6 marca 2022 r. – I NIEDZIELA WIELKIEGO POSTU

6 marca 2022 r.

I NIEDZIELA WIELKIEGO POSTU

 

1.czytanie (Pwt 26, 4-10)

Wyznanie wiary ludu wybranego

Czytanie z Księgi Powtórzonego Prawa

Mojżesz powiedział do ludu:

«Kapłan weźmie koszyk z twoich rąk i położy go przed ołtarzem Pana, Boga twego. A ty wówczas wypowiesz te słowa wobec Pana, Boga swego:

„Ojciec mój, tułacz Aramejczyk, zstąpił do Egiptu, przybył tam w niewielkiej liczbie ludzi i tam się rozrósł w naród ogromny, silny i liczny. Egipcjanie źle się z nami obchodzili, gnębili nas i nałożyli na nas ciężkie roboty przymusowe. Wtedy wołaliśmy do Pana, Boga ojców naszych. Pan usłyszał nasze wołanie, wejrzał na naszą nędzę, nasz trud i nasze uciemiężenie. Wyprowadził nas Pan z Egiptu mocną ręką i wyciągniętym ramieniem wśród wielkiej grozy, znaków i cudów. Przyprowadził nas na to miejsce i dał nam ten kraj opływający w mleko i miód.

Teraz oto przyniosłem pierwociny płodów ziemi, którą dałeś mi, Panie”.

Rozłożysz je przed Panem, Bogiem swoim. Oddasz pokłon Panu, Bogu swemu».

Komentarz

O Księdze:

1. Zbiór zwany Pięcioksięgiem zamyka Księga Powtórzonego Prawa. Pięcioksiąg, Tora – po hebrajsku – wskazówka, pouczenie, wtórnie prawo. To pięć pierwszych ksiąg Biblii, najważniejszy tekst objawiony judaizmu. Głównym tematem Tory jest Przymierze pomiędzy Jahwe a narodem Izraela za pośrednictwem Mojżesza zawarte podczas wędrówki z niewoli egipskiej do Ziemi Obiecanej. Opis kształtowania się narodu i kultu za czasów Mojżesza poprzedzony jest znajdującymi się w Księdze Rodzaju opowieściami o prapoczątkach ludzkości (od Stworzenia do Potopu i Wieży Babel) oraz pradziejach Izraela (dzieje Patriarchów: Abrahama, Izaaka oraz Jakuba i jego synów).
2. Księga Powtórzonego Prawa jest zredagowana jako długa mowa Mojżesza, który na równinie Moabu powtarza i wyjaśnia prawa otrzymane od Boga na górze Horeb (tak nazywana jest w tej księdze góra Synaj).
3. Historia powstania Księgi Powtórzonego Prawa jest związana z odnalezieniem ok. 622 r. przed Chr., podczas remontu świątyni, księgi prawa, która dla króla Jozjasza stała się impulsem do działań na rzecz oczyszczenia i centralizacji kultu (2Krl 22,8-20). Powstała po w Królestwie Północnym (Izraelu), przed rokiem 722 przed Chr. Po upadku Królestwa Północnego księga została przewieziona do Jerozolimy i tam zredagowana. W czasie panowania jego syna Manassesa, który zasłynął jako propagator pogaństwa (2Krl 21,1-18), została ukryta w świątyni, a jej wskazania zaczął wprowadzać w życie dopiero Jozjasz. Po upadku Jerozolimy w 586 r. przed Chr. teologia księgi miała istotny wpływ na ocenę wydarzeń związanych z utratą niepodległego bytu państwowego przez królestwa Izraela i Judy. Pod wpływem Księgi Powtórzonego Prawa (Pwt 28) opis wydarzeń historycznych zawarty w Joz, Sdz, 1-2Sm i 1-2Krl został zredagowany według schematu: za dobro – nagroda, za zło – kara. Według tej zasady dokonano oceny historii narodu wybranego, co miało na celu przede wszystkim uzmysłowienie czytelnikom, że Bóg nie jest obojętny na to, jak postępuje Jego lud. Przy okazji redakcji ksiąg opisujących historię narodu wybranego mógł też powstać dzisiejszy początek i koniec Księgi Powtórzonego Prawa (Pwt 1 – 3; 31 – 34), który można czytać jako oddzielny dokument, powiązany występującą tylko w tych rozdziałach postacią Jozuego.
4. W Księdze Powtórzonego Prawa zaktualizowano wiele przepisów zawartych w tzw. Kodeksie Przymierza (Wj 20,22 – 23,33) w perspektywie przeobrażeń społecznych i politycznych, o których dowiadujemy się od proroków Amosa, Ozeasza czy Micheasza. Księga ta odzwierciedla przejście od warunków ekonomicznych charakterystycznych dla małej wiejskiej wspólnoty do wymiany handlowej opartej na pieniądzu. Zostają w niej poruszone problemy związane z narastającym rozwarstwieniem społecznym, komasacją gruntów przez wielkich obszarników i utratą dziedzicznych praw do ziemi przez drobnych rolników. Osłabienie tradycyjnej roli klanu wymagało sprecyzowania przepisów chroniących rodzinę (np. Pwt 21,18-21; 25,5-10) i ubogich (Pwt 15,12-18; 24,17-22; 26,12n; 27,19). Należało też chronić system prawny przed korupcją i nadużyciami wobec najsłabszych (Pwt 16,18-20). W Księdze Powtórzonego Prawa zajęto się instytucjami państwa i poruszono zagadnienia związane z władzą królewską, armią zawodową i międzynarodowymi związkami monarchy (np. Pwt 17,16n). Niektóre zalecenia wyraźnie nawiązują do sytuacji powstałej w wyniku asyryjskiej polityki przesiedleń ludności. W sytuacji nowych zagrożeń i wyzwań Księga Powtórzonego Prawa zawiera propozycję odnowy społecznej wokół idei posłuszeństwa Bogu i Jego prawu.
5. Akcja Księgi Powtórzonego Prawa rozgrywa się w Moabie, naprzeciw Jerycha, w przeddzień przekroczenia przez Izraelitów Jordanu i rozpoczęcia podboju Kanaanu. Mojżesz otrzymał od Boga objawienie, że nie wejdzie do Ziemi Obiecanej (Pwt 3,25-27; 31,2), dlatego księga utrzymana jest w formie długiej mowy pożegnalnej, jaką wygłasza Mojżesz. Jego przemówienie można podzielić na trzy części: Pwt 1,6 – 4,43; 4,44 – 26,19; 29 – 30. Zasadniczą część księgi stanowi druga mowa Mojżesza (Pwt 4,44 – 26,19). Znajduje się w niej Dekalog (Pwt 5,6-21) oraz tzw. Kodeks deuteronomiczny (Pwt 12 – 26) zawierający prawo kultowe, cywilne oraz karne. Wszystkie mowy cechuje bardzo podniosły i kaznodziejski styl. Jest w nich zachęta do wierności Bogu, przymierzu i przykazaniom. Mojżesz często odwołuje się do przeszłości związanej z czterdziestoletnią wędrówką przez pustynię, by przypomnieć Izraelitom nieustanną bliskość Boga, przymierze na Horebie (Synaju), Boże obietnice oraz łaskę wybraństwa. To obdarowanie zobowiązuje Izraelitów do udzielania wspaniałomyślnej i natychmiastowej odpowiedzi (stąd częste użycie słowa „dziś”, np. Pwt 5,1; 6,1-6). Od tej odpowiedzi zależy byt narodu i posiadanie Ziemi Obiecanej.
6. Myśl religijna Księgi Powtórzonego Prawa jest bardzo bogata i zawiera istotę całej teologii starotestamentowej. Najważniejsze przesłanie księgi koncentruje się na przypomnieniu o tym, że Izraelici, jako naród wybrany (Pwt 7,6; 14,2; 26,18), mają czcić tylko jedynego Boga i kochać Go całym sercem. Muszą pamiętać o przymierzu z Bogiem i podczas świąt wspominać Bożą miłość objawioną w czasie Wyjścia z Egiptu. Zobowiązani są także do gorliwego wypełniania woli Bożej wyrażonej w nakazach Prawa (Tory). Ziemia Kanaan jest darem dla Izraela, lecz posiadanie jej zależeć będzie od wierności Izraelitów jedynemu Bogu.
7. Wszyscy Izraelici powinni uznać Boga za swojego Pana, a siebie nawzajem za braci i siostry. Podobnie jak u proroków, w centrum nauczania księgi znajduje się wezwanie do miłości, sprawiedliwości, wierności, a także troski o ubogich. Relacja między Bogiem a Izraelem powinna określać stosunek Izraelitów zarówno do siebie nawzajem, jak i do obcych. Izraelici, jako wyzwoleni z niewoli przez Boga, zobowiązani zostają do naśladowania Go w Jego postawie wobec sieroty, wdowy i cudzoziemca (Pwt 10,16-19).
8. W Nowym Testamencie często (około 80 razy) występują odwołania do Księgi Powtórzonego Prawa (np. Mt 4,4.7; 5,31; 18,16; 22,37; Mk 12,29n; Łk 10,27; 4,4.12; Dz 3,22n; 7,37). Kościół często sięga po tę księgę w liturgii i nauczaniu, by zachęcić wiernych do żarliwej miłości Boga i bliźniego oraz do wypełniania Bożego prawa. W księdze tej znajduje się także zapowiedź pojawienia się nowego proroka (Pwt 18,15nn), którym dla chrześcijan jest Jezus Chrystus, prowadzący lud Boży do nowej ziemi obiecanej, czyli do jedności z Bogiem Ojcem.

