by parafia Comment Closed

Wtorek, 12 lipca 2022 r.

Wspomnienie świętego Brunona z Kwerfurtu, biskupa i męczennika

Brunon urodził się w 974 r. w rodzinie grafów niemieckich w Kwerfurcie. W roku 986 uczył się w szkole katedralnej w Magdeburgu. Studia odbywał pod kierunkiem magistra Geddona. Tu zetknął się z metropolitą magdeburskim, Gizylerem, i z Thietmarem, późniejszym biskupem w Merserburgu, autorem znanej Kroniki. W roku 995 został mianowany kanonikiem katedralnym w Magdeburgu. W roku 997 wraz z cesarzem Ottonem III udał się do Rzymu. Tu w roku następnym (998) wdział habit benedyktyńskiego mnicha na Awentynie w opactwie świętych Bonifacego i Aleksego. Pięć lat wcześniej w tym samym klasztorze przebywał św. Wojciech i bł. Radzim. Brunon otrzymał jako imię zakonne Bonifacy.

W roku 999 złożył śluby zakonne. W tym samym czasie zaprzyjaźnił się ze św. Romualdem, który miał już sławę świętego męża i ojca nowej rodziny zakonnej. W roku 1001 Bonifacy znalazł się wśród jego synów duchowych w eremie Pereum koło Rawenny. W tym samym roku jesienią udała się do Polski pierwsza grupa kamedułów z Pereum: Św. Jan i św. Benedykt. Misję tę zorganizował św. Romuald na prośbę cesarza Ottona III i króla polskiego, Bolesława Chrobrego. Mieli oni działać wśród Słowian nadodrzańskich. Do nich to miał się dołączyć Brunon. Dla wyjednania misji odpowiednich przywilejów papieskich, św. Romuald wysłał go do Rzymu. Papież Sylwester II chętnie udzielił wszystkich potrzebnych dla misjonarzy indultów. Brunon otrzymał także od papieża paliusz, a więc tym samym nominację na metropolitę misyjnego. Dawało mu to uprawnienia do mianowania biskupów na terenach misyjnych. Z niewiadomych przyczyn, sakrę biskupią Brunon Bonifacy otrzymał dopiero w roku 1004 w Magdeburgu. W ten sposób stał się pierwszym metropolitą pogańskich Słowian zachodnich, do których był wysłany jako misjonarz. Złożona sytuacja polityczna na terenie Polski sprawiła, że Brunon zatrzymał się we Włoszech, a potem na dworze cesarza. W 1005 r. udał się na Węgry, aby tam szukać pola dla swojej działalności. W roku 1006 był w Polsce, by w roku następnym (1007) znaleźć się po raz drugi na Węgrzech. Papież wysłał go w tym samym czasie także do Kijowa, a nawet do Pieczyngów nad Morzem Czarnym. Wyprawę finansował zapewne Bolesław Chrobry. W roku 1008 Bonifacy był ponownie w Polsce i usiłował udać się z kolei do Szwecji, aby przez swoich uczniów zorientować się w sytuacji tamtejszego Kościoła. W 1009 roku udał się do Jaćwieży z wyraźnym zamiarem rozpoczęcia tam misji. Niestety, nie było mu dane dokończyć pomyślnie rozpoczętego dzieła. Według podania miał nawrócić nad Bugiem jednego z książąt jaćwieskich, Nothimera. Rywale księcia wykorzystali ten moment i pozbawili go władzy. Brunon zaś, z 18 towarzyszami, miał zginąć z ich ręki 9 marca 1009 roku, gdzieś w okolicach Pojezierza Suwalskiego. Miał wówczas zaledwie 35 lat życia. Bolesław Chrobry wykupił jego ciało. Niestety, ślad o relikwiach Męczennika zaginął. Brunon jest autorem trzech zachowanych do dziś utworów pisanych: Żywotu św. Wojciecha, Listu do cesarza Henryka II (1008) i Żywotu Pięciu Braci Kamedułów(1008 lub 1009), zamordowanych przez na pół pogańskich pachołków królewskich. Styl i język tych pism wskazują na wysoką kulturę św. Brunona. Kult św. Brunona Bonifacego rychło rozszedł się po świecie. Już w roku 1040 wychodzi jego żywot wpleciony przez św. Piotra Damiana do żywota św. Romualda. Jego cześć rozwijała się w zakonie kamedułów, a także w kolegiacie w Kwerfurcie, której sam św. Bronon miał być fundatorem. W Martyrologium Rzymskim figuruje od XVI w. W XVII w. św. Brunon Bonifacy został uznany za patrona Warmii, a w 1963 został ogłoszony głównym patronem diecezji łomżyńskiej.

 

1.czytanie (Iz 7, 1-9)

Bóg obroni Jerozolimę przed nieprzyjaciółmi

Czytanie z Księgi proroka Izajasza

Za czasów Achaza, syna Jotama, syna Ozjasza, króla Judy, wyruszył Resin, król Aramu, z Pekachem, synem Remaliasza, królem Izraela, przeciw Jerozolimie, aby z nią toczyć wojnę, ale nie mógł jej zdobyć. I przyniesiono tę wiadomość do domu Dawida: «Aram stanął obozem w Efraimie!» Wówczas zadrżało serce króla i serce ludu jego, jak drżą od wichru drzewa w lesie.

Pan zaś rzekł do Izajasza: «Wyjdź naprzeciw Achaza, ty i twój syn, Szear-Jaszub, na koniec kanału Górnej Sadzawki, na drogę Pola Folusznika, i powiedz do niego:

Uważaj, bądź spokojny, nie bój się! Niech twoje serce nie słabnie z powodu tych dwóch oto niedopałków dymiących głowni, z powodu zaciekłości Resina, Aramejczyków i syna Remaliasza: dlatego że Aramejczycy, Efraim i syn Remaliasza postanowili twą zgubę, mówiąc: Wtargnijmy do Judei, przeraźmy ją i podbijmy dla siebie, a królem nad nią ustanowimy syna Tabeela!

