Poniedziałek, 22 maja 2023 r.

Poniedziałek, 22 maja 2023 r.

1.czytanie (Dz 19, 1-8)

Uczniowie Jana Chrzciciela w Efezie przyjmują chrzest

Czytanie z Dziejów Apostolskich

Kiedy Apollos znajdował się w Koryncie, Paweł przeszedł okolice wyżej położone, przybył do Efezu i znalazł jakichś uczniów. Zapytał ich: «Czy otrzymaliście Ducha Świętego, gdy przyjęliście wiarę?» A oni do niego: «Nawet nie słyszeliśmy, że istnieje Duch Święty». «Jaki więc chrzest przyjęliście?» – zapytał. A oni odpowiedzieli: «Chrzest Janowy». «Jan udzielał chrztu nawrócenia, przemawiając do ludu, aby uwierzyli w Tego, który za nim idzie, to jest w Jezusa» – powiedział Paweł.

Gdy to usłyszeli, przyjęli chrzest w imię Pana Jezusa. A kiedy Paweł nałożył na nich ręce, Duch Święty zstąpił na nich. Mówili też językami i prorokowali. Wszystkich ich było około dwunastu mężczyzn.

Następnie wszedł do synagogi i odważnie przemawiał przez trzy miesiące, rozprawiając i przekonując o królestwie Bożym.

Komentarz

O czytaniu:

1. W trakcie trzeciej podróży misyjnej Paweł przybywa do Efezu i prowadzi tam działalność ewangelizacyjną. Spełnia obietnicę, którą złożył podczas drugiej podróży misyjnej, gdy dotarł do tego miasta. Obiecał, że jeśli taka będzie wola Boża przybędzie powtórnie (Dz 18,21).
2. Dwuletni pobyt w Efezie miał olbrzymie znaczenie dla szerzenia się chrześcijaństwa ze względu na położenie geograficzne miasta oraz jego liczne kontakty handlowe.
3. Po przyjeździe Paweł spotykał jakichś uczniów, którzy przyjęli chrzest Janowy. Nie słyszeli oni o Chrystusie, dlatego Paweł wyłożył im znaczenie działalności Jana Chrzciciela i wzywał do uwierzenia w Chrystusa, który umarł i zmartwychwstał. Gdy otrzymali chrzest, Duch Święty zstąpił na nich, jak na apostołów w Dniu Pięćdziesiątnicy.
4. To właśnie Duch Święty stanowi istotny element odróżniający chrzest w imię Jezusa od chrztu Janowego.
5. Konsekwencją chrztu w imię Jezusa Chrystusa jest nie tylko połączenie ochrzczonego z Panem, lecz także włączenie do wspólnoty wierzących, do Kościoła jako nowego Ludu Bożego, w którym Jezus ofiaruje zbawienie wszystkim ludziom.
6. Chrzest Janowy, kultowo-oczyszczające obmycie osób, sprawowane w celu pokutnym przez Jana Chrzciciela nad Jordanem stanowił przygotowanie do sakramentu chrztu. W Starym Testamencie w określonych okolicznościach (por. Wj 40,12; Kpł 8,6; 14,4-9; 15,18; 16,4.24) stosowano kultowo-oczyszczające ablucje (obmycie) osób lub rzeczy (por. Kpł 11,32.40; 15,5-33); w okresie proroków podkreślano, że dają one etyczną czystość wewnętrzną (por. Iz 1,16; Ez 36,25; Za 13,1). Judaizm przyjął niektóre z tych przepisów, nadając im cechę formalistyczną (por. Mk 7,1-5). Chrzest Janowy odgrywał znaczną rolę nie tylko w katechezie apostolskiej (szczególnie Dz 1,22; 10,37), ale też w zasadniczym schemacie Ewangelii, w których uważano go za punkt wyjścia publicznej działalności Jezusa (Mt 3,1-17; Mk 1,1-11 ; Łk 3,1-22; J 1,19 pośrednio). Mimo pokrewnego celu, jakim jest odpuszczenie grzechów, chrzest Janowy jest w Nowym Testamencie dokładnie odróżniany od chrztu chrześcijańskiego, który jedynie gwarantuje udział w Królestwie Bożym i stanowi drogę do otrzymania Ducha Świętego (Dz 19,1-6). Bardziej obrazowo przedstawiano tę różnicę w poszczególnych tekstach Nowego Testamentu (np. Mt 3,11; Mk 1,8; Łk 3,16; Dz 1,5; 11,16), uważających chrzest Janowy za chrzest wodą, natomiast chrzest Jezusa za chrzest Duchem Świętym [i ogniem]. Chrzest Janowy przyjęło wielu słuchaczy Jana Chrzciciela; niektórych z nich spotykali apostołowie w swej pracy w diasporze (czy należy do nich zaliczyć Apollosa, działającego później w Koryncie – nie jest jasne); Dz 18,25 i 19, 1-7 wymieniają mniej lub więcej zorganizowanych przedstawicieli joannitów zwanych uczniami Jana (Dz 19,1).