O czytaniu:

9. Dzisiejsze czytanie zostało zaczerpnięte z 26 rozdziały Księgi.

Pwt 26,

¹Kiedy wejdziesz do kraju, który Pan, twój Bóg, daje ci w dziedzictwo, gdy weźmiesz go w posiadanie i już w nim zamieszkasz,²wybierzesz część płodów ziemi, które uzyskasz w kraju, który ci daje Pan, twój Bóg, włożysz je do kosza i zaniesiesz na to miejsce, które sobie wybierze Pan, twój Bóg, na mieszkanie dla swojego imienia.³Przyjdziesz do kapłana, który w tym czasie będzie pełnił służbę i powiesz mu: «Oznajmiam dzisiaj wobec Pana, twojego Boga, że przybyłem do kraju, który Pan obiecał dać naszym przodkom».

(Początek dzisiejszego czytania)

⁴Wtedy kapłan weźmie kosz z twoich rąk i postawi go przed ołtarzem Pana, twojego Boga,⁵a ty wygłosisz przed Panem, twoim Bogiem, te słowa: «Mój ojciec był wędrującym z miejsca na miejsce Aramejczykiem. Gdy przyszedł do Egiptu, zamieszkał tam wraz z kilkoma osobami jako cudzoziemiec. Później od niego wziął początek naród wielki, potężny i liczny.⁶Egipcjanie źle się z nami obchodzili, uciskali nas i gnębili ciężką, niewolniczą pracą.⁷Wtedy wołaliśmy do Pana, Boga naszych ojców, a Pan usłyszał nasze wołanie i zobaczył nasze poniżenie, nasz trud i ucisk.⁸I wyprowadził nas Pan z Egiptu, mocną ręką i wzniesionym ramieniem, wśród strasznej grozy, znaków i cudów.⁹Zaprowadził nas na to miejsce i dał nam ten kraj, ziemię płynącą mlekiem i miodem.¹⁰Teraz właśnie przynoszę pierwociny płodów ziemi, którymi mnie, Panie, obdarzyłeś». Wtedy położysz je przed Panem, twoim Bogiem, i oddasz Mu pokłon.

