by parafia Comment Closed

Poniedziałek, 10 października 2022 r.

1.czytanie (Ga 4, 22-24. 26-27. 31 – 5, 1)

Nie jesteśmy dziećmi niewolnicy, ale wolnej

Czytanie z Listu Świętego Pawła Apostoła do Galatów

Bracia:

Napisane jest, że Abraham miał dwóch synów, jednego z niewolnicy, a drugiego z wolnej. Lecz ten z niewolnicy urodził się tylko według ciała, ten zaś z wolnej – na skutek obietnicy.

Wydarzenia te mają jeszcze sens alegoryczny: niewiasty te wyobrażają dwa przymierza; jedno, zawarte pod górą Synaj, rodzi ku niewoli, a wyobraża je Hagar. Natomiast górne Jeruzalem cieszy się wolnością i ono jest naszą matką. Wszak napisane jest: «Wesel się, niepłodna, która nie rodziłaś, wykrzykuj z radości, która nie znałaś bólów rodzenia, bo więcej dzieci ma samotna niż ta, która żyje z mężem».

Tak to, bracia, nie jesteśmy dziećmi niewolnicy, ale wolnej. Ku wolności wyswobodził nas Chrystus. A zatem trwajcie w niej i nie poddawajcie się na nowo pod jarzmo niewoli!

Komentarz

O Księdze:

  1. Galaci należeli do plemion celtyckich, które w VI w. przed Chr. opanowały Europę Środkową, Italię, Galię i Hiszpanię. Około 360 r. przed Chr. niektóre z plemion osiadłych w Galii podjęły wędrówkę swych przodków, tyle że w kierunku przeciwnym, tj. na Wschód. Po częściowym złupieniu Grecji przekroczyły Bosfor i po licznych bitwach osiedliły się na wyżynie Anatolii, pośrodku Azji Mniejszej w okolicy Ancyry (dzisiejsza Ankara). Obszar ten został później nazwany Galacją. Ostatni król Galacji, Amyntas, zmarły w 25 r. przed Chr., przekazał w testamencie swoje królestwo Rzymianom. Na jego obszarze Rzymianie utworzyli prowincję ze stolicą w Ancyrze, dodając do właściwej Galacji ponadto Pizydię, Izaurię, częściowo Frygię, Paflagonię i Pont.
  2. Dzieje Apostolskie informują, że Paweł podczas drugiej i trzeciej podróży misyjnej przechodził przez Galację (Dz 16,6; 18,23). Jak się wydaje, Paweł nie miał zamiaru zatrzymywać się na tym terenie, ale nieokreślona bliżej choroba zmusiła go do dłuższego postoju. Odpłacając się za szczerą gościnność, apostoł wykorzystał swój pobyt dla głoszenia Ewangelii Chrystusa.
  3. List do Galatów Paweł napisał najprawdopodobniej pod koniec swojego długiego pobytu w Efezie, na kilka miesięcy przed zredagowaniem Listu do Rzymian. Pokrywa się to z czasem trzeciej wyprawy misyjnej. Ponieważ trudno jest datować wydarzenia z tego okresu, list mógł powstać także nieco wcześniej, a więc między rokiem 52 a 56. Niektórzy sądzili nawet, że powstał on jeszcze przed 50 rokiem, po pierwszej wyprawie misyjnej, która objęła południową część prowincji Galacji.
  4. Powodem jego napisania były niepokojące wieści o niebezpieczeństwie zagrażającym wierze Galatów. Zagrożenie pochodziło od ludzi, którzy pojawili się w chrześcijańskich wspólnotach Galacji i zobowiązywali chrześcijan nawróconych z pogaństwa do zachowywania przepisów prawa Mojżeszowego (Ga 3,2; 4,21; 5,4), w szczególności zaś obrzezania (Ga 2,3n; 5,2; 6,12).
  5. W Liście do Galatów, w pierwszej części (Ga 1 – 2) Paweł przypomina, że Jezus Chrystus, który powołał go na apostoła, jest nieustannie w centrum jego nauczania. Dla każdego, kto uwierzy w Jezusa Chrystusa, staje się On źródłem wyzwolenia i zjednoczenia z Bogiem. Rasa, kultura, pochodzenie nie mają tu żadnego znaczenia. W drugiej części (Ga 3 – 4) apostoł wyjaśnia relację między rzeczywistością Prawa a rzeczywistością wiary, poświęcając sporo miejsca wierze Abrahama jako zapowiedzi sposobu zbawienia zamierzonego przez Boga. W trzeciej części (Ga 5 – 6) ukazuje Prawo, synonim niewoli, jako przeciwieństwo Chrystusa, który daje wolność. Przez Niego i w Nim ludzie odnajdują wzajemną jedność, a odnowione stworzenie osiąga swoją pełną doskonałość.
  6. Apostoł występuje z całą mocą przeciwko nauczaniu, które fałszując głoszoną przez niego Ewangelię, sprowadza krzyż Chrystusa do czegoś niekoniecznego, a wręcz niepotrzebnego (Ga 2,21; 3,1; 5,11; 6,12-14). Apostoł wyjaśnia adresatom, że człowiek otrzymuje usprawiedliwienie, tzn. staje się w pełni wolny i jednoczy się z Bogiem, jedynie przez wiarę w Jezusa Chrystusa. Nie można tego osiągnąć przez zachowywanie prawa Mojżeszowego (Ga 2,16). Apostoł nie neguje znaczenia Prawa, lecz ukazuje jego właściwą rolę: miało ono za zadanie przygotować nadejście czasu, kiedy każdy dzięki wierze w Jezusa Chrystusa będzie mógł dostąpić zbawienia (Ga 3,23-25). Przyjście Chrystusa sprawia, że prawo Mojżeszowe przestaje być środkiem prowadzącym do osiągnięcia zbawienia. Galaci stają więc przed decydującym wyborem: prawo Mojżeszowe albo wiara w Chrystusa. Oparcie się na Prawie oznacza, że człowiek chce zdobyć doskonałość przede wszystkim dzięki swojemu wysiłkowi. W postawie wiary źródłem doskonałości nie jest człowiek, ale łaska Chrystusa, przez którą uzdalnia On ludzi do czynienia dobra. Wprowadzone przez apostoła rozróżnienie ma uświadomić wszystkim chrześcijanom, że tym, czego najbardziej potrzebują, jest właśnie wiara w Chrystusa. Tylko dzięki wierze w Jezusa człowiek odnajduje sens życia i staje się autentycznie szczęśliwy. Temat wiary i Prawa został potem rozwinięty w Liście do Rzymian.

