Wtorek, 30 czerwca 2020 r.

1. czytanie (Am 3, 1-8; 4, 11-12)

Proroctwo przeciw królestwu Izraela

Czytanie z Księgi proroka Amosa

«Słuchajcie tego słowa, które mówi Pan do was, synowie Izraela, do całego pokolenia, które Ja wyprowadziłem z ziemi egipskiej: Jedynie was znałem ze wszystkich narodów na ziemi, dlatego was nawiedzę karą za wszystkie wasze winy.

Czyż wędruje dwu razem, jeśli się wzajem nie znają? Czyż ryczy lew w lesie, nie mając zdobyczy? Czyż lwiątko wydaje głos ze swego legowiska, jeśli niczego nie schwytało? Czyż spada ptak na ziemię, jeśli nie było zastawionego sidła? Czyż się unosi pułapka nad ziemią, zanim coś schwytała? Czyż dmie się w trąbę w mieście, a lud nie zadrży? Czyż zdarza się w mieście nieszczęście, by Pan tego nie sprawił? Bo Pan Bóg nie uczyni niczego, nie objawiwszy swej tajemnicy sługom swym, prorokom. Gdy lew zaryczy, któż się nie ulęknie? Gdy Pan Bóg przemówi, któż nie będzie prorokować?

Spustoszyłem was, jak podczas Bożego spustoszenia Sodomy i Gomory; staliście się jak głownia wyciągnięta z ognia; ale do Mnie nie powróciliście – mówi Pan. Dlatego tak uczynię tobie, Izraelu, a ponieważ tak ci uczynię, przygotuj się, by stawić się przed Bogiem twym, Izraelu!»

Komentarz

O Księdze:

Amos pochodził z Tekoa, miasta położonego na Pustyni Judzkiej. Był pasterzem, a także właścicielem plantacji sykomor. Jego kontakt ze środowiskiem pasterzy, ludźmi prostymi i biednymi, w dużej mierze wpłynął na kształt jego poglądów dotyczących życia społecznego. Życie społeczne jest jednym z głównych tematów jego nauczania. Amos był człowiekiem wykształconym i dobrze zorientowanym w wydarzeniach, które miały miejsce w Izraelu i krajach ościennych. Chociaż sam mieszkał w Królestwie Południowym, w Judzie (po śmierci Salomona, jako efekt grzechu, które król popełnił, jedno państwo żydowskie rozpadło się na dwa królestwa: Północne ze stolicą w Samarii oraz Południowe ze stolicą w Jerozolimie), to działał na terytorium Królestwa Północnego (Izrael).
Wystąpienia Amosa jako proroka następowały pod koniec pierwszej połowy VIII w. przed Chr. (ok. 760-755 przed Chr.). Jego działalność zbiegła się z panowaniem Jeroboama II, którego rządy charakteryzowały się wielkim rozkwitem politycznym i gospodarczym królestwa, kiedy to Izrael cieszył się z odzyskanych ziem i umacniał swoją pozycję na Bliskim Wschodzie (2 Krl 14,25-28). W tym czasie jednak nasiliły się znaczne dysproporcje społeczne. Bogaci właściciele ziemscy coraz bardziej ciemiężyli ubogich i często zmuszali ich do niewolniczej pracy. Ludzie majętni otrzymywali coraz więcej przywilejów, natomiast biedni nie mieli żadnych środków na swoją obronę i popadali w nędzę. Upadek moralny zamożnych doprowadził również do osłabienia życia religijnego w Izraelu, co przejawiało się przede wszystkim w niezgodnym z prawem kulcie. Zmalało znaczenie świątyni jerozolimskiej, ponieważ ofiary składano głównie w sanktuariach w Betel, Dan i Gilgal. Co więcej, kult Boga zaczął być wypierany przez bałwochwalcze praktyki sprawowane ku czci Baala. Wystąpienie Amosa, a wkrótce po nim także Ozeasza, było więc reakcją na nadużycia religijne i społeczne, do których dochodziło w Królestwie Północnym.
