Czwartek, 9 czerwca 2022 r. – Święto Chrystusa Najwyższego i Wiecznego Kapłana

Czwartek, 9 czerwca 2022 r.

Święto Chrystusa Najwyższego i Wiecznego Kapłana

Święto Jezusa Chrystusa Najwyższego i Wiecznego Kapłana obchodzone jest w czwartek po niedzieli Zesłania Ducha Świętego.

Papież Benedykt XVI zaproponował, żeby do kalendarza liturgicznego wprowadzić nowe święto ku czci Jezusa Chrystusa Najwyższego i Wiecznego Kapłana. Jest to odpowiedź Ojca Świętego na postulaty zgłaszane przez różne episkopaty, ale przede wszystkim środowiska zakonne dla upamiętnienia Roku Kapłańskiego, który był obchodzony od 19 czerwca 2009 do 11 czerwca 2010 r. Do tej pory w Mszale Rzymskim jest tylko Msza wotywna, którą często kapłani sprawują z okazji pierwszego czwartku miesiąca, gdy w sposób szczególny modlimy się o powołania kapłańskie i dziękujemy Chrystusowi za ustanowienie sakramentu Eucharystii i kapłaństwa.

Benedykt XVI wyznaczył dzień na takie święto – czwartek po niedzieli Zesłania Ducha Świętego, czyli tydzień przed uroczystością Najświętszego Ciała i Krwi Chrystusa, zwaną Bożym Ciałem. To nowe święto wpisuje się w cykl uroczystości i świąt, szczególnych dni, obchodzonych po zakończeniu cyklu paschalnego. Radość wielkanocna ze Zmartwychwstania Chrystusa i Jego zwycięstwa trwa pięćdziesiąt dni, kończy go uroczysty 50. dzień – Zesłanie Ducha Świętego – który pieczętuje świąteczny okres obchodów liturgicznych. I dopiero po zakończeniu tego okresu w określone dni, mające rangę uroczystości czy święta, powraca się do pewnych tajemnic wiary, które zaistniały w Wydarzeniu Wielkanocnym. Wówczas nie było możliwości świętowania konkretnej tajemnicy, konkretnego aspektu wiary, ponieważ Triduum Paschalne i Wielkanoc zawiera całą treść naszej wiary. Po okresie wielkanocnym objawiają się kolejne tajemnice, które rozważamy i przeżywamy.

W Wieczerniku w Wielki Czwartek wieczorem świętujemy ustanowienie sakramentu Eucharystii, ale zaraz się zaczyna świętowanie Męki Pańskiej, bo przecież Msza Wielkiego Czwartku zaczyna Triduum Męki Chrystusa. Nie ma czasu na uroczyste obchody ku czci Eucharystii. Dlatego została ustanowiona specjalna uroczystość – Najświętszego Ciała i Krwi Chrystusa, by ten sakrament uczcić. W Wielki Piątek Jezus kona na krzyżu, następuje moment przebicia Jego Serca. Nie ma w liturgii wielkopiątkowej miejsca na rozbudowanie wątku uczczenia miłości Boga, objawionej w przebitym Sercu Jezusa – stąd oddzielna uroczystość – Najświętszego Serca Pana Jezusa – także po zakończeniu cyklu uroczystości paschalnych. I święto Jezusa Chrystusa Najwyższego i Wiecznego Kapłana – wpisuje się w ten ciąg. Jezus w Wieczerniku ustanawia sakrament kapłaństwa. Sam objawia się poprzez całe Misterium Paschalne i to, czego dokonuje – że On jest najwyższym Kapłanem, On składa ofiarę, tak naprawdę jedyną skuteczną – za grzechy świata. W Wielki Czwartek, podczas Mszy Wieczerzy Pańskiej, gdy wspólnota wiernych zgromadzi się w danej parafii uwaga skupiona jest na posłudze kapłańskiej ludzi. Stąd pojawiła się potrzeba pogłębienia tej kapłaństwa Chrystusa i wprowadzenia odrębnego święta.

 

1.czytanie (Iz 6, 1-4. 8)

Święty, Święty, Święty jest Pan Zastępów

Czytanie z Księgi proroka Izajasza

W roku śmierci króla Ozjasza ujrzałem Pana zasiadającego na wysokim i wyniosłym tronie, a tren Jego szaty wypełniał świątynię. Serafiny stały ponad Nim; każdy z nich miał po sześć skrzydeł; dwoma zakrywał swą twarz, dwoma okrywał swoje nogi, a dwoma latał.

I wołał jeden do drugiego: «Święty, Święty, Święty jest Pan Zastępów. Cała ziemia pełna jest Jego chwały». Od głosu tego, który wołał, zadrgały futryny drzwi, a świątynia napełniła się dymem.

I usłyszałem głos Pana mówiącego: «Kogo mam posłać? Kto by Nam poszedł?» Odpowiedziałem: «Oto ja, poślij mnie!»