(Zakończenie dzisiejszego czytania)

¹¹A potem wraz z lewitą i cudzoziemcem, który mieszka u ciebie, będziesz się radował ze wszystkich dóbr, jakimi Pan, twój Bóg, obdarzył ciebie i twoją rodzinę. ¹²W trzecim roku, roku dziesięciny, kiedy zakończysz składanie dziesięcin ze wszystkich twoich zbiorów i gdy obdarujesz lewitę, cudzoziemca, sierotę i wdowę, tak że najedzą się do syta w twoich miastach,¹³powiesz przed Panem, twoim Bogiem: «Wziąłem z domu to, co poświęcone, i dałem lewicie, cudzoziemcowi, sierocie i wdowie, zachowując wszystkie przykazania, które mi dałeś. Żadnego twojego przykazania nie przekroczyłem ani o żadnym nie zapomniałem.¹⁴Nie jadłem nic z tych dziesięcin podczas żałoby. Nie składałem ich, będąc nieczystym. Nic z nich nie dałem umarłemu. Byłem posłuszny Panu, Bogu mojemu. Uczyniłem wszystko, co mi nakazał.¹⁵Spójrz z nieba, z twojej świętej siedziby, i pobłogosław twój lud, Izraela, oraz ziemię opływającą w mleko i miód, którą nam dałeś, tak jak przysiągłeś naszym ojcom». ¹⁶Dziś Pan, twój Bóg, nakazuje ci wypełnić te ustawy i przepisy. Masz ich przestrzegać i wypełniać z całego serca i z całej duszy.¹⁷Dziś oświadczyłeś, że Pan jest twoim Bogiem, że będziesz chodził drogami wskazanymi przez Niego, przestrzegał Jego ustaw, przykazań i przepisów oraz że będziesz Mu posłuszny.¹⁸A Pan dziś oświadczył tobie, że będziesz ludem stanowiącym dla Niego szczególną własność, tak jak ci obiecał. Ty masz zachowywać wszystkie Jego przykazania.¹⁹On cię wywyższy w chwale, sławie i wspaniałości ponad wszystkie narody, które uczynił. Będziesz ludem świętym dla Pana, twojego Boga, tak jak powiedział”.

10. Rozdział 26 to zwieńczenie kodeksu, który rozpoczął się rozdziałem 12. Jest tu mowa o pierwocinach i dziesięcinach, czyli ofiarach, które miały przypominać pierwszoplanowe miejsce Boga Stwórcy oraz pokrywać wydatki na kult. Przybywając do świątyni z koszem pierwocin, Izraelita winien wypowiedzieć rodzaj „krótkiego credo” z Pwt 26,5-9. Uczeni dostrzegają w tej formule pierwotne wyznanie wiary, streszczające główne wątki zbawienia, jakiego dokonał Bóg, co będzie jeszcze przedstawione obszerniej w Księdze Jozuego (Joz 24,1-13): powołanie Jakuba — „wędrującego Aramejczyka”, wyjście z Egiptu i obdarowanie ziemią obiecaną. Biblia wysławia Boga nie w abstrakcyjnych i mistycznych definicjach, ale przez odwołanie się do Jego czynów, których dokonał w historii.
11. W związku z pierwocinami jest również mowa o dziesięcinach, zwłaszcza o „dziesięcinie trzeciego roku” (por. Pwt 14,28-29), przeznaczonej dla lewitów i ubogich. Także podczas składania tych darów Izraelita zanosi do Boga modlitwę, w której stwierdza, że nie są one nieczyste (nie pochodzą z uczty pogrzebowej ani nie zostały skażone kontaktem ze zwłokami). W zakończeniu autor wysławia przymierze z Bogiem, wybranie Izraela oraz wierność Bożemu prawu, które jest źródłem jego „czci, sławy i wspaniałości”.

 

 

Psalm (Ps 91 (90), 1-2. 10-11. 12-13. 14-15 (R.: por. 15b))

Bądź ze mną, Panie, w moim utrapieniu

Kto się w opiekę oddał Najwyższemu *
i w cieniu Wszechmocnego mieszka,
mówi do Pana: «Ty jesteś moją ucieczką i twierdzą, *
Boże mój, któremu ufam».

Bądź ze mną, Panie, w moim utrapieniu

Nie przystąpi do ciebie niedola, *
a cios nie dosięgnie twojego namiotu.
Bo rozkazał swoim aniołom, *
aby cię strzegli na wszystkich twych drogach.

Bądź ze mną, Panie, w moim utrapieniu

Będą cię nosili na rękach, *
abyś stopy nie uraził o kamień.
Będziesz stąpał po wężach i żmijach, *
a lwa i smoka podepczesz.

Bądź ze mną, Panie, w moim utrapieniu

«Ja go wybawię, bo przylgnął do Mnie, *
osłonię go, bo poznał moje imię.
Będzie Mnie wzywał, a Ja go wysłucham †
i będę z nim w utrapieniu, *
wyzwolę go i sławą obdarzę».

Bądź ze mną, Panie, w moim utrapieniu

Komentarz

Cały Psalm 91. składa się z dwóch części. Ma on charakter pouczający. W pierwszej części psalmista wyznaje ufność, który chroni się w świątyni przed niebezpieczeństwem. Odpowiedź na swe nieszczęścia znajduje w wyroczni prorockiej, dotyczącej bliskiego ocalenia i to stanowi drugą część Psalmu. Lektura chrześcijańska psalmu pogłębia jego treść o tajemnicę Chrystusa i życia wiecznego. Słowami tego psalmu Jezus był kuszony do zuchwałości względem Ojca (np. Mt 4,6). Szatan skończył jednak cytat przed wesetem, mówiącym o zwycięstwie Boga nad diabelską przemocą (węże, żmije, lew, smok). Ufny Jezus rzeczywiście jest strzeżony przez Ojca, o czym świadczą usługujący Mu aniołowie (Mt 4,11). Ten epizod ewangeliczny oddaje więc myśl psalmu o niewątpliwej opiece Boga nad tymi, którzy Mu ufają. Kuszenie Jezusa jest zapowiedzią doświadczeń naszej wiary. Ci, którzy powierzają się Bogu, cieszą się tym samym bezpieczeństwem, co Jezus. Nie może im zaszkodzić potęga nieprzyjaciela (Łk 10,19). Kościół modli się Psalmem 91 jako modlitwą wieczorną. Nocny spoczynek jest obrazem śmierci człowieka, lecz przemijalność nocy zapowiada nadejście dnia zmartwychwstania i zwycięstwa życia.

