Środa, 22 września 2021 r.
1.czytanie (Ezd 9, 5-9)
Modlitwa Ezdrasza za naród
Czytanie z Księgi Ezdrasza
Ja, Ezdrasz, w czasie ofiary wieczornej wstałem z upokorzenia swego, w rozdartej szacie i płaszczu padłem na kolana, wyciągnąłem dłonie do Pana, Boga mojego, i rzekłem:
«Boże mój! Bardzo się wstydzę, Boże mój, podnieść twarz do Ciebie, albowiem przestępstwa nasze urosły powyżej głowy, a wina nasza wzbiła się do nieba. Od dni ojców naszych aż po dziś dzień ciąży na nas wielka wina. My, królowie nasi, kapłani nasi zostaliśmy wydani za nasze przestępstwa pod władzę królów tych krain, pod miecz, w niewolę, na złupienie i na publiczne pośmiewisko, jak to jest dziś.
A teraz zaledwie na chwilę przyszło zmiłowanie od Pana, Boga naszego, przez to, że pozostawił nam garstkę ocalonych, że w swoim miejscu świętym dał nam schronienie, że Bóg nasz rozjaśnił oczy nasze i że pozwolił nam w niewoli naszej trochę odetchnąć, bo przecież jesteśmy niewolnikami. Ale w niewoli naszej nie opuścił nas Bóg nasz, lecz dał nam znaleźć względy u królów perskich, pozwalając nam odżyć, byśmy mogli wznieść dom Boga naszego i odbudować jego ruiny – dając nam ostoję w Judzie i Jerozolimie».
Komentarz
O Księdze:
- Księga Ezdrasza i Nehemiasza stanowiły początkowo jedno dzieło. Ich treścią jest ponad stuletni okres dziejów Żydów po powrocie z wygnania babilońskiego. Działalność obydwu tytułowych postaci nie jest wspomniana nigdzie więcej w Starym Testamencie. Bez tych dwu ksiąg byłoby wręcz niemożliwe poznanie początków judaizmu.
- Przyjmuje się, że jeden autor natchniony, nieznany nam z imienia, zredagował obszerną syntezę historyczną, zawartą w Księgach Kronik, Ezdrasza i Nehemiasza. Księga Ezdrasza i Nehemiasza powstały w okresie od konieca IV w. do połowy III w. przed Chr.
- Poszczególne części obu ksiąg można łatwo wyodrębnić. Rozdziały Ezd 1 – 6 mówią o powrocie z przesiedlenia do Babilonii pierwszej fali repatriantów, co mogło nastąpić dzięki edyktowi króla Cyrusa (538 r. przed. Chr.). Odbudowali oni ołtarz w świątyni jerozolimskiej, aby na nim składać ofiary dla Boga. Jednak z powodu poważnych przeszkód ze strony władz lokalnych, świątynia została poświęcona dopiero za rządów Dariusza w 515 r. przed Chr. W rozdziałach Ezd 7 – 10 opisano misję kapłana i pisarza Ezdrasza, który na polecenie Artakserksesa podjął radykalną reformę życia religijnego w Judzie. Księga Nehemiasza dzieli się na trzy części. Początkowe rozdziały (Ne 1 – 7) opowiadają szczegółowo, w jaki sposób Nehemiasz, wysoki urzędnik na dworze perskim, otrzymał pozwolenie na odbudowę Jerozolimy. Prace te miały rozpocząć się od rekonstrukcji murów obronnych. Rozdziały Ne 8 – 9 ukazują ponownie Ezdrasza w świątecznej celebracji zgodnej z Prawem Mojżesza. Trzecia część księgi (Ne 10 – 13) zawiera przekaz o uroczystym odnowieniu przymierza i poświęceniu murów Jerozolimy, co było wspólnym dziełem obu reformatorów. Historia literacka Ezd-Ne jest dość złożona, a jej śladem są greckie wersje trzech ksiąg Ezdrasza (1-3 Ezd), które jednak nie weszły do kanonu ST.