Komentarz

O Księdze:

1. Imię „Izajasz” znaczy „Zbawieniem jest Jahwe [Pan]” i w znacznej mierze odzwierciedla program działania tego proroka. Swoje posłannictwo pełnił on w burzliwym czasie wojen spowodowanych wzrostem militarnej potęgi Asyrii. Izajasz rozpoczął działalność ok. 740 r. przed Chr. (Iz 6,1) i kontynuował ją co najmniej do 701 r. przed Chr., kiedy Jerozolima została w zaskakujący sposób uratowana od zniszczenia (Iz 37). Według starożytnej tradycji żydowskiej Izajasz poniósł męczeńską śmierć przez przepiłowanie w czasie panowania króla Manassesa (696-642 przed Chr.). Do tej tradycji nawiązuje List do Hebrajczyków (Hbr 11,37).
2. Chociaż wydarzenia wielokrotnie potwierdzały słuszność przewidywań i rad Izajasza, to za życia proroka jego nauczanie nie zostało powszechnie przyjęte (np. Iz 6,9-11; 30,8-11). Proroctwa Izajasza były przechowywane jedynie przez małe grupy jego uczniów (Iz 8,16-20). Dopiero dwieście lat później, podczas wygnania do Babilonii (586 r. przed Chr.), jego przesłanie zostało na nowo odkryte, ponieważ przekonująco objaśniało historię Izraelitów, a zarazem ożywiało nadzieje na przyszłość.
3. Księga Izajasza składa się z trzech części: 1) Księga sądu nad Judą i Izraelem, zawierająca mowy samego Izajasza (Iz 1 – 39); 2) Księga Pocieszenia, napisana w czasie wygnania babilońskiego (Iz 40 – 55); 3) Księga Tryumfu, napisano po powrocie z niewoli babilońskiej. Redaktorzy Księgi Izajasza zebrali istniejące wypowiedzi prorockie i połączyli je w całość.
4. Księgę odczytujemy jako medytację nad Bożą wiernością i sprawiedliwością objawioną w historii Izraela. Treść księgi stanowi także wezwanie do przemiany własnego życia i postępowania zgodnego z wolą Bożą, aby osiągnąć obiecane zbawienie.
5. Pierwsza część księgi (Iz 1 – 39), zwana czasami księgą Protoizajasza (z greckiego „pierwszego Izajasza”), zawiera przede wszystkim wypowiedzi proroka, skierowane do mieszkańców królestwa Judy. U podstaw nauczania proroka znajdowało się doświadczenie świętości Boga, rozumianej nie tylko jako Jego absolutna wyższość ponad wszelką inną rzeczywistość, lecz także jako doskonałość moralna, która nie toleruje grzechu i zła. Izajasz okazał się również gotów do działania na rzecz zbliżenia Izraelitów do Boga i uznania Jego obecności wśród nich. Nauczanie proroka poświęcone było przede wszystkim problemom sprawiedliwości społecznej. Izajasz poddawał krytyce nadmierne bogacenie się wąskiej grupy społeczeństwa; podkreślał, że braku solidarności nie można pogodzić z wiarą Izraela (Iz 1,10-17.21-23; 5,8-25). Sprawiedliwość, której domaga się Bóg, wymaga bowiem poszanowania praw ludzi ubogich i takiego organizowania życia społecznego, aby najsłabsi zostali otoczeni niezbędną troską (Iz 10,1n). Wojna syro-efraimska (734-732 przed Chr.) i coraz mocniejszy napór zaborczej Asyrii przesunął potem punkt ciężkości nauczania Izajasza na kwestie polityczne. Wobec różnorodnych zagrożeń Izajasz przypominał Boże obietnice dane Dawidowi i Jerozolimie. W tej części na uwagę zasługuje tzw. Księga Emmanuela (Iz 6 – 12). Jej wstęp stanowi opowiadanie o powołaniu Izajasza (Iz 6), zakończenie zaś poetycka pieśń zbawionych (Iz 12). Trzonem zbioru są trzy zapowiedzi królewskiego Mesjasza, który nosi imię Emmanuel (Iz 7; 8; 11). Radosne zapowiedzi Emmanuela podtrzymują nadzieję i pozwalają wierzyć, że ostatnim słowem Boga do Izraela i ludzkości będzie zbawienie.
6. Część druga księgi (Iz 40 – 55), zwana Księgą Pocieszenia, napisana została w połowie VI w. przed Chr., podczas wygnania babilońskiego. Jej autorem jest nieznany prorok, umownie nazywany Deuteroizajaszem (z greckiego „drugim Izajaszem”). W swoim nauczaniu wyciągał on wnioski z wiary, że jest tylko jeden Bóg i że On sam stworzył całą rzeczywistość świata. Według tego proroka, doświadczenie Izraela, który utracił swoją niezależność państwową i został wygnany do Babilonii, należy zrozumieć w świetle objawienia przekazanego w poprzednich wiekach przez proroków oraz w perspektywie pragnienia Boga, aby obdarzyć świat zbawieniem i sprawiedliwością. Prorok interpretował więc najpierw aktualne wydarzenia, ukazując perskiego władcę Cyrusa jako sługę Boga niosącego wybawienie (Iz 41,1-5; 45,1-8; 48,12-15), aby następnie przedstawić obraz idealnego sługi Pana, który obdarzy świat wiecznym zbawieniem przez ofiarę z własnego życia (Iz 45,17; 51,6-8; 53,8-10). W drugiej części Księgi Izajasza ważne miejsce zajmują cztery utwory liryczne, które stanowią swoistą jedność, zwane Pieśniami o słudze Pana: Iz 42,1-4 (5-9); 49,1-4.5c (5ab.6.8.9a); 50,4-9 (10n); 52,13–53,12. Z literackiego punktu widzenia tworzą one rodzaj dramatu, osiągającego punkt kulminacyjny w śmierci i uwielbieniu sługi. Jezus Chrystus i autorzy Nowego Testamentu często odwoływali się do tych proroctw, wskazując na ich wypełnienie w misji i odkupieńczej śmierci Jezusa.
7. Trzecia część (Iz 56 – 66), zwana Księgą Tryumfu, jest określana jako księga Tritoizajasza (z greckiego „trzeciego Izajasza). Zebrano w niej wypowiedzi różnych proroków z czasu po powrocie z wygnania. Prorocy ci wyjaśniają i aktualizują przesłanie swoich poprzedników. Rozwijają ich nauczanie na temat miłości Boga i Jego pragnienia, aby zbawić cały świat, oraz podkreślają potrzebę przestrzegania prawa i sprawiedliwości (Iz 56,1).
8. Księga Izajasza jest niezwykle często cytowana w Nowym Testamencie, gdzie niektóre jej wypowiedzi zostały odniesione bezpośrednio do osoby Jezusa Chrystusa (np. Mt 12,17-21; J 1,29). Także samo pojęcie Ewangelii jako dobrej nowiny o zbawieniu ma źródło w tej właśnie księdze (Iz 40,9; 52,7). W Księdze Izajasza pojawia się też wiele innych tematów, które zostały rozwinięte w Nowym Testamencie, jak na przykład obraz Boga jako Ojca pełnego miłości, rola Bożego ducha, odnowienie ludu Bożego i poszerzenie go o przedstawicieli wszystkich narodów. Dlatego prorok Izajasz nazywany jest „Ewangelistą Starego Testamentu”.