 

2.czytanie (Rz 10, 8-13)

Wyznanie wiary prowadzi do zbawienia

Czytanie z Listu Świętego Pawła Apostoła do Rzymian

Bracia:

Cóż mówi Pismo? «Słowo to jest blisko ciebie, na twoich ustach i w sercu twoim». A jest to słowo wiary, którą głosimy. Jeżeli więc ustami swoimi wyznasz, że Jezus jest Panem, i w sercu swoim uwierzysz, że Bóg Go wskrzesił z martwych – osiągniesz zbawienie. Bo sercem przyjęta wiara prowadzi do sprawiedliwości, a wyznawanie jej ustami – do zbawienia. Wszak mówi Pismo: «Żaden, kto wierzy w Niego, nie będzie zawstydzony».

Nie ma już różnicy między Żydem a Grekiem. Jeden jest bowiem Pan wszystkich. On to rozdziela swe bogactwa wszystkim, którzy Go wzywają. Albowiem «każdy, kto wezwie imienia Pańskiego, będzie zbawiony».

Komentarz

O księdze:

1. Rzym jako stolica Imperium był miejscem, do którego przybywali ludzie ze wszystkich stron cesarstwa. Znaczną część mieszkańców miasta stanowili przybysze ze Wschodu, a wśród nich liczni Żydzi. Zaistniała w ten sposób społeczność żydowska stała się z czasem miejscem narodzin wspólnoty chrześcijańskiej. Fakt ten wywołał jednak gwałtowne spory wśród samych Żydów i w wyniku tych nieporozumień cesarz Klaudiusz wydał w 49  edykt nakazujący Żydom opuszczenie Rzymu. Kościołowi rzymskiemu groził więc rozpad. W mieście pozostali jednak chrześcijanie pogańskiego pochodzenia, niezwiązani z żydowską synagogą. Dzięki nim Kościół w Rzymie nie przestał istnieć. Kiedy 5 lat później pozwolono Żydom wrócić do Rzymu, przybyli wśród nich chrześcijanie żydowskiego pochodzenia. Zastali oni zorganizowaną wspólnotę kościelną, która nawet znacznie się powiększyła. W momencie, gdy Paweł wysyłał list do rzymskiego Kościoła, w skład wspólnoty wchodzili zarówno chrześcijanie wywodzący się spośród pogan, jak i pochodzenia żydowskiego.
2. List do rzymskiego Kościoła Paweł pisał w Koryncie pod koniec trzeciej podróży misyjnej (lata 52-56), korzystając z gościnności niejakiego Gajusa (Rz 16,23), którego – jak sam mówił – osobiście ochrzcił (1Kor 1,14). Patrząc na swoją dotychczasową działalność, stwierdził, że od Jerozolimy, we wszystkich kierunkach, aż do Ilirii dopełnił głoszenia Ewangelii (Rz 15,19). To skłoniło go do szukania nowego zadania, które byłoby godne otrzymanego powołania. Apostoł postanawia więc udać się najpierw do Rzymu (Rz 1,13; 15,22nn), a stamtąd do Hiszpanii, gdzie jeszcze nikt nie głosił Ewangelii (Rz 15,21.24). Zanim to jednak uczyni, pragnie za pośrednictwem listu nawiązać osobisty kontakt z Rzymianami. Z ich pomocą będzie mu łatwiej zrealizować zamiar ewangelizacji zachodnich krańców Imperium. List do Rzymian, w odróżnieniu od listów napisanych poprzednio przez apostoła, został więc napisany do wspólnoty, której Paweł nie znał osobiście.
3. Wpływ na decyzję napisania listu miała także wcześniejsza polemika apostoła z jego przeciwnikami, zawarta w Liście do Galatów, Liście do Filipian i w Drugim Liście do Koryntian. Ludzie ci wywodzili się z kręgów żydowskich i robili wszystko, żeby wzbudzić wśród słuchaczy Pawła nieufność do niego i do orędzia, które głosił. Apostoł przedstawia więc w liście również obronę głoszonej Ewangelii. Bardzo wyraźnie podkreśla wolność od Prawa, ukazując zarazem przywileje Izraela i świętość Prawa. Czyni tak, aby przeciwnikom wytrącić argumenty z ręki. W Liście do Rzymian Paweł wypowiada się spokojnie na te same tematy, które w Liście do Galatów, Liście do Filipian i w Drugim Liście do Koryntian zostały przedstawione w nieco gwałtowny, emocjonalny sposób.
4. W Liście do Rzymian wyróżniamy dwie zasadnicze części. Pierwsza, doktrynalna (Rz 1,16 – 11,36), sprowadza się do obszernego dowodzenia postawionej w wersecie Rz 1,16 tezy o zbawieniu, które Bóg ofiaruje w Jezusie Chrystusie tak Żydom, jak i poganom. Druga część (Rz 12,1 – 15,13) zawiera zachęty i napomnienia dotyczące ogółu wiernych (Rz 12 – 13) oraz bardziej szczegółowe wskazania dotyczące zachowań w ramach chrześcijańskiej wspólnoty (Rz 14 – 15).
5. W Liście do Rzymian Paweł dzieli całą ludzkość na dwie grupy: Żydów i pogan. Jedni i drudzy sądzili, że usprawiedliwienie przed Bogiem, a w konsekwencji zbawienie, znajduje się w ich zasięgu. W rzeczywistości jedni i drudzy pobłądzili. Błąd Żydów polegał na przekonaniu, że samo posiadanie Prawa uwolni ich od gniewu Boga. Pogan, szczególnie Greków, zgubił ich zachwyt nad własną mądrością, która jednak nie szła w parze z ich postępowaniem. Paweł stwierdza, że zarówno do Żydów, jak i do pogan przychodzi Chrystus, aby wyzwolić ich z zagubienia. Wiara w Ewangelię, którą On ogłosił, jest ocaleniem dla każdego. Wiara sprawia również, że zniesione zostają wcześniejsze różnice i podziały między ludźmi i wszyscy zyskują równość przed Bogiem. Wszyscy wierzący mają więc taki sam udział w łaskach Bożych dających zbawienie.