Tak mówi Pan Bóg: Nic z tego – tak się nie stanie! Bo stolicą Aramu jest Damaszek, a głową Damaszku Resin; i stolicą Efraima jest Samaria, a głową Samarii syn Remaliasza; ale jeszcze sześćdziesiąt pięć lat, a Efraim zdruzgotany przestanie być narodem. Jeżeli nie uwierzycie, nie ostoicie się».

Komentarz

O Księdze:

  1. Imię „Izajasz” znaczy „Zbawieniem jest Jahwe [Pan]” i w znacznej mierze odzwierciedla program działania tego proroka. Swoje posłannictwo pełnił on w burzliwym czasie wojen spowodowanych wzrostem militarnej potęgi Asyrii. Izajasz rozpoczął działalność ok. 740 r. przed Chr. (Iz 6,1) i kontynuował ją co najmniej do 701 r. przed Chr., kiedy Jerozolima została w zaskakujący sposób uratowana od zniszczenia (Iz 37). Według starożytnej tradycji żydowskiej Izajasz poniósł męczeńską śmierć przez przepiłowanie w czasie panowania króla Manassesa (696-642 przed Chr.). Do tej tradycji nawiązuje List do Hebrajczyków (Hbr 11,37).
  2. Chociaż wydarzenia wielokrotnie potwierdzały słuszność przewidywań i rad Izajasza, to za życia proroka jego nauczanie nie zostało powszechnie przyjęte (np. Iz 6,9-11; 30,8-11). Proroctwa Izajasza były przechowywane jedynie przez małe grupy jego uczniów (Iz 8,16-20). Dopiero dwieście lat później, podczas wygnania do Babilonii (586 r. przed Chr.), jego przesłanie zostało na nowo odkryte, ponieważ przekonująco objaśniało historię Izraelitów, a zarazem ożywiało nadzieje na przyszłość.
  3. Księga Izajasza składa się z trzech części: 1) Księga sądu nad Judą i Izraelem, zawierająca mowy samego Izajasza (Iz 1 – 39); 2) Księga Pocieszenia, napisana w czasie wygnania babilońskiego (Iz 40 – 55); 3) Księga Tryumfu, napisano po powrocie z niewoli babilońskiej. Redaktorzy Księgi Izajasza zebrali istniejące wypowiedzi prorockie i połączyli je w całość.
  4. Księgę odczytujemy jako medytację nad Bożą wiernością i sprawiedliwością objawioną w historii Izraela. Treść księgi stanowi także wezwanie do przemiany własnego życia i postępowania zgodnego z wolą Bożą, aby osiągnąć obiecane zbawienie.
  5. Pierwsza część księgi (Iz 1 – 39), zwana czasami księgą Protoizajasza (z języka greckiego „pierwszego Izajasza”), zawiera przede wszystkim wypowiedzi proroka, skierowane do mieszkańców królestwa Judy. U podstaw nauczania proroka znajdowało się doświadczenie świętości Boga, rozumianej nie tylko jako Jego absolutna wyższość ponad wszelką inną rzeczywistość, lecz także jako doskonałość moralna, która nie toleruje grzechu i zła. Izajasz okazał się również gotów do działania na rzecz zbliżenia Izraelitów do Boga i uznania Jego obecności wśród nich. Nauczanie proroka poświęcone było przede wszystkim problemom sprawiedliwości społecznej. Izajasz poddawał krytyce nadmierne bogacenie się wąskiej grupy społeczeństwa; podkreślał, że braku solidarności nie można pogodzić z wiarą Izraela (Iz 1,10-17.21-23; 5,8-25). Sprawiedliwość, której domaga się Bóg, wymaga bowiem poszanowania praw ludzi ubogich i takiego organizowania życia społecznego, aby najsłabsi zostali otoczeni niezbędną troską (Iz 10,1n). Wojna syro-efraimska (734-732 przed Chr.) i coraz mocniejszy napór zaborczej Asyrii przesunął potem punkt ciężkości nauczania Izajasza na kwestie polityczne. Wobec różnorodnych zagrożeń Izajasz przypominał Boże obietnice dane Dawidowi i Jerozolimie. W tej części na uwagę zasługuje tzw. Księga Emmanuela (Iz 6 – 12). Jej wstęp stanowi opowiadanie o powołaniu Izajasza (Iz 6), zakończenie zaś poetycka pieśń zbawionych (Iz 12). Trzonem zbioru są trzy zapowiedzi królewskiego Mesjasza, który nosi imię Emmanuel (Iz 7; 8; 11). Radosne zapowiedzi Emmanuela podtrzymują nadzieję i pozwalają wierzyć, że ostatnim słowem Boga do Izraela i ludzkości będzie zbawienie.
  6. Część druga księgi (Iz 40 – 55), zwana Księgą Pocieszenia, napisana została w połowie VI w. przed Chr., podczas wygnania babilońskiego. Jej autorem jest nieznany prorok, umownie nazywany Deuteroizajaszem (z języka greckiego „drugim Izajaszem”). W swoim nauczaniu wyciągał on wnioski z wiary, że jest tylko jeden Bóg i że On sam stworzył całą rzeczywistość świata. Według tego proroka, doświadczenie Izraela, który utracił swoją niezależność państwową i został wygnany do Babilonii, należy zrozumieć w świetle objawienia przekazanego w poprzednich wiekach przez proroków oraz w perspektywie pragnienia Boga, aby obdarzyć świat zbawieniem i sprawiedliwością. Prorok interpretował więc najpierw aktualne wydarzenia, ukazując perskiego władcę Cyrusa jako sługę Boga niosącego wybawienie (Iz 41,1-5; 45,1-8; 48,12-15), aby następnie przedstawić obraz idealnego sługi Pana, który obdarzy świat wiecznym zbawieniem przez ofiarę z własnego życia (Iz 45,17; 51,6-8; 53,8-10). W drugiej części Księgi Izajasza ważne miejsce zajmują cztery utwory liryczne, które stanowią swoistą jedność, zwane Pieśniami o słudze Pana: Iz 42,1-4 (5-9); 49,1-4.5c (5ab.6.8.9a); 50,4-9 (10n); 52,13–53,12. Z literackiego punktu widzenia tworzą one rodzaj dramatu, osiągającego punkt kulminacyjny w śmierci i uwielbieniu sługi. Jezus Chrystus i autorzy Nowego Testamentu często odwoływali się do tych proroctw, wskazując na ich wypełnienie w misji i odkupieńczej śmierci Jezusa.
  7. Trzecia część (Iz 56 – 66), zwana Księgą Tryumfu, jest określana jako księga Tritoizajasza (z języka greckiego „trzeciego Izajasza”). Zebrano w niej wypowiedzi różnych proroków z czasu po powrocie z wygnania. Prorocy ci wyjaśniają i aktualizują przesłanie swoich poprzedników. Rozwijają ich nauczanie na temat miłości Boga i Jego pragnienia, aby zbawić cały świat, oraz podkreślają potrzebę przestrzegania prawa i sprawiedliwości (Iz 56,1).
  8. Księga Izajasza jest niezwykle często cytowana w Nowym Testamencie, gdzie niektóre jej wypowiedzi zostały odniesione bezpośrednio do osoby Jezusa Chrystusa (np. Mt 12,17-21; J 1,29). Także samo pojęcie Ewangelii jako dobrej nowiny o zbawieniu ma źródło w tej właśnie księdze (Iz 40,9; 52,7). W Księdze Izajasza pojawia się też wiele innych tematów, które zostały rozwinięte w Nowym Testamencie, jak na przykład obraz Boga jako Ojca pełnego miłości, rola Bożego ducha, odnowienie ludu Bożego i poszerzenie go o przedstawicieli wszystkich narodów. Dlatego prorok Izajasz nazywany jest „Ewangelistą Starego Testamentu”.