- Kanoniczne księgi Ezd-Ne akcentują trzy tematy, istotne dla teologii wczesnego judaizmu: świątynia, miasto Jeruzalem i wspólnota ludu Bożego. Odbudowa świątyni jest głównym zadaniem ludu wracającego z niewoli. Dom Boży jest widzialnym znakiem obecności Boga pośród swego ludu, miejscem sprawowania kultu; stąd wielkie znaczenie kapłanów i lewitów. Stąd też troska Nehemiasza o Jeruzalem jako o miasto święte i stolicę judaizmu. Odbudowa murów miasta przy współpracy całej ludności (Ne 2 – 6) to misja religijna, którą Bóg powierzył Nehemiaszowi wraz z troską o ponowne zaludnienie spustoszonego miasta. Społeczność ludu Bożego, ocalona z niewoli, winna opierać się na posłuszeństwie Prawu Bożemu. Na tym polega znaczenie dzieła Ezdrasza i Nehemiasza. Mimo utraty niepodległości narodowej, Żydzi stanowią nadal wspólnotę religijną, gdyż łączą dawną tradycję z wymogami obecnej sytuacji. Dzieło odnowy religijnej przejawia się głównie w dziedzinie kultu. Uroczysta lektura Prawa i jego wyjaśnienie ludowi przed Świętem Namiotów (Ne 8 – 9) stanie się podstawą późniejszej liturgii synagogalnej. Posłuszni Prawu Bożemu obaj reformatorzy wprowadzili surowe przepisy kultowe, a zwłaszcza surowy zakaz zawierania małżeństw mieszanych (Ezd 10; Ne 13,23-29). Pomimo tych wymagań nie ma jeszcze w tekście Ezd‑Ne śladu ciasnego legalizmu, który zaważy na judaizmie epoki Nowego Testamentu. Prawo jest tu nadal wartością żywą i świętą, z której lud może czerpać w spontanicznej modlitwie i żarliwym kulcie. Obie wielkie modlitwy (Ezd 9 i Ne 9) zawierają już istotne elementy późniejszej liturgii żydowskiej: pokuta, wyznanie win, prośba o przebaczenie win obecnych i dawnych, zawierzenie Bogu Izraela. Teksty te świadczą o tym, że nauczanie dawnych proroków przyniosło owoce w życiu wierzących Żydów. Innym aspektem życia religijnego Żydów tej epoki jest polemika z religijnością „otwartą”, prowadzącą do kompromisu z pogaństwem. Mamy tu już zapowiedź konfliktu między Żydami a Samarytanami, co doprowadzi wkrótce (ok. 328 r. przed Chr.) do schizmy religijnej.
- Księgi Ezd-Ne akcentują zwłaszcza osobowość obydwu przywódców, tak różnych, a jednak ożywianych tym samym pragnieniem odnowy życia religijnego w narodzie. Ezdrasz, kapłan i nauczyciel Pisma, zainspirował odnowę kultu; Nehemiasz, niezłomny i bezkompromisowy reformator świecki, dopełnił tej odnowy w dziedzinie życia wspólnotowego. Obydwu połączyła ta sama moc modlitwy i wiary. Kiedy wypełnili misję powierzoną im przez Boga, cicho zniknęli ze sceny dziejowej. To także charakterystyczna cecha życia religijnego judaizmu tamtej epoki.
O czytaniu:
- Pierwsze słowa Księgi Ezdrasza wprowadzają w jej podstawowe przesłanie: spełnia się obietnica Boga zapowiedziana przez proroka Jeremiasza. Mija 50 lat od uprowadzenia mieszkańców Judei do Babilonii. Żydzi przesiedleni do odległej Mezopotamii nie mają świątyni ani możliwości kontaktu ze swoim krajem. Wielu z nich zmarło już na obczyźnie, a pozostali powątpiewają w możliwość powrotu. W takim kontekście dociera do nich edykt króla Cyrusa, pozwalający wszystkim Judejczykom na powrót do ojczyzny. Żydzi bez cienia wątpliwości dostrzegają w tym nieoczekiwanym wydarzeniu działanie samego Boga obecnego w historii swego ludu. Nikt nie pyta o racje takiej decyzji, nie zastanawia się, czy dawne grzechy Izraela upoważniają do interpretacji tego wydarzenia jako aktu łaskawości Boga wobec niewiernego ludu. Proroctwo Jeremiasza upewnia zesłańców, że Bóg dotrzymuje swego słowa. Wypełnienie obietnicy dokonuje się niespodziewanie za pośrednictwem pogańskiego władcy, ale jest ono dziełem samego Boga, który pobudził ducha Cyrusa. Dla Boga ziemscy władcy są narzędziem, którym posługuje się w realizacji swoich planów. Przez Nabuchodonozora zesłał na Izraela karę, a przez Cyrusa daje wybawienie. W ten sposób Bóg ukazuje, że jest władcą całej ziemi i objawia się jako wieczny król, wierny swoim obietnicom i miłosierny wobec swojego ludu. Duch Pański ogarnia swą mocą pogańskiego władcę, poleca mu wybudowanie świątyni w Jerozolimie i napełnia go mądrością niezbędną do wykonania tego dzieła.