O czytaniu:

6. Często słyszymy chrześcijan, dla których Biblia jest ostateczną wyrocznią, jak cytując wersety 9-10 rozdziału 10. Listu do Rzymian, twierdzą, że aby się zbawić, wystarczy w swoim sercu uwierzyć w Jezusa i wyznać przed ludźmi, że jest Panem (⁹Bo jeśli wyznasz ustami, że Jezus jest Panem, i uwierzysz w sercu, że Bóg wskrzesił Go z martwych, będziesz zbawiony. ¹⁰Bo trzeba uwierzyć sercem, by zostać usprawiedliwionym, wyznać natomiast ustami, aby być zbawionym.). W rezultacie różni kaznodzieje i ewangeliści twierdzą niejednokrotnie, że chrześcijaninem można stać się praktycznie wszędzie i w każdych okolicznościach. Można zaprosić Boga do swego serca, stojąc w kolejce do kasy w supermarkecie, jadąc samochodem do pracy, wpatrując się w nocne niebo i podczas nabożeństwa. Na pewno jest w tym trochę prawdy. Bóg jest w stanie zadziałać z potężną mocą w naszym życiu o każdym czasie i w każdym miejscu, które sobie wybierze, by ukarać nas za grzech i ukazać nam swą miłość. Wydaje się jednak, że Paweł ma na myśli w tych tak często cytowanych słowach pewną ściśle określoną sytuację. „Uwierzenie” i „wyznanie” są ściśle powiązane z sakramentem chrztu. To w tym kontekście liturgicznym inicjacji chrześcijańskiej wewnętrzne przekonanie wiary danej osoby łączy się z zewnętrznym wyznaniem wiary w godność Jezusa Chrystusa jako Pana. Dopiero, gdy zostajemy „obmyci”, stajemy się „usprawiedliwieni w imię Pana naszego Jezusa Chrystusa” (1 Kor 6,11) i „zbawieni” z przeszłych grzechów (Tt 3,5). Na to, że słowa Pawła należy odczytywać w kontekście chrztu, wskazuje także odwołanie się do Księgi Joela 3,5 w wersecie 13 rozdziału dziesiątego listu – „Albowiem każdy, kto wezwie imienia Pańskiego, będzie zbawiony”. Ten werset zostaje także przywołany w pierwszym w historii chrześcijaństwa wezwaniu do chrztu, które padło z ust św. Piotra. On także cytuje proroctwo z Księgi Joela 3,1-5, by wyjaśnić wylanie Ducha w dniu Pięćdziesiątnicy na pierwszych uczniów Jezusa. Jednak w przekonaniu Piotra proroctwo Joela wypełnia się w tym szczególnym wydarzeniu i równocześnie wykracza poza nie. Ogłasza tłumom zgromadzonym przed Wieczernikiem, że „każdy, kto wzywać będzie imienia Pańskiego, będzie zbawiony” (Dz 2,21), utożsamia Jezusa z „Panem” z proroctwa Joela (Dz 2,36), a następnie zachęca słuchaczy: „niech każdy z was przyjmie chrzest w imię Jezusa Chrystusa na odpuszczenie grzechów waszych, a otrzymacie w darze Ducha świętego”. Otóż to! Imienia Pana wzywa się dla zbawienia podczas udzielania sakramentu chrztu!

 

 

Aklamacja (Mt 4, 4b)

Chwała Tobie, Słowo Boże

Nie samym chlebem żyje człowiek,
lecz każdym słowem, które pochodzi z ust Bożych.

Chwała Tobie, Słowo Boże

 

 

Ewangelia (Łk 4, 1-13)

Jezus przebywał w Duchu Świętym na pustyni i był kuszony

Słowa Ewangelii według Świętego Łukasza

Pełen Ducha Świętego, powrócił Jezus znad Jordanu, a wiedziony był przez Ducha na pustyni czterdzieści dni, i był kuszony przez diabła. Nic przez owe dni nie jadł, a po ich upływie poczuł głód. Rzekł Mu wtedy diabeł: «Jeśli jesteś Synem Bożym, powiedz temu kamieniowi, żeby stał się chlebem».

Odpowiedział mu Jezus: «Napisane jest: „Nie samym chlebem żyje człowiek”».

Wówczas powiódł Go diabeł w górę, pokazał Mu w jednej chwili wszystkie królestwa świata i rzekł do Niego: «Tobie dam potęgę i wspaniałość tego wszystkiego, bo mnie są poddane i mogę je dać, komu zechcę. Jeśli więc upadniesz i oddasz mi pokłon, wszystko będzie Twoje».

Lecz Jezus mu odrzekł: «Napisane jest: „Panu, Bogu swemu, będziesz oddawał pokłon i Jemu samemu służyć będziesz”».

Zawiódł Go też do Jerozolimy, postawił na szczycie narożnika świątyni i rzekł do Niego: «Jeśli jesteś Synem Bożym, rzuć się stąd w dół. Jest bowiem napisane: „Aniołom swoim da rozkaz co do ciebie, żeby cię strzegli, i na rękach nosić cię będą, byś przypadkiem nie uraził swej nogi o kamień”».

Lecz Jezus mu odparł: «Powiedziano: „Nie będziesz wystawiał na próbę Pana, Boga swego”».

Gdy diabeł dopełnił całego kuszenia, odstąpił od Niego do czasu.