O czytaniu:

9. Opis powołania Izajasza na proroka rozpoczyna zbiór mów, który obejmuje rozdziały 6 – 12 i został nazywany Księgą Emmanuela. Prorok opisuje swoją działalność jako misję otrzymaną od Boga. Pouczenia, z jakimi występuje przed ludem, nie są więc jego wymysłem i nie płyną z jego własnej inicjatywy, ale są owocem spotkania z Bogiem, który powierzył mu swoje słowa i misję, ponieważ pragnie zbawić swój lud i wszystkich ludzi. Opowiadanie składa się z dwóch części: wizji (Iz 6, 1-7: ¹W roku śmierci króla Ozjasza ujrzałem mojego Pana siedzącego na wysokim i wyniosłym tronie. Kraj Jego szaty wypełniał świątynię.²Nad Nim unosiły się serafiny. Każdy miał po sześć skrzydeł: dwoma zasłaniał sobie twarz, dwoma zasłaniał swoje nogi, a dwoma unosił się w górze. ³I wołał jeden do drugiego: „Święty, Święty, Święty Pan, Bóg Zastępów! Cała ziemia jest pełna Jego chwały!”. ⁴Fundamenty zadrżały od wołającego głosu, a świątynia napełniła się dymem.⁵Wtedy rzekłem: Biada mi! Jestem zgubiony, bo jestem człowiekiem o nieczystych wargach i mieszkam wśród ludu o nieczystych wargach, a Króla, Pana Zastępów, widziały moje oczy.⁶Wówczas przyleciał do mnie jeden z serafinów, trzymał on w ręku rozżarzony węgiel, który wziął szczypcami z ołtarza ⁷i dotknął moich ust, mówiąc: „Oto dotknęło to warg twoich i zmazana jest twoja wina, twój grzech odpuszczony”.) i audiencji (Iz 6, 8-13: ⁸I usłyszałem głos mojego Pana: „Kogo mam posłać i kto Nam pójdzie?”. Odpowiedziałem: Oto jestem! Poślij mnie! ⁹I rzekł: „Idź i mów do tego ludu: «Słuchajcie uważnie, ale nie rozumiejcie! Patrzcie bacznie, ale nie poznawajcie!». ¹⁰Uczyń zatwardziałym serce tego ludu, spraw, by jego uszy były głuche, a oczy ślepe, aby swymi oczami nie widział, uszami nie słyszał, i aby jego serce nie pojęło, żeby się nie nawrócił i nie doznał uzdrowienia”. ¹¹Zapytałem: „Jak długo, o Panie?”. I odrzekł: „Aż zostaną spustoszone miasta i pozbawione mieszkańców, aż domy staną się bezludne, a opuszczone pola – pustkowiem”. ¹²Pan wygna mieszkańców daleko, a w kraju będzie wielkie spustoszenie. ¹³Tylko dziesiąta część w nim zostanie, a nawet i ona stanie się pastwą ognia. Stanie się jak dąb czy terebint, których pień się ostaje, gdy są ścinane. Ten pień będzie świętym nasieniem.). Wizja jest zdominowana przez majestatyczny obraz Boga, króla świata zasiadającego na wspaniałym tronie. Nie można jednak zobaczyć Boga i pozostać przy życiu (Wj 32,20; Sdz 13,22), dlatego Izajasz dostrzega tylko skraj Jego szaty. Nawet serafini, najczystsze ogniste duchy, nie są w stanie patrzeć na Boga, lecz zasłaniają swoje twarze, nieustannie adorując Go i wyznając Jego najwyższą świętość.
10. Pierwszym owocem spotkania Izajasza z Bogiem jest świadomość własnej grzeszności i niegodności proroka (³I wołał jeden do drugiego: „Święty, Święty, Święty Pan, Bóg Zastępów! Cała ziemia jest pełna Jego chwały!”), jak i całego jego narodu (⁵Wtedy rzekłem: Biada mi! Jestem zgubiony, bo jestem człowiekiem o nieczystych wargach i mieszkam wśród ludu o nieczystych wargach, a Króla, Pana Zastępów, widziały moje oczy.). Bóg pozwala jednak Izajaszowi doświadczyć swojej obecności i oczyszcza jego usta (⁶Wówczas przyleciał do mnie jeden z serafinów, trzymał on w ręku rozżarzony węgiel, który wziął szczypcami z ołtarza ⁷i dotknął moich ust, mówiąc: „Oto dotknęło to warg twoich i zmazana jest twoja wina, twój grzech odpuszczony”.). W ten sposób przygotowuje go do przyjęcia słowa Bożego i podjęcia misji głoszenia go ludowi.
11. Wzywanie do nawrócenia i świętości życia napotka jednak opór ze strony słuchaczy. Tak interpretuje te słowa Chrystus (Mt 13,14n, Mk 4,12; Łk 8,10), a także Paweł Apostoł (Dz 28,25-27). Bóg nie nakazuje więc prorokowi zwodzić ludzi czy celowo uniemożliwiać im zrozumienie treści przekazu. Obojętność ludu i odrzucenie orędzia proroka są wyrazem braku woli nawrócenia i przemiany życia, do których prowadzi przyjęcie słowa Bożego (np. Ps 78,40; Jr 5,21; Ez 12,2; 33,32). Z podobną niechęcią spotykali się wszyscy prorocy, a także Jezus Chrystus (Mt 13,13-15; J 8,43-45) i apostołowie (Dz 28,25-27; Jk 1,22-25). Izajasz od samego początku musi być świadomy, że nawet różnorodne nieszczęścia, które będą spowodowane upartym trwaniem Izraelitów w złym postępowaniu (¹¹Zapytałem: „Jak długo, o Panie?”. I odrzekł: „Aż zostaną spustoszone miasta i pozbawione mieszkańców, aż domy staną się bezludne, a opuszczone pola – pustkowiem”. ¹²Pan wygna mieszkańców daleko, a w kraju będzie wielkie spustoszenie. ¹³Tylko dziesiąta część w nim zostanie, a nawet i ona stanie się pastwą ognia. Stanie się jak dąb czy terebint, których pień się ostaje, gdy są ścinane. Ten pień będzie świętym nasieniem.), nie okażą się wystarczające, aby doprowadzić ich do przemiany. Bóg wystąpi więc z surowym sądem, z którego ocaleją tylko nieliczni, nazwani świętym nasieniem (zob. Iz 65,8n; Rz 9,5; 11,5). Ocalenie tzw. reszty daje nadzieję na ostateczny tryumf sprawiedliwości.
12. Rozdział 6 jest niespodzianką: idealnym dla niego miejscem byłby sam początek księgi, ponieważ mówi się tu o tym, w jakich okolicznościach Izajasz został powołany na proroka (coś podobnego przydarzyło się następcom Izajasza — Jeremiaszowi i Ezechielowi). Jest rok 740-739 przed Chr. („rok śmierci króla Ozjasza”), a Izajasz, wywodzący się z rodu kapłanów, przebywa właśnie w świątyni, gdzie przy jakichś liturgicznych celebracjach ma wizję: wśród świetlistej choreografii ukazuje mu się Bóg w asyście aniołów („serafini” to postacie podobne do cherubów, trzymających zwyczajową straż nad świętym mieszkaniem Boga), a później jeden z nich symbolicznie oczyszcza rozżarzonym węglem jego wargi, tak aby stały się godne Bożego posłańca.
13. Inaczej niż Mojżesz i Jeremiasz, którzy próbują wymówić się od powierzonej im misji, tutaj sam prorok bez wahań i rozterek wysuwa swą własną kandydaturę, wyrażając Bogu pełną dyspozycyjność do jej wykonania: „Oto ja, poślij mnie!” Głosząc słowo Boga, Izajasz bowiem odkryje, że lud jest zatwardziały i nie zechce się poddać próbom nawracania go. Prorok spotka się więc z odrzuceniem, wynikającym właśnie z tej opornej postawy. A jednak jakaś część Izraela pozostanie sercem przy Bogu.