- W rozdziale 9., autor rozpoczął opis działania Ezdrasza po powrocie ludu z niewoli babilońskiej. Opisuje szczególnie jego działalność nauczycielską polegającą na przywróceniu autorytetu Prawa Bożego zwłaszcza w tych dziedzinach życia, które miały szczególny wpływ na relacje z Bogiem. Dzisiejsze czytanie poprzedzone jest wezwaniem do nawrócenia i wypełnieniem Prawa w dziedzinie małżeństwa: Ezd 9, 1-1Gdy zakończono to wszystko, przyszli do mnie przywódcy i powiedzieli: „Niestety, ani lud Izraela, ani kapłani i lewici nie odłączyli się od ludów zamieszkujących tę ziemię, to znaczy od obrzydliwości Kananejczyków, Chetytów, Peryzzytów, Jebusytów, Ammonitów, Moabitów, Egipcjan i Amorytów.2Oni bowiem i ich synowie wzięli sobie za żony kobiety z tych narodów i w ten sposób święte potomstwo zmieszało się z obcymi. W tym wiarołomstwie przodowali przywódcy i zwierzchnicy”. 3Gdy to usłyszałem, rozdarłem swój płaszcz i szaty, zacząłem rwać włosy z głowy i brody i usiadłem wstrząśnięty. 4Wokół mnie zgromadzili się wszyscy przerażeni słowami groźby Boga Izraela wobec wiarołomstwa repatriantów, a ja siedziałem zdruzgotany aż do wieczornej ofiary pokarmowej.5Dopiero wtedy otrząsnąłem się z przygnębienia i mając swój płaszcz i szaty rozdarte, rzuciłem się na kolana z rękami wyciągniętymi ku PANU, mojemu Bogu. O skuteczności pracy Ezdrasza świadczy przyznanie się Judejczyków do rażącego wykroczenia przeciwko Prawu przez zawieranie małżeństw mieszanych – z kobietami pochodzącymi z ludów pogańskich. Prowadziło to do osłabiania i przerywania więzów osobowych z Bogiem Izraela, gdyż strona nieżydowska często wnosiła do takiego związku kult pogański. Ponadto małżeństwa mieszane mogły skomplikować stosunki własnościowe i prawa do dziedziczenia ziemi, które były ściśle związane z przymierzem. Bóg przekazał Izraelitom ziemię na własność; korzystanie z jej owoców było więc prawem Izraelity i świadczyło o pozostawaniu z Bogiem w stosunku przymierza. Lekceważenie zakazu Prawa było dla Ezdrasza wielkim wykroczeniem, gdyż miał on pełną świadomość ogromu łaskawości Boga Izraela, którą okazał repatriantom poprzez przychylność władców perskich i inne znaki swojej opieki (Wj 34,11-16: 11Przestrzegaj tego, co ci dziś nakazuję, gdyż to właśnie Ja wypędzam przed tobą Amorytów, Kananejczyków, Chetytów, Peryzzytów, Chiwwitów i Jebusytów. 12Pod żadnym pozorem nie zawieraj przymierza z mieszkańcami krainy, do której przybędziesz. W przeciwnym razie stanie się ono jakby sidłem zastawionym pośród was. 13Dlatego też zburzycie ich ołtarze, połamiecie stele i wyrąbiecie ich aszery.14Nie wolno wam padać na twarz przed obcym bóstwem, gdyż Ten, który nosi imię PAN Zazdrosny, jest naprawdę Bogiem zazdrosnym.15Oto dlaczego nie wolno wam zawierać przymierza z mieszkańcami Ziemi Obiecanej: oni lubieżnie czczą swoje bóstwa i składają im ofiary. Mogą więc was zapraszać do siebie i będziecie musieli jeść mięso ich ofiar. 16Moglibyście też wziąć ich córki na żony dla waszych synów, a one – ponieważ czczą obce bóstwa – skłoniłyby waszych synów do oddawania lubieżnej czci innym bogom.; Pwt 7,1-6: 1Zanim PAN, twój Bóg wprowadzi cię do kraju, do którego już wkrótce wejdziesz, by go posiąść, wcześniej usunie liczne narody: Chetytów, Girgaszytów, Amorytów, Kananejczyków, Peryzzytów, Chiwwitów i Jebusytów – siedem narodów liczniejszych i potężniejszych od ciebie.2PAN, twój Bóg, odda je tobie, a ty masz je wytępić i rzucić na nie klątwę. Nie wolno ci zawierać z nimi przymierza ani okazywać litości.3Nie możesz zawierać związków małżeńskich z ludźmi z tych narodów! Dlatego nie dasz swojej córki ich synowi ani ich córki nie weźmiesz dla swojego syna, 4gdyż odwiodłaby go ode Mnie, aby służył innym bogom. Wtedy gniew PANA zapłonąłby przeciwko wam i prędko by was wyniszczył.5Dlatego tak macie z nimi postąpić: Zburzycie ich ołtarze, połamiecie stele, porąbiecie aszery, a posągi spalicie.6Ty bowiem jesteś ludem poświęconym PANU, twojemu Bogu. Ciebie wybrał PAN, twój Bóg, ze wszystkich narodów, jakie są na ziemi, abyś był dla Niego ludem i szczególną własnością.) Kategoryczna postawa Ezdrasza była uzasadniona także tym, że w sytuacji odradzającego się w Judei życia religijnego i politycznego potrzeba było radykalnego odcięcia się od jakichkolwiek wpływów obcych, pogańskich. Wierność Bogu Izraela była fundamentem narodowej tożsamości Żydów. Dlatego Ezdrasz podejmuje działania mające na celu nawrócenie rodaków, oczyszczenie ich obyczajów i autentyczny powrót do Boga.
