemy się, że anioł jest nie tylko stróżem człowieka i jego orędownikiem u Boga, ale także towarzyszem podróży, uzdrowicielem, nauczycielem i wychowawcą, a nawet swatem. W Księdze Tobiasza występują też elementy powszechnego przekonania ludzi tamtej epoki na temat demonów, np. obraz nękania Sary przez Asmodeusza (Tb 3,8.17). Przy odczytaniu tych motywów trzeba oczywiście brać pod uwagę okoliczność, że księga nie ma charakteru historycznego.

O czytaniu:

Tb 12,

Tajemnica anioła Rafała

¹Kiedy uroczystości weselne dobiegły końca, Tobit przywołał syna Tobiasza i powiedział: „Synu, pamiętaj o wynagrodzeniu dla człowieka, który towarzyszył ci w podróży. A nawet dodaj coś jeszcze do wynagrodzenia”. ²On odpowiedział: „Ojcze, jak mam go wynagrodzić? Jeśli nawet oddam mu połowę majątku, który przywiózł ze mną, nie poniosę szkody. ³On mnie przyprowadził w zdrowiu, uleczył moją żonę, przywiózł ze mną pieniądze, uleczył też ciebie. Jakąż zapłatę mógłbym mu dać?”. ⁴Tobit odpowiedział: „Synu, będzie sprawiedliwie, jeśli otrzyma połowę z tego, co wiózł w drodze powrotnej”. ⁵Przywołał go więc i rzekł: „Zabierz jako zapłatę połowę wszystkiego, co przywiozłeś, i wracaj zdrów do domu”. ⁶Wówczas Rafał wziął ich na stronę i powiedział im: „Uwielbiajcie Boga i wobec wszelkiej istoty żywej wysławiajcie Go za dobrodziejstwa, które wam wyświadczył, aby wielbiono Boga i wysławiano Jego imię! Wszystkim ludziom opowiadajcie o wielkich dziełach Bożych i nie wahajcie się Go wysławiać.⁷Słuszną jest rzeczą zachowywać tajemnice króla, jednak dzieła Boga trzeba rozgłaszać i ze czcią wysławiać. Czyńcie dobro, a ominie was zło. ⁸Lepsza modlitwa w prawdzie czy jałmużna wynikająca ze sprawiedliwości niż bogactwo zdobyte nieprawością. Lepiej rozdawać jałmużnę, niż gromadzić złoto. ⁹Jałmużna ratuje od śmierci i oczyszcza z wszelkiego grzechu. Kto rozdaje jałmużnę, ten będzie żył długo. ¹⁰Ci, którzy popełniają grzech i dopuszczają się niesprawiedliwości, są wrogami własnego życia. ¹¹Wyjawię wam całą prawdę, a nie zataję przed wami niczego. Przecież wyjaśniłem wam i powiedziałem, że królewskie tajemnice należy zachowywać, a dzieła Boga chwalebnie rozgłaszać. ¹²Tak więc, kiedy ty i Sara modliliście się, to ja zanosiłem wasze modlitwy przed majestat Pana. Tak samo, gdy grzebałeś zmarłych.¹³Gdy więc nie wahałeś się wstać od zastawionego stołu i iść, aby pogrzebać zmarłego, wtedy właśnie ja zostałem posłany do ciebie, żeby cię wystawić na próbę.¹⁴A teraz posłał mnie Bóg, żebym uleczył ciebie i twoją synową Sarę. ¹⁵Ja jestem Rafał, jeden z siedmiu aniołów, którzy służą Panu i wchodzą przed Jego majestat”. ¹⁶Wtedy obaj się przerazili i ze strachu upadli przed nim na twarz. ¹⁷Ale on powiedział: „Nie lękajcie się, pokój wam! Uwielbiajcie Boga po wszystkie wieki! ¹⁸Przybyłem do was nie z własnej woli, ale z woli naszego Boga! Dlatego błogosławcie Go przez wszystkie dni i śpiewajcie Mu hymny! ¹⁹Widzieliście, że niczego nie jadłem; mieliście tylko widzenie. ²⁰Uwielbiajcie Pana na ziemi i wysławiajcie Boga! Ja wstępuję do Tego, który mnie posłał. Opiszcie wszystko, co was spotkało”. I wtedy odszedł. ²¹Oni wstali, ale już go nie widzieli. ²²Uwielbiali więc Boga i śpiewali Mu hymny, i wysławiali Go za wielkie Jego dzieła, gdyż ukazał im się anioł Boży.

