Sobota, 4 grudnia 2021 r.

1.czytanie (Iz 30, 19-21. 23-26)

Bóg zlituje się nad swoim ludem

Czytanie z Księgi proroka Izajasza

Tak mówi Pan Bóg, Święty Izraela:

Zaiste, o ludu, który zamieszkujesz Syjon w Jerozolimie, nie będziesz gorzko płakał. Rychło okaże ci on łaskę na głos twojej prośby. Ledwie usłyszy, odpowie ci.

Choćby ci Pan dał chleb ucisku i wodę utrapienia, twój Nauczyciel już nie odstąpi, a oczy twoje patrzeć będą na twego Mistrza. Twoje uszy usłyszą słowa rozlegające się za tobą: «To jest droga, idźcie nią!», jeśli chciałbyś iść na prawo lub na lewo.

On ześle deszcz na zboże, którym obsiejesz rolę, a pokarm z plonów ziemi będzie soczysty i pożywny. Twoje trzody będą się pasły w owym dniu na rozległych łąkach. Woły i osły obrabiające rolę żreć będą paszę dobrze przyprawioną, która została starannie przewiana.

Dojdzie do tego, że na każdej wysokiej górze i na każdym wyniosłym pagórku będą strumienie płynących wód na czas wielkiej rzezi, gdy padną warownie. Wówczas światło księżyca będzie jak światło słoneczne, a światło słońca będzie siedmiokrotne, jakby światło siedmiu dni, w dniu, gdy Pan opatrzy rany swego ludu i uleczy jego sińce po razach.

Komentarz

O Księdze:

Imię „Izajasz” znaczy „Zbawieniem jest Jahwe [Pan]” i w znacznej mierze odzwierciedla program działania tego proroka. Swoje posłannictwo pełnił on w burzliwym czasie wojen spowodowanych wzrostem militarnej potęgi Asyrii. Izajasz rozpoczął działalność ok. 740 r. przed Chr. (Iz 6,1) i kontynuował ją co najmniej do 701 r. przed Chr., kiedy Jerozolima została w zaskakujący sposób uratowana od zniszczenia (Iz 37). Według starożytnej tradycji żydowskiej Izajasz poniósł męczeńską śmierć przez przepiłowanie w czasie panowania króla Manassesa (696-642 przed Chr.). Do tej tradycji nawiązuje List do Hebrajczyków (Hbr 11,37).
Chociaż wydarzenia wielokrotnie potwierdzały słuszność przewidywań i rad Izajasza, to za życia proroka jego nauczanie nie zostało powszechnie przyjęte (np. Iz 6,9-11; 30,8-11). Proroctwa Izajasza były przechowywane jedynie przez małe grupy jego uczniów (Iz 8,16-20). Dopiero dwieście lat później, podczas wygnania do Babilonii (586 r. przed Chr.), jego przesłanie zostało na nowo odkryte, ponieważ przekonująco objaśniało historię Izraelitów, a zarazem ożywiało nadzieje na przyszłość.
Księga Izajasza składa się z trzech części: 1) Księga sądu nad Judą i Izraelem, zawierająca mowy samego Izajasza (Iz 1 – 39); 2) Księga Pocieszenia, napisana w czasie wygnania babilońskiego (Iz 40 – 55); 3) Księga Tryumfu, napisano po powrocie z niewoli babilońskiej. Redaktorzy Księgi Izajasza zebrali istniejące wypowiedzi prorockie i połączyli je w całość.
Księgę odczytujemy jako medytację nad Bożą wiernością i sprawiedliwością objawioną w historii Izraela. Treść księgi stanowi także wezwanie do przemiany własnego życia i postępowania zgodnego z wolą Bożą, aby osiągnąć obiecane zbawienie.
Pierwsza część księgi (Iz 1 – 39), zwana czasami księgą Protoizajasza (z greckiego „pierwszego Izajasza”), zawiera przede wszystkim wypowiedzi proroka, skierowane do mieszkańców królestwa Judy. U podstaw nauczania proroka znajdowało się doświadczenie świętości Boga, rozumianej nie tylko jako Jego absolutna wyższość ponad wszelką inną rzeczywistość, lecz także jako doskonałość moralna, która nie toleruje grzechu i zła. Izajasz okazał się również gotów do działania na rzecz zbliżenia Izraelitów do Boga i uznania Jego obecności wśród nich. Nauczanie proroka poświęcone było przede wszystkim problemom sprawiedliwości społecznej. Izajasz poddawał krytyce nadmierne bogacenie się wąskiej grupy społeczeństwa; podkreślał, że braku solidarności nie można pogodzić z wiarą Izraela (Iz 1,10-17.21-23; 5,8-25). Sprawiedliwość, której domaga się Bóg, wymaga bowiem poszanowania praw ludzi ubogich i takiego organizowania życia społecznego, aby najsłabsi zostali otoczeni niezbędną troską (Iz 10,1n). Wojna syro-efraimska (734-732 przed Chr.) i coraz mocniejszy napór zaborczej Asyrii przesunął potem punkt ciężkości nauczania Izajasza na kwestie polityczne. Wobec różnorodnych zagrożeń Izajasz przypominał Boże obietnice dane Dawidowi i Jerozolimie. W tej części na uwagę zasługuje tzw. Księga Emmanuela (Iz 6 – 12). Jej wstęp stanowi opowiadanie o powołaniu Izajasza (Iz 6), zakończenie zaś poetycka pieśń zbawionych (Iz 12). Trzonem zbioru są trzy zapowiedzi królewskiego Mesjasza, który nosi imię Emmanuel (Iz 7; 8; 11). Radosne zapowiedzi Emmanuela podtrzymują nadzieję i pozwalają wierzyć, że ostatnim słowem Boga do Izraela i ludzkości będzie zbawienie.
Część druga księgi (Iz 40 – 55), zwana Księgą Pocieszenia, napisana została w połowie VI w. przed Chr., podczas wygnania babilońskiego. Jej autorem jest nieznany prorok, umownie nazywany Deuteroizajaszem (z greckiego „drugim Izajaszem”). W swoim nauczaniu wyciągał on wnioski z wiary, że jest tylko jeden Bóg i że On sam stworzył całą rzeczywistość świata. Według tego proroka, doświadczenie Izraela, który utracił swoją niezależność państwową i został wygnany do Babilonii, należy zrozumieć w świetle objawienia przekazanego w poprzednich wiekach przez proroków oraz w perspektywie pragnienia Boga, aby obdarzyć świat zbawieniem i sprawiedliwością. Prorok interpretował więc najpierw aktualne wydarzenia, ukazując perskiego władcę Cyrusa jako sługę Boga niosącego wybawienie (Iz 41,1-5; 45,1-8; 48,12-15), aby następnie przedstawić obraz idealnego sługi Pana, który obdarzy świat wiecznym zbawieniem przez ofiarę z własnego życia (Iz 45,17; 51,6-8; 53,8-10). W drugiej części Księgi Izajasza ważne miejsce zajmują cztery utwory liryczne, które stanowią swoistą jedność, zwane Pieśniami o słudze Pana: Iz 42,1-4 (5-9); 49,1-4.5c (5ab.6.8.9a); 50,4-9 (10n); 52,13–53,12. Z literackiego punktu widzenia tworzą one rodzaj dramatu, osiągającego punkt kulminacyjny w śmierci i uwielbieniu sługi. Jezus Chrystus i autorzy Nowego Testamentu często odwoływali się do tych proroctw, wskazując na ich wypełnienie w misji i odkupieńczej śmierci Jezusa.
Trzecia część (Iz 56 – 66), zwana Księgą Tryumfu, jest określana jako księga Tritoizajasza (z greckiego „trzeciego Izajasza). Zebrano w niej wypowiedzi różnych proroków z czasu po powrocie z wygnania. Prorocy ci wyjaśniają i aktualizują przesłanie swoich poprzedników. Rozwijają ich nauczanie na temat miłości Boga i Jego pragnienia, aby zbawić cały świat, oraz podkreślają potrzebę przestrzegania prawa i sprawiedliwości (Iz 56,1).
Księga Izajasza jest niezwykle często cytowana w Nowym Testamencie, gdzie niektóre jej wypowiedzi zostały odniesione bezpośrednio do osoby Jezusa Chrystusa (np. Mt 12,17-21; J 1,29). Także samo pojęcie Ewangelii jako dobrej nowiny o zbawieniu ma źródło w tej właśnie księdze (Iz 40,9; 52,7). W Księdze Izajasza pojawia się też wiele innych tematów, które zostały rozwinięte w Nowym Testamencie, jak na przykład obraz Boga jako Ojca pełnego miłości, rola Bożego ducha, odnowienie ludu Bożego i poszerzenie go o przedstawicieli wszystkich narodów. Dlatego prorok Izajasz nazywany jest „Ewangelistą Starego Testamentu”.

