24 października 2021 r.

XXX ZWYKŁA W CIĄGU ROKU

1.czytanie (Jr 31, 7-9)

Pan wybawił swój lud

Czytanie z Księgi proroka Jeremiasza

Tak mówi Pan: «Wykrzykujcie radośnie na cześć Jakuba, weselcie się pierwszym wśród narodów! Głoście, wychwalajcie i mówcie: Pan wybawił swój lud, Resztę Izraela!

Oto sprowadzę ich z ziemi północnej i zgromadzę ich z krańców ziemi. Są wśród nich niewidomi i dotknięci kalectwem, kobieta brzemienna wraz z położnicą: powracają wielką gromadą.

Oto wyszli z płaczem, lecz wśród pociech ich przyprowadzę. Przywiodę ich do strumienia wody równą drogą – nie potkną się na niej. Jestem bowiem ojcem dla Izraela, a Efraim jest moim synem pierworodnym».

Komentarz

O Księdze:

Prorok Jeremiasz stanowi postać wyjątkową z tego powodu, że jego działalność przypada na najtragiczniejsze chwile w historii Narodu Wybranego. Razem z poprzednikami, wielkimi prorokami, walczy z bałwochwalstwem (mimo iż starożytny Wschód odznaczał się tolerancją dla różnorodnych bóstw i wierzeń, Izraelici zawsze podkreślali wyłączność swego Boga – Jahwe. Pierwsze przykazanie Dekalogu – Wj 20,3; Pwt 5,7 – zabrania oddawania czci innym bożkom niż Jahwe. Sposobem przeciwdziałania bałwochwalstwu był zakaz sporządzania wyobrażeń i posągów – Wj 20, 4-5; 20,23; Pwt 27,15) walka z kultem obcych bogów toczyła się w okresie wędrówki do Ziemi Obiecanej – Lb 25,2-3, a także po zakończeniu pierwszych podbojów – Joz 24,2-3, 19-24. Bałwochwalstwo było potępiane przez proroków, którzy wykazywali nicość obcych bóstw i przypominali warunki Przymierza, które zakazywały czczenia idoli), synkretyzm (synkretyzm – łączenie tradycji religijnych wielu narodów i wyznań. Tu: łączenie wiary w jedynego Boga – Jahwe z wierzeniami narodów, którzy przyjmowali swoich bożków.) i moralnym upadkiem.
Jeremiasza spośród proroków wyróżnia to, że był osobiście zaangażowany w sprawy Boże. Jeremiasz jest też jednym z najtragiczniejszych proroków: cierpiał wraz z narodem (był żarliwym patriotą, co oznaczało gorliwego wyznawcę religii judaistycznej – chciał zapowiadanej przez Boga chwały Narodu), gorzko przeżywał jego upadek i zaślepienie, przede wszystkim dotykała go myśl o pozornej nieskuteczność swojej misji. Był świadkiem strasznego wypełnienia się swoich zapowiedzi gniewu Bożego. Nie dane mu było ujrzeć zmiany usposobienia narodu. Ostatniego proroctwa wypowiedziane już po upadku Jerozolimy napotykają ten sam opór współziomków, co na początku jego działalności. W rzeczywistości misja Jeremiasza nie była bezpłodna: naród przebywający w niewoli – jego reszta – docenił w nim męża opatrznościowego I obrał jego proroctwa jako program wewnętrznej odnowy. Wraz z innymi prorokami przygotowywał więc Jeremiasz naród do nowego etapu historii zbawienia – oczekiwanie na pełnię czasu (pełnia czasów – przyjście Mesjasza – Jezusa Chrystusa).
Prorok Izajasz nazywany jest największym mówcą, prorok Jeremiasz zaś największym i najwspanialszym poetą to wśród proroków. Jeremiasz jest mistrzem w przedstawieniu uczuć i nastrojów; wszystko u niego jest interesujące i życiowe. Żaden jednak werset jego mów nie został napisany dla literackiego popisu. Wbrew swojej woli i osobistym skłonnościom został przez Boga wrzucony do tłoczni czasów, zgnieciony i do ostatka wyciśnięty. Nie chciał być prorokiem, a został jednym z największych; nie zamierzał być poetą, a przecież jego teksty należą do najbardziej wstrząsających, na jakie ludzie kiedykolwiek mogli się zdobyć. Był on zwiastunem upadku w czasie ogólnego załamania. Jego osobiste przeżycia są wplecione w najtragiczniejszy okres historii Narodu Wybranego. Za życia uznany za bluźniercę i zdrajcą narodu, głosi klęskę tam, gdzie wszyscy żądają optymizmu, po śmierci przeszedł do historii jako wielki orędownik u Boga.
Księga Jeremiasza ma ogromną wartość teologiczną. Przede wszystkim wyjaśnia pojęcie grzechu jako buntu przeciw Bogu Jeremiasz wiąże upadek narodu z brakiem chęci poznania Boga. To zatem jest przyczyną niewierności, formalizmu religijnego, bałwochwalstwa, braku miłosierdzia względem bliźnich, zawierania przymierza politycznych osłabiających życie religijne narodu. Według Jeremiasza, możliwą drogą wyjścia z tych grzechów dotykających Izraela powrót do Bożego prawa i poznania Boga. Prorok widzi gruntowne odrodzenie narodu w nowej formie religii, jaką miało przynieść Nowe Przymierze. To religia serca, która stanie się darem Boga, udzielona darmo i łaskawie każdemu człowiekowi. Jeremiasz zapowiada również udział obcych narodów w tym odradzającym się działaniu Boga.