Komentarz

O księdze:

1. Najstarsze świadectwa chrześcijańskie stwierdzają, że autorem trzeciej Ewangelii oraz Dziejów Apostolskich jest Łukasz, lekarz i towarzysz Pawła, pochodzący z Antiochii Syryjskiej. O Łukaszu można też powiedzieć, że był historykiem i teologiem.
2. Ewangelia według św. Łukasza jest dedykowana Teofilowi (Łk 1,3). Wymienienie go w tytule nie oznacza, że jest on jedynym, do którego skierowane jest to dzieło. Łukasz w osobie Teofila adresuje swoje dzieło do ludzi wywodzących się z kręgu kultury greckiej, którzy przyjęli chrześcijaństwo.
3. Istotnym celem dzieła Łukasza (Ewangelii i Dziejów Apostolskich) było przygotowanie chrześcijan do podjęcia misji ewangelizacyjnej wśród narodów. Stwierdza się wręcz, że Łukasz napisał tzw. Ewangelię ewangelizatora. Kościół przestawał być małą grupą ludzi, którzy wzajemnie się znają, i przeradzał się w społeczność bardzo zróżnicowaną, wymagającą od jej członków uniwersalizmu i wielkiej otwartości na wszystkie ludy.
4. Ewangelia według św. Łukasza powstała ona po roku 70 po Chr., czyli po zburzeniu Jerozolimy przez Rzymian.
5. Wszyscy zgodnie przyjmują, że Ewangelia według św. Łukasza i Dzieje Apostolskie stanowią dwie części jednego dzieła, którego prologiem jest Łk 1,1-4. Łukasz, pisząc Ewangelię, musiał myśleć już o drugiej części. Potwierdzają to zabiegi literackie i ciągłość głównych tematów teologicznych, obecnych w obu tych księgach. Redagując Ewangelię, korzystał z kilku źródeł. Wiele tekstów przejął z materiału zgromadzonego w starszej Ewangelii według św. Marka. Łukasz w swojej Ewangelii zamieścił prolog (Łk 1,1-4), tradycję dotyczącą dzieciństwa Jezusa (Łk 1,5 – 2,52), opisy ukazujące Bóstwo Jezusa (Łk 24,13-53). Szerzej niż Marek opisał działalność Jezusa w Galilei (Łk 6,20 – 8,3) oraz Jego podróż do Jerozolimy (Łk 9,51 – 18,14). Szczególną rolę w kompozycji Ewangelii odgrywa Jerozolima. W tym mieście dokonują się najważniejsze wydarzenia z ziemskiego życia Jezusa. Przygotowanie uczniów dokonuje się w drodze do Jerozolimy. W Jerozolimie – a nie jak u pozostałych ewangelistów w Galilei – zmartwychwstały Chrystus spotyka się ze swoimi uczniami. Ewangelia ma być głoszona, począwszy od Jerozolimy (Łk 24,47), i z tego miejsca Kościół będzie się rozszerzał, aż obejmie swoim zasięgiem cały świat.
6. Charakterystyczną część Ewangelii według św. Łukasza stanowią przypowieści: o miłosiernym Samarytaninie (Łk 10,30-37); o bogatym rolniku (Łk 12,16-21); o miłosiernym Ojcu (Łk 15,11-32); o nieuczciwym zarządcy (Łk 16,1-8); o bogaczu i Łazarzu (Łk 16,19-31); o faryzeuszu i celniku (Łk 18,10-14). Tylko Łukasz opisuje sceny przedstawiające miłość Jezusa do grzeszników, np. nawrócona grzesznica (Łk 7,36-50); Zacheusz (Łk 19,2-10). Odnotowuje też cuda, których nie ma w pozostałych Ewangeliach: wskrzeszenie młodzieńca z Nain (Łk 7,11-17); uzdrowienie kobiety chorej na artretyzm (Łk 13,10-17); uzdrowienie chorego na puchlinę wodną (Łk 14,1-6) oraz oczyszczenie dziesięciu trędowatych (Łk 17,11-19).
7. Ewangelię według św. Łukasza cechuje atmosfera modlitwy, radości, pokoju, chwały Bożej, łagodności i dobroci. Autor posiada głębokie wyczucie psychiki i wspaniale kreśli portrety swoich bohaterów, zwłaszcza Jezusa. Jest również, bardziej niż inni ewangeliści, wrażliwy na rolę i misję kobiet. Wskazuje, że kobiety na równi z mężczyznami są zobowiązane do przyjęcia Ewangelii i odpowiedzialne za jej głoszenie. Łukasz stara się także dać odpowiedź na pytanie: Jaki jest cel i sens istnienia chrześcijaństwa w świecie? W swoim dziele ukazuje on, że historia Jezusa i dzieje Kościoła, który założył, są wypełnieniem starotestamentowych obietnic danych przez Boga. Historia Jezusa i w konsekwencji historia Kościoła stanowią ostatni etap historii zbawienia. Epoka ta zakończy się powtórnym przyjściem Chrystusa i dokonaniem sądu nad światem. Czas Kościoła zawarty pomiędzy pierwszym i drugim przyjściem Jezusa na ziemię jest czasem ostatecznym. Nie jest to tylko epoka, w której pielęgnuje się pamięć o Jezusie. Zmartwychwstały Chrystus cały czas działa w swoim Kościele i poprzez swój Kościół. Jezus przemierza wraz z Kościołem drogę, która prowadzi do ostatecznego spotkania z Bogiem.
8. Świadectwa zawarte w Ewangelii jednoznacznie wskazują, że Jezus jest jedynym Zbawicielem świata. W Starym Testamencie tytuł „Zbawca” odnoszony był do Boga i wyrażał dwa aspekty: wybawienie od zła oraz obdarowywanie dobrodziejstwami. W świetle Ewangelii według św. Łukasza Jezus w całej swojej działalności zmierza do uwolnienia człowieka od zła, od grzechów i nieszczęść oraz obdarza go darami Bożymi. Czas działalności Jezusa jest więc czasem zbawienia. Jego Ewangelia jest słowem, które zbawia. Dlatego orędzie o zbawieniu i odpuszczaniu grzechów w imię Jezusa ma być głoszone wszystkim narodom (Łk 24,47).
9. Szczególną uwagę Łukasz przywiązuje do ukazania roli modlitwy w życiu Jezusa, a także rodzącego się Kościoła. Wszystkie istotne wydarzenia z życia Jezusa poprzedzone są modlitwą. Jezus, modląc się, daje ludziom przykład, w jaki sposób mogą trwać w nieustannej łączności z Bogiem Ojcem. Modlitwa jest też ukazana jako niezawodny środek przeciwko pokusom, przeciwnościom, zniechęceniu, zagubieniu.
10. Ewangelia według św. Łukasza jest swego rodzaju podręcznikiem, który ma przygotować chrześcijan do dzieła ewangelizacji. Przekazuje słowa i czyny Jezusa w taki sposób, by ewangelizujący mógł być skutecznym świadkiem Chrystusa. Wzorem jest Jezus, który jako „pierwszy ewangelizator” nie tylko sam głosił Ewangelię (Łk 4,16-21), ale stopniowo przygotowywał do tego dzieła swoich uczniów..