O Księdze:

1. Od II wieku po Chrystusie księga nosi nazwę Dzieje Apostolskie (dosł. Czyny Apostołów). Tytuł nie odzwierciedla jednak w sposób pełny zawartej w niej treści. Opowiada ona bowiem nie tyle historię apostołów, ile raczej opisuje ich świadectwo o Jezusie Zmartwychwstałym oraz życie pierwszych wspólnot chrześcijańskich, zrodzonych z tego świadectwa (Dz 1,8). Jeśli chodzi o apostołów, księga skupia się na Piotrze i Pawle.
2. Powszechnie uważa się, że Ewangelia według św. Łukasza i Dzieje Apostolskie stanowią dwie części jednego dzieła, których autorem jest Łukasz, chrześcijanin wywodzący się ze środowiska pogańskiego. Obie księgi są podobne pod względem języka, stylu i sposobu korzystania ze źródeł. Widoczny kunszt pisarski świadczy o tym, że Łukasz był człowiekiem wykształconym i biegle posługiwał się językiem greckim. Pisząc Dzieje Apostolskie, korzystał ze źródeł, jak również opierał się na własnym doświadczeniu. Sposób opowiadania i żywość opisu wskazują na to, że autor znał i dobrze pamiętał relacjonowane wydarzenia, sam bowiem był naocznym świadkiem wielu z nich.
3. Dzieło Łukasza wzorowane jest głównie na starożytnym pisarstwie historycznym. Przemówienia przytaczane w dziełach historycznych nie były wtedy stenogramami, lecz autorskimi syntezami i komentarzami do wydarzeń. Mowy, zajmujące około jednej trzeciej tekstu Dziejów Apostolskich, są więc podsumowaniem katechezy wczesnochrześcijańskiej. Zróżnicowano w nich nauczanie do Żydów i pogan.
4. Łukasz nie skupia się tylko na dokumentowaniu przeszłości, ale przez ukazanie faktów dokonuje swoistej obrony chrześcijaństwa przed fałszywymi zarzutami. Do tych treści dołącza także pouczenia, jak w codziennym życiu należy wypełniać Ewangelię. Swoje dzieło kieruje do chrześcijan nawróconych z pogaństwa i do ludzi, którzy jeszcze nie należą do wspólnoty Kościoła. Dzieje Apostolskie zostały napisane w latach 80-90 po Chr. najprawdopodobniej w Rzymie.
5. Zgodnie z treścią Dz 1,1-4, autor zgromadził różnorodny materiał i ułożył z niego jednolite opowiadanie. U podstaw kompozycji tego dzieła stoi zamysł Łukasza, by opisać proces rozszerzania się Ewangelii po całym świecie. Pisał on bowiem tę księgę w okresie dynamicznego rozwoju misji ewangelizacyjnej, prowadzonej przez starożytną wspólnotę chrześcijańską. Powstanie licznych wspólnot złożonych z nawróconych pogan utwierdziło go w przekonaniu, że głoszenie Ewangelii o zbawieniu przekroczyło granice judaizmu. Przedstawienie biografii apostołów, organizacji struktury kościelnej, historii Kościoła jako takiej czy roli Ducha Świętego w procesie ewangelizacji, nie było celem powstania tej księgi ani też jej istotą. Dla Łukasza kluczowym tematem jest rozszerzanie się Ewangelii z Jerozolimy na cały świat pogański.
6. Zapowiedziany w Pismach plan zbawczy obejmuje więc nie tylko Mękę, Śmierć i Zmartwychwstanie Jezusa, ale również głoszenie zbawienia poganom. Rozpoczyna się ono od Jerozolimy i stopniowo będzie się rozprzestrzeniać przez Judeę i Samarię aż po krańce ziemi. Nie należy jednak rozumieć tych kolejnych etapów wyłącznie w sensie geograficznym, gdyż dla Łukasza są one wyznacznikami jego teologii zbawienia. Wyrażenie aż po krańce ziemi (Dz 1,8) wskazuje nie tyle Rzym czy inne odległe regiony (jak u pisarzy greckich), lecz swoim znaczeniem obejmuje całą ludzkość.
7. Przedstawiając ideę powszechności zbawienia, Łukasz nie zadowalał się opisywaniem wydarzeń i okoliczności towarzyszących szerzeniu się Ewangelii wśród pogan, ale pragnął wykazać, że fakt ten jest wyrazem woli Bożej zapowiedzianej w Pismach i realizowanej mocą Ducha Świętego. Męka Jezusa, Jego Śmierć i Zmartwychwstanie, a także ewangelizacja pogan są więc wypełnieniem proroctw mesjańskich.
8. Łukasz znał tradycje mówiące o Piotrze. Dotarł do nich być może za pośrednictwem Marka w Rzymie lub w Antiochii. Miał również do dyspozycji przekazy mówiące o Pawle. Część materiału dotyczącego Pawła pochodzi prawdopodobnie od samego Łukasza, który mógł być naocznym świadkiem podróży apostoła (Dz 16,10-17; 20,5-15; 21,1-18; 27,1 – 28,16).
9. Wykorzystanie różnych źródeł i złączenie ich w jedno opowiadanie potwierdza, że Łukasz, pisząc Dzieje Apostolskie, miał określony zamysł teologiczny, o czym mówi w prologu do swego dwutomowego dzieła (Łk 1,1-4). Sygnalizowany tam temat słowa Bożego i jego sług w sposób zasadniczy zostaje rozwinięty właśnie w Dziejach Apostolskich. Teofil został pouczony nie tylko o wydarzeniach z ziemskiego życia Jezusa, ale również o tym, co miało miejsce po Jego Wniebowstąpieniu. Mimo odejścia do Ojca Chrystus nadal kontynuuje swoją misję na ziemi poprzez Kościół, który głosi Ewangelię wszystkim narodom (Dz 26,23).
10. Przez całą księgę przewija się także temat drogi. Podobnie jak w Ewangelii Jezus jest w podróży z Galilei do Jerozolimy (Łk 9,51), tak w Dziejach Apostolskich Kościół kontynuuje tę drogę, rozpoczynając ją właśnie od Jerozolimy.
11. Rozpoznając w kolejnych wydarzeniach realizację planu zbawienia, autor widzi to wszystko w kluczu teologicznym. Taki zamysł wynikał z sytuacji wspólnoty, do której Łukasz należał, złożonej głównie z chrześcijan pochodzenia pogańskiego. Jej członkowie, będąc świadkami szerzenia się Kościoła i rozdziału między nim a judaizmem, mogli stawiać pytanie o własne związki z Bożymi obietnicami zawartymi w Starym Testamencie. Z kolei chrześcijanie wywodzący się z judaizmu byli pod presją swoich rodaków, którzy chcieli wymóc na nich odejście od chrześcijaństwa. Potrzebowali więc utwierdzenia się w przekonaniu, że ich decyzja o pozostaniu we wspólnocie chrześcijan jest właściwa. Łukasz, biorąc te kwestie pod uwagę, ukazuje ciągłość między Izraelem a Jezusem, między Jezusem a Kościołem, między Starym a Nowym Przymierzem.