Myśl teologiczna Amosa skupia się na problematyce społecznej. Prorok z całą mocą piętnuje wszelkie formy bezprawia zarówno wśród obcych narodów (Am 1,3 – 2,3), jak i w samym Izraelu (Am 2,6-8; 4,1; 5,10-12; 8,4-6). W sposób szczególny prorok broni najbiedniejszych, którzy z powodu wyzysku ze strony bogatych popadali w niewolę. Amos łączy pojęcie ubóstwa ze sprawiedliwością (Am 2,6; 5,12). Ludzie biedni, mimo że doznają krzywdy od innych, zwłaszcza tych, którzy powinni przestrzegać prawa z racji zajmowanego urzędu (urzędnicy dworscy, kapłani, sędziowie), pozostają wciąż sprawiedliwi, tzn. wierni Bogu. Tym samym Amos zapoczątkował w mentalności żydowskiej refleksję o ubogich należących do Boga. Tematyka ta była rozwijana przez późniejszych proroków (np. Ha 2,4). Łamanie prawa i podstawowych zasad sprawiedliwości zostanie przez Boga surowo ukarane. Zapowiadana kara zrealizuje się przez porażenie ogniem (Am 1,3 – 2,5; 5,6; 7,4), niewolę (Am 1,15; 4,2n; 5,27), a także głód słowa Bożego (Am 8,11n). Amos zdecydowanie piętnuje także wszelkie formy kultu bałwochwalczego (Am 3,14). Wezwanie do nawrócenia jest zachętą, aby szukać Boga i czynić dobro, a odwracać się od zła (Am 5,4-6.14n).
Księga Amosa ukazuje Boga jako Pana i Władcę całego wszechświata. W związku z tym bardzo często nadaje Mu tytuł Pana Zastępów (np. Am 3,13; 4,13). Bóg panuje zarówno nad siłami natury, jak i nad losem człowieka (Am 4,13; 5,8n; 9,5n), sprawuje sąd nad swoim ludem i nad obcymi narodami (Am 1,3 – 2,16), szczególnie upodobał sobie w Izraelu (Am 3,1n), ale należą do Niego również inne narody (Am 9,7). Amos uświadamia Izraelitom, że są narodem wybranym, ale nie może to być powodem do popadania w pychę, gdyż zostali wybrani przez Boga nie ze względu na ich zasługi. Wyróżnienie, jakie ich spotkało, stawia przed nimi szczególną odpowiedzialność za ich postępowanie i dlatego w czasie sądu Bożego nie będzie żadną okolicznością łagodzącą.
Ważną kwestią w przepowiadaniu Amosa jest również wprowadzony przez niego i rozwijany później przez innych proroków temat Dnia Pana i Reszty Izraela. Według Amosa Dzień Pana będzie dniem sądu i kary, przed którą nie ucieknie żaden z grzeszników. Kara Boża w sposób szczególny dotknie Izraelitów. Zostanie jednak ocalona Reszta Izraela, którą stanowić będą jedynie ci, którzy dochowali wierności Bogu (Am 3,12; 5,15). Ci, którzy ocaleją, będą żyć w czasach błogosławieństwa Bożego i powszechnego dobrobytu (Am 9,11-15).
Bezpośrednie cytaty z Księgi Amosa znajdują się także w Nowym Testamencie (Dz 7,42n; 15,16n). Ze względu na szczególną troskę o ubogich, która charakteryzuje nauczanie Amosa, jego księga od początków chrześcijaństwa służy za podstawę społecznej nauki Kościoła.

