1. czytanie (Pwt 4, 1. 5-9)
Wezwanie do zachowania przykazań
Czytanie z Księgi Powtórzonego Prawa
Mojżesz powiedział do ludu:
«A teraz, Izraelu, słuchaj praw i nakazów, które uczę was wypełniać, abyście żyli i doszli do posiadania ziemi, którą wam daje Pan, Bóg waszych ojców.
Patrzcie, nauczałem was praw i nakazów, jak mi rozkazał czynić Pan, Bóg mój, abyście je wypełniali w kraju, do którego idziecie, by objąć go w posiadanie. Strzeżcie ich i wypełniajcie je, bo one są waszą mądrością i umiejętnością w oczach narodów, które usłyszawszy o tych prawach, powiedzą: „Z pewnością ten wielki naród to lud mądry i rozumny”. Bo któryż wielki naród ma bogów tak bliskich, jak Pan, Bóg nasz, ilekroć Go wzywamy? Któryż wielki naród ma prawa i nakazy tak sprawiedliwe, jak całe to Prawo, które ja wam dziś daję?
Tylko się strzeż bardzo i pilnuj siebie, byś nie zapomniał o tych rzeczach, które widziały twe oczy, by z twego serca nie uszły po wszystkie dni twego życia, ale ucz ich swych synów i wnuków».
Komentarz
- Księga Powtórzonego Prawa zamyka zbiór początkowych ksiąg Starego Testamentu, który nazywany jest Pięcioksięgiem. Do niedawna uważano, że autorem Pięcioksięgu jest Mojżesz. Dzisiejsze badania historyczno – krytyczne stwierdzają, że zbiór ten powstał później.
- Księga Powtórzonego Prawa została napisana przed najazdem Asyryjczyków i Babilończyków oraz przed zniszczeniem Jerozolimy i świątyni Salomona, VIII- VI w. przed narodzeniem Chrystusa. W tym czasie nastąpiła klęska Narodu Wybranego, a znaczniejsi obywatele zostali deportowani do dalekiej Persji. Po powrocie z wygnania, w czasie odbudowy świątyni jerozolimskiej, w ruinach, została odnaleziona Księga Powtórzonego Prawa. Treść tej księgi stała się impulsem do uporządkowania kultu i zwyczajów religijnych, które w okresie niewoli babilońskiej rozluźniły się. Wywarła ona istotny wpływ na ocenę wydarzeń związanych z utratą niepodległego bytu państwowego. To Księga Powtórzonego Prawa ukazała istotny dla życia moralnego Izraelitów schemat: za dobro – nagroda, za zło – kara. Według tej zasady dokonano także oceny historii narodu wybranego, co miało na celu przede wszystkim uzmysłowić czytelnikom, że Bóg nie jest obojętny na to, jak postępuje jego lud.
- Księga Powtórzonego Prawa pogłębia rozumienie przymierza z Bogiem w perspektywie dokonanych już zmian społecznych i politycznych. Pokazuje, że myśl Boża rozwija się wraz z rozwojem człowieka i społeczności.
- Akcja Księgi Powtórzonego Prawa rozgrywa się na równinie naprzeciw Jerycha, w przeddzień przekroczenia przez Izraelitów Jordanu i rozpoczęciu podboju Kanaanu. Mojżesz otrzymał objawienie, że nie wejdzie do Ziemi Obiecanej, dlatego księga utrzymana jest w formie mowy pożegnalnej, jaką wygłasza Mojżesz. Myśl religijna księgi zwraca uwagę na fakt, że Izraelici jako naród wybrany, mają czyścić tylko jednego Boga i kochać go całym sercem. Muszą pamiętać o przymierzu z Bogiem, a podczas świąt wspominać Bożą miłość objawioną w czasie wyjścia z Egiptu. Zobowiązani są także do gorliwego wypełnianiu woli Bożej wyrażonej w nakazach Prawa. Ziemia Kanaan (Ziemia Obiecana) jest darem dla Izraela, lecz posiadanie jej zależeć będzie od wierności Izraelitów jednemu Bogu.