 

12. Azariasz-Rafał ujawnia się jako anioł Boży. Przy pożegnaniu wygłasza serię pouczeń w formie maksym. Przypominają one „katechizm” z Tb 4 i skupiają się na dobroczynności i chwaleniu Boga. Rafał zapewnia też, że Bóg zna i pamięta dobre czyny człowieka. Zostaje tu potwierdzony cel Księgi Tobiasza: głoszenie dobroci Boga, który działa w świecie i wspiera ufających Mu ludzi. Chociaż wypowiedzi Rafała o sobie i swoich zadaniach nie można traktować jako wykładu prawd wiary na temat aniołów, należy zauważyć jej zbieżność z przekonaniami dotyczącymi aniołów, zawartymi w innych miejscach Starym Testamencie (np. Sdz 2,1-3; 13,3-21; Hi 33,23n; Za 1,12). Aniołowie otaczają Boga w niebie i spełniają zadania powierzone im na ziemi. Nie mają fizycznego ciała i zobaczyć ich można jedynie w wizji. Autor Księgi Tobiasza dopowiada jeszcze, że z woli Boga mogą oni pełnić funkcję aniołów stróżów, leczyć ludzi i przyjmować dla niepoznaki postać człowieka.

 

Psalm (Tb 13, 2abcde. 6. 7. 8 (R.: por. 2a))

Pan bardzo wielki, żyjący na wieki

Niech będzie błogosławiony Bóg, który żyje na wieki, *
i niech będzie błogosławione Jego królestwo!
To On karze i okazuje miłosierdzie, †
posyła do podziemnej Otchłani *
i wyprowadza z największej zagłady.

Pan bardzo wielki, żyjący na wieki

A kiedy nawrócicie się do Niego całym sercem i duszą, *
aby przed Nim postępować w prawdzie,
wtedy i On do was się zwróci *
i już nigdy nie zakryje przed wami swojego oblicza.

Pan bardzo wielki, żyjący na wieki

A teraz rozważcie, co wam uczynił, *
i dziękujcie Mu głośno.
Błogosławcie Pana sprawiedliwego *
i wywyższajcie Króla wieków.

Pan bardzo wielki, żyjący na wieki

Ja zaś wychwalam Go w ziemi mego wygnania, *
obwieszczam narodowi grzeszników Jego moc i wielkość.
Nawróćcie się, grzesznicy, †
i postępujcie przed Nim sprawiedliwie, *
kto wie, może znajdzie w was upodobanie i miłosierdzie wam okaże.

Pan bardzo wielki, żyjący na wieki

Komentarz

Dzisiejszy Psalm responsoryjny zawiera tekst z Księgi Tobiasza (patrz wyżej). Jest fragmentem modlitwy Tobiasza po dobrodziejstwach wyświadczonych przez Boga. Cała modlitwa, którą odnajdziemy w Biblii składa się z dwóch odrębnych modlitw. Pierwsza z nich dotyczy kary za grzechy i miłosierdzia Bożego (Tb 13, 1-9 to dzisiejszy tekst Psalmu), druga – nadziei odnowienia Jerozolimy (Tb, 13, 10-18). Obie pieśni przedstawiają wzniosłą wizję Boga jako Króla i Pana. Bóg słusznie karze swój lud i Jerozolimę, ale kara ta ma charakter uzdrawiający i wychowawczy. Bóg bowiem okaże swoje miłosierdzie nad tymi, którzy szczerze się nawrócą, odnowi Jerozolimę i wyniesie ją ponad wszystkie ludy.