- Milcząca konsternacja Ezdrasza na grzechy Izraela zostaje przerwana w godzinie składania ofiary wieczornej (Ezd 9,4), która była ofiarą dziękczynienia i uwielbienia Boga Izraela. Jednak zamiast niej kapłan Ezdrasz na kolanach i z wyciągniętymi rękami błaga Boga o zmiłowanie. Cała modlitwa Ezdrasza – tylko jej część znalazła się w ramach dzisiejszego czytania – jest jednym z najbardziej wzruszających przykładów wyznania win w Starym Testamencie. Jego modlitwa biegnie od wyznania win przeszłych i obecnych (6I tak się modliłem: „Boże mój, bardzo się wstydzę! I nie śmiem, mój Boże, zwrócić twarzy ku Tobie, gdyż nasze winy wyrastają nam ponad głowę, a nasze przestępstwa sięgają aż do nieba! 7Od czasu naszych przodków ciąży nad nami wielka wina aż do dzisiaj. Z powodu naszych przestępstw my, nasi królowie i kapłani zostaliśmy wydani władcom obcych narodów na pastwę miecza, w niewolę, na łup i pośmiewisko, czego dziś doświadczamy.) ku rozpamiętywaniu miłosierdzia Bożego okazanego wspólnocie (8Oto jakby na krótką chwilę spotkała nas łaska od PANA, naszego Boga. Ocalił nas garstkę i dał nam oparcie w swoim świętym miejscu. Bóg nasz dał światło naszym oczom i odrobinę wytchnienia w niedoli.9Jesteśmy bowiem nadal w niewoli, tyle że w tej niewoli Bóg nas nie opuścił. Okazał nam miłosierdzie wobec królów perskich, tak że wznieśliśmy dom naszego Boga, zdołaliśmy dźwignąć miasto z ruin, uzyskaliśmy odrębność Judy i mur obronny w Jerozolimie.); od przyznania się do wiarołomstwa (11które nadałeś przez sługi swoje, proroków, mówiąc: «Ziemia, do której idziecie, aby ją posiąść, jest ziemią splugawioną obrzydliwościami obcych narodów, które wypełniły ją swoją nieczystością od krańca do krańca. 12Dlatego nie będziecie wydawać waszych córek za mąż ich synom ani żenić waszych synów z ich córkami. Nie będziecie też nigdy zabiegać o ich dobrobyt ani szukać z nimi pokoju – jeśli chcecie stać się silni, korzystać z dóbr ziemi i pozostawić waszym dzieciom wieczyste dziedzictwo».) ku deklaracji nawrócenia i ku odwołaniu się do Bożej sprawiedliwości (13Po tym wszystkim, co teraz uzyskaliśmy mimo złych czynów i naszej wielkiej winy – bowiem Ty, Boże nasz, wymierzyłeś nam karę łagodniejszą od naszej winy i tak wielu ocaliłeś –14czyż mamy na nowo łamać Twoje przykazania i spokrewniać się z narodami, które czynią te obrzydliwości?! Czyż nie zapłonie Twój gniew przeciwko nam aż do całkowitej zagłady, tak że nie pozostanie nawet reszta ocalonych? 15PANIE, Boże Izraela! Ty jesteś sprawiedliwy i dzięki temu jesteśmy jeszcze tutaj jako reszta ocalałych. Ale stoimy przed Tobą splamieni winą. Z takim jednak grzechem nie sposób ostać się przed Tobą!”.). Ufność pokładana w Bogu znajduje swoje oparcie w uznaniu Prawa Bożego za podstawę porządkowania zaistniałej sytuacji odstępstwa i fundament nowej relacji z Bogiem – więzi trwałej i wyłącznej.
Psalm (Tb 13, 2abcde. 3-4a. 4bcd. 5. 8 (R.: por. 2a))
Pan bardzo wielki, żyjący na wieki
Niech będzie błogosławiony Bóg, który żyje na wieki, *
i niech będzie błogosławione Jego królestwo!
To On karze i okazuje miłosierdzie, †
posyła do podziemnej Otchłani *
i wyprowadza z największej zagłady.
Pan bardzo wielki, żyjący na wieki
Wysławiajcie Go, synowie Izraela, *
wobec narodów,
wśród których was rozproszył *
i tam swoją wielkość wam okazywał.
Pan bardzo wielki, żyjący na wieki
Wychwalajcie Go wobec wszelkiego stworzenia, *
gdyż On sam jest Panem i Bogiem naszym,
On sam naszym Ojcem i Bogiem *
po wszystkie czasy.
Pan bardzo wielki, żyjący na wieki
On was karci za wasze nieprawości, *
lecz zmiłuje się nad wami wszystkimi.
I zgromadzi was spośród wszelkich narodów, *
wśród których zostaliście rozproszeni.
Pan bardzo wielki, żyjący na wieki
Ja zaś wychwalam Go w ziemi mego wygnania, *
obwieszczam narodowi grzeszników Jego moc i wielkość.
Nawróćcie się, grzesznicy, †
i postępujcie przed Nim sprawiedliwie, *
kto wie, może znajdzie w was upodobanie
i miłosierdzie wam okaże.
Pan bardzo wielki, żyjący na wieki
Komentarz
- Dziś Psalm responsoryjny tworzą fragmenty Księgi Tobiasza.
- Tytuł księgi nawiązuje do imienia głównego bohatera, Izraelity z plemienia Neftalego, który przebywał na wygnaniu w Niniwie. Nosił on właściwie imię Tobit, dlatego księga ta nazywana jest także Księgą Tobita. Tobiasz to imię jego syna, drugiego bohatera księgi. W przekładzie łacińskim zostało ono przeniesione na ojca i dlatego obaj, ojciec i syn, noszą to samo imię – Tobiasz.