 

 

Psalm (Ps 23 (22), 2-3. 5. 6 (R.: por. 1b))

Pan mym pasterzem, nie brak mi niczego

Pan pozwala mi leżeć na zielonych pastwiskach. †
Prowadzi mnie nad wody, gdzie mogę odpocząć, *
orzeźwia moją duszę.
Wiedzie mnie po właściwych ścieżkach *
przez wzgląd na swoją chwałę.

Pan mym pasterzem, nie brak mi niczego

Stół dla mnie zastawiasz *
na oczach mych wrogów.
Namaszczasz mi głowę olejkiem, *
kielich mój pełny po brzegi.

Pan mym pasterzem, nie brak mi niczego

Dobroć i łaska pójdą w ślad za mną *
przez wszystkie dni życia
i zamieszkam w domu Pana *
po najdłuższe czasy.

Pan mym pasterzem, nie brak mi niczego

Komentarz

Psalm 23. to psalm ufności. Powiązanie tematów obu części utworu wskazuje, jak autor pogłębił tradycyjny obraz pasterski: Bóg‑Pasterz (ww. 1-4: Pan moim pasterzem, nie brak mi niczego. ²Pozwala mi leżeć na zielonych pastwiskach, prowadzi mnie nad wody, bym odpoczął. ³Ożywia mnie na nowo, prowadzi mnie po właściwych ścieżkach przez wzgląd na swoje imię. ⁴Choćbym kroczył ciemną doliną, zła się nie ulęknę, bo Ty jesteś ze mną! Twój kij pasterski i laska dodają mi otuchy.) jest także gościnnym gospodarzem (ww. 5- 6: ⁵Zastawiasz przede mną stół wobec mych przeciwników. Namaszczasz mi głowę olejkiem, a mój kielich jest napełniony. ⁶Dobroć i łaska niech idą za mną przez wszystkie dni mego życia, abym zamieszkał w domu Pana po najdłuższe czasy.). Jako pasterz, czuwa nad swym ludem w drodze, jako gospodarz, zapewnia mu szczęśliwy pobyt. Jego dom staje się upragnionym pastwiskiem: tutaj owce znajdują wodę, życiodajny pokarm i odpoczynek. Świątynią czasów ostatecznych jest zmartwychwstały Chrystus (J 2,19nn). Dobry pasterz (J 10,1-16) i gospodarz obecny jest w sakramentalnych znakach (oliwa, chleb i wino) w Kościele jako sakramencie zbawienia – przez wszystkie dni (Mt 28,20). Wychodząc z doświadczenia dawnego Izraela (Wyjście z Egiptu), kroczymy ku wieczności za Jezusem dobrym pasterzem. On także uczy nas, że w tej drodze doznajemy opieki Ojca Niebieskiego, który wie, czego nam potrzeba (np. Mt 6,25-34).