 

Ewangelia (Mk 12, 38-44)

Jałmużna ubogiej wdowy

Słowa Ewangelii według Świętego Marka

Jezus, nauczając rzesze, mówił:

«Strzeżcie się uczonych w Piśmie. Z upodobaniem chodzą oni w powłóczystych szatach, lubią pozdrowienia na rynku, pierwsze krzesła w synagogach i zaszczytne miejsca na ucztach. Objadają domy wdów i dla pozoru odprawiają długie modlitwy. Ci tym surowszy dostaną wyrok».

Potem, usiadłszy naprzeciw skarbony, przypatrywał się, jak tłum wrzucał drobne pieniądze do skarbony. Wielu bogatych wrzucało wiele. Przyszła też jedna uboga wdowa i wrzuciła dwa pieniążki, czyli jeden grosz.

Wtedy przywołał swoich uczniów i rzekł do nich: «Zaprawdę, powiadam wam: Ta uboga wdowa wrzuciła najwięcej ze wszystkich, którzy kładli do skarbony. Wszyscy bowiem wrzucali z tego, co im zbywało; ona zaś ze swego niedostatku wrzuciła wszystko, co miała na swe utrzymanie».

Komentarz

O księdze:

1. Już od II w. tradycja jednogłośnie przypisuje drugą w kanonie Ewangelię Markowi, który jest też nazywany imieniem Jan (Dz 12,12.25). Był on z pochodzenia Żydem. Matka jego miała w Jerozolimie dom, w którym pierwsi chrześcijanie zbierali się na modlitwę (Dz 12,12). Gdy Paweł i Barnaba wyruszyli w pierwszą podróż misyjną, Jan Marek dołączył do nich (Dz 13,5.13). Na podstawie 2 Tm 4,11 można wnioskować, że w latach sześćdziesiątych był w Rzymie. Tam, zgodnie ze świadectwem tradycji współpracował przez jakiś czas z apostołem Piotrem (1P 5,13). W swojej Ewangelii znacznie oparł się na osobistych wspomnieniach Piotra. Święty Justyn (II w.) uważa nawet Ewangelię Marka za „Pamiętniki Piotra”.
2. Według starożytnej tradycji, Marek napisał swoją Ewangelię „na prośbę braci w Rzymie”, kierując ją szczególnie do chrześcijan nieżydowskiego pochodzenia. Potwierdza to również sam tekst. Są w nim niektóre łacińskie słowa podane w wymowie greckiej: kodrantes, czyli rzymska moneta quadrans (Mk 12,42), pretorium(Mk 15,16), flagellare, czyli biczować (Mk 15,15), i wiele innych. Niekiedy Marek cytuje autentyczne słowa Jezusa po aramejsku, ale zaraz tłumaczy je na język grecki, co świadczy o tym, że głównymi odbiorcami jego Ewangelii nie byli Żydzi (Mk 5,41; 7,11; 7,34). Wyjaśnia także zwyczaje żydowskie, które dla Żydów były zrozumiałe i dobrze znane (Mk 7,1-23; 14,12; 15,42), niektóre natomiast pomija, wiedząc, że dla ludzi spoza kultury żydowskiej będą niejasne (np. Mk 12,38 i Mt 23,5b). Rzadziej niż Mateusz czy Łukasz cytuje Stary Testament, którego argumentacja nie była dla odbiorców jego Ewangelii dostatecznie czytelna.
3. Jeśli chodzi o czas powstania tej Ewangelii, św. Ireneusz podaje, że została napisana „po śmierci Piotra i Pawła”. Na podstawie informacji podanej przez Euzebiusza wiemy, że Piotr poniósł śmierć męczeńską w czasie prześladowań, które miały miejsce za panowania Nerona, po pożarze Rzymu, w latach 64-67. Jednak Klemens Aleksandryjski zaznacza, że Marek zaczął spisywać świadectwa Piotra już za jego życia. Inną pomocą w ustaleniu czasu powstania Ewangelii może być odwołanie się do samego tekstu. Niektóre fragmenty (np. Mk 8,34; 10,38; 13,9-13), w których mocno zaakcentowane jest prześladowanie uczniów Jezusa, mogą być odzwierciedleniem atmosfery w Rzymie za panowania Nerona, który był cesarzem w latach 54-68. Również niejasne sformułowania w Mk 13,14 (por. Łk 21,20), odnoszące się do zburzenia przez Rzymian jerozolimskiej świątyni w 70 r., wskazywałyby na to, że Ewangelia ta powstała przed tym wydarzeniem.