O czytaniu:

Tradycja chrześcijańska zaliczyła tekst dzisiejszego czytania do grupy tekstów zapowiadających Mesjasza i czyta go wiernym w pierwszym tygodniu Adwentu. Jest on, jak wiele innych tekstów Księgi Izajasza, przepełniony nadzieją, że pomimo obecnego wygnania z ojczyzny, różnorakich ucisków i cierpień, lud Boży znajdzie szczęście i przede wszystkim bliskość Boga Zbawiciela. Wtedy naród uzna, że próby i doświadczenia były z ręki Boga, ale też z tej litościwej ręki ludzie dostąpią opatrzenia i uleczenia złamań i sińców. Bóg jak troskliwy lekarz pochyli się nad każdą raną i każdym złamaniem, aby je uleczyć. Nastąpi też radykalna zmiana natury, w której zapanuje powszechna urodzajność i dobrobyt. Ale te zewnętrzne dobra nie będą stanowić istoty zbawienia: istotą nowej rzeczywistości będzie uległość serca człowieka, który w Bogu rozpozna i usłyszy swego Nauczyciela i Prawodawcę i podda Mu się bez reszty. Widomym znakiem tego przylgnięcia do Boga będzie odrzucenie wszelkich bożków, którym oddawał cześć i od których oczekiwał deszczu i urodzaju. Kiedy się urzeczywistni duchowa komunia z Bogiem, wszelka materializacja tego, co boskie musi zostać odrzucona.
Warto zauważyć, że prorok nie mówi szerzej o losie nieprzyjaciół Izraela, którzy w dużej mierze są winni jego obecnych cierpień i łez. Ich opłakany los mógłby stanowić dobre tło dla wyzwolonych i uszczęśliwionych Izraelitów. Cały nacisk jest położony na to, że jedynym źródłem wybawienia i uszczęśliwienia Izraela będzie Bóg, który się okaże jako Bóg miłosierny i bliski. On okaże się wierny swemu miłosierdziu. Godne uwagi jest też włączenie zwierząt do owego wielkiego dobrobytu i szczęścia. O przemianie zwierząt drapieżnych i dzikich w oswojone i łagodne była już mowa w mesjańskiej zapowiedzi Iz 11. Tam jednak zwierzęta te były zaledwie symbolem ludzi i ich moralnej przemiany. Tu natomiast są to zwierzęta prawdziwe, z krwi i kości, o które człowiek pięknie zadba: bydło zostanie wolno puszczone na zieloną łąkę, a zwierzęta pociągowe dostaną bardzo treściwą i przyprawioną paszę. Może warto przypomnieć i uświadomić ludziom te słowa w dobie starania o warunki godnego chowu zwierząt, ale też w dobie, kiedy dla szybkiego zysku są one de facto traktowane jak bezduszne przedmioty.
Przekształcenie natury jest ukazane za pomocą obrazów znanych w Starego Testamentu. Obrazów tych nie powinniśmy rozumieć całkiem dosłownie. Niemniej w świetle całej Biblii musi nastąpić jakieś odkupienie całego stworzenia, które wciąż „jęczy i wzdycha” (por. Rz 8, 19-21).

Psalm (Ps 147A (146), 1b-2. 3-4. 5-6 (R.: por. Iz 30, 18))

Szczęśliwi wszyscy, co ufają Panu

Chwalcie Pana, bo dobrze jest śpiewać psalmy Bogu, *
słodko jest Go wysławiać.
Pan buduje Jeruzalem, *
gromadzi rozproszonych z Izraela.

Szczęśliwi wszyscy, co ufają Panu

On leczy złamanych na duchu *
i przewiązuje ich rany.
On liczy wszystkie gwiazdy *
i każdej imię nadaje.

Szczęśliwi wszyscy, co ufają Panu

Nasz Pan jest wielki i potężny, *
a Jego mądrość niewypowiedziana.
Pan dźwiga pokornych, *
karki grzeszników zgina do ziemi.