O czytaniu:

Iz 7,

1Działo się to w czasach króla Judy Achaza, syna Jotama, a wnuka Ozjasza, gdy król Aramu Resin wraz z królem Izraela Pekachem, synem Remaliasza, wyruszyli przeciw Jerozolimie, żeby ją podbić, ale nie zdołali jej zdobyć.

2Otóż, gdy doniesiono wtedy domowi Dawida, że Aramejczycy sprzymierzyli się z Efraimem, zadrżało jego serce i serce jego ludu, jak drżą od wichru drzewa w lesie. 3A Pan powiedział do Izajasza: „Idź razem ze swoim synem Szear-Jaszubem do wylotu kanału przy Górnej Sadzawce, aby spotkać się z Achazem na drodze przy Polu Folusznika.4Powiesz mu: «Bądź czujny i zachowaj spokój! Nie trwóż się! Niech się nie lęka twoje serce z powodu tych dwóch niedopałków dymiących głowni, z powodu płomienia gniewu Resina, Aramejczyków i syna Remaliasza. 5Aramejczycy wraz z Efraimem, synem Remaliasza, spiskują przeciw tobie.6Mówią: «Wyruszmy przeciw Judzie, najedźmy ją i podbijmy. Potem powierzymy nad nią władzę królewską synowi Tabeela».

7Z tego właśnie powodu tak mówi Pan Bóg:

Nie stanie się to i tak nie będzie!

8Bo stolicą Aramu jest Damaszek,

a głową Damaszku – Resin,

ale jeszcze sześćdziesiąt pięć lat

i zniszczony Efraim zniknie jako naród.

9Stolicą Efraima jest Samaria,

a głową Samarii syn Remaliasza.

Jeśli nie będziecie wierzyć,

nie zdołacie się ostać!»”.

10I dalej tak mówił Pan do Achaza:11„Proś Pana, twego Boga, o znak dla siebie, czy to z głębin krainy umarłych, czy z wyżyn przestworzy”.12Achaz jednak odpowiedział: „Nie będę prosił, nie będę wystawiał Pana na próbę”.13Wtedy Izajasz rzekł: „Słuchajcie więc, domu Dawida! Nie wystarcza wam uważać ludzi za bezsilnych, że tak samo traktujecie mojego Boga? 14Dlatego Pan sam da wam znak: Oto panna pocznie i porodzi syna, i nada mu imię Emmanuel! 15Będzie on karmił się twarogiem i miodem, aż nauczy się odrzucać zło, a wybierać dobro. 16Bo zanim chłopiec nauczy się odrzucać zło i wybierać dobro, spustoszona będzie kraina, której dwóch królów ty się lękasz. 17Za sprawą króla Asyrii Pan sprowadzi na ciebie, na lud twój i na dom twego ojca dni, jakich nie było od dnia odpadnięcia Efraima od Judy.

18W tym dniu

Pan zagwiżdże na muchy

nad rzekami Egiptu

i na pszczoły w kraju Asyrii.

19Nadlecą one i wszystkie obsiądą

urwiste parowy i rozpadliny skalne,

wszelkie krzaki i wszystkie pastwiska.

20W tym dniu brzytwą pożyczoną znad brzegów Eufratu u króla Asyrii zgoli Pan owłosienie głów i nóg, a nawet brody obetnie.

21W tym dniu każdy będzie hodował jedną krowę i dwie owce.22Będą one dawać bardzo dużo mleka, tak że będzie można żywić się twarogiem. Bo wszyscy, którzy pozostaną w kraju, będą jedli twaróg i miód.

23W tym dniu zarośnie cierniem i ostem każde miejsce, gdzie mogłoby rosnąć tysiąc szczepów winorośli wartych tysiąc syklów. 24Będzie się tam chodzić ze strzałami i z łukiem, bo cały kraj porosną ciernie i osty. 25A na pola górskie, które uprawiano motyką, nikt się nie zapuści z obawy przed cierniem i ostem. Będzie to pole na wypas dla wołów i ugór deptany przez bydło”.