 

 

Psalm (Ps 68 (67), 2-3. 4 i 5ac. 6-7b. (R.: por. 33a))

Śpiewajcie Bogu, wszystkie ludy ziemi
Albo: Alleluja

Bóg wstaje i rozpraszają się Jego wrogowie, *
pierzchają przed Jego obliczem ci, którzy Go nienawidzą.
Jak dym przez wiatr rozwiany, †
jak wosk, co rozpływa się przy ogniu, *
tak giną przed Bogiem grzesznicy.

Śpiewajcie Bogu, wszystkie ludy ziemi 
Albo: Alleluja

A sprawiedliwi cieszą się i weselą przed Bogiem, *
i rozkoszują radością.
Śpiewajcie Bogu, grajcie Jego imieniu, *
bo Pan Mu na imię.

Śpiewajcie Bogu, wszystkie ludy ziemi 
Albo: Alleluja

Ojcem dla sierot i wdów opiekunem *
jest Bóg w swym świętym mieszkaniu.
Bóg dom gotuje dla opuszczonych, *
jeńców prowadzi ku lepszemu życiu.

Śpiewajcie Bogu, wszystkie ludy ziemi 
Albo: Alleluja

Komentarz

O dzisiejszym psalmie:

Ps 68,

Bóg zwycięskim Władcą

¹Dyrygentowi. Psalm Dawida. Pieśń.