O czytaniu:

Ga 4,

Dwa Przymierza

21Powiedzcie mi, wy, którzy chcecie pozostawać pod władzą Prawa: Czy nie czytacie Prawa? 22Napisane jest przecież, że Abraham miał dwóch synów: jednego z niewolnicy, a drugiego z wolnej. 23Ten z niewolnicy urodził się według ciała, a ten z wolnej – według obietnicy.24Jest w tym głębszy sens. Kobiety wyobrażają dwa przymierza. Hagar oznacza przymierze z góry Synaj, które rodzi do niewoli.25Ta właśnie Hagar to góra Synaj w Arabii. Symbolizuje ona obecną Jerozolimę, która wraz ze swymi dziećmi znajduje się w niewoli.26Jerozolima, która jest na wysokości, jest natomiast wolna i ona jest naszą matką. 27Napisano bowiem: Ciesz się, niepłodna, która nie rodziłaś, wykrzykuj i wołaj, która nie zaznałaś bólów rodzenia! Bo liczniejsze są dzieci opuszczonej niż tej, która ma męża.28A wy, bracia, jesteście dziećmi obietnicy, tak jak Izaak.29Ale tak jak wtedy, ten, który urodził się według ciała, prześladował urodzonego według ducha, tak jest i teraz.30I co mówi Pismo? Wypędź niewolnicę i jej syna, bo nie będzie dziedziczyć syn niewolnicy razem z synem wolnej.31Otóż, bracia, nie jesteśmy dziećmi niewolnicy, ale wolnej

 

  1. Pismo Święte ukazuje Boże objawienie się światu na tle ludzkiej historii. Najważniejsze jest jednak umieć odczytać, co Bóg mówi poprzez różne fakty. Nie można zatrzymać się jedynie na dosłownym rozumieniu słów opisujących Boże interwencje, ale należy docierać do ich głębszego sensu – sensu duchowego. Przeciwnicy Pawła na pewno uzasadniali swoje stanowisko przykładami z Pisma Świętego. Dla nich było oczywiste, że są tak jak Izaak potomkami Abrahama i dziedzicami obietnicy. Łączyła ich z Abrahamem wspólna krew. Paweł znał ich argumenty. Powołuje się więc na te same przykłady, ale inaczej je interpretuje. Według apostoła to nie więzy krwi czy przynależność do jakiegoś narodu sprowadzają na człowieka Boże błogosławieństwo. Można je uzyskać tylko dzięki całkowitemu przylgnięciu do Boga przez wiarę w Syna Bożego, Jezusa Chrystusa. Dlatego to chrześcijanie na wzór Izaaka są dziećmi rzeczywiście wolnymi, dziedzicami obietnicy i potomstwem Sary. Ci natomiast, którzy chcą pozostawać w niewoli prawa Mojżeszowego, są synami niewolnicy Hagar. Przeciwstawienie Izmaela (symbol Izraelitów) Izaakowi (symbol wyznawców Chrystusa) obrazuje kontrast między niewolą a wolnością. Każdy, kto, poznając Chrystusa, nie chce uczestniczyć w wolności, której On jest źródłem, stawia siebie po stronie odrzuconych. Kto wybiera wolność w Chrystusie, staje się dzieckiem Bożym, które jest obdarowane przez Niego niepojętymi darami. Bóg bowiem stworzył człowieka po to, aby go zbawić. Zbawienie dokonane przez Chrystusa jest najwyższym wyrazem błogosławieństwa Boga udzielanego Jego dzieciom.
  2. Dzisiejsze czytanie związane jest z historią synów Abrahama: Izaaka i Izmaela.