- Tło księgi stanowią wydarzenia związane z deportacją plemienia Neftalego do stolicy Asyrii, Niniwy, ok. 733 r. przed Chr., za panowania Tiglat-Pilesera III (745-727 przed Chr.), oraz rządy królów asyryjskich: Salmanassara V (727-722 przed Chr.), Sargona II (722-705 przed Chr.) i Sennacheryba (705-681 przed Chr.). Autor wie o zburzeniu Niniwy w 612 r. przed Chr. (Tb 14,15) oraz o odbudowaniu świątyni jerozolimskiej, co miało miejsce po powrocie wygnańców do Jerozolimy, w 515 r. przed Chr. (Tb 14,5). Dane historyczne pochodzą głównie z samego Pisma Świętego.
- Autor księgi nie jest znany z imienia, ale można przyjąć, że została ona napisana ok. 200 r. przed Chr. I było skierowane do Żydów mieszkających w diasporze, czyli poza terytorium Izraela.
- Księga Tobiasza należy do tzw. ksiąg deuterokanonicznych (wtórnokanonicznych). Zalicza się do nich księgi greckie Starego Testamentu (Tb, Jdt, 1–2Mch, Mdr, Syr, Ba), których charakter natchniony był lub jest kwestionowany przez część chrześcijan. Ponieważ Księga Tobiasza zachowała się tylko w języku greckim, Żydzi pominęli ją na swojej liście ksiąg biblijnych. To samo uczynili protestanci. Katolicyzm i prawosławie w ślad za tradycją Kościoła starożytnego zaliczają ją do kanonu biblijnego.
- Pod względem formy literackiej Księgę Tobiasza można określić jako utwór dydaktyczny z elementami baśniowymi, mówiący o fikcyjnych wydarzeniach w celu przekazania pouczeń moralnych. Autor niewątpliwie czerpał z dzieł biblijnych i pozabiblijnych, takich jak np. historie patriarchów z Księgi Rodzaju, prawodawstwo Pięcioksięgu czy znany na starożytnym Wschodzie utwór Mądrość Achikara.
- Księga zawiera pewne wiadomości historyczne o życiu Izraelitów wygnanych do Asyrii, ale jej zasadnicze przesłanie jest teologiczno‑moralne. Opowiadając o losach dwóch rodzin izraelskich na wygnaniu, o rodzinie Tobita i Raguela, przekazuje pewne prawdy religijne. Wielkim bohaterem utworu jest sam Bóg, określany imieniem Pan (np. Tb 2,2; 3,2.3.6.10), Pan Bóg (Tb 4,19), Najwyższy (Tb 1,13), Bóg niebios (Tb 10,11), Pan niebios (Tb 7,12.17; 10,11.13), Król niebios (Tb 1,18; 13,9.13), Król wieków (Tb 13,7), mój Bóg (Tb 13,9), Pan wieków (Tb 13,15). W swoich czynach Bóg jest wolny i sprawiedliwy: jest Bogiem, który nagradza i karze, a także jest Bogiem miłosiernym (Tb 3,2n; 11,14; 13,2.6).
- Głównym wątkiem księgi jest myśl o Bożej odpłacie za wierność lub niewierność człowieka wobec Jego nakazów. W sposób wyrazisty problem ten stawia najpierw Anna, żona Tobita (Tb 2,14), a potem sam Tobit. Cierpienia bohaterów księgi były niezasłużone, podobnie jak cierpienia Hioba, ale w końcu okazało się, że otrzymali oni odpłatę za sprawiedliwe życie (Tb 4,6; por. 13,5; 14,11). Cierpienie, które Bóg sprowadza na człowieka, nie jest karą, lecz próbą. Bóg wystawia na próbę ludzi sprawiedliwych, jednak wspomaga ich, a potem za wierność nagradza szczęśliwym życiem.
- Wzorem człowieka żyjącego zgodnie z nakazami Boga jest Tobit, który postępuje sprawiedliwie i pełni uczynki miłosierdzia: przestrzega przykazań, zachowuje żydowskie święta religijne, rozdaje jałmużnę (np. Tb 1,3; 4,7-8), grzebie zmarłych (Tb 1,18-19; 2,7-8), wynagradza pracowników (Tb 4,14; 5,16), wystrzega się rozwiązłości (Tb 4,12; 8,7), poślubia kobietę z najbliższej rodziny i to samo zaleca synowi (Tb 1,9; 4,12-13; 6,12-13.16; 7,10).
- W życiu pobożnych ludzi ważną rolę odgrywa modlitwa, której kilka przykładów znajduje się w księdze (Tb 3,1-6.11-15; 8,5-8.15-17; 11,14; 13,1-18).
- Wielkie znaczenie mają zawarte w księdze nauki na temat małżeństwa i rodziny. Autor pokazuje dwa dobre starsze małżeństwa: Tobita i Anny oraz Raguela i Edny, a także szczęśliwych nowożeńców: Tobiasza i Sarę. W księdze zakłada się trwałość więzi małżeńskiej mimo trudów życia, a także mówi się o niej wprost (Tb 7,11; 8,7). Bardzo pięknie zostaje ukazana też miłość rodziców i dzieci, ich wzajemna tęsknota i troska, przy czym zaleca się, aby uznać teściów za rodziców.