  1. W rozdziale 7. otwiera się seria tekstów najsłynniejszych nie tylko u Izajasza, ale i w całej Biblii (rozdziały 7-12). Jej centralną postacią jest zagadkowy Emmanuel, stąd mówi się o tych rozdziałach umownie jako o „księdze Emmanuela”. Historycznie należy ten fragment lokować w latach 734-733 przed Chr., kiedy to król Aramu-Damaszku, Resin, oraz Pekach, król Izraela-Samarii (królestwo północne, oddzielone od Jerozolimy około roku 930 przed Chr.), sprzymierzają się ze sobą w antyasyryjskiej koalicji. Do tego przymierza chcą również przyłączyć króla Judy, Achaza. Wobec jego odmowy Resin i Pekach ruszają na Jerozolimę, aby strącić go z tronu, a zastąpić władcą przychylnym ich paktowi (jest to tak zwana „wojna syro-efraimska”).
  2. Podczas gdy w Jerozolimie w związku z tą sytuacją szerzy się niepokój, Izajasz wraz z synem, Szear-Jaszubem, wychodzą naprzeciw króla na jednej z miejskich ulic, aby skierować do niego orędzie nadziei. Zachęcają go bowiem do „uwierzenia”, aby „się ostać”: mając pewność, że ostateczne losy narodu są w Bożych rękach, trzeba samodzielnie stawić czoło również koszmarom inwazji, w niezłomnym przekonaniu, że będzie to bój o słuszną sprawę, z pewnością Bożego poparcia, i nie uciekając się do uległości lub kompromisów z Asyrią, jak to ma właśnie zamiar uczynić Achaz.
  3. Dla potwierdzenia takiego obrotu wydarzeń Izajasz pragnie przekazać Achazowi Boży znak, ale król się na to nie godzi pod pretekstem, że nie chce „wy-stawiać Pana na próbę”. W istocie jego religijność jest pozorna i stanowi parawan dla zwykłej obłudy: znak zmusiłby go przecież do zmiany polityki i przystania na Bożą propozycję, wypowiedzianą przez proroka. Lecz mimo to znak zostaje mu dany, czego opis zawiera się w wersetach Iz 7,14-16, zgodnie z biblijnym schematem „zapowiedzi narodzin bohatera”. Mowa tu o „pannie” (chodzi o „młodą dziewczynę”; przekład „dziewica” zostanie użyty w tekście greckim Mt 1,23, aby odnieść ten urywek do Maryi Panny i narodzin Jezusa), być może o samej królowej. Będzie ona matką kogoś wielkiego, o wymownym imieniu Emmanuel (hebrajskie „Bóg z nami”), ponieważ ma on świadczyć o bliskości Boga względem Jego ludu. Za pokarm mu będzie śmietana i miód (dość niejasny symbol czasów obfitości, ale również życia koczowniczego, co jest aluzją do jakichś trudnych, ale zarazem i chwalebnych lat).
  4. Król Achaz zaraz po objęciu tronu stanął w obliczu groźby wojny. Resin, król Aramu (Syrii), wraz z Pekachem, królem Efraima (Izraela), zawiązali koalicję przeciwko Asyrii, do której pragnęli skłonić także Achaza. Ponieważ ten odmówił, postanowili najpierw najechać na Judę, usunąć Achaza, a w jego miejsce osadzić na tronie syna Tabeela (w. 6), który miał przyłączyć się do koalicji przeciwko Asyrii. Przerażony Achaz prosi o pomoc Asyrię, wysyłając poselstwo z dużą ilością złota i obietnicą poddaństwa (2 Krl 16,5n). Wybucha tzw. wojna syro‑efraimska. W tych okolicznościach prorok Izajasz wzywa króla, aby nie działał na własną rękę, ale zaufał Bogu, który jest Panem Jerozolimy i gwarantem ciągłości dynastii Dawida (ww. 8n; por. Ps 89,29-38). Przewidując brak wiary Achaza i bolesne konsekwencje jego postanowień (2 Krn 28,20; Oz 5,13), Izajasz udaje się na spotkanie w towarzystwie swojego syna. Jego symboliczne imię Szear‑Jaszub („reszta powróci”) niesie nadzieję, że pomimo niewierności króla i kary, jaka spadnie na naród, Bóg ocali resztę swojego ludu. Izajasz podejmuje tu temat wiary i zaufania Bogu, które powinny być podstawowymi kryteriami postępowania ludzi w życiu osobistym, społecznym i politycznym.
  5. Na rozkaz Boga Izajasz udaje się po raz drugi na spotkanie z królem. Aby uwiarygodnić swoje słowa i skłonić króla do ufności w Bożą potęgę, prorok proponuje mu cudowny znak od Boga, podobny do jednego z nadzwyczajnych wydarzeń, które miały miejsce podczas uwolnienia Izraela z niewoli egipskiej. Król Achaz postanowił jednak szukać pomocy przeciwko swoim wrogom w sojuszu z Asyrią (2Krl 16,7-18), dlatego odrzuca propozycję proroka. Boi się, że wobec oczywistego znaku będzie musiał zmienić własne plany. Obłudnie tłumaczy się więc szacunkiem do Boga i nie prosi o znak (w. 12). Niezależnie jednak od postawy króla i odrzucenia przez niego woli Bożej, znak zostaje zapowiedziany. Będą nim narodziny dziecka, nazwanego symbolicznym imieniem Emmanuel (‘Bóg jest z nami’), którego matką będzie panna (w. 14). Izajasz mówi o niej z naciskiem, nie wspominając natomiast o ojcu dziecka. Matkę określa słowem „alma”, które oznacza „dziewczynę niezamężną”, lecz już zdolną do zamążpójścia lub mężatkę nie będącą jeszcze matką. Tłumacze aleksandryjscy (II w. przed Chr.) oddali ten wyraz greckim słowem „parthenos”, czyli „dziewica”. Podobnie jak w czasach patriarchów Bóg cudownie sprawiał macierzyństwo niepłodnych kobiet (np. Rdz 21,1n; 25,21; 30,22n), tak i teraz wystąpi jako dawca życia. Historia Bożego działania może być według proroka zachętą i źródłem odwagi dla żyjących obecnie. Znak zapowiadany przez Izajasza dotyczy przyszłości, ale kiedy się spełni, rzuci światło na obecne wydarzenia i potwierdzi prawdziwość Bożych obietnic. Jednocześnie Izajasz podkreśla, że przyszłość Bożego działania okaże się jeszcze wspanialsza od przeszłych doświadczeń (Iz 65,17-25). Proroctwo o narodzinach Emmanuela wypełniło się wraz z przyjściem na świat Jezusa Chrystusa, który będąc odwiecznym Słowem Boga, począł się w łonie Maryi Dziewicy za sprawą Ducha Świętego i w ten sposób Bóg stał się obecny pośród ludzi (J 1,14). Ewangelista Mateusz, który zacytował proroctwo Izajasza w greckim tłumaczeniu, stwierdził wyraźnie, że spełniło się ono w Chrystusie i Jego dziewiczej Matce (Mt 1,21; por. Łk 1,26-38).
  6. Nieszczęścia, które zgodnie z zapowiedzią proroka miały wkrótce spotkać Judę, ukazano jako Boże pouczenie. Ma ono prowadzić króla do zrozumienia swoich błędów i do nawrócenia. Achaz nie przyjmuje jednak wezwania Izajasza do zawierzenia Bogu i podejmuje starania o wsparcie ze strony Asyrii. Pomoc, którą uzyska, przyniesie jednak całemu krajowi spustoszenie i zniewolenie (2Krn 28,20n; Iz 7,17). Militarna rywalizacja największych potęg ówczesnego świata (Asyria i Egipt) stanie się narzędziem Bożego sądu nad niewiernością narodu wybranego, który odrzuca Jego panowanie i szuka powodzenia na własną rękę. Również ubóstwo, w jakie popadła Juda, powinno być dla jej mieszkańców okazją do uświadomienia sobie swojego grzechu. Prorok opisuje spustoszenie kraju jako powrót do pasterskiego stylu życia, prowadzonego w epoce patriarchów. Zachęca jednak, aby wydarzenia te interpretować w kluczu opieki Boga nad swoim ludem. Zgubne konsekwencje nieposłuszeństwa Bogu, dzięki Jego litości i nawróceniu ludu, stają się według Izajasza nową okazją do przeżycia doświadczenia patriarchów, szczególnie zaś Wyjścia z niewoli Egiptu. Mleko i miód, które były symbolem obfitości Ziemi Obiecanej (Wj 3,17; Kpł 20,24; Lb 13,27; Pwt 26,9), staną się teraz nową manną dla ludu żyjącego w ubóstwie, ale w sposób cudowny wspieranego przez Boga (w. 22; zob. Pwt 8,3). Podobnie jak zostało to powiedziane o Emmanuelu (Iz 7,15), również cały naród powinien nauczyć się wybierać dobro i odrzucać zło. Pomocą w tym jest poznanie zgubnych konsekwencji własnych grzechów.