Rdz 16,

Niecierpliwość Saraj

1Saraj, żona Abrama, nie urodziła mu dzieci. Miała ona służącą, Egipcjankę o imieniu Hagar. 2Saraj powiedziała więc Abramowi: „Oto Pan nie pozwolił mi urodzić. Idź więc do mojej służącej – może z niej będę miała dzieci?”. Abram posłuchał rady Saraj.3W dziesięć lat po osiedleniu się Abrama w kraju Kanaan, Saraj, żona Abrama, wzięła Egipcjankę Hagar, swoją służącą, i dała ją za żonę swemu mężowi Abramowi. 4Poszedł więc on do Hagar, a ona poczęła. A gdy przekonała się, że jest w ciąży, lekceważyła swoją panią. 5Saraj rzekła więc do Abrama: „Z twojego powodu doznaję zniewagi. To ja dałam ci moją służącą za żonę. Ona jednak, widząc, że jest w ciąży, lekceważy mnie. Niech Pan rozsądzi między mną a tobą”.6Abram jej odpowiedział: „Przecież twoja służąca jest w twoim ręku. Uczyń więc z nią to, co uważasz za słuszne”. Saraj upokorzyła więc Hagar, tak że ona uciekła od niej.

7Anioł Pana znalazł ją w pobliżu źródła na pustyni, przy drodze wiodącej do Szur.8Zapytał ją: „Hagar, służebnico Saraj, skąd przyszłaś i dokąd idziesz?”. Ona odpowiedziała: „Uciekłam od mojej pani, Saraj”. 9Anioł Pana rzekł jej: „Wróć do swojej pani i poddaj się pod jej władzę”.10Następnie anioł Pana oznajmił jej: „Rozmnożę twoje potomstwo tak bardzo, że nie będzie go można policzyć”.

11I mówił dalej:

„Oto jesteś w ciąży i urodzisz syna,

i nadasz mu imię Izmael,

gdyż Pan dostrzegł twoje upokorzenie.

12Będzie on jak dziki osioł.

Będzie walczył ze wszystkimi, a wszyscy z nim.

Będzie utrapieniem wszystkich swoich braci”.

13Hagar nazwała Pana mówiącego do niej: „Ty jesteś Bogiem, który mnie widzi”. Mówiła bowiem: „Mimo że ujrzałam Widzącego mnie, to jednak żyję”.14Dlatego nazwano tę studnię studnią Lachaj-Roj. Znajduje się ona między Kadesz i Bered.

15Potem Hagar urodziła Abramowi syna. Abram dał synowi, którego mu urodziła Hagar, imię Izmael. 16Abram miał osiemdziesiąt sześć lat, gdy Hagar urodziła mu Izmaela.

  1. Na starożytnym Wschodzie bezpłodna kobieta narażona była na brak szacunku. Saraj podejmuje więc próbę rozwiązania swojego problemu w zgodzie z panującymi wówczas zwyczajami. Nie przewiduje jednak trudności, jakie z tego wynikną. Błąd Saraj polega na tym, że próbuje niejako przyspieszyć spełnienie się Bożych obietnic. Zamiast cierpliwie czekać, wynajduje sposób, który w sensie prawnym zapewnia dziedzica, ale nie stanowi wypełnienia obietnicy. Mimo że działanie Saraj rozminęło się z wolą Boga, to jednak nie odrzuca On dziecka Hagar. Posłanie anioła do Hagar jest wyrazem tego, że Bóg troszczy się o pokrzywdzonych.

Rdz 21,

Narodziny Izaaka. Oddalenie Izmaela

1Zgodnie z zapowiedzią Pan zatroszczył się o Sarę i wypełnił swoją obietnicę.2Sara więc poczęła i w tym czasie, który Bóg wyznaczył, urodziła staremu Abrahamowi syna. 3Abraham dał swojemu synowi, którego mu urodziła Sara, imię Izaak 4i gdy miał on osiem dni, obrzezał Izaaka, zgodnie z tym, jak mu polecił Bóg.

5Abraham miał sto lat, gdy urodził mu się Izaak. 6A Sara mówiła: „Bóg dał mi powód do śmiechu! Ktokolwiek o tym usłyszy, będzie się śmiał ze mną”. 7Mówiła jeszcze: „Kto by się ośmielił rzec Abrahamowi, że Sara będzie karmiła piersią dzieci? A jednak urodziłam syna mimo starości męża”.