Szczęśliwi wszyscy, co ufają Panu

Komentarz

Tematem Psalmu 147. jest darmowość zbawienia, łaski, którą otrzymują bogobojni.
Bojaźń Boża to lęk budzący się w człowieku pod wpływem wielkości, świętości i majestatu Boga – skłaniający do respektowania i wypełniania woli Bożej. Bojaźń Boża nie jest przeciwieństwem miłości, ale jej elementem. Nie ma miłości Boga, bez Bożej Bojaźni.
Psalm ukazuje sytuację Izraelitów po przesiedleniu babilońskim, gdy lud powrócił do Jerozolimy, odnowionej przez Boga. Słowo „Pan” używane w psalmie dla chrześcijan jest logicznym odniesieniem do osoby Jezusa Chrystusa. On jest Panem.
„Syjon” (nie pojawia się w dzisiejszej części śpiewu między czytaniami) to południowo-wschodnie wzgórze w Jerozolimie, na którym według przekazu biblijnego znajdowała się twierdza Jebusytów, zdobyta przez Dawida, który umieścił tam Arkę Przymierza. Za czasów Salomona w obręb miasta włączono wzgórze północno-wschodnie, na którym wzniesiono pałac królewski i świątynię. Od tego czasu miano Syjonu otrzymało całe wzgórze, a później zaczęto tak nazywać samą Jerozolimę. Dla chrześcijan „Syjonem” jest nowy Lud Boży czyli Kościół.
Wspólnota wierzących – Kościół -wezwana jest przez autora natchnionego do publicznego dziękczynienia w Eucharystii.

Aklamacja (Iz 33, 22)

Alleluja, alleluja, alleluja

Pan jest naszym sędzią, Pan naszym prawodawcą,
Pan naszym królem, on nas zbawi.

Alleluja, alleluja, alleluja

Ewangelia (Mt 9, 35 – 10, 1. 5a. 6-8)

Jezus lituje się nad znękanymi

Słowa Ewangelii według Świętego Mateusza

Jezus obchodził wszystkie miasta i wioski. Nauczał w tamtejszych synagogach, głosił Ewangelię o królestwie i leczył wszystkie choroby i wszystkie słabości.

A widząc tłumy, litował się nad nimi, bo byli znękani i porzuceni, jak owce niemające pasterza. Wtedy rzekł do swych uczniów: «Żniwo wprawdzie wielkie, ale robotników mało. Proście Pana żniwa, żeby wyprawił robotników na swoje żniwo».

Wtedy przywołał do siebie dwunastu swoich uczniów i udzielił im władzy nad duchami nieczystymi, aby je wypędzali i leczyli wszystkie choroby i wszelkie słabości. Tych to dwunastu wysłał Jezus i dał im takie wskazania: «Idźcie do owiec, które poginęły z domu Izraela. Idźcie i głoście: Bliskie już jest królestwo niebieskie. Uzdrawiajcie chorych, wskrzeszajcie umarłych, oczyszczajcie trędowatych, wypędzajcie złe duchy. Darmo otrzymaliście, darmo dawajcie».

Komentarz

O księdze:

Najstarsza tradycja (około I połowy II w.) przypisuje tekst tej Ewangelii apostołowi Mateuszowi, który był poborcą podatkowym w Kafarnaum (Mt 9,9; 10,3; Mk 2,14; Łk 5,27.29). O profesji autora świadczą fachowe określenia dotyczące podatków oraz systemu monetarnego (Mt 17,24; 22,19). Ponadto w mowach Jezusa pojawiają się liczne wypowiedzi przeciwko faryzeuszom i nauczycielom Pisma. Dawny poborca podatkowy, którym gardzili faryzeusze, nie przez przypadek akcentuje ten aspekt nauki Chrystusa.
Uważa się, że pierwotnie Ewangelia została zredagowana w języku aramejskim lub hebrajskim. Powszechnie przyjmuje się, że powstała w Syrii (Antiochia), gdzie żyło wielu Żydów. Została ona napisana między 80 a 90 r.
Ewangelia ta powstała z myślą o wierzących, którzy wywodzili się z judaizmu. Jej tekst odzwierciedla tradycje aramejskie lub hebrajskie. Potwierdzeniem tego jest obecność wyrażeń (Mt 16,19; 18,18) i słów typowo semickich (mamona, hosanna), które autor rzadko tłumaczy na język grecki. Wspominając również zwyczaje żydowskie, zakłada ich znajomość u czytelników i w przeciwieństwie do ewangelistów Marka i Łukasza, nie uważa za konieczne, aby je wyjaśniać (Mt 15,1-3; por. Mk 7,3n).
W Ewangelii według św. Mateusza dostrzega się pięć wielkich przemówień Jezusa, które stanowią odniesienie do Pięcioksięgu Mojżeszowego. Ewangelia ta jest więc swego rodzaju Pięcioksięgiem chrześcijańskim, który zawiera Prawo nowego Izraela, czyli Kościoła. Prawodawcą nowego ludu Bożego jest Chrystus – nowy Mojżesz. Tematem przewodnim tych wypowiedzi jest królestwo Boże, jednak każda z nich podkreśla inny, szczególny jego aspekt: 1) Mowa programowa, kreśląca obraz doskonałego ucznia. Jezus ogłasza w niej nadejście królestwa Bożego (Mt 5 – 7); 2) Mowa misyjna, dotycząca głoszenia królestwa. Jezus zapowiada w niej także prześladowania (Mt 10); 3) Zbiór przypowieści o tajemnicy królestwa (Mt 13); 4) Mowa eklezjalna, w której Jezus określa reguły, na których powinny opierać się wzajemne relacje uczniów we wspólnocie (Mt 18); 5) Mowa eschatologiczna traktująca o czasach ostatecznych i o udoskonaleniu królestwa (Mt 24–25).
Autor Ewangelii, posługując się tytułami mesjańskimi odnoszonymi do Jezusa, kreśli Jego bardzo wyraźny portret. Od początku wykazuje, że Jezus jest Chrystusem (Mesjaszem), Synem Dawida oraz Synem samego Boga. Ewangelista z wielką troską stara się uzasadnić, że w Jezusie wypełniły się obietnice i zapowiedzi Starego Testamentu. Mocno akcentuje mesjańską godność Jezusa, z którą bardzo ściśle łączy się tytuł Syn Dawida. Odnosząc go do Jezusa, potwierdza, że to On jest oczekiwanym przez Żydów Mesjaszem. Tytuł Syn Boży podkreśla Boską naturę Jezusa, choć nie w każdym wypadku w sensie ścisłym oznacza on bóstwo Mistrza z Nazaretu. W tytule Syn Człowieczy zawiera się natomiast prawda, że Jezus jest kimś więcej niż zwykłym człowiekiem i żaden król ziemski nie może się z Nim równać. Tytuł ten łączy osobę Jezusa z cierpiącym Sługą Pana, znanym z pieśni Izajasza (autor dwukrotnie cytuje Pieśń o Słudze Pana: Iz 42,1 w Mt 3,17 oraz Iz 53,4 w Mt 8,17). Istotnym jest również odniesione do Chrystusa określenie Pan (greckie: Kyrios, stąd: Kyrie elejson), które potwierdza Jego Boską godność i wynikającą z niej zwierzchność nad całym światem.
Ewangelista, zestawiając życie Chrystusa z działalnością Mojżesza, chce pokazać, że Chrystus jest nowym Mojżeszem, ale znacznie potężniejszym od niego. Mojżesz wyprowadził lud z niewoli egipskiej – ziemskiej, politycznej. Chrystus natomiast wyprowadza ludzi z niewoli grzechu (Mt 1,21). Na kanwie porównania Chrystusa z Mojżeszem oparta jest polemika prowadzona przez autora ze starym ludem Bożym – Izraelem. Temat ten przedstawia w dwóch ujęciach: polemizuje z niewiernym ludem, krytykując jego partykularyzm, skrajny legalizm, przesadną dumę narodową i pewność siebie, oraz wskazuje, że miejsce niewiernego ludu zajmuje teraz nowy Izrael – Kościół Jezusa, czyli nowy lud Boży.
Cała Ewangelia według św. Mateusza koncentruje się wokół idei królestwa Bożego, które bierze swój początek w Chrystusie. Chronologicznie istnienie tego królestwa, czyli panowania Boga, dzieli się na trzy etapy: 1) jego inauguracja w osobie, słowach i czynach Chrystusa; 2) czas rozpoczynający się wraz ze Śmiercią i Zmartwychwstaniem Jezusa, a trwający do końca świata; 3) królestwo eschatologiczne w pełnym tego słowa znaczeniu. Idąc dalej, autor ukazuje związek, jaki istnieje pomiędzy tym królestwem a Kościołem, który jest wspólnotą nowego ludu Bożego.
Kościół jest wspólnotą Boga Ojca, Jezusa – Syna Bożego oraz braterską wspólnotą jego członków. W ujęciu Mateusza członkowie Kościoła nie stanowią jedności absolutnie równej. Dla wszystkich jednak celem jest spotkanie z Chrystusem, sprawiedliwym Sędzią, i wejście do królestwa niebieskiego. Z woli Chrystusa istnieje istotna różnica między Kolegium Dwunastu a resztą uczniów Jezusa. Osobiście i imiennie powołał On każdego z grupy Dwunastu (Mt 10,2-4), nauczał ich na osobności, im tylko powierzał niektóre tajemnice królestwa Bożego (Mt 13,10n) i objawiał swoje posłannictwo (Mt 17,1-9.19-21). Ustanowił ich fundamentem przyszłej wspólnoty Kościoła oraz przekazał swoje pełnomocnictwa. Ewangelista podkreśla również fakt, że szczególną rolę w Kolegium Dwunastu i w Kościele Jezus powierzył Szymonowi Piotrowi. Przytacza trzy (pomijane w innych Ewangeliach) wydarzenia, które potwierdzają przewodnią rolę Piotra w gronie apostołów: chodzenie po jeziorze (Mt 14,28-31), obietnica prymatu (Mt 16,17-19) i wpłacenie podatku przez Szymona za siebie i za Jezusa (Mt 17,24-27). Chrystus, nazywając go Piotrem, czyli Skałą (Mt 16,18), uczynił go swoim zastępcą i ustanowił fundamentem Kościoła.