4. Zasługą Marka jest stworzenie nowego gatunku literackiego, zwanego ewangelią. Bowiem, kiedy Marek pisał swoje dzieło, nie istniał jeszcze schemat ciągłego opisu życia i działalności Jezusa. Pierwotna tradycja przekazywała dla potrzeb katechetycznych poszczególne słowa i czyny Jezusa, łączone w tematyczne cykle, pośród których mogły się znajdować: historia męki, nauczanie w przypowieściach, dyskusja z faryzeuszami i saduceuszami. Nikt przed Markiem nie podjął się skomponowania z tych elementów ciągłego opisu życia Jezusa. Marek uporządkował treść ewangelii w oparciu dwie myśli: geograficzną i teologiczną. Pierwsza z nich ma na względzie miejsca nauczanie Jezusa i na ich podstawie ukazuje całą jego działalność. Można tu wyróżnić następujące etapy: 1. wydarzenia przygotowujące wystąpienie Jezusa, 2. działalność Jezusa w Galilei, 3. działalność Jezusa poza Galileą 4. podróż do Jerozolimy, 5. działalność Jezusa w Jerozolimie, 6. Ostatnia Wieczerza, proces, Męka, Śmierć i Zmartwychwstanie. Powyższa struktura jest redaktorskim pomysłem Marka. Uporządkował on świadectwa Piotra według ustalonych ram geograficznych. Inni Ewangeliści, piszący później, przyjęli od niego ten ogólny schemat, ale cały materiał porządkowali według innych założeń teologicznych. Obok struktury geograficznej w Ewangelii według świętego Marka jest jeszcze struktura teologiczne. W oparciu o nią Marek dzieli się całości na dwie części, które w podobny sposób się zaczynają i kończą. Na początku każdej części jest mowa o głosie z nieba, który objawia Jezusa jako Syna Bożego, a na końcu jest wyznanie wiary w Jezusa jako Mesjasza i Syna Bożego. W takim ujęciu każda z części ma za zadanie doprowadzić do odpowiedzi na pytanie kim jest Jezus? Pytanie to pojawia się najpierw w ustach apostołów, a potem jest postawione przez samego Jezusa. Pierwsza część Ewangelii ukazuje więc Jezusa jako Mesjasza, który naucza o Królestwie Bożym i oczekuje od ludzi zrozumienia istoty tego królestwa. Jezus mówi tajemniczo przypowieściach i domaga się zachowania tajemnicy. W drugiej części Marek objawia Jezusa jako syna Bożego. Jezus nadal czyni cuda, ale już nie żąda, aby zachowano milczenie na temat jego czynów i ukrywania, kim On jest. Nauczanie koncentruje się wokół wymagań Królestwa i warunków jakie są potrzebne do spełnienia, aby stać się synem Królestwa.
5. Marek w swojej Ewangelii przekazuje niewiele mów Jezusa, obszernie natomiast opisuje dokonywane przez Niego uzdrowienia. Nadprzyrodzone interwencje nadają nauce Jezusa szczególne znaczenie i ukazują Jego Boskie posłannictwo. Wskazują również na to, że wraz z Jezusem nadeszły nowe czasy. Cuda są dowodem tego, że w Nim działa sam Bóg, który przychodzi do człowieka, aby przynieść mu wyzwolenie od wszelkiego zła: zarówno fizycznego, jak i duchowego.

