Czwartek, 2 kwietnia 2020 r.
1.czytanie (Rdz 17, 3-9)
Przymierze Boga z Abrahamem
Czytanie z Księgi Rodzaju
Abram padł na oblicze, a Bóg tak do niego mówił:
«Oto moje przymierze z tobą: staniesz się ojcem mnóstwa narodów. Nie będziesz więc odtąd nazywał się Abram, lecz imię twoje będzie Abraham, bo uczynię ciebie ojcem mnóstwa narodów. Sprawię, że będziesz niezmiernie płodny, tak że staniesz się ojcem narodów i pochodzić będą od ciebie królowie.
Przymierze moje, które zawieram pomiędzy Mną a tobą oraz twoim potomstwem, będzie trwało przez pokolenia jako przymierze wieczne, abym był Bogiem twoim, a potem twego potomstwa. I oddaję tobie i twym przyszłym potomkom kraj, w którym przebywasz, cały kraj Kanaan, jako własność na wieki i będę ich Bogiem».
Potem rzekł Bóg do Abrahama: «Ty zaś, a po tobie twoje potomstwo przez wszystkie pokolenia zachowujcie przymierze ze Mną».
Komentarz
- Księga Rodzaju, choć jest pierwszą księgę Starego Testamentu, nie należy najstarszych. Jej tematyka poświęcona jest historii Narodu Wybranego począwszy od stworzenia świata, aż po dzieje Jakuba, zwanego Izraelem oraz jego synów, którzy dali początek 12. pokoleniom Izraela. Księga Rodzaju powstała na wygnaniu w Babilonii. Jej redakcja wiązała się z koniecznością nowego zdefiniowania tożsamości ludu Izraela po utracie niezależności politycznej i w sytuacji przymusowych przesiedleń, które doprowadziły do rozproszenia Izraelitów pośród obcych narodów. W świetle dawnych przekazów i tradycji, autorzy Księgi Rodzaju starali się ukazać wspólne pochodzenie wszystkich plemion Izraela, ich szczególną relację z Bogiem i niezwykłe powołanie do bycia znakiem Bożej woli i błogosławieństwem dla wszystkich narodów. Izrael i ci nie muszę wstydzić się swoich słabości klęski. Wobec chyba Bill oni powinni odwołać się do wiary swojego wspólnego przód wspólnego przodka Abrahama, aby tak jak on stawia stawać się książętami Boga źródłem błogosławieństwa. Izraelici żyjący w obcej ziemi mogli znaleźć w tej książce źródło nadziei i zachętę do uczciwego życia. Przykład Józefa, który w obcym kraju osiągnął najwyższe godności, przekonywał, aby nie ulegać pokusom życia według zwyczajów pogan. Jego przebaczenie ofiarowane braciom, którzy wyrządzili mu krzywdę, przypominało o więzach, które powinny być mocniejsze od wzajemnych urazów i uprzedzeń. Jego pragnienie powrotu do ziemi obiecanej Abrahamowi motywowało, aby wygodnego życia w obcym kraju nie przedkładać nad własną ojczyznę. Dla Izraelitów powracających z przesiedlenia do swojego kraju Księga rodzaju byłam także manifestem, potwierdzających ich prawa do tej ziemi.