O tekście Psalmu responsoryjnego:
- Modlitwa, która się stała treścią dzisiejszego Psalmu składa się z dwóch odrębnych modlitw. Pierwsza z nich dotyczy kary za grzechy i miłosierdzia Bożego i to jest część dzisiejszego Psalmu oraz druga – nadziei odnowienia Jerozolimy (10Niech mówią o Nim i wysławiają Go w Jerozolimie! Jerozolimo, miasto święte, Pan będzie cię karał za czyny twoich synów i ponownie okaże miłosierdzie synom sprawiedliwych. 11Godnie wysławiaj Pana i błogosław Króla wieków, aby znów Jego mieszkanie z radością zostało odbudowane dla ciebie. 12Aby przez ciebie zanieść radość wygnańcom, aby przez ciebie obdarzyć miłością przygnębionych po wszystkie pokolenia na wieki. 13Olśniewająca światłość oświetli wszystkie krańce ziemi. Wiele narodów przybędzie z daleka do ciebie i mieszkańcy wszystkich krańców ziemi do Twego świętego imienia, przynosząc w rękach dary dla Króla niebios. Wszystkie pokolenia będą się cieszyć dzięki tobie, a twe imię «Wybrana» pozostanie przez pokolenia na wieki.14Przeklęci wszyscy, którzy ci złorzeczą! Przeklęci będą, którzy cię pustoszą i burzą twoje mury, którzy obalają twoje wieże i podpalają twoje domy. Błogosławieni będą na wieki, którzy lękają się ciebie. 15Podnieś się i raduj z powodu synów sprawiedliwych, gdyż zostaną zgromadzeni i będą uwielbiać Pana wieków. Szczęśliwi, którzy cię miłują! Szczęśliwi, którzy się cieszą twoim pokojem! 16Szczęśliwi wszyscy, którzy się smucą z powodu twych cierpień, bo będą się cieszyć tobą i na wieki oglądać Twą radość. Duszo moja, uwielbiaj Pana, wielkiego Króla! 17Gdyż Jeruzalem będzie odbudowane, a w mieście dom Jego – po wszystkie wieki. I będę szczęśliwy, jeśli reszta mojego rodu będzie oglądać twoją chwałę i wysławiać Króla niebios. Bramy Jeruzalem będą odbudowane z szafiru i szmaragdu, wszystkie twoje mury – ze szlachetnych kamieni. Wieże Jeruzalem będą odbudowane ze złota, jej przedmurza – ze złota czystego. Place Jeruzalem będą wyłożone rubinem i kamieniem z Ofiru. 18Wtedy bramy Jeruzalem zanucą pieśń radości i wszystkie jej domy powiedzą: «Alleluja! Błogosławiony Bóg Izraela!». I błogosławieni będą błogosławić święte imię – na wieki i na zawsze”.). Obie pieśni przedstawiają wzniosłą wizję Boga jako Króla i Pana. Bóg słusznie karze swój lud i Jerozolimę, ale kara ta ma charakter uzdrawiający i wychowawczy. Bóg bowiem okaże swoje miłosierdzie nad tymi, którzy szczerze się nawrócą, odnowi Jerozolimę i wyniesie ją ponad wszystkie ludy.
Aklamacja (Mk 1, 15)
Alleluja, alleluja, alleluja
Bliskie jest królestwo Boże.
Nawracajcie się i wierzcie w Ewangelię.
Alleluja, alleluja, alleluja
Ewangelia (Łk 9, 1-6)
Rozesłanie Dwunastu
Słowa Ewangelii według Świętego Łukasza
Jezus zwołał Dwunastu, dał im moc i władzę nad wszystkimi złymi duchami oraz władzę leczenia chorób. I wysłał ich, aby głosili królestwo Boże i uzdrawiali chorych.
Mówił do nich: «Nie bierzcie nic na drogę: ani laski, ani torby podróżnej, ani chleba, ani pieniędzy; nie miejcie też po dwie suknie. Gdy do jakiegoś domu wejdziecie, pozostańcie tam i stamtąd będziecie wychodzić. Jeśliby was gdzieś nie przyjęli, wychodząc z tego miasta, strząśnijcie proch z nóg waszych na świadectwo przeciwko nim!»
Wyszli więc i chodzili po wsiach, głosząc Ewangelię i uzdrawiając wszędzie.
Komentarz
O księdze:
- Najstarsze świadectwa chrześcijańskie stwierdzają, że autorem trzeciej Ewangelii oraz Dziejów Apostolskich jest Łukasz, lekarz i towarzysz Pawła, pochodzący z Antiochii Syryjskiej. O Łukaszu można też powiedzieć, że był historykiem i teologiem.
- Ewangelia według św. Łukasza jest dedykowana Teofilowi (Łk 1,3). Wymienienie go w tytule nie oznacza, że jest on jedynym, do którego skierowane jest to dzieło. Łukasz w osobie Teofila adresuje swoje dzieło do ludzi wywodzących się z kręgu kultury greckiej, którzy przyjęli chrześcijaństwo.