O czytaniu:

Działalność misyjna Jezusa. Komentarz do wędrownej działalności Jezusa zawiera się w wypowiedzi pochodzącej ze Starego Testamentu: „byli jak owce bez pasterza” (por. 1 Krl 22, 17; Ez 34, 5). To dramatyczne starotestamentalne stwierdzenie było równocześnie żarliwym wołaniem, aby Bóg sam stał się Pasterzem swego ludu (Ez 34, 11-16), aby stał się Żywicielem (Ez 34, 2-3), Uzdrowicielem (Ez 34, 4), aby stał się na nowo gromadzącym owce rozproszone (34, 4-6), dokonującym cudów jak podczas pierwszego wyjścia (Mi 2, 6; 5, 2). Mojżesz w obliczu swej śmierci prosił Boga, aby dał ludowi przewodnika, „który by na jego czele wychodził i wracał… by społeczność Pana nie była jak owce bez pasterza” (Lb 27, 17). Czytelnicy Mateuszowej Ewangelii wiedzieli, że Jezus wypełniał to zadanie (Mt 2, 6; Mi 5, 2; por. Mt 25, 32). Podobnie jak Jozue zajął miejsce Mojżesza, tak uczniowie mają przedłużać pasterską działalność Jezusa. W centrum tej działalności znajdowała się „dobra nowina o królestwie”. Obok uciążliwych chorób fizycznych i słabości rzesze doznawały bardziej dotkliwych udręczeń. Udręczenia były tym większe im dotkliwiej odczuwano brak nauczyciela i pasterza. Motywem mesjańsko-zbawczego zaangażowania Jezusa jest współczucie, bezinteresowna i aktywna miłość skłaniająca do przychodzenia z pomocą ludowi. To współczucie Jezusa ma się przedłużać w działalności uczniów.
Miłosierny Pasterz i sprawiedliwy Sędzia. Pojawienie się obrazu pasterza oraz obrazu żniwa wprowadza pewien niepokój. W obrazie pasterza dominuje dobroć i miłosierdzie, w obrazie żniwa pojawia się groźny temat sądu. Mateusz ustawia obydwa te obrazy obok siebie, nie starając się „ujednolicić” wymowy perykopy. Tutaj stoimy wobec wielkiego problemu całej Ewangelii, a także duchowego życia chrześcijanina: w jaki sposób połączyć obraz miłosiernego Pasterza ze sprawiedliwym Sędzią – Synem Człowieczym? W egzegezie patrystycznej podkreślano, że Jezus obchodził miasta i wioski z Dobrą Nowiną, aby pouczyć, że nie powinniśmy odpowiadać naszym prześladowcom i oszczercom wrogością i nowymi obelgami, ale przeciwnie, za zło – tym większym dobrodziejstwem. Jan Chryzostom, pisarz chrześcijański z przełomu IV i V wieku, uznawany za największego kaznodzieję kościoła wczesnochrześcijańskiego, stwierdza: „Jezus powstrzymuje się od karcenia za niewdzięczność; co więcej, nie czyni nawet wyrzutów tym, którzy Go znieważają. W ten sposób objawia swą łagodność, bardzo skutecznie przeciwstawiając się oszczerstwom. Pragnie też przy pomocy cudów, które wkrótce nastąpią, dostarczyć jeszcze mocniejszych dowodów, odrzucić oskarżenia i zniweczyć je swym słowem. Doznawszy wielu złości, wstępuje do miast, wiosek i synagog, aby pouczyć, że nie powinniśmy odpłacać złem za zło, ale przeciwnie: świadczyć tym większe dobro. Gdy bowiem czynicie dobro ze względu na Boga, a nie ze względu na ludzi, to nie przestaniecie obdarzać ich dobrodziejstwami, jakkolwiek traktować was będą. W ten sposób pomnażacie swoją nagrodę. Ktokolwiek ustaje w czynieniu dobra, ponieważ doznaje obelg i niesprawiedliwości, okazuje, że jego czyny dobre nie są wykonywane dla Boga, ale dla chwały ludzkiej. Chrystus pragnie nas też pouczyć, że wszystko, co czyni, podyktowane jest dobrocią, dlatego nie czeka, aż chorzy przyjdą do Niego, ale sam wyrusza na ich poszukiwanie, ofiarowując