O czytaniu:

11. Ożywiona działalność nauczycielska wymaga wielkiej tężyzny duchowej oraz silnej i niezachwianej woli, której nie będzie w stanie złamać żadna trudność lub przeciwność. Z tej przyczyny również Jezus przed rozpoczęciem urzeczywistniania swego posłannictwa potrzebuje czasu na refleksję i głęboką modlitwę. Czas pustyni jest zatem dla Niego czasem swoistych rekolekcji, przeżywanych pod stałym kierownictwem Ducha Świętego. Z drugiej strony jednak jest to czas walki z pokusami, które odwracają myśl i wolę Zbawiciela od planów Bożych. Jest rzeczą znamienną, że w całej perykopie Łukasz zawsze (4 razy) określa kusiciela terminem „diabolos”, oznaczającym „tego, który rozdziela”. Diabeł w gruncie rzeczy bowiem swymi pokusami chce oddzielić Jezusa od Boga i od Jego odwiecznych planów zbawczych. Kuszenie na pustyni uświadamia czytelnikom Ewangelii niesłychaną prawdę, że nawet Syn Boży jako Syn Człowieczy nie był wolny od pokus kierujących wzrok, myśl i wolę ku temu, co przyziemne, łatwe i przyjemne dla zmysłów. Te pokusy wystawiły Go na próbę, której rezultat w sposób istotny miał wpłynąć na dalszą realizację zbawczej woli Ojca, ale w sposób paradoksalny ich przezwyciężenie umocniło wolę Jezusa oraz przekonanie, że tylko droga pokornej służby i cierpienia jest w stanie przynieść światu wyzwolenie od zła i jego sprawcy.
12. Natura pokus. We wszystkich pokusach diabeł usiłuje nagiąć zbawcze zamiary Jezusa do czysto ludzkich wizji szczęścia i dobra. Stara się zmienić plany Boże i nie dopuścić do takiej działalności publicznej, w której cechami wyróżniającymi są ubóstwo i pokora, służba i cierpienie dla zbawienia człowieka. Swymi pokusami dotyka najgłębszych pokładów ludzkich zmagań ze sobą, najbardziej pierwotnych żądz, ambicji czy też nawet walki o przetrwanie. Najpierw do swych celów wykorzystuje głód i pragnienie, które stanowią codzienne doświadczenie każdego człowieka, a nawet są wpisane w jego egzystencję. Są one tak silne, że często stwarzają pokusę postawienia pokarmu ponad Boga i Jego wolę. Historia starotestamentalna pozwala poznać, jak głodny Ezaw potrafił sprzedać swoje pierworództwo, z którym wiązało się błogosławieństwo Boga, za kawałek chleba i gotowaną soczewicę (Rdz 25, 29-34). Izrael zaś na pustyni, doświadczając głodu i pragnienia, zapomniał o wszystkich cudach, które Bóg na ich oczach zdziałał w Egipcie, i zaczął szemrać przeciw Panu (Wj 16, 3). Można zatem stwierdzić, że szatan w swej pierwszej pokusie staje przed Jezusem poniekąd jako dobry psycholog i wykorzystuje najbardziej egzystencjalne doświadczenie każdego człowieka. Usiłuje wyzwolić (albo spotęgować) pożądliwość ciała, o której pisze Jan w 1 J 2, 16, a która – jeśli nie jest w porę ujarzmiona – potrafi zapanować nad wolą człowieka czy też nawet skłonić go do niegodziwych czynów. Pod pozorami dobrych chęci i życzliwej troski o życie szatan usiłuje skierować Jezusa w stronę sprzeniewierzenia się Ojcu i Jego opatrznościowej woli: by przestał myśleć o misji zbawczej, a stał się Bogiem sam dla siebie, wykorzystując boską moc do własnych, czysto materialnych celów.
13. W drugiej pokusie szatan proponuje Jezusowi panowanie nad wszystkimi królestwami ziemi, a tym samym usiłuje wyzwolić w Nim żądzę posiadania i władzy, która towarzyszy ludzkości niemal od pierwszych chwil istnienia społeczeństwa, a która od zarania dziejów była jedną z przyczyn wielu wojen, podbojów, krzywd i unicestwiania całych wręcz narodów. Ujawnia się ona u tych, którzy pragną rządzić światem, daleko wykraczając poza przestrzeń życia osobistego. Szatan podsuwa tutaj pokusę władzy absolutnej, której nie stawia się żadnych granic. Zarazem pragnie zwrócić uwagę Jezusa na chwałę i władzę eschatologicznego króla Izraela, oczekiwanego przez naród wybrany i zapowiadanego w Starym Testamencie (Ps 72, 8-11; Dn 7, 14), przez co zdaje się iść po linii mesjańskich oczekiwań Izraela. Zarówno w ostatnich wiekach przed Chrystusem, jak też w czasach Jezusa Żydzi preferowali mesjanizm o charakterze politycznym, z mocnym zabarwieniem nacjonalistycznym. Oczekiwali oni chwalebnego Mesjasza, który miał złamać rzymskie jarzmo ciążące nad narodem oraz przynieść wszystkim ludziom pokój i dobrobyt. Nawiązując do tych mrzonek, diabeł namawia Jezusa, by urzeczywistnił oczekiwania swego narodu. Przewrotność tak przedstawionej pokusy polega na tym, że szatan takim podstępem próbuje odciągnąć Jezusa od Jego właściwej misji, którą jest wieczne zbawienie człowieka, oraz zachęca do przeciwstawienia się woli Ojca i do samowolnej zmiany Jego zbawczych planów.