- Istotnym celem dzieła Łukasza (Ewangelii i Dziejów Apostolskich) było przygotowanie chrześcijan do podjęcia misji ewangelizacyjnej wśród narodów. Stwierdza się wręcz, że Łukasz napisał tzw. Ewangelię ewangelizatora. Kościół przestawał być małą grupą ludzi, którzy wzajemnie się znają, i przeradzał się w społeczność bardzo zróżnicowaną, wymagającą od jej członków uniwersalizmu i wielkiej otwartości na wszystkie ludy.
- Ewangelia według św. Łukasza powstała ona po roku 70 po Chr., czyli po zburzeniu Jerozolimy przez Rzymian.
- Wszyscy zgodnie przyjmują, że Ewangelia według św. Łukasza i Dzieje Apostolskie stanowią dwie części jednego dzieła, którego prologiem jest Łk 1,1-4. Łukasz, pisząc Ewangelię, musiał myśleć już o drugiej części. Potwierdzają to zabiegi literackie i ciągłość głównych tematów teologicznych, obecnych w obu tych księgach. Redagując Ewangelię, korzystał z kilku źródeł. Wiele tekstów przejął z materiału zgromadzonego w starszej Ewangelii według św. Marka. Łukasz w swojej Ewangelii zamieścił prolog (Łk 1,1-4), tradycję dotyczącą dzieciństwa Jezusa (Łk 1,5 – 2,52), opisy ukazujące Bóstwo Jezusa (Łk 24,13-53). Szerzej niż Marek opisał działalność Jezusa w Galilei (Łk 6,20 – 8,3) oraz Jego podróż do Jerozolimy (Łk 9,51 – 18,14). Szczególną rolę w kompozycji Ewangelii odgrywa Jerozolima. W tym mieście dokonują się najważniejsze wydarzenia z ziemskiego życia Jezusa. Przygotowanie uczniów dokonuje się w drodze do Jerozolimy. W Jerozolimie – a nie jak u pozostałych ewangelistów w Galilei – zmartwychwstały Chrystus spotyka się ze swoimi uczniami. Ewangelia ma być głoszona, począwszy od Jerozolimy (Łk 24,47), i z tego miejsca Kościół będzie się rozszerzał, aż obejmie swoim zasięgiem cały świat.
- Charakterystyczną część Ewangelii według św. Łukasza stanowią przypowieści: o miłosiernym Samarytaninie (Łk 10,30-37); o bogatym rolniku (Łk 12,16-21); o miłosiernym Ojcu (Łk 15,11-32); o nieuczciwym zarządcy (Łk 16,1-8); o bogaczu i Łazarzu (Łk 16,19-31); o faryzeuszu i celniku (Łk 18,10-14). Tylko Łukasz opisuje sceny przedstawiające miłość Jezusa do grzeszników, np. nawrócona grzesznica (Łk 7,36-50); Zacheusz (Łk 19,2-10). Odnotowuje też cuda, których nie ma w pozostałych Ewangeliach: wskrzeszenie młodzieńca z Nain (Łk 7,11-17); uzdrowienie kobiety chorej na artretyzm (Łk 13,10-17); uzdrowienie chorego na puchlinę wodną (Łk 14,1-6) oraz oczyszczenie dziesięciu trędowatych (Łk 17,11-19).
- Ewangelię według św. Łukasza cechuje atmosfera modlitwy, radości, pokoju, chwały Bożej, łagodności i dobroci. Autor posiada głębokie wyczucie psychiki i wspaniale kreśli portrety swoich bohaterów, zwłaszcza Jezusa. Jest również, bardziej niż inni ewangeliści, wrażliwy na rolę i misję kobiet. Wskazuje, że kobiety na równi z mężczyznami są zobowiązane do przyjęcia Ewangelii i odpowiedzialne za jej głoszenie. Łukasz stara się także dać odpowiedź na pytanie: Jaki jest cel i sens istnienia chrześcijaństwa w świecie? W swoim dziele ukazuje on, że historia Jezusa i dzieje Kościoła, który założył, są wypełnieniem starotestamentowych obietnic danych przez Boga. Historia Jezusa i w konsekwencji historia Kościoła stanowią ostatni etap historii zbawienia. Epoka ta zakończy się powtórnym przyjściem Chrystusa i dokonaniem sądu nad światem. Czas Kościoła zawarty pomiędzy pierwszym i drugim przyjściem Jezusa na ziemię jest czasem ostatecznym. Nie jest to tylko epoka, w której pielęgnuje się pamięć o Jezusie. Zmartwychwstały Chrystus cały czas działa w swoim Kościele i poprzez swój Kościół. Jezus przemierza wraz z Kościołem drogę, która prowadzi do ostatecznego spotkania z Bogiem.