O czytaniu:

Dzisiejszy fragment to początek ciągu oskarżeń kierowanych do Izraelitów (Am 3,1 – 6,14). Przedstawiając słowa Boga, Amos, niespodziewanie przechodzi od wypowiedzi formułowanej w trzeciej osobie do mowy wygłaszanej w pierwszej osobie. Świadczy to o tym, że prorok w pełni identyﬁkuje się z Bogiem, w imieniu którego przemawia, a treść Jego wypowiedzi oddaje wiernie w swoim nauczaniu. Już w pierwszych słowach Amos burzy błędne przekonanie Izraelitów o tym, że z powodu wybrania przez Boga zajmują uprzywilejowaną pozycję względem innych narodów. Izraelici myśleli bowiem, że samo pielgrzymowanie do sanktuariów i składanie oﬁar wystarczy do wypełnienia zobowiązań wynikających z przymierza, które Bóg z nimi zawarł. W tym przekonaniu bez wątpienia umacniał ich fakt, że czasy, w których żyli, charakteryzowały się pokojem i dobrobytem, co mogło budzić przeświadczenie, że nic złego nie powinno już ich spotkać. Amos uświadamia im, że właśnie z powodu szczególnego wybrania i uprzywilejowania zostaną ukarani surowiej niż inne narody. Temat większej odpowiedzialności podejmie w Nowym Testamencie także Chrystus, który mówi wyraźnie, że od tego, komu więcej dano, więcej będzie się wymagać (Łk 12,48).
Słowa proroka, w których uwiarygodnia on swoją misję, są odpowiedzią na zarzuty, jakie mu stawiano, negując jego autentyczność jako proroka i podważając sens jego nauczania. Prorok stawia siedem retorycznych pytań, na które w sposób logiczny trzeba odpowiedzieć przecząco. Korzystając z obrazów zaczerpniętych z życia pasterskiego, wykazuje, że nic na świecie nie dzieje się bez przyczyny, że każde z wydarzeń niesie za sobą konkretne skutki. Podobnie nie bez przyczyny głos zabiera także Amos, który działa z natchnienia Bożego. Skoro prorok jest posłany przez Boga, to jego jedynym zadaniem jest przekazywanie Bożego słowa i nic nie może go od tego zadania zwolnić. Ukazana została tutaj istota profetyzmu. Bóg objawia wybranym przez siebie osobom swoje słowo po to, aby wiernie przekazali je wszystkim ludziom. Prorocy są nazwani sługami Boga, co dokładnie oddaje charakter ich posłannictwa w świecie. Całe ich działanie podporządkowane jest woli Bożej, ponieważ są oni pośrednikami Bożego objawienia. Prorocy mają więc obowiązek głosić objawioną im Bożą wolę, a ich słuchacze, uznając w nich posłańców samego Boga, powinni nie tylko wysłuchać ich orędzia, ale zastosować się do Bożych wymagań. Nowy Testament tytuł proroka odnosi tylko do Jana Chrzciciela i Jezusa (J 6,14). Proroctwo to również jeden z udzielanych Kościołowi darów Ducha Świętego, wyrażający się w objawianiu tajemnic, napominaniu, pocieszaniu i budowaniu wspólnoty (1 Kor 12,28).
Amos w mocnych słowach zwraca się do Izraelitów mieszkających w Samarii. Zarzuca im niesprawiedliwość, przepych i niezgodny z prawem kult. Nieprawość Izraelitów jest tak wielka, że stanie się ona znana w sąsiednich krajach, wrogo nastawionych do Izraela. Amos oskarża zwłaszcza ludzi bogatych, którzy nie mają żadnego umiaru w korzystaniu ze środków materialnych, które zgromadzili, wyzyskując ubogich. Przepych, luksus, brak uczciwości i przemoc zostaną jednak ukarane. Drapieżni bogacze zostaną ograbieni przez najeźdźców, gdyż Izrael zostanie oblężony, podbity i splądrowany. Bóg wybawi swój lud, ale liczba ocalonych będzie minimalna. Ludzie, którzy ocaleją przed najeźdźcą, będą świadkami wielkiej kary, jaka spotkała Izraela za jego grzechy. Nieuchronność kary została wyrażona w zapowiedzi odcięcia rogów ołtarza (w. 14), które były dla Izraelitów ostatnią nadzieją, ponieważ pozwalały korzystać z azylu. Winny śmierci, jeśli się ich uchwycił, zyskiwał prawo do nietykalności (Wj 21,13n; 1 Krl 1,50; 2,28). Izraelici zostaną więc pozbawieni tego, w czym pokładali swoją ufność i co stanowiło ich powód do dumy, czyli ołtarzy i pałaców.

Psalm (Ps 5, 5-6a. 6b-7. 8 (R.: por. 9a))

Prowadź mnie, Panie, w swej sprawiedliwości

Ty nie jesteś Bogiem, *
któremu miła nieprawość,
zły nie może przebywać u Ciebie, *
nie ostoją się przed Tobą nieprawi.

Prowadź mnie, Panie, w swej sprawiedliwości

Nienawidzisz wszystkich, *
którzy zło czynią.
Zgubę zsyłasz na każdego, kto kłamie. *
Pan brzydzi się człowiekiem podstępnym i krwawym.

Prowadź mnie, Panie, w swej sprawiedliwości

Ja zaś dzięki obfitości Twojej łaski *
wejdę do Twojego domu,
upadnę przed świętym przybytkiem Twoim, *
przejęty Twą bojaźnią.

Prowadź mnie, Panie, w swej sprawiedliwości

Komentarz

Tłem Psalmu 5. jest poranny kult w świątyni. Psalmista woła o pomoc wobec zagrożenia ze strony złoczyńców, którzy czyhają jego na życie. Jest on pewny azylu w świątyni Pańskiej, jest pewny, że Bóg – Obrońca zniszczy plany i knowania nieprzyjaciół.
W świetle Nowego Testamentu jest to wspaniała modlitwa człowieka sprawiedliwego, który oczekuje pełni życia, objawionej w zmartwychwstałym Chrystusie (w. 4). Wtedy na zawsze zniknie zło, a zbawieni zamieszkają w otwartym domu Boga (ww. 12n; zob. Ap 21,3). Tak objawi się cel prostej drogi (w. 9), którą jest Chrystus (J 14,6).