O czytaniu:

6. Jezus ostrzega lud przed uczonymi w Piśmie. Zarzuty przeciw uczonym w Piśmie w tym fragmencie służą Jezusowi jako ostrzeżenie ludu przed nimi. W tym przypadku Jezus nie krytykuje ich nauki, lecz ich postępowanie. Tam, gdzie się gromadzi najwięcej ludzi i oni przechadzają się w długich szatach, aby wyróżnić się od innych, nie stać na kosztowne ubrania. Nadto spragnieni są uznania i honorów od rzekomo niższych warstw społeczeństwa. Wyrazem ich pychy jest także chęć zajmowania pierwszych miejsc. Ich zarozumiałości towarzyszy chciwość i obłuda. Objadają ubogie wdowy, a modlitwy są na pokaz.
7. Ostrzeżenie Jezusa skierowane właściwie do uczonych w Piśmie ma także pobudzić gminę chrześcijańską do refleksji nad swoim postępowaniem.
8. Wdowi grosz. Jezus usiadł w świątyni na dziedzińcu niewiast, naprzeciw skarbonki. Tam znajdowało się 13 skarbonek w kształcie puzonu, przeznaczonych na obowiązkowe i dobrowolne ofiary. Przez dziedziniec niewiast przychodzili także mężczyźni zdążając do dziedzica Izraela, który otaczał miejsce składania ofiar całopalnych. Jeśli Jezus skoncentrował swoją uwagę tylko na skarbonce, w którą wrzucano dobrowolne ofiary, bez trudu mógł zauważyć, jaką monetę w nią wrzucano. Dla ofiar dobrowolnych przeznaczona była ostatnia trzynasta skarbonka. Pieniądze wrzucone w nią były przeznaczone na ofiary całopalne. Z tego wynikałoby, iż owa niewiasta swoje pieniądze przeznaczył na kult i chwałę Bożą. Zazwyczaj ofiarodawca przekazywał swoje ofiary kompetentnemu kapłanowi, podając jej wielkość i cel. Dopiero kapłan wrzucał pieniądze do odpowiedniej skarbonki. Jezus mógł więc nawet słyszeć krótką rozmowę przeprowadzoną między niewiastą i kapłanem, z której dowiedział się o wielkości ofiary i jej przeznaczeniu. W odróżnieni od wielu bogatych ludzi, przeznaczających wielkie sumy na pobożne cele, uboga wdowa przyniosła tylko dwa lepty. Lepton (dosłownie: mały, mizerny, cienki) jest greckim określeniem najmniejszej monety żydowskiej. Jeden lepton to 1/128 część drachmy (lub denara) – 1 denar to zapłata za jeden dzień pracy robotnika niewykwalifikowanego. Ważne są słowa Jezusa przeznaczone do uczniów (por. Mk 7,17;8,1;8,34). Niewiasta nie złożyła ofiary z nadmiaru pieniędzy, lecz dała wszystko co posiadała. Ofiarując Bogu wszystko, oddała samą siebie. Taki człowiek będzie także chętnie wspierał innych. W ten sposób spełni przykazanie miłości Boga i bliźniego. Taka scalona miłość jest znakiem prawdziwej postawy chrześcijańskiej, o której Jezus pouczał.
9. Słowa Jezusa są także skierowane do gminy chrześcijańskiej. Ne ten, kto dużo daje, podoba się Bogu, lecz ten, kto jest w stanie dać wszystko i przez to samego siebie. Chodzi więc o postawę człowieka. Słowa Jezusa stały się na pewno także pociechą dla chrześcijan wywodzących się z pogan, którzy w większej części byli ubodzy.