8Dziecko rosło i zostało odstawione od piersi. W dniu, w którym Izaak został odstawiony od piersi, Abraham urządził wielką ucztę. 9Sara spostrzegła kiedyś, że syn Egipcjanki Hagar, którego ta urodziła Abrahamowi, wyśmiewa się z jej syna. 10Rzekła więc do Abrahama: „Wypędź tę niewolnicę i jej syna, bo nie będzie dziedziczyć syn tej niewolnicy z moim synem Izaakiem”. 11Słowa te wydały się Abrahamowi bardzo złe. Odnosiły się bowiem do jego syna. 12Wtedy Bóg powiedział do Abrahama: „Nie uważaj za złe tego, co o tym chłopcu i jego matce powiedziała do ciebie Sara. Posłuchaj jej głosu, gdyż za twoje potomstwo będzie uznane potomstwo Izaaka. 13Syna tej niewolnicy również uczynię wielkim narodem, bo jest on twoim potomkiem”.

14Abraham wstał więc wcześnie, wziął chleb i skórzany worek z wodą i dał Hagar. Włożył jej na plecy dziecko, a następnie ją odesłał. Ona poszła i błąkała się po pustyni Beer-Szeby. 15Gdy skończyła się woda w skórzanym worku, położyła swoje dziecko pod jednym z krzewów. 16Potem odeszła i usiadła w pobliżu, w odległości strzału z łuku. Myślała bowiem: „Nie chcę patrzeć na śmierć mojego dziecka”. Usiadła więc niedaleko i zaczęła głośno płakać.

17Wtedy Bóg usłyszał płacz chłopca. Anioł Boży zawołał więc z nieba do Hagar: „Co ci jest, Hagar? Nie bój się, bo Bóg usłyszał płacz chłopca, który tam leży. 18Wstań, podnieś chłopca i weź go za rękę, bo uczynię go wielkim narodem”. 19Gdy Bóg otworzył jej oczy, ujrzała studnię. Podeszła, napełniła skórzany worek wodą i dała chłopcu pić.

20Bóg był z tym chłopcem. Gdy dorósł, mieszkał na pustyni i stał się łucznikiem. 21Mieszkał on na pustyni Paran. A jego matka sprowadziła mu z Egiptu żonę.

  1. Po wielokrotnych zapowiedziach (Rdz 12,2.7; 13,16; 15,2-6; 17,4.16.19; 18,10) Bóg spełnia swoją obietnicę: Sara wreszcie zostaje matką. W tej sytuacji zaczyna ona bardzo mocno zabiegać o prawa swojego syna do wyłącznego dziedziczenia po Abrahamie. Wzmianka o wypędzeniu Hagar i Izmaela w kontekście narodzin Izaaka potwierdza wyłączne prawo Izaaka do odziedziczenia po Abrahamie Bożego błogosławieństwa. Nigdzie jednak nie znajdziemy jednak tekstu mówiącego o odrzuceniu Izmaela. Także jemu Bóg błogosławi, co oznacza, że troska Boga obejmuje nie tylko szczególnie wybranych, ale wszystkich. Bóg ze względu na Abrahama wywodzi od Izmaela wielki naród (Rdz 16,10; 17,20).

 

 

Psalm (Ps 113 (112), 1b-2. 3-4. 5a i 6-7 (R.: por. 2a))

Niech imię Pana będzie pochwalone
Albo: Alleluja

Chwalcie, słudzy Pańscy, *
chwalcie imię Pana.
Niech imię Pana będzie błogosławione *
teraz i na wieki.

Niech imię Pana będzie pochwalone 
Albo: Alleluja

Od wschodu aż do zachodu słońca *
niech będzie pochwalone imię Pana.
Pan jest wywyższony ponad wszystkie ludy, *
ponad niebiosa sięga Jego chwała.

Niech imię Pana będzie pochwalone 
Albo: Alleluja

Kto jest jak nasz Pan Bóg, *
co w dół spogląda na niebo i na ziemię?
Podnosi z prochu nędzarza *
i dźwiga z gnoju ubogiego.