 

Psalm (Ps 48 (47), 2-3b. 3c-4. 5-6. 7-8 (R.: por. 9d))

Bóg swoje miasto umacnia na wieki

Wielki jest Pan i godzien wielkiej chwały *
w mieście Boga naszego.
Święta Jego góra, wspaniałe wzniesienie, *
radością jest całej ziemi.

Bóg swoje miasto umacnia na wieki

Góra Syjon, kres północy, *
jest miastem wielkiego Króla.
Bóg w zamkach swoich *
okazał się obroną.

Bóg swoje miasto umacnia na wieki

Oto połączyli się królowie *
i wspólnie natarli.
Zaledwie ujrzeli, zdrętwieli, *
zmieszali się i uciekli.

Bóg swoje miasto umacnia na wieki

Chwyciło ich drżenie *
jak ból rodzącą kobietę,
jak wiatr ze wschodu, *
który okręty z Tarszisz druzgocze.

Bóg swoje miasto umacnia na wieki

Komentarz

O księdze:

  1. Psałterz charakteryzuje się bogactwem gatunków literackich. Przyjmując je za kryterium podziału, można wyróżnić kilka grup utworów: 1) hymny – uroczyste pieśni pochwalne ku czci Boga (np. Ps 8; 19; 29; 100; 111; 148 – 150), które mogą wyrażać podziw nad dziełem stwórczym Boga (np. Ps 104) i nad Jego działaniem w historii (np. Ps 105). 2) lamentacje – liczne skargi i prośby o pomoc udręczonemu psalmiście, mogą być zbiorowe i indywidualne (np. Ps 3; 5; 13; 22; 44). Wśród lamentacji występują psalmy ufności (np. Ps 4; 11; 16; 62; 121), psalmy dziękczynne jednostki (np. Ps 30; 34; 92, 103) i wspólnoty (np. Ps 66; 117; 124) oraz kolekcja siedmiu psalmów pokutnych (Ps 6; 32; 38; 51; 102; 130; 143). 3) psalmy królewskie, które sławią królowanie Boga (np. Ps 47; 93 – 99), przejawiające się także w rządach dynastii Dawida (np. Ps 2; 18; 21; 45; 89; 110; 132). 4) pieśni Syjonu – modlitwy, które odgrywały szczególną rolę w liturgii świątynnej (Ps 15; 24; 46; 48; 76; 84; 87; 122; 134). Do nich należą też psalmy pielgrzymkowe (np. Ps 122; 126), sławiące świętą Jerozolimę i wyrażające radość ze spotkania z Bogiem w Jego ziemskiej świątyni. 5) pieśni liturgiczne, śpiewane podczas wieczerzy paschalnej i wielkich świąt Izraela. Szczególnie ważny jest tu zbiór hymnów: Hallelu (Ps 113 – 118) i Wielkiego Hallelu (Ps 136). Na ich prorocki charakter wskazał Chrystus, modląc się nimi w ostatnich godzinach ziemskiego życia (np. Mt 26,30). 6) psalmy dydaktyczne, które zawierają pouczenia o wartości prawa Bożego (Ps 25; 34; 111; 119), o sprawiedliwości i dobroci Boga (np. Ps 78; 145), rozważają problem odpłaty za dobre i złe uczynki (np. Ps 37; 49; 73; 112). 7) psalmy mesjańskie, które wprost wyrażają oczekiwanie na Pomazańca Pańskiego (np. Ps 2; 110). Tęsknota za Chrystusem, tj. Mesjaszem, obecna jest także w psalmach królewskich i pieśniach Syjonu. W każdym niemal psalmie można wyróżnić różne gatunki literackie, które nie pozwalają zaklasyfikować ich wyłącznie do jednej grupy.
  2. Psalmy są utworami poetyckimi. Autorzy zastosowali w nich liczne środki stylistyczne. Najbardziej charakterystycznym elementem poetyki hebrajskiej był paralelizm członów, czyli stychów wersetu. Polegał on na tym, że najczęściej daną myśl poeta zawarł w dwóch następujących po sobie stychach, które tworzyły najmniejszą jednostkę literacką utworu. Z innych środków należy wymienić rym i rytm. Niekiedy psalmiści komponowali swoje dzieła w formie akrostychów, czyli utworów alfabetycznych (Ps 25; 34; 37; 111; 112; 119; 145). Wersety czy strofy psalmu rozpoczynały się wtedy od kolejnych liter alfabetu hebrajskiego.