O czytaniu:

Dzisiejsze czytanie jest fragmentem przemowy Jeremiasza, którą nazywamy Księgą Pocieszenia (Jr 30,1-31,40). Ta część księgi zawiera bardzo mowy pocieszające wypowiedziane w okresie niewoli babilońskiej.
Zanim Babilonia najechała na Judę i uprowadziła do niewoli Izraelitów, Jeremiasz wzywał do nawrócenia. Wtedy pojawiały się krwawe najazdy pełne trwogi i śmierci. Napad nieprzyjacielski, zwłaszcza niespodziewany, wywoływał zawsze panikę, w taki sposób, że prorok porównywał to do dnia „Pańskiego” myśląc o końcu świata. Według Jeremiasza będzie on dniem wielkiego ucisku, ale z perspektywą bliskiego wybawienia. Później w nauczaniu innych proroków stanie się on dniem eschatologicznego sądu Jahwe i sprawiedliwej odpłaty. Jeremiasz stosuje go do aktualnej sytuacji narodu, znajdującego się już częściowo — a wkrótce w całości — w niewoli babilońskiej, gdzie rozumiano je w sensie uwolnienia z jarzma niewoli, kiedy służba obcym ustąpi miejsca służeniu jedynemu Bogu i Jego królowi z rodu Dawida. Aktualny ucisk zapowiada wybawienie z mocy uciskających Izraela narodów i zgromadzenie rozproszonego narodu. Kara, jaka spotyka naród, nie jest nieograniczona, ale mierzy się miarą miłosierdzia i sprawiedliwości Jahwe. U Jeremiasza pojawia wiele gorzkich refleksji nad aktualnym stanem narodu. Motyw nieuleczalnej choroby i ran zadanych jest częsty w tradycjach prorockich (Iz 1,5-6; Oz 5,13; 6,1). W chorobie i nieszczęściu wszyscy sprzymierzeńcy opuścili Judę; jak zwykle u Jeremiasza choroba jest gorzkim owocem grzechu narodu, jest karą zesłaną przez Jahwe. Izrael lamentuje z powodu swych cierpień, zgotowanych jego nieprawością. Jednak i uciskające go narody nie pozostaną bez kary, która spadnie z kolei na nich, jako że nie uznały swej nadrzędnej roli w ręku Jahwe. Uważały one Izraela jako nieodwracalnie odrzuconego przez Jahwe, tymczasem On, kierując się zbawczą sprawiedliwością, okaże się lekarzem Izraela. Odmiana losu Izraela będzie dziełem miłosierdzia Jahwe, które sprawi, że miasto zostanie znów odbudowane i przywrócone do dawnej świetności, zarówno liczebnie jak i organizacyjnie. Wykładnikiem przychylności Bożej będzie „władca”, aprobowany przez Jahwe. Kontakt jego z Bogiem będzie bezpośredni i ustawiczny bez obawy o utratę życia (por. Wj 19,21; 33,20).
Pojawia się radosną wieść o pełnej łaskawości Bożej (w czasach wygnania). Jest ona wyrażona słowami o przychylności okazanej narodowi w czasie wędrówki ku ziemi Kanaan, na pustyni (por. Pwt 32,10). „Naród ocalały od miecza” — to święta „reszta Izraela”, ocalała z pogromu lat 587/586 i długiej niewoli; będzie ona pod opieką Jahwe zdążać do „odpoczynku”, którym będzie — jak dawniej — rodzinna ziemia Kanaan. Z dala — wspomnienie teofanii na górze Synaj — ukaże się powracającym Jahwe, który zamieszka z nimi w odbudowanej świątyni. Nawet w chwilach gniewu i kary Bożej to miłość dyktuje łaskawość i przebaczenie. Ona to da znać o sobie w pełnej pomyślności narodu po powrocie — wyraża ją nie tylko fakt odbudowania miasta, lecz także atmosfera radości. Wyrazem dobrobytu będą zwłaszcza winnice, starannie uprawiane i owocujące. W Jerozolimie rozkwitnie zarówno życie wiejskie, jak i miejskie. Wykładnikiem tego ostatniego będą nawoływania straży na murach, zapraszających wchodzących na Syjon. Strażnicy nie będą czuwać przed nadejściem wroga, ale strzec odbudowanej świątyni i wzywać do udziału w okazałej liturgii (por. Iz 2,3).