Piątek, 20 marca 2020 r.
1. czytanie (Oz 14, 2-10)
Wróć do Pana, Boga twojego
Czytanie z Księgi proroka Ozeasza
Tak mówi Pan:
«Wróć, Izraelu, do Pana, Boga twojego, upadłeś bowiem przez własną swą winę. Zabierzcie z sobą słowa i nawróćcie się do Pana! Mówcie do Niego: „Usuń cały grzech, a przyjmij to, co dobre, zamiast cielców dajemy Ci nasze wargi. Asyria nie może nas zbawić; nie chcemy już wsiadać na konie ani też mówić: nasz boże do dzieła rąk naszych. U Ciebie bowiem znajdzie litość sierota”.
Uleczę ich niewierność, szczodrze obdarzę ich miłością, bo gniew mój odwrócił się od nich. Stanę się jakby rosą dla Izraela, tak że rozkwitnie jak lilia i jak topola zapuści korzenie. Rozwiną się jego latorośle, będzie wspaniały jak drzewo oliwne, woń jego będzie jak woń Libanu.
I wrócą znowu, by usiąść w mym cieniu, i zboża uprawiać będą, winnice sadzić, których sława będzie tak wielka, jak wina libańskiego. Co ma jeszcze Efraim wspólnego z bożkami? Ja go wysłuchuję i Ja na niego spoglądam, Ja jestem jak cyprys zielony i Mnie zawdzięcza swój owoc. Któż jest tak mądry, aby to pojął, i tak rozumny, aby to rozważył? Bo drogi Pańskie są proste; kroczą nimi sprawiedliwi, lecz potykają się na nich grzesznicy».
Komentarz
- O księdze i autorze: Ozeasz nauczał w VIII wieku przed narodzeniem Chrystusa, w czasach trudnych dla narodu wybranego. Był to trudny czas pod względem politycznym i religijnym. Nastroje w narodzie nie były dobre. Na północy pojawiła się wielka siła militarna – Asyria. Asyryjczycy napadali na Izraela niszczący miasta, ograbiając ludność i deportując ją do Mezopotamii. W tym czasie królowie Izraela często się zmieniali. Liczne zamachy stanu i zbrodnie królobójstwa powodowały ogólny zamęt oraz brak szacunku dla władzy. Również kapłani sprzeniewierzyli się swojemu posłannictwu i ulegali obcym wpływom, wskutek czego w kraju panoszyły się kulty pogańskie, zwłaszcza Baala i Asztarty, a wraz z nimi bałwochwalstwo i nadużycia seksualne. Nieudolna polityka oraz pogłębiające się kryzys wewnętrzny sprawiły że królestwo północne ze stolicą w Samarii zostało zdobyte i splądrowane przez Asyryjczyków A tysiące mieszkańców, którzy nie zbiegli do królestwa Judy bądź do Egiptu skazano na wygnanie. Ozeasz traktuje uprowadzenie do Asyrii jako zasłużoną karę za wiarołomstwo. Podobnie jak w małżeństwie izraelskim mąż ma prawo oddalić wiarołomną żonę, tak Bóg zrywa więzi z narodem, który mu się sprzeniewierzył, wskutek czego władze nad nim zdobywają wrogowie. Mimo to prorok naucza, że wygnanie nie jest sytuację ostateczną, ponieważ Bóg pozostaje wierny obietnicom, które dał, oraz Przymierzu którym się związał. Zatem, w czasach bez łaski, nacechowanych kłamstwem, gwałtem, niewiernością, Ozeasz był zwiastun klęski, ale jeszcze bardziej heroldem łaski. Ciekawe, że w takich czasach, gdy odchodzenie od zobowiązań przymierza było nagminne, Bóg wzbudzał wielkich proroków. A ponieważ chodziło o „być albo nie być” Izraela i Judy, pod wpływem nauczania prorockiego zaczęły budzić się silne prądy religijne, które umożliwiły uratowanie na nowe, lepsze czasy tego, co dało się uratować. W tym przełomie dziejów nad moralnością wynikającą z Przymierza z Bogiem straż i pieczę trzymają prorocy.
- Dzisiejszy fragment pochodzi z trzeciej części księgi Ozeasza. W niej dominują słowa piętnujące dawne i obecne niewierności Izraela. Pojawiają się żarliwe wezwania do nawrócenia oraz pełne ufności zapowiedzi odrodzenia narodu. Wezwania do nawrócenia brzmią jak uroczyste wspólnotowe wyznanie win. Towarzyszy im deklaracja o całkowite odwrócenie się od Asyrii i innych potęg ludzkich, a także o zaniechaniu kultu bóstw pogańskich. Zapowiedzi odrodzenia stanowią Bożą odpowiedź na dobrą wolę narodu wybranego. Dowodem odzyskanej przychylność Boga będzie tak wielka pomyślność, że przysłonił ona wszystkie dobra, które w przeszłości były udziałem Izraela. Autor wyraził tę myśl w kilku wspaniałych obrazach, nawiązujących do naturalnych bogactw Ziemi Świętej. Na zakończenie tego fragmentu prorok staje w zadziwieniu nad wielką nieprawością ludzi, a jednocześnie nad ogromem miłosierdzia Boga, który karci słusznie, lecz nie przestaje wychodzić naprzeciw słabemu człowiekowi.