- Opisy zawarte w pierwszych 11. rozdziałach Księgi Rodzaju są najtrudniejsze do interpretacji (dlatego nie rozpoczynajmy czytania Biblii od początku). Nie mogą być traktowane jako informacje o tym jakie były początki wszechświata i jakie wydarzenia miały miejsce przy jego powstawaniu. Autorzy Księgi Rodzaju korzystali z powszechnie znanych w ich czasach opowiadań o początku świata i posłużyli się nimi, aby wyjaśnić czytelnikom sens i cel stwórczego aktu dokonanego przez Boga. W przesłaniu tym znajdujemy pełną wiarę i odpowiedź na podstawowe pytania związane z pochodzeniem świata i człowieka, a także z celem, dla którego istnieją wszelkie stworzenia. Podkreślam, ważne jest, że teologiczny opis początków świata mówi, dlaczego powstał świat i człowiek?; jaki jest sens i cel ich istnienia? Tym, w jaki sposób powstał świat i człowiek zajmują się nauki szczegółowe. Drugi ważny temat 11. rozdziałów Księgi Rodzaju do dotyczy natury i skutków ludzkiego grzechu. Chociaż zło wprowadza chaos w harmonię stworzenia, nie niweczy planu Bożego. Człowiek dopuszczający się zła jest wprawdzie osłabiony i zaślepiony, Bóg jednak, zamiast tylko karać, wychodzi mu naprzeciw. Historia o Noem pokazuje, że Bóg w swoich wymaganiach i sądzie bierze pod uwagę ludzką słabość i napełnia ludzi nadzieją na ostateczne przezwyciężenie grzechu i śmierci. Opowiadanie o wieży Babel ukazuje, że ludzie którzy pragną budować swoją wielkość bez Boga, skazani są na ostateczną klęskę w rozproszeniu. Powołanie i opowiadania o Abrahamie rozpoczynają drugi etap dziejów ludzkości. W przeciwieństwie do budowniczych wieży Babel nie dąży on do tego, aby budować swoją wielkość, ale przyjmuje Boże obietnice i wyrusza w podróż do kraju, który jest mi nieznany. Choć dzieje patriarchów dotyczą początku Izraela, redaktorzy nie pomijają reszty ludzkości. Widać też to w obietnicach danych Abrahamowi.
- Przymierze z Abrahamem ukazane w rozdziale 17. ukazuje, że Bóg potrzebuje zaangażowania ze strony człowieka. Człowiek więc ma przyjąć suwerenną i łaskawą wolę Boga Wszechmogącego. Z tym jednak wiąże się żądanie Boże: „Służ mi i bądź nieskazitelny”, co dosłownie brzmi: „chodź w mojej obecności”, co dla ludu koczowniczego, jakim był Izrael, przenoszącego się z miejsca na miejsce miało to ogromne znaczenie.
- Dzisiejszy fragment to część opowiadania, które wyjaśnia sens obrzezania. Obrzezanie było znakiem przymierza. Obrzezanie praktykowano w starożytności u wielu narodów. Najstarsze świadectwa o nim pochodzą z Egiptu. Zachowane ilustracje z trzeciego tysiąclecia przed Chrystusem ukazują obrzezanie młodzieńców około osiemnastoletnich. Jednak praktyka ta nie miała charakteru religijnego, lecz stanowiła rodzaj inicjacji do życia małżeńskiego. U Hebrajczyków przeciwnie – chłopczyk 8-dniowy ma być obrzezany na znak przymierza z Jahwe. Jest to dobrowolnie wybrany przez Boga znak przynależności do Ludu Bożego. Odnosi się też do wszystkich, którzy chcą zawrzeć przymierze z Nim. Nie ma tutaj więc wymiaru narodowego, lecz świadomość przynależności do Bożego. Z czasem jednak prorocy będą mocno podkreślać, że nie chodzi o sam znak dokonany na ciele, lecz o jego stronę moralną. Po wiekach święty Paweł rozwinie tę myśl do końca, protestując przeciw próbom zobowiązania nawróconych pogan do poddania się obrzezaniu (Ga 6,15).
- W historii Abrahama więc zbiegają się 3 wątki tematyczne: 1. Słowo, które Abraham usłyszał i poszedł za nim, 2. Obietnica najdalej idąca, wykraczająca poza ramy jego życia – „będziesz ojcem mnóstwa narodów” 3. Przymierze które prowadzi do Przymierza na Synaju, w którym Pan Bóg przekaże narodowi 10 przykazań Bożych.