²Bóg powstaje, a Jego wrogowie pierzchają, uciekają przed Jego obliczem nieprzyjaciele.

³Jak dym, który się rozwiewa na wietrze, jak wosk, który się rozpływa w ogniu, tak giną bezbożni przed Bogiem.

⁴A sprawiedliwi cieszą się, weselą przed Bogiem i rozkoszują radością.

⁵Śpiewajcie Bogu, grajcie Jego imieniu, równajcie drogę Temu, który przemierza stepy: „Pan” to Jego imię! Weselcie się w Jego obecności!

⁶Ojcem dla sierot, dla wdów opiekunem jest Bóg w swojej świętej siedzibie.

⁷Bóg daje mieszkanie samotnym. On uwięzionych prowadzi ku szczęściu, lecz buntownicy zostaną na jałowej ziemi.

⁸Boże, gdy wyruszałeś przed swym ludem, gdy przechodziłeś przez pustynię,

Sela

⁹ziemia drżała i niebiosa ociekały deszczem przed obliczem Boga ze Synaju, przed obliczem Boga Izraela.

¹⁰Szczodrze deszczem obdarzyłeś, Boże, i orzeźwiłeś swoje znękane dziedzictwo.

¹¹Twoje stworzenia będą tam mieszkać; w swej dobroci zatroszczyłeś się o ubogiego, Boże!

¹²Pan wypowiedział słowo do licznego zastępu głoszących dobrą nowinę.

¹³Zbrojni królowie uciekają w popłochu, a pani domu rozdziela łupy.

¹⁴Czy chcecie zasnąć wśród zagród? Skrzydła gołębie pokryte srebrem, a wszystkie pióra mienią się złotem.

¹⁵Gdy Wszechmocny rozproszył tam królów, jakby śnieg biały pokrył Góry Mroczne.

¹⁶Góry Baszanu to góry potężne, góry Baszanu mają wiele szczytów.

¹⁷Czemu zazdrośnie patrzycie, góry o wielu szczytach, na górę, gdzie Bóg zechciał zamieszkać, gdzie Pan mieszka na wieki?

¹⁸Rydwanów Bożych niezliczone krocie, oto Pan przybywa z Synaju do świątyni.

¹⁹Wstąpiłeś na wysokości, wziąłeś do niewoli jeńców, przyjąłeś w darze ludzi. Nawet buntownicy mogą tam mieszkać, Panie Boże.

²⁰Każdego dnia niech będzie Pan błogosławiony. Niech nam Bóg udzieli zbawienia!

Sela

²¹Bóg nasz jest Bogiem, który wyzwala; do Pana Boga należą bramy śmierci.

²²Bóg roztrzaska głowy swoich wrogów, włochate czaszki tych, co trwają w grzechu.

²³Rzekł Pan: „Spędzę ich z Baszanu, sprowadzę ku morskiej głębinie.

²⁴Niech twoja stopa we krwi brodzi, a twoje psy rozszarpią twych wrogów”.

²⁵Oto widać Twoje wejście, Boże, wejście mego Boga i Króla do świątyni.

²⁶Z przodu idą śpiewacy, a z tyłu grający, w środku dziewczęta z bębenkami.

²⁷Na zgromadzeniach wysławiajcie Boga, Pana – gdzie zbiera się Izrael.

²⁸Idzie przed nimi Beniamin, najmłodszy; książęta Judy ze swymi hufcami; książęta Zabulona, książęta Neftalego.

²⁹Boże, okaż swą potęgę! Umocnij, Boże, to, czegoś dla nas dokonał!

³⁰Ze względu na Twą świątynię w Jeruzalem niech królowie złożą Ci dary!

³¹Skarć dzikie bestie w zaroślach, stado byków z cielcami narodów. Rozprosz ludy, które pragną wojen! Z Patros przybędą doświadczeni jak srebro,

³²z Egiptu przybędą posłowie, Kusz wzniesie swe ręce ku Bogu.

³³Królestwa ziemi, śpiewajcie Bogu, grajcie Panu naszemu,

Sela

³⁴Temu, który przemierza odwieczne niebiosa! Oto wydaje swój głos, potężne wołanie:

³⁵„Uznajcie potęgę Boga!”. Jego wspaniałość nad Izraelem, a Jego potęga sięga obłoków.

³⁶Przedziwny jest Bóg w swej świątyni. Bóg Izraela udziela mocy i siły ludowi. Niech będzie Bóg błogosławiony!