Niech imię Pana będzie pochwalone 
Albo: Alleluja

Komentarz

O księdze:

  1. Psałterz charakteryzuje się bogactwem gatunków literackich. Przyjmując je za kryterium podziału, można wyróżnić kilka grup utworów: 1) hymny – uroczyste pieśni pochwalne ku czci Boga (np. Ps 8; 19; 29; 100; 111; 148 – 150), które mogą wyrażać podziw nad dziełem stwórczym Boga (np. Ps 104) i nad Jego działaniem w historii (np. Ps 105). 2) lamentacje – liczne skargi i prośby o pomoc udręczonemu psalmiście, mogą być zbiorowe i indywidualne (np. Ps 3; 5; 13; 22; 44). Wśród lamentacji występują psalmy ufności (np. Ps 4; 11; 16; 62; 121), psalmy dziękczynne jednostki (np. Ps 30; 34; 92, 103) i wspólnoty (np. Ps 66; 117; 124) oraz kolekcja siedmiu psalmów pokutnych (Ps 6; 32; 38; 51; 102; 130; 143). 3) psalmy królewskie, które sławią królowanie Boga (np. Ps 47; 93 – 99), przejawiające się także w rządach dynastii Dawida (np. Ps 2; 18; 21; 45; 89; 110; 132). 4) pieśni Syjonu – modlitwy, które odgrywały szczególną rolę w liturgii świątynnej (Ps 15; 24; 46; 48; 76; 84; 87; 122; 134). Do nich należą też psalmy pielgrzymkowe (np. Ps 122; 126), sławiące świętą Jerozolimę i wyrażające radość ze spotkania z Bogiem w Jego ziemskiej świątyni. 5) pieśni liturgiczne, śpiewane podczas wieczerzy paschalnej i wielkich świąt Izraela. Szczególnie ważny jest tu zbiór hymnów: Hallelu (Ps 113 – 118) i Wielkiego Hallelu (Ps 136). Na ich prorocki charakter wskazał Chrystus, modląc się nimi w ostatnich godzinach ziemskiego życia (np. Mt 26,30). 6) psalmy dydaktyczne, które zawierają pouczenia o wartości prawa Bożego (Ps 25; 34; 111; 119), o sprawiedliwości i dobroci Boga (np. Ps 78; 145), rozważają problem odpłaty za dobre i złe uczynki (np. Ps 37; 49; 73; 112). 7) psalmy mesjańskie, które wprost wyrażają oczekiwanie na Pomazańca Pańskiego (np. Ps 2; 110). Tęsknota za Chrystusem, tj. Mesjaszem, obecna jest także w psalmach królewskich i pieśniach Syjonu. W każdym niemal psalmie można wyróżnić różne gatunki literackie, które nie pozwalają zaklasyfikować ich wyłącznie do jednej grupy.
  2. Psalmy są utworami poetyckimi. Autorzy zastosowali w nich liczne środki stylistyczne. Najbardziej charakterystycznym elementem poetyki hebrajskiej był paralelizm członów, czyli stychów wersetu. Polegał on na tym, że najczęściej daną myśl poeta zawarł w dwóch następujących po sobie stychach, które tworzyły najmniejszą jednostkę literacką utworu. Z innych środków należy wymienić rym i rytm. Niekiedy psalmiści komponowali swoje dzieła w formie akrostychów, czyli utworów alfabetycznych (Ps 25; 34; 37; 111; 112; 119; 145). Wersety czy strofy psalmu rozpoczynały się wtedy od kolejnych liter alfabetu hebrajskiego.
  3. Pomimo tak wielkiej różnorodności, będącej wyrazem rozwoju duchowego Izraela, „Psałterz” stanowi jedną zwartą księgę. Myśl przewodnia całego zbioru została zawarta we wprowadzeniu (Ps 1 – 2). Człowiek ma do wyboru dwie drogi życiowe: drogę posłuszeństwa Bożemu Prawu, która prowadzi do szczęścia, oraz drogę buntu, wiodącą do zagłady. Cała historia świata jest wypadkową tego podstawowego wyboru. Psalmista często posługuje się pojęciem „bezbożny” (Ps 1,3-4), które może oznaczać wrogie narody albo człowieka, który sprowadza sprawiedliwych z właściwej drogi. Może nim być nawet nieprzyjaciel wewnętrzny – zło ukryte w sercu ludzkim. Obrazy wojenne, tak często pojawiające się w psalmach, można więc tłumaczyć jako ilustracje walki duchowej.
  4. Łatwo dostrzec w psalmach rozwój idei szczęścia. Z początku pojmuje się je materialnie jako spokojne życie, posiadanie ziemi, bogactwo, rodzinę, która zapewnia przyszłość. Stopniowo jednak człowiek odkrywa, że prawdziwe szczęście kryje się głębiej. Wypełnianie Prawa prowadzi go do odkrycia wartości nieprzemijalnych. Pociąga to za sobą przemianę relacji z bliźnimi. Pragnienie zemsty na wrogach ustępuje miejsca oczekiwaniu na ich nawrócenie. Podobnie ewoluuje rozumienie nagrody za sprawiedliwe życie i kary za popełnione zło. Początkowo psalmista, który widzi ziemskie powodzenie grzeszników, głośno krzyczy o swej niewinności i domaga się za nią odpłaty. Z czasem jednak uświadamia sobie własną grzeszność i przynależność do grzesznego ludu i pozostawia Bogu wymierzenie wszystkim sprawiedliwości.
  5. Grecki przekład Biblii, „Septuaginta” (LXX), powstały w egipskiej Aleksandrii już w II w. przed Chr., pogłębia historyczną lekturę „Psałterza”, interpretując go jako proroctwo. W ślad za tą żydowską tradycją, Kościół dostrzega w psalmach zapowiedź tajemnicy Chrystusa i doskonałej wspólnoty czasów ostatecznych. Stąd nasza lektura odwołuje się nie tylko do sensu wyrazowego (dosłownego, historycznego) psalmów, ale szuka także wypełnienia ich treści w Chrystusie i w Kościele.