Ewangelia (Mt 8, 23-27)

Uciszenie burzy na jeziorze

Słowa Ewangelii według Świętego Mateusza

Gdy Jezus wszedł do łodzi, poszli za Nim Jego uczniowie.

A oto zerwała się wielka burza na jeziorze, tak że fale zalewały łódź; On zaś spał. Wtedy przystąpili do Niego i obudzili Go, mówiąc: «Panie, ratuj, giniemy!»

A On im rzekł: «Czemu bojaźliwi jesteście, ludzie małej wiary?» Potem, powstawszy, zgromił wichry i jezioro, i nastała głęboka cisza.

A ludzie pytali zdumieni: «Kimże On jest, że nawet wichry i jezioro są Mu posłuszne?»

Komentarz

O księdze:

Autorem pierwszej Ewangelii jest Mateusz. Przed powołaniem go przez Jezusa był poborcą podatkowym w Kafarnaum. Napisał Ewangelię dla chrześcijan, którzy nawrócili się z judaizmu. Dlatego w dziele jest wiele semickich wyrażeń. Pisząc także o zwyczajach żydowskich, zakłada ich znajomość przez czytelników i nie uważa za konieczne, aby je wyjaśniać.
W Ewangelii Mateusza życie Jezusa porównane jest z działalnością Mojżesza. Ewangelista ukazuje Chrystusa jako nowego Mojżesza, ale znacznie potężniejszego od niego. Mojżesz wyprowadził lud z niewoli egipskiej – ziemskiej, politycznej. Chrystus natomiast wyprowadza ludzi z niewoli grzechu.
Ewangelia wg świętego Mateusza koncentruje się wokół idei królestwa Bożego, które początek swój bierze w Chrystusie. Istnienie tego królestwa dzieli się na trzy etapy 1. Jego inauguracja w Osobie, Słowach i czynach Chrystusa, 2. Czas rozpoczynający się wraz ze Śmiercią i Zmartwychwstaniem Jezusa, a trwający do końca świata, 3. królestwo eschatologiczne, które rozpocznie się, gdy Jezus powtórnie przyjdzie w swojej chwale na ziemię.
Kościół u Mateusza jest wspólnotą Boga Ojca, Jezusa Chrystusa – Syna Bożego oraz braterską wspólnotę jego członków. Wewnętrzna struktura Kościoła jest formowana i spajana przez Boga Ojca. Jezus jest twórcą i fundamentem Kościoła: na Nim opiera się więź jedności członków Kościoła. Ich braterstwo, wynikające z uczestnictwa w dziecięctwie Bożym, realizuje się wówczas, gdy brat jest bliski bratu, gdy jeden nie wynosi się nad drugiego, nie gardzi małymi i nie daje powodów do zgorszenia.
W ujęciu Mateusza członkowie Kościoła nie stanowią jedności absolutnie równej. Dla wszystkich jednak celem jest spotkanie z Chrystusem, sprawiedliwym Sędzią i wejście do królestwa niebieskiego. Z woli Chrystusa istnieje istotna różnica między Kolegium Dwunastu (Apostołami), a resztą uczniów Jezusa. Osobiście i imiennie powołał każdego z Apostołów, nauczał ich na osobności, im tylko powierzał niektóre tajemnice królestwa Bożego i objawił swoje posłannictwo. Ustanowił ich fundamentem przyszłej wspólnoty Kościoła oraz przekazał swoje pełnomocnictwo.
Ewangelista podkreślał również fakt, że szczególną rolę w Kolegium Dwunastu i w Kościele Jezus powierzył Szymonowi Piotrowi.

O czytaniu:

Łódź, na którą ewangelista zwraca uwagę, jest obrazem Kościoła w niebezpieczeństwie. W sytuacji zagrożenia uczniowie zwracają się do Jezusa, nazywają Go Panem (Mt 7,21) i proszą o ratunek, a dosłownie o zbawienie; uciekają się do Tego, który może ich zbawić, ocalić. Wyrzut, jaki Jezus czyni uczniom, jest bardziej wezwaniem do zastanowienia się nad kondycją ich wiary niż naganą za jej brak. Słaba wiara nie wystarczy do przetrwania trudnych prób i doświadczeń.
Wydarzenie z burzą służyło w pierwotnym Kościele pouczeniu, że wiara w moc Jezusa jest potrzebna i że daje niezbędną siłę do pokonania życiowych niebezpieczeństw. Posłuszeństwo Jezusowi i zaufanie do Niego, zwłaszcza w chwilach próby, okazują się niezawodnie skuteczne.