im równocześnie dwa wyjątkowe dary: Dobrą Nowinę o Królestwie oraz uzdrowienie z choroby. Nie pomija żadnego miasta, żadnej wioski, ale idzie wszędzie, do każdego miejsca”. Ten sam Jan Chryzostom przypomina tak-że, że to Jezus jest rzeczywistym Panem żniwa: „Bez wątpienia, kiedy wysyła Apostołów, nie wysyła po to, aby zbierali owoc pracy kogoś innego, ale aby zebrali to, co On sam zasiał poprzez swoich proroków. I nie ogranicza się do dodawania odwagi uczniom przypominając, że ich praca i posługiwanie polega na zebraniu gotowego już i dojrzałego zboża, ale nadto czyni ich zdatnymi do wykonania takiego zadania”. W egzegezie starożytnej, podobnie jak i potem, dostrzegano wielkość żniwa i ubolewano nad znikomą liczbą żniwiarzy. Wskazywano także na podwójne znaczenie słowa „żniwo”: „Jezus nazywa żniwem tych, którzy pełnią uczynki pobożności, żniwiarzami natomiast tych, co nauczają zgodnie z Ewangelią. Jest jeszcze inne żniwo, to na końcu czasów, zgodnie z tym, co zostało powiedziane: «Zostawcie kąkol; w czasie żniwa powiem żeńcom, by go usunęli»”.
Dwunastu przedłuża i uobecnia działalność Jezusa. W działalności uczniów odbija się niby w lustrze działalność Jezusa. Posłanie do Izraela, głoszenie królestwa, dokonywanie niezwykłych dzieł, a nawet odrzucenie – wszystko to urzeczywistnia się w działalności Dwunastu. Ponieważ wszystko to powtarza się w działalności uczniów, oznacza to, że są oni współpracownikami Jezusa. Ich tożsamość i działalność zostaje ukształtowana na wzór Mistrza. Istotą ich misji jest być dla innych. Przedmiotem zatroskania Jezusa i misji Jego uczniów jest w pierwszym rzędzie Izrael. Jednakże wioski i miasta izraelskie nie poznały czasu nawiedzenia. Odrzucenie Jezusa stało się w konsekwencji powodem odrzucenia Izraela. Zamiar zbawczy Boga nie został jednak unicestwiony. Orędzie zbawienia kieruje się ku wszystkim narodom. W Jezusowych słowach posłania odzwierciedlają się ówczesne uwarunkowania pierwszych głosicieli Chrystusa Są to zwłaszcza samowystarczalność misjonarzy i brak wymagań.
Aktualność instrukcji misyjnej. Instrukcja misyjna przedstawiona przez Jezusa odnosiła się najpierw do Apostołów i wędrownych misjonarzy – charyzmatyków. Powstaje pytanie, w jaki sposób jej zalecenia są do zrealizowania w chrześcijaństwie dzisiejszym. Pojawiają się zwłaszcza trzy trudności zauważane przez dzisiejszego czytelnika. Jako jedno z początkowych poleceń Jezusa wymienić należy wezwanie do dokonywania cudów. Dzisiaj dokonywanie cudów, które łączyło się z głoszeniem pierwszych uczniów Jezusa, nie jest już doświadczane, przynajmniej w dawnych rozmiarach. Drugie polecenie Jezusa odnosiło się do zachowywania całkowitej samowystarczalności – żadnych pieniędzy, żadnego wyposażenia i tym podobne. To również zostało w działalności misyjnej zmodyfikowane, już w działalności Pawła. Wreszcie wezwanie do strząśnięcia prochu. Warunki życia uczniów Jezusa są dziś inne. Jednakże główne linie wskazań Jezusowych są nadal niezmiennie aktualne. Tym, co dzisiaj może być odczuwane jako cud, jest miłość. Wraz z głoszeniem królestwa powinien iść w parze trud usuwania cierpienia i wielorakiej nędzy. Kościół może i powinien jawić się dziś i działać jako „ubogi”. Ubóstwo jest oznaką apostolskości. Oznacza to, że cały Kościół, jego poszczególni członkowie powinni dokonywać małych kroków w kierunku większego ubóstwa. Nie w sensie negowania aktualnego kształtu Kościoła, ale jego zamieniania i udoskonalania. Zarazem jest czymś bardzo oczekiwanym, aby we wspólnocie Kościoła istniały nadal i powstawały grupy oraz wspólnot, które byłyby znakiem radykalnego ubóstwa, radykalnego sprzeciwu wobec przemocy, radykalnego całkowicie zawierzonego Bogu głoszenia Ewangelii.