 

1. Cały Psalm 68. ukazuje etapy historii zbawienia Izraela, ale także otwiera się ku perspektywie zbawienia wszystkich ludzi i całego świata. Początek psalmu przedstawia Boga jadącego przez pustynię; część środkowa mówi o Jego tajemniczej obecności na Synaju w otoczeniu rydwanów; wreszcie w zakończeniu Bóg wszechświata przemierza sfery niebieskie. Tym trzem etapom „podróży” Boga przez wszechświat odpowiadają trzy fazy historii zbawienia: przeszłość (Synaj), teraźniejszość (Syjon) i przyszłość (zjednoczenie świata pod władzą Boga). W lekturze chrześcijańskiej łatwo dostrzec tu tajemnicę paschalną Chrystusa. Już w sensie dosłownym psalm ukazuje stopniowe pogłębienie tematu świętej góry: Synaj, miejsce objawienia Boga Izraela, musi ustąpić przed niewielkim Syjonem, gdzie stanie świątynia jerozolimska. Jeszcze pokorniejszą górą jest Golgota, małe wzniesienie poza murami miasta, miejsce egzekucji Chrystusa, które przemieni się w centrum świata.

 

O księdze:

1. Psałterz charakteryzuje się bogactwem gatunków literackich. Przyjmując je za kryterium podziału, można wyróżnić kilka grup utworów: 1) hymny – uroczyste pieśni pochwalne ku czci Boga (np. Ps 8; 19; 29; 100; 111; 148 – 150), które mogą wyrażać podziw nad dziełem stwórczym Boga (np. Ps 104) i nad Jego działaniem w historii (np. Ps 105). 2) lamentacje – liczne skargi i prośby o pomoc udręczonemu psalmiście, mogą być zbiorowe i indywidualne (np. Ps 3; 5; 13; 22; 44). Wśród lamentacji występują psalmy ufności (np. Ps 4; 11; 16; 62; 121), psalmy dziękczynne jednostki (np. Ps 30; 34; 92, 103) i wspólnoty (np. Ps 66; 117; 124) oraz kolekcja siedmiu psalmów pokutnych (Ps 6; 32; 38; 51; 102; 130; 143). 3) psalmy królewskie, które sławią królowanie Boga (np. Ps 47; 93 – 99), przejawiające się także w rządach dynastii Dawida (np. Ps 2; 18; 21; 45; 89; 110; 132). 4) pieśni Syjonu – modlitwy, które odgrywały szczególną rolę w liturgii świątynnej (Ps 15; 24; 46; 48; 76; 84; 87; 122; 134). Do nich należą też psalmy pielgrzymkowe (np. Ps 122; 126), sławiące świętą Jerozolimę i wyrażające radość ze spotkania z Bogiem w Jego ziemskiej świątyni. 5) pieśni liturgiczne, śpiewane podczas wieczerzy paschalnej i wielkich świąt Izraela. Szczególnie ważny jest tu zbiór hymnów: Hallelu (Ps 113 – 118) i Wielkiego Hallelu (Ps 136). Na ich prorocki charakter wskazał Chrystus, modląc się nimi w ostatnich godzinach ziemskiego życia (np. Mt 26,30). 6) psalmy dydaktyczne, które zawierają pouczenia o wartości prawa Bożego (Ps 25; 34; 111; 119), o sprawiedliwości i dobroci Boga (np. Ps 78; 145), rozważają problem odpłaty za dobre i złe uczynki (np. Ps 37; 49; 73; 112). 7) psalmy mesjańskie, które wprost wyrażają oczekiwanie na Pomazańca Pańskiego (np. Ps 2; 110). Tęsknota za Chrystusem, tj. Mesjaszem, obecna jest także w psalmach królewskich i pieśniach Syjonu. W każdym niemal psalmie można wyróżnić różne gatunki literackie, które nie pozwalają zaklasyfikować ich wyłącznie do jednej grupy.