14. Trzecia pokusa, mająca „religijny” charakter, sięga najgłębiej i usiłuje poddać próbie samą relację istniejącą między Jezusem a Jego Ojcem. Jednakże zarówno sprawdzenie prawdziwości słów psalmisty, jak też namawianie do spektakularnego cudu, są tylko kamuflażem tego, o co w rzeczywistości chodzi szatanowi. W gruncie rzeczy bowiem usiłuje on zasiać wątpliwość w Bożą opiekę oraz wzniecić pychę, która burzy zaufanie do Boga i Jego woli, a tym samym niszczy postawę posłuszeństwa i służby innym. W czasie publicznej działalności Jezusa Żydzi będą domagali się od Niego jakiegoś spektakularnego znaku, który by potwierdził Jego posłannictwo (11, 16. 29). W ostatniej swej pokusie szatan niejako uprzedza oczekiwania ludu i sugeruje, by Jezus od razu dał oczywisty dowód swojej misji poprzez okazanie wyjątkowej brawury mającej wywołać entuzjazm tłumu.
15. Sposoby walki Jezusa z pokusami. Podstawowym narzędziem walki Jezusa z szatanem jest Jego wewnętrzna moc, której źródłem z kolei jest bezgraniczne zaufanie Bogu i Jego woli. Postawa takiego zaufania swemu Ojcu jest dla Jezusa gwarantem celowości jego bosko-ludzkiej egzystencji. Prowadzony przez Ducha Świętego, Jezus od początku dobrze rozumie znaczenie swego pobytu na pust-kowiu i czterdziestodniowego postu. Czas ten, podobnie jak całe dzieło zbawie-nia, jest pełnieniem woli Ojca. Z tej też przyczyny Jezus nie wykorzystuje swoich synowskich uprawnień do własnych korzyści, lecz przeciwstawia pokusie swoje najgłębsze zawierzenie Ojcu. Jako Syn Boży kocha Ojca całym swoim sercem, dlatego nie sprzeniewierza się Jego woli, a troskę o byt materialny, której kusiciel chciał podporządkować władzę czynienia cudów, pozostawia Opatrzności Bożej. Dlatego może samego siebie dać jako przykład, kiedy później z wielką siłą prze-konania mówi: Nie martwcie się o życie – o to, co będziecie jedli, ani o ciało – o to, w co będziecie się ubierali. Życie bowiem jest ważniejsze odjedzenia, a ciało od ubrania (12, 22-23). W drugiej pokusie powraca echo z upadku Adama i Ewy, którzy kuszeni przez węża stanęli w obliczu wyboru między wolą Boga a zapewnieniami szatana (Rdz 3, 1-7), a tym samym między oddaniem czci Bogu a postawieniem szatana na miejscu Boga. Jezus przeciwstawia się pokusie bezgranicznej władzy, przyjmując jako broń postawę prawdy o sobie i pokory, która cechowała Go przez całe życie i przez całą publiczną działalność. On nie chce przyjąć postawy wielkiego wojownika z nacjonalistycznie i politycznie ukierunkowanych mrzonek swoich rodaków. Celem Jego przyjścia na świat nie jest przemiana świata orężem i środkami rewolucyjnymi, ale głoszenie panowania Boga nad światem, za-prowadzenie królestwa miłości, sprawiedliwości i pokoju. Objawiając Boga jako Ojca wszystkich ludzi, poucza zarazem, że istnieje tylko jedno królestwo Boga, i że tylko Bóg jest godzien najwyższej czci. Ostatnia pokusa, w której szatan namawia Jezusa do wystawienia samego Boga na próbę, została zdecydowanie odrzucona przez Jezusa słowami: Nie będziesz wystawiał na próbę Pana, twego Boga (4, 12). Odpowiedź ta kryje w sobie postawę głębokiego posłuszeństwa, które nakazuje odrzucić podszepty szatana usiłującego podporządkować Ojca Synowi. Jezus nie wystawił swego Ojca na próbę, ponieważ wiedział, że w stosownym czasie On sam potwierdzi mesjańskie posłannictwo swojego Syna poprzez krzyż i zmartwychwstanie. Chrystus chce przeżywać swe synowskie zaufanie do Boga w codziennym posłuszeństwie, jako Ten, który nie oczekuje nadzwyczajnych przywilejów i interwencji. On w pełni akceptuje swój los, wiedząc, że Ojciec nigdy Go nie opuści.
16. Kościół poddawany próbie. Dzisiaj zmartwychwstały Jezus jest nadal doświadczany w swoim mistycznym ciele, którym jest Kościół. Również lud Nowego Przymierza, podobnie jak jego Pan i Mistrz na pustyni, musi toczyć walkę z żądzą ciała, pychą ludzką i pokusą nieograniczonej władzy, w których kryją się podstępy szatana usiłującego odciągnąć wierzących od Boga i sprowadzić ich na błędne drogi, przeciwstawiając ich wolę woli Bożej. Odpowiedzi Jezusa, dawane szatanowi, zawierają wyraźną wskazówkę i przykład, w jaki sposób każdy chrześcijanin ma teraz walczyć ze złem. Wskazują one na kilka postaw, które mogą stanowić skuteczną broń przeciwko podstępom kusiciela. Należą do nich: zaufanie Bogu i Jego opatrzności, posłuszeństwo woli Bożej, autentyczna pokora, życie słowem Bożym na co dzień, modlitwa połączona z czuwaniem oraz odważne i bezkompromisowe odrzucanie podszeptów kusiciela, bez wdawania się z nim w dyskusję.