Psalm (Ps 81 (80), 6c-8a. 8b-9. 10-11b. 14 i 17 (R.: por. 11a i 9a))
R. Ja jestem Bogiem, słuchaj mego głosu
Słyszę słowa nieznane: *
«Uwolniłem od brzemienia jego barki,
jego ręce porzuciły kosze. *
Wołałeś w ucisku, a Ja cię ocaliłem.
R. Ja jestem Bogiem, słuchaj mego głosu
Odpowiedziałem ci z grzmiącej chmury, *
doświadczyłem cię przy wodach Meriba.
Słuchaj, mój ludu, chcę cię napomnieć, *
obyś Mnie posłuchał, Izraelu!
R. Ja jestem Bogiem, słuchaj mego głosu
Nie będziesz miał obcego boga, *
cudzemu bogu nie będziesz się kłaniał.
Ja jestem Panem, Bogiem twoim, *
który cię wywiódł z ziemi egipskiej.
R. Ja jestem Bogiem, słuchaj mego głosu
Gdyby mój lud Mnie posłuchał, *
a Izrael kroczył moimi drogami,
jego bym karmił wyborną pszenicą *
i sycił miodem z opoki».
R. Ja jestem Bogiem, słuchaj mego głosu
Komentarz
- Psalm 81 jest hymnem składającym się z dwóch części. W pierwszej psalmista wzywa do świętowania, zapewne z okazji dożynkowego Święto Namiotów.
- Święto Szałasów (Namiotów) – Sukkot, zwane też Kuczki, należy do świąt radosnych i upamiętnia mieszkanie w szałasach i namiotach Izraelitów podczas ucieczki z Egiptu i wędrówki na pustyni. W starożytności święto było związane ze zbiorami. Przez siedem dni święta ortodoksyjni Żydzi mieszkali poza domem w budach pod gołym niebem. Podczas święta recytowano psalmy i wykonywano obrzęd kołysania bukietami splecionymi z gałązek palmy mirtu, i wierzby. Kołysanie wykonywano na cztery strony świata oraz w górę i w dół na znak czci dla Stwórcy tych darów. Następnie ludzie udawali na codzienną procesję, której towarzyszyły modły o dobre plony. Procesja dnia siódmego była najdłuższa, a tłum uroczyście obchodził synagogę siedem razy. Święto zamykał uroczystości w dzień ósmy, w którym w radosnej procesji obnoszone były zwoje Tory. Ten dzień był tak radosnym dniem, że wtedy jeden raz w roku nawet dzieci miały możliwość dotknięcia świętych zwojów Tory, które mogli dotykać tylko kapłani.
- W drugiej części Psalmu słyszymy napomnienia skierowane do ludu Przymierza, o tym, że liturgia Święta Namiotów nie jest beztroską zabawą. Zadaniem kapłanów w tych dniach jest prorokować imieniu Boga, przypomnieć jego dzieło zbawcze i wzywać wspólnotę do odnowy moralnej, która będzie najpiękniejszym owocem świętowania. Wspominano, że Pan wyzwolił swój Lud w czasie wyjścia z Egiptu i objawił swoje prawo na górze Synaj. Lud jednak wielokrotnie je porzucał, lekceważąc wolą Boga, ale wierny Bóg przebaczał i ocalał go. Jednak pozwolił doświadczyć Izraelitom skutków ich grzechów. Teraz znowu zachęcał do powrotu. Owoce błogosławieństwa Bożego zależą bowiem od nawrócenia Ludu. Również dla wspólnoty Kościoła wielkie doroczne święta są okazją do rachunku sumienia i odnowy relacji z wiernymi i miłosiernym bogiem.
Ewangelia (Mk 12, 28b-34)
Pierwsze ze wszystkich przykazań
Słowa Ewangelii według Świętego Marka
Jeden z uczonych w Piśmie podszedł do Jezusa i zapytał Go: «Które jest pierwsze ze wszystkich przykazań?»
Jezus odpowiedział: «Pierwsze jest: „Słuchaj, Izraelu, Pan Bóg nasz jest jedynym Panem. Będziesz miłował Pana, Boga swego, całym swoim sercem, całą swoją duszą, całym swoim umysłem i całą swoją mocą”. Drugie jest to: „Będziesz miłował swego bliźniego jak siebie samego”. Nie ma innego przykazania większego od tych».
Rzekł Mu uczony w Piśmie: «Bardzo dobrze, Nauczycielu, słusznie powiedziałeś, bo Jeden jest i nie ma innego prócz Niego. Miłować Go całym sercem, całym umysłem i całą mocą i miłować bliźniego jak siebie samego znaczy daleko więcej niż wszystkie całopalenia i ofiary».