2. Psalmy są utworami poetyckimi. Autorzy zastosowali w nich liczne środki stylistyczne. Najbardziej charakterystycznym elementem poetyki hebrajskiej był paralelizm członów, czyli stychów wersetu. Polegał on na tym, że najczęściej daną myśl poeta zawarł w dwóch następujących po sobie stychach, które tworzyły najmniejszą jednostkę literacką utworu. Z innych środków należy wymienić rym i rytm. Niekiedy psalmiści komponowali swoje dzieła w formie akrostychów, czyli utworów alfabetycznych (Ps 25; 34; 37; 111; 112; 119; 145). Wersety czy strofy psalmu rozpoczynały się wtedy od kolejnych liter alfabetu hebrajskiego.
3. Pomimo tak wielkiej różnorodności, będącej wyrazem rozwoju duchowego Izraela, „Psałterz” stanowi jedną zwartą księgę. Myśl przewodnia całego zbioru została zawarta we wprowadzeniu (Ps 1 – 2). Człowiek ma do wyboru dwie drogi życiowe: drogę posłuszeństwa Bożemu Prawu, która prowadzi do szczęścia, oraz drogę buntu, wiodącą do zagłady. Cała historia świata jest wypadkową tego podstawowego wyboru. Psalmista często posługuje się pojęciem „bezbożny” (Ps 1,3-4), które może oznaczać wrogie narody albo człowieka, który sprowadza sprawiedliwych z właściwej drogi. Może nim być nawet nieprzyjaciel wewnętrzny – zło ukryte w sercu ludzkim. Obrazy wojenne, tak często pojawiające się w psalmach, można więc tłumaczyć jako ilustracje walki duchowej.
4. Łatwo dostrzec w psalmach rozwój idei szczęścia. Z początku pojmuje się je materialnie jako spokojne życie, posiadanie ziemi, bogactwo, rodzinę, która zapewnia przyszłość. Stopniowo jednak człowiek odkrywa, że prawdziwe szczęście kryje się głębiej. Wypełnianie Prawa prowadzi go do odkrycia wartości nieprzemijalnych. Pociąga to za sobą przemianę relacji z bliźnimi. Pragnienie zemsty na wrogach ustępuje miejsca oczekiwaniu na ich nawrócenie. Podobnie ewoluuje rozumienie nagrody za sprawiedliwe życie i kary za popełnione zło. Początkowo psalmista, który widzi ziemskie powodzenie grzeszników, głośno krzyczy o swej niewinności i domaga się za nią odpłaty. Z czasem jednak uświadamia sobie własną grzeszność i przynależność do grzesznego ludu i pozostawia Bogu wymierzenie wszystkim sprawiedliwości.
5. Grecki przekład Biblii, „Septuaginta” (LXX), powstały w egipskiej Aleksandrii już w II w. przed Chr., pogłębia historyczną lekturę „Psałterza”, interpretując go jako proroctwo. W ślad za tą żydowską tradycją, Kościół dostrzega w psalmach zapowiedź tajemnicy Chrystusa i doskonałej wspólnoty czasów ostatecznych. Stąd nasza lektura odwołuje się nie tylko do sensu wyrazowego (dosłownego, historycznego) psalmów, ale szuka także wypełnienia ich treści w Chrystusie i w Kościele.