- Dzisiejsze czytanie streszcza naukę na temat przymierza między Bogiem a Izraelem. Możesz wzywa wszystkich Izraelitów, aby w kraju do którego wkrótce wejdą, nie poddali się pogańskim obyczajom. Przed takim błędem powinno ich uchronić Prawo, które zawiera w sobie Bożą mądrość. Kierowanie się tą mądrością pozwoli Izraelowi zachować dar ziemi obiecanej i zapewni im szczęśliwą przyszłość. Wypełnianie przykazań Bożych i nakazów ma uświadomić Izraelitom, że ciągle muszę umacniać swoją wiarę w jednego Boga i chronić przed zagrożeniem ze strony obcych bożków.
Psalm (Ps 147B, 12-13. 15-16. 19-20 (R.: por. 12a))
Kościele święty, chwal swojego Pana
Chwal, Jeruzalem, Pana, *
wysławiaj twego Boga, Syjonie!
Umacnia bowiem zawory bram twoich *
i błogosławi synom twoim w tobie.
Kościele święty, chwal swojego Pana
Zsyła na ziemię swoje polecenia, *
a szybko mknie Jego słowo.
On prószy śniegiem jak wełną *
i szron jak popiół rozsypuje.
Kościele święty, chwal swojego Pana
Oznajmił swoje słowo Jakubowi, *
Izraelowi ustawy swe i wyroki.
Nie uczynił tego dla innych narodów, *
nie oznajmił im swoich wyroków.
Kościele święty, chwal swojego Pana
Komentarz
- Temat Psalmu 147 jest darmowość zbawienia, łaski, którą otrzymują bogobojni. (Bojaźń Boża to lęk budzący się w człowieku pod wpływem wielkości, świętości i majestatu Boga – skłaniający do respektowania i wypełniania woli Bożej. Bojaźń Boża nie jest przeciwieństwem miłości, ale jej elementem. Nie ma miłości Boga, bez Bożej Bojaźni.) Psalm ukazuje sytuację Izraelitów po przesiedleniu babilońskim, gdy lud powrócił do Jerozolimy, odnowionej przez Boga. Słowo „Pan” używane w psalmie dla chrześcijan jest logicznym odniesieniem do osoby Jezusa Chrystusa. On jest Panem.
- „Syjon” to południowo-wschodnie wzgórze w Jerozolimie, na którym według przekazu biblijnego znajdowała się twierdza Jebuzytów, zdobyta przez Dawida, który umieścił tam Arkę Przymierza. Za czasów Salomona w obręb miasta włączono wzgórze północno-wschodnie, na którym wzniesiono pałac królewski i Świątynię. Od tego czasu miano Syjonu otrzymało całe wzgórze, a później zaczęto tak nazywać samą Jerozolimę. Dla chrześcijan „Syjonem” jest nowy Lud Boży czyli Kościół.
- Wspólnota wierzących – Kościół -wezwana jest przez autora natchnionego do publicznego dziękczynienia w Eucharystii.
Ewangelia (Mt 5, 17-19)
Kto wypełnia przykazania, ten będzie wielki w królestwie niebieskim
Słowa Ewangelii według Świętego Mateusza
Jezus powiedział do swoich uczniów:
«Nie sądźcie, że przyszedłem znieść Prawo albo Proroków. Nie przyszedłem znieść, ale wypełnić. Zaprawdę bowiem, powiadam wam: Dopóki niebo i ziemia nie przeminą, ani jedna jota, ani jedna kreska nie zmieni się w Prawie, aż się wszystko spełni.
Ktokolwiek więc zniósłby jedno z tych przykazań, choćby najmniejszych, i uczyłby tak ludzi, ten będzie najmniejszy w królestwie niebieskim. A kto je wypełnia i uczy wypełniać, ten będzie wielki w królestwie niebieskim».
Komentarz
- Wyrażenie „Prawo i prorocy” użyte w Kazaniu na górze oznacza całość objawienia biblijnego. Jezus stwierdza, że jego przyjście na świat i publiczne nauczanie nie usuwa „Prawa i proroków”. To usunięcie lub zniesienie Prawa i proroków” mogłoby być rozumiane w dwojakim sensie. 1. Albo w sensie pozbawienia ważności przesłania Starego Testamentu – tzn. od wystąpienia Jezusa „Prawo i prorocy” nie obowiązują. 2. Albo w sensie wykroczenia przeciw Prawu – tzn. Jezus przychodzi, aby przekraczać nakazy Prawa. To ostatnie rozumienie nie wchodzi w rachubę, chociaż taką interpretację przyjmowali faryzeusze i uczeni w Piśmie.