 

 

Ewangelia (J 17, 1-2. 9. 14-26)

Za nich Ja poświęcam w ofierze samego siebie, aby i oni byli uświęceni w prawdzie

Słowa Ewangelii według Świętego Jana

W czasie Ostatniej Wieczerzy Jezus, podniósłszy oczy ku niebu, rzekł:

«Ojcze, nadeszła godzina. Otocz swego Syna chwałą, aby Syn Ciebie nią otoczył i aby mocą władzy udzielonej Mu przez Ciebie nad każdym człowiekiem dał życie wieczne wszystkim tym, których Mu dałeś.

Ja za nimi proszę, nie proszę za światem, ale za tymi, których Mi dałeś, ponieważ są Twoimi. Ja im przekazałem Twoje słowo, a świat ich znienawidził za to, że nie są ze świata, jak i Ja nie jestem ze świata. Nie proszę, abyś ich zabrał ze świata, ale byś ich ustrzegł od złego. Oni nie są ze świata, jak i Ja nie jestem ze świata.

Uświęć ich w prawdzie. Słowo Twoje jest prawdą. Jak Ty Mnie posłałeś na świat, tak i Ja ich na świat posłałem. A za nich Ja poświęcam w ofierze samego siebie, aby i oni byli uświęceni w prawdzie.

Nie tylko za nimi proszę, ale i za tymi, którzy dzięki ich słowu będą wierzyć we Mnie; aby wszyscy stanowili jedno, jak Ty, Ojcze, we Mnie, a Ja w Tobie, aby i oni stanowili w Nas jedno, by świat uwierzył, że Ty Mnie posłałeś.

I także chwałę, którą Mi dałeś, przekazałem im, aby stanowili jedno, tak jak My jedno stanowimy. Ja w nich, a Ty we Mnie! Oby się tak zespolili w jedno, aby świat poznał, że Ty Mnie posłałeś i że Ty ich umiłowałeś, tak jak Mnie umiłowałeś.

Ojcze, chcę, aby także ci, których Mi dałeś, byli ze Mną tam, gdzie Ja jestem, aby widzieli chwałę moją, którą Mi dałeś, bo umiłowałeś Mnie przed założeniem świata.

Ojcze sprawiedliwy! Świat Ciebie nie poznał, lecz Ja Ciebie poznałem, i oni poznali, że Ty Mnie posłałeś. Objawiłem im Twoje imię i nadal będę objawiał, aby miłość, którą Ty Mnie umiłowałeś, w nich była i Ja w nich».

Komentarz

O księdze:

1. Kościelna tradycja, sięgająca końca II w., stwierdza, że autorem czwartej Ewangelii jest św. Jan Apostoł. Przyjmuje się, że powstała ona około 90 r.
2. Ewangelia według św. Jana jest relacją o Jezusie Chrystusie, napisaną z wielkim talentem literackim i teologiczną głębią. Znacznie odbiega ona od Ewangelii synoptycznych napisanych przez Mateusza, Marka i Łukasza. Ma inny styl, ponieważ posługuje się często wypowiedziami dialogowymi, rozbudowanymi opowiadaniami, ironią i nieporozumieniem. Nadaje to Ewangelii specyficzny rytm, wolniejszy niż w posługujących się krótkimi opowiadaniami Ewangeliach synoptycznych. Brak natomiast w niej przypowieści, formy bardzo charakterystycznej dla trzech poprzednich Ewangelii.
3. Można jednak wskazać w czwartej Ewangelii na punkty zbieżne z opowieściami innych ewangelistów. Wszyscy czterej ewangeliści piszą o świadectwie Jana Chrzciciela (J 1,26; por. Mt 3,11; Mk 1,7-8; Łk 3,16); chrzcie Jezusa (J 1,29-34; por. Mt 3,13-17; Mk 1,9-11; Łk 3,21n); oczyszczeniu świątyni (J 2,14-22; por. Mt 21,12n; Mk 11,15-17; Łk 19,45n); rozmnożeniu chlebów (J 6,1-15, por. Mt 14,13-21; Mk 6,34-44; Łk 9,12-17); wjeździe do Jerozolimy (J 12,12-19; por. Mt 21,1-10.14-16; Mk 11,1-11; Łk 19,29-44). Wiele wspólnych elementów występuje w opowieści o Męce i Zmartwychwstaniu Jezusa.
4. Ewangelia dzieli się na dwie zasadnicze części: 1) opowiadanie o objawieniu się Jezusa Żydom poprzez znaki (J 1,19 – 12,50); 2) nauczanie skierowane do uczniów (J 13,1 – 20,31). Księgę rozpoczyna prolog (J 1,1-18), a rozdz. 21 jest dodanym do opowiadania epilogiem. Pierwsza część dzieli się na dwa etapy. Najpierw Jezus często zmienia miejsce pobytu (Galilea – Jerozolima). Etap ten kończy się mową o chlebie życia i opisem następujących po niej wydarzeń (J 1,19 – 7,9). Czas Jezusa jeszcze się nie wypełnił, dlatego Jego objawienie nie budzi sprzeciwów. Drugi etap pierwszej części (J 7,10 – 12,50) rozgrywa się w Jerozolimie i jej najbliższych okolicach (Betania). Naznaczony jest zaostrzającym się konfliktem między Jezusem a przywódcami religijnymi z Jerozolimy. Część ta dzieli się na czas nauczania (J 7,10 – 10,42) oraz bezpośredniego przygotowania do dramatycznych wydarzeń ostatniej Paschy Jezusa w Jerozolimie (J 11,1 – 12,50). Pierwsza część Ewangelii relacjonuje wydarzenia rozgrywające się w ciągu ponad dwóch lat, co można wywnioskować z aluzji do święta Paschy (J 2,13). Druga część Ewangelii (J 13,1 – 20,31) jest relacją obejmującą bardzo krótki okres: od dnia, w którym Jezus spożył Ostatnią Wieczerzę z uczniami, do dnia po szabacie, gdy Jezus Zmartwychwstał. Wydarzenia podczas Ostatniej Wieczerzy (J 13,1 – 14,31) oraz obszerna mowa Jezusa (J 15,1 – 17,26) poprzedzają opis Męki (J 18,1 – 19,42) i Zmartwychwstania Jezusa (J 20,1-31).
5. Czwarta Ewangelia jest skupiona na problemie, który miał zasadnicze znaczenie w misji Jezusa: Bóg z miłości do świata dokonuje zbawienia, którego Syn Boży – Słowo Boga jest jednocześnie głosicielem i wykonawcą (J 3,16). Przedwieczne Słowo Boże w Jezusie objawiło się światu. Wielu ludzi uwierzyło w Bóstwo Jezusa i przyjęło Jego posłannictwo, ale częściej spotykał się On z niezrozumieniem, a nawet z wrogością. Jezus w Ewangelii według św. Jana jest przede wszystkim ukazany jako Syn Boży (J 20,31). Godność Jezusa już na początku Jego publicznej działalności została rozpoznana przez Jana Chrzciciela (J 1,34) i Natanaela (J 1,49). Sam Jezus użył tego określenia wobec siebie dopiero pod koniec swojego posługiwania wśród ludzi (J 10,36). Ogłoszenie wprost tej prawdy stało się powodem skazania i śmierci Jezusa (J 19,7). Śmierć na krzyżu stała się jednocześnie Jego wywyższeniem (J 3,14; 8,12; 12,32.34). Jezus przyniósł ludziom wierzącym w Niego (J 3,15.36; 6,40) i w Tego, który Go posłał (J 5,24), nadzieję życia wiecznego. Woda (J 4,14) i pokarm (J 6,27), pochodzące od Jezusa, dają życie wieczne, ale źródłem życia jest On sam (J 11,25). Jezus jest także światłem (J 8,12; 12,46), które sprawia, że rozpraszają się ciemności zła i grzechu.