  3. Pomimo tak wielkiej różnorodności, będącej wyrazem rozwoju duchowego Izraela, „Psałterz” stanowi jedną zwartą księgę. Myśl przewodnia całego zbioru została zawarta we wprowadzeniu (Ps 1 – 2). Człowiek ma do wyboru dwie drogi życiowe: drogę posłuszeństwa Bożemu Prawu, która prowadzi do szczęścia, oraz drogę buntu, wiodącą do zagłady. Cała historia świata jest wypadkową tego podstawowego wyboru. Psalmista często posługuje się pojęciem „bezbożny” (Ps 1,3-4), które może oznaczać wrogie narody albo człowieka, który sprowadza sprawiedliwych z właściwej drogi. Może nim być nawet nieprzyjaciel wewnętrzny – zło ukryte w sercu ludzkim. Obrazy wojenne, tak często pojawiające się w psalmach, można więc tłumaczyć jako ilustracje walki duchowej.
  4. Łatwo dostrzec w psalmach rozwój idei szczęścia. Z początku pojmuje się je materialnie jako spokojne życie, posiadanie ziemi, bogactwo, rodzinę, która zapewnia przyszłość. Stopniowo jednak człowiek odkrywa, że prawdziwe szczęście kryje się głębiej. Wypełnianie Prawa prowadzi go do odkrycia wartości nieprzemijalnych. Pociąga to za sobą przemianę relacji z bliźnimi. Pragnienie zemsty na wrogach ustępuje miejsca oczekiwaniu na ich nawrócenie. Podobnie ewoluuje rozumienie nagrody za sprawiedliwe życie i kary za popełnione zło. Początkowo psalmista, który widzi ziemskie powodzenie grzeszników, głośno krzyczy o swej niewinności i domaga się za nią odpłaty. Z czasem jednak uświadamia sobie własną grzeszność i przynależność do grzesznego ludu i pozostawia Bogu wymierzenie wszystkim sprawiedliwości.
  5. Grecki przekład Biblii, „Septuaginta” (LXX), powstały w egipskiej Aleksandrii już w II w. przed Chr., pogłębia historyczną lekturę „Psałterza”, interpretując go jako proroctwo. W ślad za tą żydowską tradycją, Kościół dostrzega w psalmach zapowiedź tajemnicy Chrystusa i doskonałej wspólnoty czasów ostatecznych. Stąd nasza lektura odwołuje się nie tylko do sensu wyrazowego (dosłownego, historycznego) psalmów, ale szuka także wypełnienia ich treści w Chrystusie i w Kościele.

O dzisiejszym psalmie:

Ps 48,

Miasto wielkiego Króla

1Pieśń.  Psalm synów Koracha.

2Wielki jest Pan i godzien uwielbienia w mieście naszego Boga, na swej świętej górze.

3Piękne to wzgórze jest radością całej ziemi; góra Syjon na krańcach północy jest miastem wielkiego Króla.

4Bóg w pałacach Syjonu okazał się twierdzą.

5Bo oto zebrali się królowie, zeszli się i razem wyruszyli.

6Zdumieli się na ten widok i zadrżeli z przerażenia.

7Strach ich tam ogarnął, ból – jak rodzącą kobietę.

8Jak wtedy, gdy wiatrem wschodnim rozbijasz okręty Tarszisz1.

9To, co usłyszeliśmy, teraz widzimy w mieście Pana Zastępów, w mieście naszego Boga; Bóg je umacnia na wieki.

Sela

10Rozważamy Twą łaskawość, Boże, we wnętrzu Twojej świątyni.

11Jak imię Twe, Boże, tak i chwała Twoja sięga po krańce ziemi, Twoja prawa ręka jest pełna sprawiedliwości.

12Niech się weseli góra Syjon, niech się radują córki judzkie z powodu Twoich wyroków.

13Obejdźcie Syjon dokoła, policzcie jego wieże.

14Podziwiajcie jego warownie, przyjrzyjcie się jego pałacom, byście mogli przekazać przyszłemu pokoleniu,

15że On jest naszym Bogiem na wieki, On zawsze nas będzie prowadził!

Hymn Syjonu, podobnie jak Ps 46; 76; 84; 87; 122, opiewa Jerozolimę jako miasto Boga. Zarówno jej piękno (ww. 2-4), jak i fortyfikacje wzbudzają podziw. Nie one są jednak źródłem potęgi miasta. To mieszkający w nim wielki Król (w. 3) sprawia, że ataki na Jerozolimę są bezskuteczne (ww. 4-9). Wiernemu Bogu i niezwyciężonemu Obrońcy należy się więc chwała i uwielbienie oraz pamięć przekazywana kolejnym pokoleniom (ww. 9.14).