W dziejach interpretacji pewną trudność sprawiało rozumienie w. 8 (⁸Uzdrawiajcie chorych, wskrzeszajcie umarłych, oczyszczajcie trędowatych i wyrzucajcie demony. Darmo otrzymaliście, darmo dawajcie.), w którym głosiciele orędzia o królestwie zobowiązywani są do czynienia cudów. W obliczu zaniku cudownych doświadczeń większy nacisk kładziono na wierny przekaz doktryny apostolskiej. Znamienne jest w tym względzie stanowisko Jana Chryzostoma, który pisał, że od cudów ważniejsze są cnoty. Cuda bowiem – jak twierdził – są niekiedy trudne do zidentyfikowania, cnoty natomiast są w sposób oczywisty widoczne. W konsekwencji w objaśnieniu kładziono nacisk na doktrynę apostolską, pomijając zobowiązanie do czynienia cudów i uzdrawiania. Tak też zostało do dzisiaj. Można zapytać, czy takim cudem – jak wspomniano – nie jest dzisiaj możliwość doświadczania miłości (np. bł. Matka Teresa z Kalkuty)? Czy ukazanie sensu choroby nie jest w naszych czasach jedną z form uzdrawiania? Innym problemem są wskazania dotyczące wyposażenia misjonarzy – uczniów Chrystusa (w. 10, który nie znalazł się w ramach dzisiejszego czytania Ewangelii: ¹⁰Nie bierzcie też w drogę torby podróżnej ani dwóch ubrań, ani sandałów, ani laski. Bo ten, kto pracuje, ma prawo do utrzymania.). Już Apostoł Paweł działał nieco inaczej, nie mówiąc o dzisiejszej sytuacji, kiedy to nie tylko sandały, ale i samochód staje się potrzebny duszpasterzowi. W historii interpretacji tego rodzaju wypowiedzi dochodziło nierzadko do prób osłabiania radykalizmu wypowiedzi. Tak więc w niektórych interpretacjach laska wędrowna bywała dopuszczana w przeciwieństwie do laski do bicia. W przypadku sandałów objaśniano, że zabrania się misjonarzowi zabierać buty zapasowe. Także interpretacja alegoryczna, która niekiedy wydobywała wiele cennych myśli na temat postawy misyjnej, niejednokrotnie ułatwiała obchodzić radykalizm wypowiedzi. Tak więc Hilary objaśniał, że przyodzianie się jedna suknią oznacza przyodzianie się w Chrystusa, zaś Ambroży uważał, że pozostawienie laski oznacza pozbycie się chęci karania. W ramach etyki tzw. dwustopniowej wskazywano, że wyrzeczenie się własności dla biskupów i kapłanów nie jest przykazaniem, ale radą. Niekiedy odchodząc od dosłownego wyjaśniania poszczególnych słów przestrzegano przed pychą, chciwością i zachęcano do zaufania Bogu. Dosłowne rozumienie było dużą rzadkością. Znaczną rolę odgrywały omawiane wskazania dla wędrownych kaznodziejów w średniowieczu oraz później u zakonów żebrzących. Św. Franciszek z Asyżu po wysłuchaniu Mt 10, 9n miał odrzucić buty. W pierwszej Regule św. Franciszka omawiany tekst posiadał swe ważne miejsce, w drugiej już nie. Typowym przypadkiem do zastosowania wypowiedzi ewangelicznej była sprawa wynagrodzenia kościelnego. Posługiwano się tu niekiedy zasadą „utrzymanie od ludu, zapłata od Boga”. Jan Chryzostom przyznaje się, nie bez wyrzutów sumienia, do posiadania butów i drugiej sukni.