O czytaniu:

6. Dzisiejsze czytanie stanowi fragment najdłuższej modlitwy Jezusa w całym Nowym Testamencie. Jej celem nie jest danie wzorca modlitwy, jak to miało miejsce w przypadku „Ojcze nasz” (np. Mt 6,9nn), ale ukazanie przede wszystkim szczególnej więzi, jaka łączy Jezusa z Ojcem. Omówimy tę modlitwę w całości.

J 17,

¹Po tych słowach Jezus podniósł swoje oczy ku niebu i powiedział: „Ojcze, nadeszła godzina. Obdarz chwałą swego Syna, aby i Syn Ciebie obdarzył chwałą.²Przekazałeś Mu władzę nad wszystkim, co żyje, aby On dał życie wieczne wszystkiemu, co Mu dałeś.³A życie wieczne polega na tym, aby wszyscy poznali Ciebie, jedynego, prawdziwego Boga i Tego, którego posłałeś – Jezusa Chrystusa.⁴Ja obdarzyłem Cię chwałą na ziemi przez wypełnienie dzieła, które Mi zleciłeś do wykonania.⁵Teraz zaś Ty, Ojcze, obdarz Mnie u siebie tą chwałą, jaką miałem u Ciebie przed zaistnieniem świata.⁶Objawiłem Twoje imię ludziom, których Mi dałeś ze świata. Należeli do Ciebie, lecz dałeś Mi ich, a oni zachowali Twoją naukę.⁷Teraz wiedzą, że wszystko, co Mi dałeś, pochodzi od Ciebie ⁸oraz że przekazałem im naukę, jaką Ty Mi przekazałeś. Oni ją przyjęli i naprawdę poznali, że przyszedłem od Ciebie. Uwierzyli też, że to Ty Mnie posłałeś.⁹Ja za nimi proszę – nie proszę za światem. Proszę za tymi, których Mi powierzyłeś, gdyż należą do Ciebie.¹⁰Wszystko, co jest moje, jest Twoje, a to, co Twoje, jest moje. Ja w nich doznałem chwały.¹¹I już nie jestem na świecie, lecz oni są na świecie. Ja wracam do Ciebie. Ojcze Święty, strzeż ich w imię Twoje, które Mi dałeś, aby byli jedno jak My.¹²Kiedy byłem z nimi, chroniłem ich w imię Twoje, które Mi dałeś, i ich ustrzegłem. Żaden z nich się nie zagubił, poza synem zatracenia, aby wypełniło się Pismo.¹³Teraz wracam do Ciebie, a mówię to na świecie, aby wypełniała ich moja radość.¹⁴Ja przekazałem im Twoją naukę, a świat ich znienawidził, gdyż nie należą do świata, podobnie jak i Ja nie należę do tego świata.¹⁵Nie proszę, abyś ich zabrał ze świata, lecz abyś ich ustrzegł przed złem. ¹⁶Oni nie należą do świata, tak jak i Ja nie należę do tego świata.¹⁷Uświęć ich przez prawdę! Twoja nauka jest prawdą.¹⁸Podobnie jak Mnie posłałeś na świat, tak i Ja ich posłałem na świat.¹⁹Ja uświęcam się za nich, aby i oni zostali uświęceni w prawdzie.