- Abram otrzymuje określone wymagania moralne, a przymierze z Bogiem zawarte będzie się rozciągać na jego potomków. Do Przymierza jest też dodany znak obrzezania, który zapewnia – jak wspomniane było wcześniej – przynależność do Ludu Bożego. Obrzezanie ma swoją głęboką wymowę. Skoro dokonano go na organie rodnym, wiązani jego sens z płodnością, którą uważna za jeden z największych darów Bożych. Wlewana przy tym krew, kojarzy się z ofiarą, którą człowiek składa Bogu za Jego błogosławieństwo. Inicjatywa przymierza wychodzi od Boga, ale oczekuję On właściwej postawy od człowieka. Abraham słysząc o konkretnym czasie narodzin syna Izaaka (w. 24-27), niezwłocznie dokonuje obrzezania, które wyraża jego posłuszeństwo Bogu. Przymierzu towarzyszy również zmiana imion, co wskazuje na nowe zadania wyznaczone przez Boga swoim wybranym.
Psalm (Ps 105 (104), 4-5. 6-7. 8-9 (R.: por. 8a))
Pan Bóg pamięta o swoim przymierzu
Rozmyślajcie o Panu i Jego potędze, *
zawsze szukajcie Jego oblicza.
Pamiętajcie o cudach, które On uczynił, *
o Jego znakach, o wyrokach ust Jego.
Pan Bóg pamięta o swoim przymierzu
Potomkowie Abrahama, słudzy Jego, *
synowie Jakuba, Jego wybrańcy.
On, Pan, jest naszym Bogiem, *
Jego wyroki obejmują świat cały.
Pan Bóg pamięta o swoim przymierzu
Na wieki pamięta o swoim przymierzu, *
obietnicy danej tysiącu pokoleń,
o przymierzu, które zawarł z Abrahamem, *
przysiędze danej Izaakowi.
Pan Bóg pamięta o swoim przymierzu
Komentarz
Psalm 105 obejmuje refleksje nad dwoma etapami historii: 1. Od Abrahama do wyjścia z Egiptu oraz 2. Od wyjścia z Egiptu zdobycia Ziemi Obiecanej. Psalm nie wspomina o niewiernościach Izraela. Przedstawia przymierze jako bezwarunkowy dar Boga oparty na obietnicach danych Abrahamowi. Utwór powstał w czasie wygnania babilońskiego. Był obudzić nadzieję narodu mieszkającego na obczyźnie i zachęcić do przestrzegania przykazań, psalmista głosi dobrą nowinę o niezmiennej wierności Boga Przymierza. Rola Mojżesz sprowadza się tu do posłuszeństwa, gdyż wybawienie narodu jest dziełem samego Boga. Z dziejów Izraela bije niewyczerpane źródło nadziei dla wszystkich ofiar ucisku i ludzi poddanych próbom. Pamięć o wielkich dziełach mobilizuje do wytrwałości w czasie prześladowań, gdyż Bóg jest wierny i zawsze ujmuje się za uciskanymi. Dziś także towarzyszy im w ziemskiej pielgrzymce do nieba, jak niegdyś w obłoku i w kolumnie ognia przemierzał pustynię z Izraelitami. Dlatego w Nim trzeba pokładać ufność i zawsze szukać jego oblicza.
Ewangelia (J 8, 51-59)
Abraham ujrzał mój dzień
Słowa Ewangelii według Świętego Jana
Jezus powiedział do Żydów: «Zaprawdę, zaprawdę, powiadam wam: Jeśli ktoś zachowa moją naukę, nie zazna śmierci na wieki».
Rzekli do Niego Żydzi: «Teraz wiemy, że jesteś opętany, Abraham umarł, i prorocy – a Ty mówisz: „Jeśli ktoś zachowa moją naukę, ten śmierci nie zazna na wieki”. Czy Ty jesteś większy od ojca naszego, Abrahama, który przecież umarł? I prorocy pomarli. Kimże Ty siebie czynisz?»