- Słowo „zachowywać” tu sprowadza się do dwóch znaczeń. 1. Wypełnić Prawo i proroków oznacza wprowadzać w życie ich zalecenia. Zatem przyjąć żydowską tradycję. W kontekście całej Ewangelii to zalecenie jest niemożliwe. Bowiem nauka Jezusa przekracza Prawo i proroków, przekracza żydowską tradycję i skierowana jest także do pogan, do wszystkich ludzi. 2. Wypełnić Prawo i proroków oznacza urzeczywistnić to, czego zapowiedzią było całe przesłanie biblijne Starego Testamentu. A Stary Testamentu zapowiadał przyjście na świat Mesjasza. Ta zapowiedź Mesjasza wypełniła się w Jezusie Chrystusie. To On urzeczywistnia i wypełnia Prawo i proroków. „Wypełnienie” oznacza nadanie nowego sensu, nowej, głębszej treści przykazaniom. Jezus nie głosi nowego prawa, innego, które miałoby usunąć dotychczasowe. Mocą swego autorytetu jako wysłannik Boga objawia właściwy sens starotestamentalnego prawa. Innymi słowy Jezus przyszedł, aby przez swoje nauczanie oraz przykład swojego życia objawić autentyczną wolę Boga. Jezus objaśnia Prawo i proroków według i zgodnie z autentyczną wolą Boga.
- „Jota” odpowiada najmniejszej literze alfabetu hebrajskiego. „Kreska” jest najmniejszym znakiem o charakterze ozdobnym tego alfabetu. Sens wypowiedzi jest więc oczywisty: nawet najmniejsza cząstka Prawa nie zostanie unieważniona. „Prawo i prorocy” według nauczania Jezusa zachowają ważność do końca czasów. Ale znaczenie „Prawa i proroków” Jezus pogłębia. Dalej, w kolejnych partiach Ewangelii dowiemy się, że Słowa Jezusa pogłębiające „Prawo i proroków” posiadają większy walor niż prawo starotestamentowe. Słowo Jezusa trwa wiecznie i do życia wiecznego prowadzi. Wszystkie przykazania, w znaczeniu pogłębionym przez Jezusa, nawet najmniejsze, powinny być zachowywane. Jednak niezachowywanie najmniejszych przykazań nie jest jednak równoznaczne z utratą królestwa. Wypowiedź tego rodzaju przywodzi na myśl opinie rabinów, którzy także rozróżniali pomiędzy „lekkimi” i „ciężkimi” nakazami prawa oraz rozróżniali miejsca w królestwie Bożym w zależności od wierności w zachowanie przykazań.
- Idę przewodnią omawianej perykopy jest trwała ważność Prawa. Jezus nie usuwa Prawa, ale wypełnia poprzez uwydatnienie głębi i autentycznej myśli Bożej. Chrześcijanie mają być wierni takiemu Prawu. Jest to prawo – zgodnie z nauczaniem Kazanie na górze – pogłębione.
- Przyjęcie Prawa powinno najpierw dokonać się w sercu, by z jego głębi podejmować decyzje.
- Prawo Boże, pogłębione przez Chrystusa skoncentrowane jest na tym co istotne, na podwójnym przykazaniu miłości: Boga i bliźniego.
- Jest to prawo zradykalizowane. Istotne wymagania prawa, to jest przykazania miłości, sięgają swych najdalszych granic. Przykazanie miłości obejmować ma wszystkich, także wrogów i wyrażać się czynieniu dobra, tak, jak czyni to Ojciec Niebieski. Sprawiedliwość chrześcijan wiernych takiemu Prawu jest wówczas większa niż faryzeusz i uczonych w Piśmie. Pragnienie wypełnienia najmniejszego przekazania Prawa i uwzględniania najmniejszej litery oznacza, że wspólnota chrześcijańska żadną miarą nie chce zerwać swojej łączności z Izraelem. Chrystus Nowego Testamentu jest Chrystusem Starego Testamentu, Chrystusem Izraela. Wspólnota jest jednak w pełni świadoma, że jej celem jest wejście do królestwa, ogłoszonego przez Jezusa jako Mesjasza, i że rozumie sprawiedliwości doznało poprzez nauczanie Jezusa ważnej korekty. Uczniowie Jezusa zobowiązani są do większej sprawiedliwości.