²⁰Proszę Cię nie tylko za nimi, lecz także za tymi, którzy uwierzą we Mnie dzięki ich nauczaniu,²¹aby wszyscy byli jedno. Podobnie jak Ty, Ojcze, we Mnie, a Ja w Tobie, tak i oni niech będą w Nas, aby świat uwierzył, że to Ty Mnie posłałeś.²²Obdarzyłem ich chwałą, jaką otrzymałem od Ciebie, aby byli jedno, podobnie jak My jedno jesteśmy.²³Ja w nich, a Ty we Mnie – niech staną się doskonałą jednością, aby świat poznał, że to Ty Mnie posłałeś i tak ich umiłowałeś, jak Mnie umiłowałeś.²⁴Ojcze, pragnę, aby ci, których Mi powierzyłeś, byli ze Mną tam, gdzie Ja jestem, aby oglądali moją chwałę, którą Mnie obdarzyłeś. Umiłowałeś Mnie bowiem przed stworzeniem świata.²⁵Sprawiedliwy Ojcze! Świat Cię nie poznał, Ja jednak Cię poznałem. I oni poznali, że Ty Mnie posłałeś.²⁶Objawiłem im Twoje imię i nadal będę objawiał, aby była w nich ta miłość, jaką Mnie umiłowałeś, i abym Ja był w nich”.