Jezus, widząc, że rozumnie odpowiedział, rzekł do niego: «Niedaleko jesteś od królestwa Bożego». I nikt już nie odważył się Go więcej pyta
Komentarz
- O księdze i autorze: Już od II wieku po narodzeniu Chrystusa tradycja chrześcijańska przypisuje drugą w kanonie Ewangelię (po Ewangelii św. Mateusza) Markowi. Napisał on ją na prośbę braci w Rzymie, kierując Ewangelię szczególnie do chrześcijan nieżydowskiego pochodzenia. Zasługą Marka jest stworzenie nowego gatunku literackiego, zwanego ewangelią. Bowiem, kiedy Marek pisał swoje dzieło, nie istniał jeszcze schemat ciągłego opisu życia i działalności Jezusa. Pierwotna tradycja przekazywała dla potrzeb katechetycznych poszczególne słowa i czyny Jezusa, łączone w tematyczne cykle, pośród których mogły się znajdować: historia męki, nauczanie w przypowieściach, dyskusja z faryzeuszami i saduceuszami. Nikt przed Markiem nie podjął się skomponowania z tych elementów ciągłego opisu życia Jezusa. Marek uporządkował treść ewangelii w oparciu dwie myśli: geograficzną i teologiczną. Pierwsza z nich ma na względzie miejsca nauczanie Jezusa i na ich podstawie ukazuje całą jego działalność. Można tu wyróżnić następujące etapy:1. wydarzenia przygotowujące wystąpienie Jezusa, 2. działalność Jezusa w Galilei,
działalność Jezusa poza Galileą 4. podróż do Jerozolimy, 5. działalność Jezusa w Jerozolimie, 6. Ostatnia Wieczerza, proces, Męka, Śmierć i Zmartwychwstanie. Powyższa struktura jest redaktorskim pomysłem Marka. Uporządkował on świadectwa Piotra według ustalonych ram geograficznych. Inni Ewangeliści, piszący później, przyjęli od niego ten ogólny schemat, ale cały materiał porządkowali według innych założeń teologicznych. Obok struktury geograficznej w Ewangelii według świętego Marka jest jeszcze struktura teologiczne. W oparciu o nią Marek dzieli się całości na dwie części, które w podobny sposób się zaczynają i kończą. Na początku każdej części jest mowa o głosie z nieba, który objawia Jezusa jako Syna Bożego, a na końcu jest wyznanie wiary w Jezusa jako Mesjasza i Syna Bożego. W takim ujęciu każda z części ma za zadanie doprowadzić do odpowiedzi na pytanie kim jest Jezus? Pytanie to pojawia się najpierw w ustach apostołów, a potem jest postawione przez samego Jezusa. Pierwsza część Ewangelii ukazuje więc Jezusa jako Mesjasza, który naucza o Królestwie Bożym i oczekuje od ludzi zrozumienia istoty tego królestwa. Jezus mówi tajemniczo przypowieściach i domaga się zachowania tajemnicy. W drugiej części Marek objawia Jezusa jako syna Bożego. Jezus nadal czyni cuda, ale już nie żąda, aby zachowano milczenie na temat jego czynów i ukrywania, kim On jest. Nauczanie koncentruje się wokół wymagań Królestwa i warunków jakie są potrzebne do spełnienia, aby stać się synem Królestwa. - W dzisiejszym fragmencie Ewangelii pojawia się pytanie uczonego w Piśmie o największe przykazanie. Wynikało to z problemu, który mieli Żydzi, w jaki sposób można na co dzień wypełnić liczne i uciążliwe obowiązki religijne. Za czasów Jezusa było 613 obowiązków, w tym 248 nakazów i 365 zakazów. Jezus odpowiada modlitwą żydowską Szema, którą każdy dorosły Izraelita obowiązkowo odmawiał rano i wieczorem. Składa się ona z fragmentów Pisma świętego i była wyrazem uznania Boga za jednego Pana. Połączenie więc tej modlitwy z przykazanie miłości Boga nie jest przypadkowe. Miłość Boga ma być odpowiedzią Izraela na to, że Bóg ich wybrał spośród wszystkich narodów, aby wszystkim narodom ogłosić wolę Boga. Podkreślenie cech osobowości ludzkiej („całym swoim sercem, całą swoją duszą, całym swoim umysłem”) oznacza, że przekazanie powinno angażować całego człowieka. Z pierwszym przykazaniem Jezus łączy drugie, to jest miłość bliźniego, wyjęte z Księgi Kapłańskiej. Nowością jest tu połączenie obu przykazań w jedno przykazanie. Miłość do Boga przejawiająca się w miłości do bliźniego, w interpretacji Jezusa przewyższa wszelkie ofiary składane Bogu świątyni. Kto tak postępuje staje się uczniem królestwa Bożego.