Odpowiedział Jezus: «Jeżeli Ja sam siebie otaczam chwałą, chwała moja jest niczym. Ale jest Ojciec mój, co otacza Mnie chwałą, o którym wy mówicie: „Jest naszym Bogiem”. Lecz wy Go nie poznaliście. Ja Go jednak znam. Gdybym powiedział, że Go nie znam, byłbym podobnie jak wy kłamcą. Ale Ja Go znam i słowo Jego zachowuję. Abraham, ojciec wasz, rozradował się z tego, że ujrzał mój dzień – ujrzał go i ucieszył się».
Na to rzekli do Niego Żydzi: «Pięćdziesięciu lat jeszcze nie masz, a Abrahama widziałeś?»
Rzekł do nich Jezus: «Zaprawdę, zaprawdę, powiadam wam: Zanim Abraham stał się, Ja jestem».
Porwali więc kamienie, aby rzucić w Niego. Jezus jednak ukrył się i wyszedł ze świątyni.
Komentarz
- Punktem kulminacyjnym sporu między Jezusem, a jego rozmówcami jest kwestia powszechności śmierci. Jezus podważa coś, co wydaje się pod każdym względem pewne, a mianowicie zasadę, że każdy musi umrzeć. Nieśmiertelność mają człowiekowi zapewnić: słuchanie Słowa Jezusa oraz spożywanie jego Ciała i Krwi. Żydzi przeciwstawiają tej obietnicy Jezusa myśl, że nikt nawet z ludzi pozostających w szczególnej relacji z Bogiem, nie byli wolni od śmierci – według judaistycznych poglądów Abraham miał przywilej oglądania przyszłych wydarzeń. Jezus, nawiązuje do tego przekonania i stwierdza, że Abraham oglądał prowadzone przez Niego dzieło zbawienia i w przeciwieństwie do Żydów, w tym dziele znajdował swoją radość. Żydzi nie rozumieją wypowiedzi Jezusa. Dlatego pytają Go o tożsamość. On potwierdza Boże Synostwo uroczystą formułą: :ja jestem”.
- Uroczysta deklaracja Bóstwa Jezusa wyrażona za pomocą formuły „Ja jestem” nie została zrozumiana (formuła odnosi się do wyrażenia „Jestem, który jestem” z Księgi Wyjścia 3,14, gdy Bóg odpowiada Mojżeszowi na pytanie „jakie jest Jego imię?”, aby przedstawiać się faraonowi i Izraelitom jako wysłannik Boga. W kontekście Księgi Rodzaju i całej Biblii, słowa te oznaczają gotowość Boga do pomocy ludowi, który jest w potrzebie. Jestem obecny dla was”, „Jestem pomocą”, „Jestem ocaleniem”, „Jestem dla wybawienia”. Wyrażenie to dla Żydów było określeniem Boskiej tożsamości. Taka odpowiedź Jezusa, po raz kolejny zresztą, była tak niesłychana, że Żydzi porwali za kamienie, bo potraktowali ją jako bluźnierstwo. Porzucają argumenty i sięgają po kamienie. Jednak godzina Jezusa jeszcze nie nadeszła.
- Jezus tutaj mówi o życiu wiecznym, które ma każdy wierzący w Niego (J 3,36;5,24;6,40.47) i które tylko On może dać (J 10,28;17,2). Przedstawia je w swojej nauce jako rezultat odrodzenia się w duchu (J 3,3.5.15). Jest ono związane z zachowaniem przykazań (J 4,36), a także z gotowością do oddania swojego ziemskiego życia w ofierze (J 12,25). W swoim nauczaniu Jezus przedstawia życie wieczne jako skutek spożywania wody pochodzącej od Niego (J 4,14) oraz Jego Ciała i Krwi (J 6,27.54). Życie wieczne polega na poznaniu Ojca (J 17,3). Słuchacze Jezusa natomiast nie odróżniają go od życia doczesnego, liczonego w latach (w.57). Dlatego słowa Jezusa ich nie przekonują, a wręcz budzą podejrzenia, że jest opętany (7 8,48) lub pozbawiony rozumu.