O dzisiejszym psalmie:

Ps 113,

Wielkość i łaskawość Boga

1Alleluja!

Słudzy, chwalcie Pana. Chwalcie imię Pana!

2Niech imię Pana będzie błogosławione, teraz i na wieki.

3Od wschodu słońca aż do zachodu, niech będzie pochwalone imię Pana.

4Pan wywyższony nad wszystkie narody, ponad niebiosa Jego chwała.

5Któż równy Panu, naszemu Bogu? On mieszka na wysokościach,

6a zniża się, by ujrzeć to, co na niebie i na ziemi.

7Podnosi z prochu nędzarza, z gnoju wydobywa ubogiego,

8by go posadzić z książętami, z dostojnikami swojego ludu.

9Pozwala niepłodnej zamieszkać w domu jako matce cieszącej się dziećmi. Alleluja!

 

  1. Psalm 113. jest hymnem liturgicznym i pierwszym psalmem ze zbioru wielkiego Hallelu czyli hymnów śpiewanych w czasie Paschy. Psalmista zachęca do wielbienia Boga i uzasadnia taką postawę. Bóg bowiem wywyższony ponad wszystko zna ludzkie potrzeby i ujmuje się za poniżonymi. W świetle Nowego Testamentu orędzie hymnu zapowiada kult Ojca w Duchu i prawdzie (J 4,24). Boga najlepiej można uczcić przyjmując tę samą postawę w konkretnym działaniu. Uwielbienie Boga za Jego szczególną troską ubogich jest wspólne dla Psalmu 113. oraz pieśni Magnificat Maryi (Łk 1,46-55). Boże dzieło wywyższenia uniżonych spełniło się także w życiu Jezusa, który uniżył się przez Wcielenie, a po swojej śmierci został przez Ojca wywyższony.

 

 

Ewangelia (Łk 11, 29-32)

Znak proroka Jonasza: śmierć i zmartwychwstanie

Słowa Ewangelii według Świętego Łukasza

Gdy tłumy się gromadziły, Jezus zaczął mówić: «To plemię jest plemieniem przewrotnym. Żąda znaku, ale żaden znak nie będzie mu dany, prócz znaku Jonasza. Jak bowiem Jonasz stał się znakiem dla mieszkańców Niniwy, tak będzie Syn Człowieczy dla tego plemienia.

Królowa z południa powstanie na sądzie przeciw ludziom tego plemienia i potępi ich; ponieważ ona z krańców ziemi przybyła słuchać mądrości Salomona, a oto tu jest coś więcej niż Salomon.

Ludzie z Niniwy powstaną na sądzie przeciw temu plemieniu i potępią je; ponieważ oni dzięki nawoływaniu Jonasza się nawrócili, a oto tu jest coś więcej niż Jonasz».

Komentarz

O księdze:

  1. Najstarsze świadectwa chrześcijańskie stwierdzają, że autorem trzeciej Ewangelii oraz Dziejów Apostolskich jest Łukasz, lekarz i towarzysz Pawła, pochodzący z Antiochii Syryjskiej. O Łukaszu można też powiedzieć, że był historykiem i teologiem.
  2. Ewangelia według św. Łukasza jest dedykowana Teofilowi (Łk 1,3). Wymienienie go w tytule nie oznacza, że jest on jedynym, do którego skierowane jest to dzieło. Łukasz w osobie Teofila adresuje swoje dzieło do ludzi wywodzących się z kręgu kultury greckiej, którzy przyjęli chrześcijaństwo.
  3. Istotnym celem dzieła Łukasza (Ewangelii i Dziejów Apostolskich) było przygotowanie chrześcijan do podjęcia misji ewangelizacyjnej wśród narodów. Stwierdza się wręcz, że Łukasz napisał tzw. Ewangelię ewangelizatora. Kościół przestawał być małą grupą ludzi, którzy wzajemnie się znają, i przeradzał się w społeczność bardzo zróżnicowaną, wymagającą od jej członków uniwersalizmu i wielkiej otwartości na wszystkie ludy.
  4. Ewangelia według św. Łukasza powstała ona po roku 70 po Chr., czyli po zburzeniu Jerozolimy przez Rzymian.
  5. Wszyscy zgodnie przyjmują, że Ewangelia według św. Łukasza i Dzieje Apostolskie stanowią dwie części jednego dzieła, którego prologiem jest Łk 1,1-4. Łukasz, pisząc Ewangelię, musiał myśleć już o drugiej części. Potwierdzają to zabiegi literackie i ciągłość głównych tematów teologicznych, obecnych w obu tych księgach. Redagując Ewangelię, korzystał z kilku źródeł. Wiele tekstów przejął z materiału zgromadzonego w starszej Ewangelii według św. Marka. Łukasz w swojej Ewangelii zamieścił prolog (Łk 1,1-4), tradycję dotyczącą dzieciństwa Jezusa (Łk 1,5 – 2,52), opisy ukazujące Bóstwo Jezusa (Łk 24,13-53). Szerzej niż Marek opisał działalność Jezusa w Galilei (Łk 6,20 – 8,3) oraz Jego podróż do Jerozolimy (Łk 9,51 – 18,14). Szczególną rolę w kompozycji Ewangelii odgrywa Jerozolima. W tym mieście dokonują się najważniejsze wydarzenia z ziemskiego życia Jezusa. Przygotowanie uczniów dokonuje się w drodze do Jerozolimy. W Jerozolimie – a nie jak u pozostałych ewangelistów w Galilei – zmartwychwstały Chrystus spotyka się ze swoimi uczniami. Ewangelia ma być głoszona, począwszy od Jerozolimy (Łk 24,47), i z tego miejsca Kościół będzie się rozszerzał, aż obejmie swoim zasięgiem cały świat.
  6. Charakterystyczną część Ewangelii według św. Łukasza stanowią przypowieści: o miłosiernym Samarytaninie (Łk 10,30-37); o bogatym rolniku (Łk 12,16-21); o miłosiernym Ojcu (Łk 15,11-32); o nieuczciwym zarządcy (Łk 16,1-8); o bogaczu i Łazarzu (Łk 16,19-31); o faryzeuszu i celniku (Łk 18,10-14). Tylko Łukasz opisuje sceny przedstawiające miłość Jezusa do grzeszników, np. nawrócona grzesznica (Łk 7,36-50); Zacheusz (Łk 19,2-10). Odnotowuje też cuda, których nie ma w pozostałych Ewangeliach: wskrzeszenie młodzieńca z Nain (Łk 7,11-17); uzdrowienie kobiety chorej na artretyzm (Łk 13,10-17); uzdrowienie chorego na puchlinę wodną (Łk 14,1-6) oraz oczyszczenie dziesięciu trędowatych (Łk 17,11-19).
  7. Ewangelię według św. Łukasza cechuje atmosfera modlitwy, radości, pokoju, chwały Bożej, łagodności i dobroci. Autor posiada głębokie wyczucie psychiki i wspaniale kreśli portrety swoich bohaterów, zwłaszcza Jezusa. Jest również, bardziej niż inni ewangeliści, wrażliwy na rolę i misję kobiet. Wskazuje, że kobiety na równi z mężczyznami są zobowiązane do przyjęcia Ewangelii i odpowiedzialne za jej głoszenie. Łukasz stara się także dać odpowiedź na pytanie: Jaki jest cel i sens istnienia chrześcijaństwa w świecie? W swoim dziele ukazuje on, że historia Jezusa i dzieje Kościoła, który założył, są wypełnieniem starotestamentowych obietnic danych przez Boga. Historia Jezusa i w konsekwencji historia Kościoła stanowią ostatni etap historii zbawienia. Epoka ta zakończy się powtórnym przyjściem Chrystusa i dokonaniem sądu nad światem. Czas Kościoła zawarty pomiędzy pierwszym i drugim przyjściem Jezusa na ziemię jest czasem ostatecznym. Nie jest to tylko epoka, w której pielęgnuje się pamięć o Jezusie. Zmartwychwstały Chrystus cały czas działa w swoim Kościele i poprzez swój Kościół. Jezus przemierza wraz z Kościołem drogę, która prowadzi do ostatecznego spotkania z Bogiem.
  8. Świadectwa zawarte w Ewangelii jednoznacznie wskazują, że Jezus jest jedynym Zbawicielem świata. W Starym Testamencie tytuł „Zbawca” odnoszony był do Boga i wyrażał dwa aspekty: wybawienie od zła oraz obdarowywanie dobrodziejstwami. W świetle Ewangelii według św. Łukasza Jezus w całej swojej działalności zmierza do uwolnienia człowieka od zła, od grzechów i nieszczęść oraz obdarza go darami Bożymi. Czas działalności Jezusa jest więc czasem zbawienia. Jego Ewangelia jest słowem, które zbawia. Dlatego orędzie o zbawieniu i odpuszczaniu grzechów w imię Jezusa ma być głoszone wszystkim narodom (Łk 24,47).
  9. Szczególną uwagę Łukasz przywiązuje do ukazania roli modlitwy w życiu Jezusa, a także rodzącego się Kościoła. Wszystkie istotne wydarzenia z życia Jezusa poprzedzone są modlitwą. Jezus, modląc się, daje ludziom przykład, w jaki sposób mogą trwać w nieustannej łączności z Bogiem Ojcem. Modlitwa jest też ukazana jako niezawodny środek przeciwko pokusom, przeciwnościom, zniechęceniu, zagubieniu.
  10. Ewangelia według św. Łukasza jest swego rodzaju podręcznikiem, który ma przygotować chrześcijan do dzieła ewangelizacji. Przekazuje słowa i czyny Jezusa w taki sposób, by ewangelizujący mógł być skutecznym świadkiem Chrystusa. Wzorem jest Jezus, który jako „pierwszy ewangelizator” nie tylko sam głosił Ewangelię (Łk 4,16-21), ale stopniowo przygotowywał do tego dzieła swoich uczniów.