7. Komunia wartości. Modlitwa nakreśla zadania do spełnienia, wskazuje komunię wartości, działania, nowe role oraz nową kategorię czasu. Na początku tekst wymienia trzy wartości, które Ojciec dał Synowi i ustawicznie daje: władza nad każdym człowiekiem (w. 2a); wierzący, aby im dał życie wieczne (w. 2b) i dzieło do doprowadzenia do doskonałości. Mając na uwadze te trzy wartości, Jezus prosi Ojca o otoczenie Go chwałą.
8. Dalej tekst mówi o wartościach przekazywanych Synowi ze względu na wierzących. Trzy wartości, atrybuty są przekazywane przez Ojca Synowi, aby ten przekazał je uczniom: słowo, wypowiedzi i chwała. Słowo ma zasięg uniwersalny. W J 1, 1 Słowo Przedwieczne jest zwrócone ku Bogu, należy do wewnętrznej sfery Boga, ale w Słowie Wcielonym za pośrednictwem uczniów zostało przeznaczone dla całego świata, dla każdego człowieka jako prawda (ww. 17n), która przyjęta w wierze jest wiarą w Jego osobę (w. 20). Dlatego w tekście Iz 6, 9n, przytoczonym w podsumowaniu objawienia publicznego (12, 40), ewangelista opuścił słowa o uszach i słuchaniu („znieczul jego uszy… iżby uszami nie słyszał”). Oznacza to, że Jezus jako Słowo Wcielone zostawił pełną prawdę o Słowie Przedwiecznym, w pełni objawił się jako Słowo. Wypowiedzi Jezusa, które Mu przekazał Ojciec, zostały dane uczniom (w. 8); oni je przyjęli, poznali, że od Ojca wyszedł i uwierzyli w Jego posłannictwo. Słowa Jezusa dają komunię z Nim jako słowa życia wiecznego (6,68). Dlatego muszą być upodmiotowione, pogłębione; uczniowie muszą mieć pomoc Ojca do utrzymania żywej łączności z Jezusem, a do przekazywania ich światu muszą być uświęceni w prawdzie (w. 17). Chwała jest komunią z Bogiem poprzez „widzenie”. „Widzenie” Jezusa po Jego odejściu jest możliwe w Jego uczniach (w. 10). Jezus przekazał uczniom swoją chwałę, którą otrzymał od Ojca (w. 22). „Chwała” obecna w uczniach stanowi o ich jedności wewnętrznej na wzór jedności Syna i Ojca (w. 23). Doskonała jedność uczniów ma być znakiem obecności Boga w świecie, żeby świat poznał, że był Posłany przez Ojca i że Ojciec taką miłością obdarza uczniów, jaką darzy swego Syna.
9. Najbardziej tajemniczą wartością jest imię (w. 6), które łączy wartości przekazane uczniom z wartościami przekazywanymi przez Ojca Synowi. Najpierw nosi je Ojciec, potem daje Synowi, ale nie jest ono przekazywalne uczniom. Natomiast chwałę i słowo Ojciec przekazuje Synowi, a Syn uczniom (17, 8. 22). Imię jest objawione i może być poznane za pomocą chwały i słowa. O imieniu się mówi (słowo) oraz otacza się je chwałą. Słowo jest przedmiotem słuchania, a chwała przedmiotem widzenia.
10. Imię Boga objawione przez Jezusa to pojęcie Boga jako Ojca lub jako „Ja jestem”. Imię to jest komunikowane Jezusowi, a przez Niego objawione uczniom. Imię w pojęciu biblijnym oznacza istotę osoby. Przekazywanie Imienia przez Ojca Synowi oznacza przekazywanie Mu władzy boskiej – stwórczej i zbawczej (temat mowy objawieniowej Jezusa w rozdz. 5). Tekst nie wyjaśnia, pod jaką nazwą Jezus otrzymuje te atrybuty Ojca, ale z kontekstu rozdz. 17 oraz 5, 19-30 i 10, 34-38 wynika, że Jezus ma atrybuty Boże – moc stwórczą i władzę królewską – atrybuty komunikowane przez Ojca jako Synowi.
11. Ze strony odbiorców są przewidziane trzy akty: strzeżenie słowa, przyjęcie, czyli słuchanie słów-wypowiedzi i widzenie chwały. Te akty, będąc elementami poznania, są trzema sposobami i przejawami udziału w „życia wiecznym” danym uczniom. Tak więc imię, chwała i słowa przez przekazywanie mają odbicie w życiu uczniów jako ich uczestnictwo, komunia w „życiu wiecznym”. Objawienie imienia daje zasadę (logos) do zachowania (w. 6), przekazane słowa pouczają i przyjęte dają poznanie boskiego pochodzenia Jezusa oraz wiarę w Jego boskie posłannictwo (w. 8), chwała dostarcza wymiarów rzeczywistości boskiej, której podstawowym przymiotem jest jedność osób (w. 22).
12. Działania. Wymienione trzy atrybuty, stanowią wartości przekazywane, komunikowane, stanowią przedmiot trwałej komunii. Tym wartościom odpowiadają trzy procesy, działania wyrażone czasownikami: kochać, mówić i uwielbiać (otaczać chwałą). Wszystkie te elementy mieszczą się w pojęciu daru. U podstaw wszelkiego działania jest miłość Ojca, istniejąca przed założeniem świata. Ta miłość jest przekazywana Synowi, za Jego pośrednictwem -uczniom, a za pośrednictwem uczniów – światu. W 15, 13-15 są wskazane dwie formy miłości: miłość przyjaźni, która urzeczywistnia się przez przekazywanie nauczania, i miłość największa, która polega na oddaniu swego życia. Głównym tematem rozwijanym w J 17 jest pośrednictwo Syna i uczniów. Rozwijanie tego tematu nadaje modlitwie dynamiki, której ze względu na ponadczasowy charakter wydaje się na pierwsze wejrzenie pozbawiona.
13. Zmiana ról. Modlitwa ma na uwadze zmianę ról w pośrednictwie ze względu na zmianę kondycji Syna. Syn wypełnił dzieło powierzone Mu przez Ojca. Z tej racji zanosi prośbę o uwielbienie, o otoczenie Go chwałą, którą miał przed stworzeniem świata. Ale pierwotna chwała jest teraz nowym aktem Ojca, bo obejmuje człowieczeństwo Jezusa po spełnieniu misji we wcieleniu, a więc jest to rozciągnięcie chwały Syna na człowieczeństwo Jezusa jako reprezentanta wszystkich ludzi; jako mającego władzę „nad każdym ciałem” i jako mającego na własność tych, których otrzymał od Ojca przez Jego wewnętrzne przyciąganie.
14. W Jezusie podmiotem Słowa był jeden człowiek, jedno ciało (1, 14). We wspólnocie wierzących podmiotem Słowa jest „każde ciało” (por. każdy, kto w 6, 45). Wierzący, uczniowie zostali ustanowieni podmiotem Słowa i znajdują się u początku powierzonego im dzieła. Z tego względu Jezus modli się o ich strzeżenie, zachowywanie przy Imieniu (17, 11-13), o ustrzeżenie od złego (17, 14-17) i o uświęcenie (17, 19-23), o uświęcenie, dzięki któremu będą mogli ustrzec się sideł świata i wiernie wypełniać zadanie powierzone im przez Słowo Wcielone. Zachowywanie przy Imieniu ustala jedność uczniów. Imię zostało dane Jezusowi, a uczniom objawione. Syn reprezentuje Ojca pod Jego imieniem, Jego egzystencja jest nieodłączna od Ojca, jest On podmiotem Słowa w bycie. Natomiast uczniowie są podmiotem Słowa przez trwanie. W wypadku uczniów jest możliwość wycofania się z ustalonego porządku, odłączenia się od podmiotowości Słowa. Stąd modlitwa Jezusa w intencji uczniów.
15. Jezus nie modli się za świat, gdyż świat w znaczeniu przedmiotowym jest stworzeniem Boga i podlega Jego bezpośredniej i ustawicznej kontroli. Natomiast w znaczeniu podmiotowym, jako sfera przeciwstawiająca się Bogu, został pokonany i podporządkowany władzy Jezusa (por. 12, 31; 16, 11). Efektywna władza Jezusa rozciąga się na świat poprzez wierzących. Modlitwa za świat w znaczeniu podmiotowym to modlitwa Jezusa za uczniów i przyszłych wierzących.
16. Jezus modli się, aby świat poznał Ojca i Jego Syna. Chodzi w tej modlitwie o rozpoznanie przez wiarę. Świat będzie miał możliwość poznania Ojca i Jego Syna za pośrednictwem uczniów (17, 20n). Podstawą przedłużenia zbawczej misji Jezusa w świecie przez uczniów jest widzenie i doświadczanie obecności Jezusa, ich komunia z Nim poprzez słowo przyjęte w wierze, ich uczestnictwo w miłości Ojca i Syna oraz w ich jedności. Jedność uczniów nie oznacza zniwelowania osób, lecz wprost przeciwnie – domaga się zróżnicowania i życia osobowego na wzór odrębności osobowej Syna od Ojca. Świat może dojść do Jezusa tylko za pośrednictwem uczniów (17, 23) przez uznanie znaku jedności uczniów.
17. Nowa kategoria czasu. Zmiana ról dotyka mierzenia czasu dla uczniów. Punktem wyjścia jest odnowienie podmiotu. Symbolizuje ją pierwsza kąpiel (rozdz. 13) i pierwsze przecinanie winnej latorośli (rozdz. 15); jest to moment oczyszczenia prowadzący do zrodzenia podmiotu i jego odłączenia od świata. Drugi okres to nadchodzący czas realizacji powierzonej misji. Symbolizuje go umycie nóg (druga kąpiel) i drugie obcinanie krzewu winnego: etap uświęcenia i owocowania. Zmiana roli Jezusa nie pozwala Mu mieścić się w dotychczasowym czasie. Dlatego tworzy On nową, oryginalną kategorię czasu. Podaje ją opisowo wyrażenie przed założeniem świata. Jest to okres przed czasem, wieczny, nie mierzony następstwem, ale zbieżny z „godziną” Jezusa. Ten nowy czas jest konieczny do wskazania chwały zgotowanej Synowi i umieszczenia uczniów w relacji do Niego.