- Świadectwa zawarte w Ewangelii jednoznacznie wskazują, że Jezus jest jedynym Zbawicielem świata. W Starym Testamencie tytuł „Zbawca” odnoszony był do Boga i wyrażał dwa aspekty: wybawienie od zła oraz obdarowywanie dobrodziejstwami. W świetle Ewangelii według św. Łukasza Jezus w całej swojej działalności zmierza do uwolnienia człowieka od zła, od grzechów i nieszczęść oraz obdarza go darami Bożymi. Czas działalności Jezusa jest więc czasem zbawienia. Jego Ewangelia jest słowem, które zbawia. Dlatego orędzie o zbawieniu i odpuszczaniu grzechów w imię Jezusa ma być głoszone wszystkim narodom (Łk 24,47).
- Szczególną uwagę Łukasz przywiązuje do ukazania roli modlitwy w życiu Jezusa, a także rodzącego się Kościoła. Wszystkie istotne wydarzenia z życia Jezusa poprzedzone są modlitwą. Jezus, modląc się, daje ludziom przykład, w jaki sposób mogą trwać w nieustannej łączności z Bogiem Ojcem. Modlitwa jest też ukazana jako niezawodny środek przeciwko pokusom, przeciwnościom, zniechęceniu, zagubieniu.
- Ewangelia według św. Łukasza jest swego rodzaju podręcznikiem, który ma przygotować chrześcijan do dzieła ewangelizacji. Przekazuje słowa i czyny Jezusa w taki sposób, by ewangelizujący mógł być skutecznym świadkiem Chrystusa. Wzorem jest Jezus, który jako „pierwszy ewangelizator” nie tylko sam głosił Ewangelię (Łk 4,16-21), ale stopniowo przygotowywał do tego dzieła swoich uczniów.
O czytaniu:
- Kiedy Jezus tworzył grono Dwunastu, tych, których wezwał do tej wspólnoty, nazwał apostołami (Łk 6, 13), czyli wysłannikami. Nieco lepiej prawdę tę wyjaśnił w swojej Ewangelii Marek, pisząc, że Jezus ustanowił Dwunastu, aby we właściwym czasie „mógł wysyłać ich na głoszenie nauki” (Mk 3, 14). Tak więc ich posłannictwo jest jednym z głównych celów ich powołania i pójścia za Nauczycielem. Chrystus jednak, jako dobry i roztropny pedagog, najpierw dał im odpowiednio dużo czasu, by poznali Jego naukę i sposób działania, i dopiero gdy przyswoili sobie Jego wzór postępowania, wysyła ich na pierwszą wyprawę apostolską. Na tym etapie nie oczekuje jeszcze od nich wielkiej inwencji i oryginalności. Wręcz przeciwnie, chce, aby w swym nauczaniu powtarzali głoszoną przez Niego Ewangelię. Pragnie, by podjęli pierwszą próbę samodzielnego głoszenia Dobrej Nowiny i by rozpowszechnili Jego naukę, głosząc we wszystkich miejscowościach to, czego sami się nauczyli od Niego. Kiedy po odejściu Mistrza rozejdą się na wszystkie strony świata w celu głoszenia Ewangelii wszystkim narodom, będą mieli już za sobą konkretne doświadczenie i pewne wyobrażenie o czekającym ich zadaniu. Spisując pouczenia Jezusa poprzedzające wysłanie apostołów, ewangeliści świadomie łączyli ze sobą historyczne polecenia Nauczyciela, pożyteczne na tamtym etapie działalności uczniów, z doświadczeniem apostołów działających misjonarsko po zesłaniu Ducha Świętego. Tym sposobem pokazywali, że wskazania Jezusa są nadal aktualne, choć niektóre z nich należy dostosować do konkretnych wymogów życia Kościoła pierwotnego. Jednakże główne orędzie płynące z nauki Jezusa zawsze pozostaje niezmienne: apostołowie wszystkich czasów w swej działalności apostolskiej mają naśladować sposób postępowania i zachowania swojego Nauczyciela. Podobnie jak On, mają być pokorni i bezpretensjonalni, ubodzy i niewiele wymagający dla siebie, bezinteresowni i całkowicie skoncentrowani na głoszeniu orędzia o zbawieniu, którego Bóg chce dokonać na ziemi. Tylko wtedy bowiem ich nauka zostanie uznana za wiarygodną i będzie w stanie przekonać bardziej sceptycznych słuchaczy. Powinni przy tym starać się dotrzeć wszędzie i do wszystkich, którzy nie słyszeli jeszcze Ewangelii Chrystusa. Poznanie planu zbawienia nie może stać się przedmiotem prywatnej wiedzy i sekciarskiego nauczania w tajemnicy przed innymi. Powinni czynić wszystko, by prawda o Bogu, Panu i Zbawicielu, stała się dostępna dla wszystkich, ale z drugiej strony nie mogą nawracać na siłę. Muszą liczyć się z tym, że nie wszyscy są jeszcze gotowi do nawrócenia, i powinni uszanować ich wolną wolę. Napotykając opór czy nawet sprzeciw i wrogość, powinni jedynie symbolicznym gestem pokazać, że ze swej strony wypełnili obowiązek głoszenia Ewangelii, zaś odpowiedzialność za odmowę jej przyjęcia spada na tych, którzy nie chcą otworzyć się na prawdę słowa Bożego.