Syjon na krańcach Północy (w. 3) to zapowiedź Kościoła niebieskiego, którego świątynią jest sam Bóg i Baranek (Ap 21,22).

1Tarszisz to według Biblii miasto portowe na wybrzeżu Morza, słynące z bogactw i handlu. Tarszisz zaopatrywało ówczesny świat w srebro, żelazo, ołów i cynę. Usiłował do niego dopłynąć Jonasz, uciekający przed Bogiem (Jon 1,3).

 

 

Ewangelia (Mt 11, 20-24)

Jezus gromi oporne miasta

Słowa Ewangelii według Świętego Mateusza

Jezus począł czynić wyrzuty miastom, w których dokonało się najwięcej Jego cudów, że się nie nawróciły.

«Biada tobie, Korozain! Biada tobie, Betsaido! Bo gdyby w Tyrze i Sydonie działy się cuda, które u was się dokonały, już dawno w worze i w popiele by się nawróciły. Toteż powiadam wam: Tyrowi i Sydonowi lżej będzie w dzień sądu niż wam.

A ty, Kafarnaum, czy aż do nieba masz być wyniesione? Aż do Otchłani zejdziesz. Bo gdyby w Sodomie działy się cuda, które się w tobie dokonały, przetrwałaby aż do dnia dzisiejszego. Toteż powiadam wam: Ziemi sodomskiej lżej będzie w dzień sądu niż tobie».

Komentarz

O księdze:

  1. Sam tekst Ewangelii według św. Mateusza nie podaje imienia jej autora. Najstarsza tradycja( około I połowy II w.) przypisuje ją apostołowi Mateuszowi, który był poborcą podatkowym w Kafarnaum (Mt 9,9; 10,3; Mk 2,14; Łk 5,27.29). O profesji autora świadczą fachowe określenia dotyczące podatków oraz systemu monetarnego (Mt 17,24; 22,19). Ponadto w mowach Jezusa pojawiają się liczne wypowiedzi przeciwko faryzeuszom i nauczycielom Pisma. Dawny poborca podatkowy, którym gardzili faryzeusze, nie przez przypadek akcentuje ten aspekt nauki Chrystusa.
  2. Uważa się, że pierwotnie Ewangelia została zredagowana w języku aramejskim lub hebrajskim. Powszechnie przyjmuje się, że powstała w Syrii (Antiochia), gdzie żyło wielu Żydów. Została ona napisana między 80 a 90 r.
  3. Ewangelia ta powstała z myślą o wierzących, którzy wywodzili się z judaizmu. Jej tekst odzwierciedla tradycje aramejskie lub hebrajskie. Potwierdzeniem tego jest obecność wyrażeń (Mt 16,19; 18,18) i słów typowo semickich (mamona, hosanna), które autor rzadko tłumaczy na język grecki. Wspominając również zwyczaje żydowskie, zakłada ich znajomość u czytelników i w przeciwieństwie do ewangelistów Marka i Łukasza, nie uważa za konieczne, aby je wyjaśniać (Mt 15,1-3; por. Mk 7,3n).
  4. W Ewangelii według św. Mateusza dostrzega się pięć wielkich przemówień Jezusa, które stanowią odniesienie do Pięcioksięgu Mojżeszowego. Ewangelia ta jest więc swego rodzaju Pięcioksięgiem chrześcijańskim, który zawiera Prawo nowego Izraela, czyli Kościoła. Prawodawcą nowego ludu Bożego jest Chrystus – nowy Mojżesz. Tematem przewodnim tych wypowiedzi jest królestwo Boże, jednak każda z nich podkreśla inny, szczególny jego aspekt: 1) Mowa programowa, kreśląca obraz doskonałego ucznia. Jezus ogłasza w niej nadejście królestwa Bożego (Mt 5 – 7); 2) Mowa misyjna, dotycząca głoszenia królestwa. Jezus zapowiada w niej także prześladowania (Mt 10); 3) Zbiór przypowieści o tajemnicy królestwa (Mt 13); 4) Mowa eklezjalna, w której Jezus określa reguły, na których powinny opierać się wzajemne relacje uczniów we wspólnocie (Mt 18); 5) Mowa eschatologiczna traktująca o czasach ostatecznych i o udoskonaleniu królestwa (Mt 24–25).
  5. Autor Ewangelii, posługując się tytułami mesjańskimi odnoszonymi do Jezusa, kreśli Jego bardzo wyraźny portret. Od początku wykazuje, że Jezus jest Chrystusem (Mesjaszem), Synem Dawida oraz Synem samego Boga. Ewangelista z wielką troską stara się uzasadnić, że w Jezusie wypełniły się obietnice i zapowiedzi Starego Testamentu. Mocno akcentuje mesjańską godność Jezusa, z którą bardzo ściśle łączy się tytuł Syn Dawida. Odnosząc go do Jezusa, potwierdza, że to On jest oczekiwanym przez Żydów Mesjaszem. Tytuł Syn Boży podkreśla Boską naturę Jezusa, choć nie w każdym wypadku w sensie ścisłym oznacza on bóstwo Mistrza z Nazaretu. W tytule Syn Człowieczy zawiera się natomiast prawda, że Jezus jest kimś więcej niż zwykłym człowiekiem i żaden król ziemski nie może się z Nim równać. Tytuł ten łączy osobę Jezusa z cierpiącym Sługą Pana, znanym z pieśni Izajasza (autor dwukrotnie cytuje Pieśń o Słudze Pana: Iz 42,1 w Mt 3,17 oraz Iz 53,4 w Mt 8,17). Istotnym jest również odniesione do Chrystusa określenie Pan (greckie: Kyrios, stąd: Kyrie elejson), które potwierdza Jego Boską godność i wynikającą z niej zwierzchność nad całym światem.
  6. Ewangelista, zestawiając życie Chrystusa z działalnością Mojżesza, chce pokazać, że Chrystus jest nowym Mojżeszem, ale znacznie potężniejszym od niego. Mojżesz wyprowadził lud z niewoli egipskiej – ziemskiej, politycznej. Chrystus natomiast wyprowadza ludzi z niewoli grzechu (Mt 1,21). Na kanwie porównania Chrystusa z Mojżeszem oparta jest polemika prowadzona przez autora ze starym ludem Bożym – Izraelem. Temat ten przedstawia w dwóch ujęciach: polemizuje z niewiernym ludem, krytykując jego partykularyzm, skrajny legalizm, przesadną dumę narodową i pewność siebie, oraz wskazuje, że miejsce niewiernego ludu zajmuje teraz nowy Izrael – Kościół Jezusa, czyli nowy lud Boży.
  7. Cała Ewangelia według św. Mateusza koncentruje się wokół idei królestwa Bożego, które bierze swój początek w Chrystusie. Chronologicznie istnienie tego królestwa, czyli panowania Boga, dzieli się na trzy etapy: 1) jego inauguracja w osobie, słowach i czynach Chrystusa; 2) czas rozpoczynający się wraz ze Śmiercią i Zmartwychwstaniem Jezusa, a trwający do końca świata; 3) królestwo eschatologiczne w pełnym tego słowa znaczeniu. Idąc dalej, autor ukazuje związek, jaki istnieje pomiędzy tym królestwem a Kościołem, który jest wspólnotą nowego ludu Bożego.
  8. Kościół jest wspólnotą Boga Ojca, Jezusa – Syna Bożego oraz braterską wspólnotą jego członków. W ujęciu Mateusza członkowie Kościoła nie stanowią jedności absolutnie równej. Dla wszystkich jednak celem jest spotkanie z Chrystusem, sprawiedliwym Sędzią, i wejście do królestwa niebieskiego. Z woli Chrystusa istnieje istotna różnica między Kolegium Dwunastu a resztą uczniów Jezusa. Osobiście i imiennie powołał On każdego z grupy Dwunastu (Mt 10,2-4), nauczał ich na osobności, im tylko powierzał niektóre tajemnice królestwa Bożego (Mt 13,10n) i objawiał swoje posłannictwo (Mt 17,1-9.19-21). Ustanowił ich fundamentem przyszłej wspólnoty Kościoła oraz przekazał swoje pełnomocnictwa. Ewangelista podkreśla również fakt, że szczególną rolę w Kolegium Dwunastu i w Kościele Jezus powierzył Szymonowi Piotrowi. Przytacza trzy (pomijane w innych Ewangeliach) wydarzenia, które potwierdzają przewodnią rolę Piotra w gronie apostołów: chodzenie po jeziorze (Mt 14,28-31), obietnica prymatu (Mt 16,17-19) i wpłacenie podatku przez Szymona za siebie i za Jezusa (Mt 17,24-27). Chrystus, nazywając go Piotrem, czyli Skałą (Mt 16,18), uczynił go swoim zastępcą i ustanowił fundamentem Kościoła.