O czytaniu:

  1. W działalności proroka Jonasza najważniejsze było to, że pod wpływem jego słów ludzie masowo się nawrócili (Jon 3,5-10). Nauka Jezusa ma o wiele większą moc niż słowa Jonasza, a mimo to tylu ludzi trwa w uporze i nie chce się nawrócić. Pojawia się więc pytanie: „Kiedy na tych ludziach spełni się znak Jonasza?”. Ze słów Jezusa wynika, że dopiero w czasie Sądu Ostatecznego. Wtedy Jezus objawi się w chwale i nikt nie będzie już mógł wątpić w to, że On jest Bogiem. Szczęśliwi są ci, którzy w czasie sądu okażą się wiernymi uczniami Jezusa. Tych natomiast, którzy Go odrzucili, czeka wyrok.
  2. Chociaż słowa Jezusa są skierowane bezpośrednio do ludzi Jemu współczesnych, to jednak pozostają one aktualne przez wszystkie wieki i mogą się odnosić do ludzi wszystkich czasów. Również nasze pokolenie niejednokrotnie chciałoby wystawić Chrystusa na próbę i domaga się od Niego znaku, który by potwierdził prawdziwość Jego Ewangelii lub zawartych w niej obietnic. Również my sprawiamy wrażenie, że jakieś nadzwyczajne zjawisko przekonuje bardziej niż zwykłe słowo. Pedagogia Jezusa jednak wciąż się nie zmienia. On nadal pozostaje dla wszystkich najbardziej wymownym znakiem, i to znakiem zarówno w sensie historycznym, jak też duchowym i eschatologicznym. Znakiem tym jest Jego miłosierne pochylenie się nad człowiekiem, które przedstawiają w swych dziełach wszyscy czterej ewangeliści, a które świadczy o Jego pragnieniu doprowadzenia wszystkich do zbawienia. Znakiem też jest Jego słowo, z którym każdy człowiek może się spotkać na kartach Ewangelii, a które nie straciło nic ze swej mocy i nadal umacnia, pociesza, upomina, nawołuje do nawrócenia, przemienia i prowadzi tych, którzy je czytają.
  3. Ale to jeszcze nie wszystko. Jezus bowiem jest znakiem, który wzbudza nadzieję sięgającą czasów ostatecznych. Tradycja Mateuszowa dostrzegła podobieństwo między przebywaniem Jonasza we wnętrznościach ryby a przebywaniem Jezusa w grobie, aby mocno zaakcentować prawdę o zmartwychwstaniu Chrystusa (Mt 12, 40). Ta myśl o zmartwychwstaniu na swój sposób jest też obecna w wersji Łukasza, gdzie mówi się o powstaniu na sądzie osób starotestamentalnych, które przecież umarły, lecz ożyją, aby swoim przykładem pokazać, na czym polega właściwa postawa wobec słowa Bożego. Królowa z Południa jest wzorem tych, którzy potrafią pokonać wszelkie trudności, aby na własne uszy usłyszeć mądrość słowa Bożego, zaś mieszkańcy Niniwy świadczą, że przyjęcie tego słowa powinno prowadzić do nawrócenia, do ukształtowania swej postawy zgodnie z jego wskazaniami. Jezus jest znakiem dla całej ludzkości aż do końca czasów dzięki swemu zmartwychwstaniu. Bóg bowiem, wyrywając Go z więzów śmierci, objawił w sposób najbardziej wymowny, że jest On Panem, Mesjaszem i Zbawicielem (zob. Dz 2, 24. 36). Jezus zatem dla ludzi wszystkich czasów jest znakiem zbawienia. Ci, którzy przyjmą Go z wiarą, choć umrą, to jednak podobnie jak Zbawiciel powstaną z martwych i otrzymają od Boga dar życia wiecznego.