 

 

Ewangelia (J 16, 29-33)

Odwagi, Ja zwyciężyłem świat

Słowa Ewangelii według Świętego Jana

Uczniowie rzekli do Jezusa: «Oto teraz mówisz otwarcie i nie opowiadasz żadnej przypowieści. Teraz wiemy, że wszystko wiesz i nie potrzeba, aby Cię kto pytał. Dlatego wierzymy, że od Boga wyszedłeś».

Odpowiedział im Jezus: «Teraz wierzycie? Oto nadchodzi godzina, a nawet już nadeszła, że się rozproszycie – każdy w swoją stronę, a Mnie zostawicie samego. Ale Ja nie jestem sam, bo Ojciec jest ze Mną.

To wam powiedziałem, abyście pokój we Mnie mieli. Na świecie doznacie ucisku, ale odwagi! Ja zwyciężyłem świat».

Komentarz

O czytaniu:

1. Dzisiejszy fragment jest skierowany do wspólnoty, którą trzeba przygotować na doświadczenia związane z prześladowaniami. Ucisk ten nie będzie trwał ciągle. Zmieni się on w radość ostatecznego zwycięstwa. Wspólnota uczniów jest przedstawiona w bardzo korzystnym świetle: wierzą oni Jezusowi i kochają Go. Dlatego Jezus może nauczać ich wprost, nie posługując się już przypowieściami. Nawet zapowiedź opuszczenia Jezusa przez uczniów nie ma tu tak negatywnego wydźwięku. U innych ewangelistów, którzy także o tym mówią (Mt 26,31; Mk 14,27), zapowiedź ta opiera się na przepowiedni proroka Zachariasza (Za 13,7). U Jana nie ma nawiązania do Zachariasza, jest natomiast deklaracja, której nie ma w innych Ewangeliach, że Ojciec nie opuszcza Syna. Jest ona odpowiedzią na przytoczony przez Mateusza i Marka cytat z Ps 22,2, mówiący o opuszczeniu Jezusa przez Boga (Mt 27,46; Mk 15,34). W J 16 także Męka Jezusa jest więc ukazana w jaśniejszych barwach niż w pozostałych Ewangeliach. Trudno się temu dziwić, bowiem napisana została prawie trzydzieści lat później, kiedy doświadczenie chrześcijan nadało innego wymiaru historii Jezusa.
2. Choć uczniowie w rozmowie z Jezusem przyznają mu moc, która przekracza ludzkie możliwości, to jednak Jezus z realizmem ocenia ich postawę. Zapowiada, że w Jego godzinie uczniowie rozproszą się, pozostawiając swego Nauczyciela samego (J 16, 32). Ten tekst Ewangelii ukazuje, jak wielka będzie w tej sytuacji rola Ducha Świętego, który zatrwożonych i zrozpaczonych uczniów zamieni w pełnych odwagi i oddania świadków Jezusa. Dopiero obecność Ducha Prawdy pozwoli im na nowo zrozumieć naukę Jezusa i głęboko przeżywać ją w swoim sercu. To, co teraz wydaje się im znakiem i przypowieścią, w świetle tajemnicy paschalnej stanie się czymś oczywistym i jasnym. Przed męką Jezusa wiara uczniów jest jeszcze słaba i wymaga umocnienia. Jezus jest tego świadomy, dlatego zapowiada Parakleta, który po Jego odejściu do Ojca przyjdzie uczniom z pomocą i będzie ich umacniał.
3. Droga Jezusa do Ojca wiedzie przez krzyż, na którym Jezus objawi pełnię Bożej miłości i ostatecznie zwycięży zło. Przez swoją mękę wejdzie On do chwały zmartwychwstania, aby zasiąść po prawicy Ojca. Dopiero misterium paschalne pozwoli uczniom otwartym na moc Ducha Świętego wejść w głębię wiary i rozpoznać tajemnicę Słowa, które z miłości do człowieka przyjęło ludzką naturę. W blasku krzyża uczniowie otworzą się na miłość Ojca w miłości Syna. Wtedy dojdą do pełni prawdy i staną się wiernymi świadkami Pana – aż po męczeńską śmierć. Jezus zapowiada uczniom tę sytuację, aby nie lękali się i otwierali się na Jego pokój: To wam powiedziałem, abyście pokój we Mnie mieli (J 16, 33a). Jezus w obliczu prześladowań i ucisku nawołuje uczniów do odwagi, gdyż droga z Nim jest zawsze drogą zwycięstwa prowadzącą do chwały: Na świecie doznacie ucisku, ale miejcie odwagę: Jam zwyciężył świat (J 16, 33b). W Jego zwycięstwie nad światem jest też zawarte zwycięstwo Jego uczniów posłanych, aby głosić prawdę i miłość.
4. Choć my już otrzymaliśmy Ducha Świętego, to jednak wciąż jak pierwsi uczniowie Jezusa powinniśmy dojrzewać w naszej wierze. Wciąż powinniśmy się otwierać na Boga pragnącego wejść do naszych serc, aby je umacniać i przemieniać: Oto stoję u drzwi i kołaczę: jeśli kto posłyszy mój głos i drzwi otworzy, wejdę do nie-go i będę z nim wieczerzał, a on ze Mną (Ap 3, 20). Przez próby i doświadczenia naszego życia możemy wejść w głębię tajemnicy Boga i odkryć pełnię Jego miłości w naszym życiu. Tak bardzo potrzeba, abyśmy podejmowali trud walki z obojętnością i lękiem przed wszelkimi przeciwnościami. Trudne sytuacje życiowe są dla nas wyzwaniem do głębszego wchodzenia w krzyż Chrystusa i do pełnego zwycięstwa w Nim w blasku zmartwychwstania.

O księdze:

1. Kościelna tradycja, sięgająca końca II w., stwierdza, że autorem czwartej Ewangelii jest św. Jan Apostoł. Przyjmuje się, że powstała ona około 90 r.
2. Ewangelia według św. Jana jest relacją o Jezusie Chrystusie, napisaną z wielkim talentem literackim i teologiczną głębią. Znacznie odbiega ona od Ewangelii synoptycznych napisanych przez Mateusza, Marka i Łukasza. Ma inny styl, ponieważ posługuje się często wypowiedziami dialogowymi, rozbudowanymi opowiadaniami, ironią i nieporozumieniem. Nadaje to Ewangelii specyficzny rytm, wolniejszy niż w posługujących się krótkimi opowiadaniami Ewangeliach synoptycznych. Brak natomiast w niej przypowieści, formy bardzo charakterystycznej dla trzech poprzednich Ewangelii.
3. Można jednak wskazać w czwartej Ewangelii na punkty zbieżne z opowieściami innych ewangelistów. Wszyscy czterej ewangeliści piszą o świadectwie Jana Chrzciciela (J 1,26; por. Mt 3,11; Mk 1,7-8; Łk 3,16); chrzcie Jezusa (J 1,29-34; por. Mt 3,13-17; Mk 1,9-11; Łk 3,21n); oczyszczeniu świątyni (J 2,14-22; por. Mt 21,12n; Mk 11,15-17; Łk 19,45n); rozmnożeniu chlebów (J 6,1-15, por. Mt 14,13-21; Mk 6,34-44; Łk 9,12-17); wjeździe do Jerozolimy (J 12,12-19; por. Mt 21,1-10.14-16; Mk 11,1-11; Łk 19,29-44). Wiele wspólnych elementów występuje w opowieści o Męce i Zmartwychwstaniu Jezusa.
4. Ewangelia dzieli się na dwie zasadnicze części: 1) opowiadanie o objawieniu się Jezusa Żydom poprzez znaki (J 1,19 – 12,50); 2) nauczanie skierowane do uczniów (J 13,1 – 20,31). Księgę rozpoczyna prolog (J 1,1-18), a rozdz. 21 jest dodanym do opowiadania epilogiem. Pierwsza część dzieli się na dwa etapy. Najpierw Jezus często zmienia miejsce pobytu (Galilea – Jerozolima). Etap ten kończy się mową o chlebie życia i opisem następujących po niej wydarzeń (J 1,19 – 7,9). Czas Jezusa jeszcze się nie wypełnił, dlatego Jego objawienie nie budzi sprzeciwów. Drugi etap pierwszej części (J 7,10 – 12,50) rozgrywa się w Jerozolimie i jej najbliższych okolicach (Betania). Naznaczony jest zaostrzającym się konfliktem między Jezusem a przywódcami religijnymi z Jerozolimy. Część ta dzieli się na czas nauczania (J 7,10 – 10,42) oraz bezpośredniego przygotowania do dramatycznych wydarzeń ostatniej Paschy Jezusa w Jerozolimie (J 11,1 – 12,50). Pierwsza część Ewangelii relacjonuje wydarzenia rozgrywające się w ciągu ponad dwóch lat, co można wywnioskować z aluzji do święta Paschy (J 2,13). Druga część Ewangelii (J 13,1 – 20,31) jest relacją obejmującą bardzo krótki okres: od dnia, w którym Jezus spożył Ostatnią Wieczerzę z uczniami, do dnia po szabacie, gdy Jezus Zmartwychwstał. Wydarzenia podczas Ostatniej Wieczerzy (J 13,1 – 14,31) oraz obszerna mowa Jezusa (J 15,1 – 17,26) poprzedzają opis Męki (J 18,1 – 19,42) i Zmartwychwstania Jezusa (J 20,1-31).
5. Czwarta Ewangelia jest skupiona na problemie, który miał zasadnicze znaczenie w misji Jezusa: Bóg z miłości do świata dokonuje zbawienia, którego Syn Boży – Słowo Boga jest jednocześnie głosicielem i wykonawcą (J 3,16). Przedwieczne Słowo Boże w Jezusie objawiło się światu. Wielu ludzi uwierzyło w Bóstwo Jezusa i przyjęło Jego posłannictwo, ale częściej spotykał się On z niezrozumieniem, a nawet z wrogością. Jezus w Ewangelii według św. Jana jest przede wszystkim ukazany jako Syn Boży (J 20,31). Godność Jezusa już na początku Jego publicznej działalności została rozpoznana przez Jana Chrzciciela (J 1,34) i Natanaela (J 1,49). Sam Jezus użył tego określenia wobec siebie dopiero pod koniec swojego posługiwania wśród ludzi (J 10,36). Ogłoszenie wprost tej prawdy stało się powodem skazania i śmierci Jezusa (J 19,7). Śmierć na krzyżu stała się jednocześnie Jego wywyższeniem (J 3,14; 8,12; 12,32.34). Jezus przyniósł ludziom wierzącym w Niego (J 3,15.36; 6,40) i w Tego, który Go posłał (J 5,24), nadzieję życia wiecznego. Woda (J 4,14) i pokarm (J 6,27), pochodzące od Jezusa, dają życie wieczne, ale źródłem życia jest On sam (J 11,25). Jezus jest także światłem (J 8,12; 12,46), które sprawia, że rozpraszają się ciemności zła i grzechu.