O czytaniu:

  1. Miasta Korozain, Betsaida i Kafarnaum były uprzywilejowane, bo w nich oraz ich najbliższej okolicy Jezus prowadził szczególnie intensywną działalność. To wyróżnienie stało się jednak podstawą bardzo surowego sądu i zapowiedzi tym większej kary. Mieszkańcy wspomnianych miast nie skorzystali bowiem z wielkiej szansy i przywileju bliskości Jezusa. W Nim objawiło się bogactwo dobroci, cierpliwości i wielkoduszności Boga, jednak wielu ludzi Go odrzuciło. Dlatego Jezus zapowiadał nadejście dnia sądu. Nawiązał przy tym do proroctw Starego Testamentu wypowiedzianych przeciwko Tyrowi i Sydonowi (Iz 23; Jr 25,22; Ez 26-28; Za 9,2-4). Mieszkańcy tych pogańskich miast, często piętnowani przez proroków, nawróciliby się pod wpływem spotkania z Jezusem, Jego nauki i cudów. Słowo „biada” wyraża ból, oburzenie na zatwardziałość ludzi oraz jest zapowiedzią kary (Mt 23,13-23; Łk 6,24-26; 11,42-45). Nie oznacza natomiast przekleństwa. Uświadamia dziś chrześcijanom ich odpowiedzialność za otrzymany dar wiary i przestrzega przed niewykorzystaniem otrzymanych od Boga łask, które są konieczne i wystarczające do osiągnięcia zbawienia.
  2. Im większy dar objawienia, tym większa odpowiedzialność. Miasta Galilei były szczególnie uprzywilejowane. Pośrodku nich zabłysło wielkie światło (Mt 4, 15-16), pośrodku nich przebywał i działał Jezus. One jednak nie przyjęty ani orędzia o królestwie, ani wysłannika królestwa. Odbiorcy Ewangelii znali historię Izraela oraz losy ludzi i społeczeństw dopuszczających się niegodziwości w oczach Boga. Ta wiedza pozwalała porównywać i zestawiać. Tutaj porównanie wypada bardzo niekorzystnie dla mieszkańców miast, wśród których działał Chrystus. Są one bardziej winne niż ci, którzy czynili zło, nie mając jasnej świadomości Bożej woli. Dlatego w dniu sądu miastom pogańskim będzie lżej niż wymienionym miastom. Te ostatnie otrzymały łaskawy dar Boga, ale zaprzepaściły go zupełnie. Dar zaofiarowany był wszystkim mieszkańcom miasta. Wprawdzie do wiary dochodzi się w osobistym spotkaniu z Bogiem, ale nie umniejsza to faktu, że wszyscy są za siebie nawzajem odpowiedzialni. Pojawienie się królestwa jest wydarzeniem publicznym, dosięga i dotyczy wszystkich. Bóg może dać jakiemuś miastu, jakiemuś narodowi znak, który zobowiązuje wszystkich w mieście i narodzie. Było tak wiele razy także w naszych czasach. Trzeba tylko być wrażliwym na wołanie Boga.