Wtorek, 6 grudnia 2022 r.

Wtorek, 6 grudnia 2022 r.

1.czytanie (Iz 40, 1-11)

Pan pocieszy swój lud

Czytanie z Księgi proroka Izajasza

«Pocieszajcie, pocieszajcie mój lud!» – mówi wasz Bóg.

«Przemawiajcie do serca Jeruzalem i wołajcie do niego, że czas jego służby się skończył, że nieprawość jego odpokutowana, bo odebrało z ręki Pana karę w dwójnasób za wszystkie swe grzechy».

Głos się rozlega: «Drogę Panu przygotujcie na pustyni, wyrównajcie na pustkowiu gościniec dla naszego Boga! Niech się podniosą wszystkie doliny, a wszystkie góry i pagórki obniżą; równiną niechaj się staną urwiska, a strome zbocza niziną. Wtedy się chwała Pańska objawi, razem ją każdy człowiek zobaczy, bo usta Pańskie to powiedziały».

Głos się odzywa: «Wołaj!» – i rzekłem: «Co mam wołać?» – «Wszelkie ciało jest jak trawa, a cały wdzięk jego – jak polnego kwiatu. Trawa usycha, więdnie kwiat, gdy na nie wiatr Pana powieje. Prawdziwie, trawą jest naród. Trawa usycha, więdnie kwiat, lecz słowo Boga naszego trwa na wieki».

Wstąp na wysoką górę, zwiastunko dobrej nowiny na Syjonie! Podnieś mocno twój głos, zwiastunko dobrej nowiny w Jeruzalem! Podnieś głos, nie bój się! Powiedz miastom judzkim: «Oto wasz Bóg! Oto Pan Bóg przychodzi z mocą i ramię Jego dzierży władzę. Oto Jego nagroda z Nim idzie i przed Nim Jego zapłata. Podobnie jak pasterz pasie on swą trzodę, gromadzi ją swoim ramieniem, jagnięta nosi na swej piersi, owce karmiące prowadzi łagodnie».

Komentarz

O Księdze:

1. Imię „Izajasz” znaczy „Zbawieniem jest Jahwe [Pan]” i w znacznej mierze odzwierciedla program działania tego proroka. Swoje posłannictwo pełnił on w burzliwym czasie wojen spowodowanych wzrostem militarnej potęgi Asyrii. Izajasz rozpoczął działalność ok. 740 r. przed Chr. (Iz 6,1) i kontynuował ją co najmniej do 701 r. przed Chr., kiedy Jerozolima została w zaskakujący sposób uratowana od zniszczenia (Iz 37). Według starożytnej tradycji żydowskiej Izajasz poniósł męczeńską śmierć przez przepiłowanie w czasie panowania króla Manassesa (696-642 przed Chr.). Do tej tradycji nawiązuje List do Hebrajczyków (Hbr 11,37).
2. Chociaż wydarzenia wielokrotnie potwierdzały słuszność przewidywań i rad Izajasza, to za życia proroka jego nauczanie nie zostało powszechnie przyjęte (np. Iz 6,9-11; 30,8-11). Proroctwa Izajasza były przechowywane jedynie przez małe grupy jego uczniów (Iz 8,16-20). Dopiero dwieście lat później, podczas wygnania do Babilonii (586 r. przed Chr.), jego przesłanie zostało na nowo odkryte, ponieważ przekonująco objaśniało historię Izraelitów, a zarazem ożywiało nadzieje na przyszłość.
3. Księga Izajasza składa się z trzech części: 1) Księga sądu nad Judą i Izraelem, zawierająca mowy samego Izajasza (Iz 1 – 39); 2) Księga Pocieszenia, napisana w czasie wygnania babilońskiego (Iz 40 – 55); 3) Księga Tryumfu, napisano po powrocie z niewoli babilońskiej. Redaktorzy Księgi Izajasza zebrali istniejące wypowiedzi prorockie i połączyli je w całość.
4. Księgę odczytujemy jako medytację nad Bożą wiernością i sprawiedliwością objawioną w historii Izraela. Treść księgi stanowi także wezwanie do przemiany własnego życia i postępowania zgodnego z wolą Bożą, aby osiągnąć obiecane zbawienie.
5. Pierwsza część księgi (Iz 1 – 39), zwana czasami księgą Protoizajasza (z greckiego „pierwszego Izajasza”), zawiera przede wszystkim wypowiedzi proroka, skierowane do mieszkańców królestwa Judy. U podstaw nauczania proroka znajdowało się doświadczenie świętości Boga, rozumianej nie tylko jako Jego absolutna wyższość ponad wszelką inną rzeczywistość, lecz także jako doskonałość moralna, która nie toleruje grzechu i zła. Izajasz okazał się również gotów do działania na rzecz zbliżenia Izraelitów do Boga i uznania Jego obecności wśród nich. Nauczanie proroka poświęcone było przede wszystkim problemom sprawiedliwości społecznej. Izajasz poddawał krytyce nadmierne bogacenie się wąskiej grupy społeczeństwa; podkreślał, że braku solidarności nie można pogodzić z wiarą Izraela (Iz 1,10-17.21-23; 5,8-25). Sprawiedliwość, której domaga się Bóg, wymaga bowiem poszanowania praw ludzi ubogich i takiego organizowania życia społecznego, aby najsłabsi zostali otoczeni niezbędną troską (Iz 10,1n). Wojna syro-efraimska (734-732 przed Chr.) i coraz mocniejszy napór zaborczej Asyrii przesunął potem punkt ciężkości nauczania Izajasza na kwestie polityczne. Wobec różnorodnych zagrożeń Izajasz przypominał Boże obietnice dane Dawidowi i Jerozolimie. W tej części na uwagę zasługuje tzw. Księga Emmanuela (Iz 6 – 12). Jej wstęp stanowi opowiadanie o powołaniu Izajasza (Iz 6), zakończenie zaś poetycka pieśń zbawionych (Iz 12). Trzonem zbioru są trzy zapowiedzi królewskiego Mesjasza, który nosi imię Emmanuel (Iz 7; 8; 11). Radosne zapowiedzi Emmanuela podtrzymują nadzieję i pozwalają wierzyć, że ostatnim słowem Boga do Izraela i ludzkości będzie zbawienie.
6. Część druga księgi (Iz 40 – 55), zwana Księgą Pocieszenia, napisana została w połowie VI w. przed Chr., podczas wygnania babilońskiego. Jej autorem jest nieznany prorok, umownie nazywany Deuteroizajaszem (z greckiego „drugim Izajaszem”). W swoim nauczaniu wyciągał on wnioski z wiary, że jest tylko jeden Bóg i że On sam stworzył całą rzeczywistość świata. Według tego proroka, doświadczenie Izraela, który utracił swoją niezależność państwową i został wygnany do Babilonii, należy zrozumieć w świetle objawienia przekazanego w poprzednich wiekach przez proroków oraz w perspektywie pragnienia Boga, aby obdarzyć świat zbawieniem i sprawiedliwością. Prorok interpretował więc najpierw aktualne wydarzenia, ukazując perskiego władcę Cyrusa jako sługę Boga niosącego wybawienie (Iz 41,1-5; 45,1-8; 48,12-15), aby następnie przedstawić obraz idealnego sługi Pana, który obdarzy świat wiecznym zbawieniem przez ofiarę z własnego życia (Iz 45,17; 51,6-8; 53,8-10). W drugiej części Księgi Izajasza ważne miejsce zajmują cztery utwory liryczne, które stanowią swoistą jedność, zwane Pieśniami o słudze Pana: Iz 42,1-4 (5-9); 49,1-4.5c (5ab.6.8.9a); 50,4-9 (10n); 52,13–53,12. Z literackiego punktu widzenia tworzą one rodzaj dramatu, osiągającego punkt kulminacyjny w śmierci i uwielbieniu sługi. Jezus Chrystus i autorzy Nowego Testamentu często odwoływali się do tych proroctw, wskazując na ich wypełnienie w misji i odkupieńczej śmierci Jezusa.
7. Trzecia część (Iz 56 – 66), zwana Księgą Tryumfu, jest określana jako księga Tritoizajasza (z greckiego „trzeciego Izajasza). Zebrano w niej wypowiedzi różnych proroków z czasu po powrocie z wygnania. Prorocy ci wyjaśniają i aktualizują przesłanie swoich poprzedników. Rozwijają ich nauczanie na temat miłości Boga i Jego pragnienia, aby zbawić cały świat, oraz podkreślają potrzebę przestrzegania prawa i sprawiedliwości (Iz 56,1).
8. Księga Izajasza jest niezwykle często cytowana w Nowym Testamencie, gdzie niektóre jej wypowiedzi zostały odniesione bezpośrednio do osoby Jezusa Chrystusa (np. Mt 12,17-21; J 1,29). Także samo pojęcie Ewangelii jako dobrej nowiny o zbawieniu ma źródło w tej właśnie księdze (Iz 40,9; 52,7). W Księdze Izajasza pojawia się też wiele innych tematów, które zostały rozwinięte w Nowym Testamencie, jak na przykład obraz Boga jako Ojca pełnego miłości, rola Bożego ducha, odnowienie ludu Bożego i poszerzenie go o przedstawicieli wszystkich narodów. Dlatego prorok Izajasz nazywany jest „Ewangelistą Starego Testamentu”.

O czytaniu:

9. Dzisiejszy fragment stanowi początek Drugiej Księgi Proroka Izajasza (patrz wyżej nr 6.), Napisał ją prorok z okresu niewoli, zwany Deutero-Izajaszem (Drugim – Izajaszem).
10. Prolog Deutero-Izajasza rozświetla jak błyskawica położenie ludu Bożego i podstawy jego nadziei. Nie jakieś polityczne układy potęg, ale słowo Boże upoważnia herolda do mówienia. Jego zaś słowo ma być uznane za prawdziwe. Nie potwierdza go żaden cud: lud przez swoje doświadczenie historyczne i przez obietnicę Bożą jest przygotowany, aby usłyszeć i rozpoznać w prorockich słowach głos Boga. Byłby jednak w błędzie ten, kto chciałby w słowach proroka zobaczyć pełny i dokładny obraz przyszłości Izraela. Jemu nie chodzi w pierwszym rzędzie o narodowe nadzieje, lecz o wspólnotę ludzi z Bogiem.
11. Końcowy akord prologu do II części Księgi Izajasza wraca do pocieszającego tonu wezwania początkowego. Bóg wybawiciel przyjmuje rolę pasterza swego ludu. Owczarnia składa się z owiec cichych i słabych, które Bóg traktuje jako swoją wybraną własność i na którą spogląda bardzo indywidualnie. Nie tylko zapewnia jej pożywienie, ale też szuka i zbiera odchodzące czy zagubione, obdarowuje swoją najintymniejszą bliskością i delikatnością, najmniejsze i najsłabsze niesie na swoim sercu. Nie okazuje wobec słabych i błądzących najmniejszego zniecierpliwienia czy gniewu, lecz tylko troskę i miłość. Oczywiście owce, które doświadczają takiej opieki, są absolutnie bezpieczne, co gwarantuje Jego potężne ramię. Ta Jego bliskość i oddanie są dla nich źródłem szczęścia i radości.
12. Liturgia chrześcijańska Adwentu i Bożego Narodzenia rozbrzmiewa radością słów Izajasza: Pocieszcie, pocieszcie mój lud! Tak właśnie jak w Iz 40, z narodzeniem Jezusa świta nowy dzień dla ludzkości. Jezus nie pojawia się niespodziewanie, ani z próżni, ani w wyniku historycznego rozwoju. On przychodzi jako przygotowany przez dawne rzeczy. Zatem nasza radość jest pewnym przedłużeniem radości Izraela. Ewangelista Łukasz dobrze to ujmuje, kiedy ukazuje wierzących w łonie Izraela, napełnionych Duchem Świętym, jako tych, którzy pierwsi dają świadectwo o przychodzącym Janie i Jezusie Chrystusie. Ich radość jest jakby spowodowana czymś zupełnie nowym, przewyższającym wszelkie wyobrażenie, a jednak jest czymś, co od dawna było upragnione i oczekiwane: „Błogosławiony niech będzie Pan Bóg Izraela, że nawiedził lud swój i odkupił” (Łk 1, 68). Pociecha przychodzi dla tych, którzy są przygotowani, którzy oczekują, których grzechy Bóg odpuścił w Chrystusie.
13. Tajemniczy głos niebieski wzywa do przygotowania drogi na pustyni. Ma to być droga dla Pana, który powróci do swego ludu i swojej ziemi i przyprowadzi wygnańców, których grzechy zostały odpokutowane. Ale już od starożytności wyrażenie na pustyni wiązano z rozlegającym się głosem Bożym. Nowy Testament, pokazał Jana Chrzciciela, poprzednika Jezusa Chrystusa, jako glos rozlegający się na pustyni i wzywający Izraela do pokuty (Mk 1, 2; por. Mt 3, 3; Łk 3, 4-6). Jan jest ważny, ale ponieważ jest tylko poprzednikiem, akcent spoczywa na tym, kogo i co on „poprzedza”. Przez odwołanie do Iz 40, 3 Marek identyfikuje Jezusa nie z prorokiem i nie z postacią mesjańską, ale z osobistą obecnością Boga, przychodzącego, aby dokonać nowego wyjścia, uwolnienia Izraela.
14. Na pustkowiu Jezus przez czterdzieści dni przygotowywał się do swej publicznej działalności, a w swej rozprawie z Szatanem posłużył się jako orężem „wszelkim słowem, które z ust Bożych pochodzi”. W pierwszych wiekach chrześcijaństwa całe rzesze pustelników uchodziły na Pustynię Synajską czy Syryjską, by w tych surowych warunkach żyć modlitwą i wsłuchiwać się w słowa Boże. Izajasz z VIII wieku przed Chrystusem pokazał nam, jak współcześni mu Izraelici, mieszkańcy Jerozolimy i Samarii, pławili się w zbytkach, pijaństwie i uciechach. Zapowiadał im, że to wszystko szybko zwiędnie, tak jak zwiędną wieńce biesiadne na głowach ucztujących. Gdy pod ciosami Asyryjczyków i potem Babilończyków runęła cała chwała obydwu królestw, a ich mieszkańcy zostali zesłani na długie i siermiężne wygnanie, cały świat dla nich stał się pustynią. Umilkły pieśni i ustały zabawy. W tej sytuacji naród powoli zrozumiał, że źle postępował ze swoim Bogiem. Temu właśnie narodowi upoważniony przez Boga prorok głosi orędzie pociechy i wybawienia. Kiedy Pan Jezus przyszedł nad Jordan i przyjął chrzest z rąk tego, który się nazywał Głosem (Najwyższego), to nastąpiła teofania jeszcze większa od tej głoszonej przez Deutero-Izajasza: „I rozległ się Głos z nieba: Ten jest mój Syn umiłowany, w którym mam upodobanie” (Mk 1, 11; por. Iz 42, 1).
15. Tekst Deutero-Izajasza nie przestaje mówić i dzisiaj. Liturgiczny adwent przywołuje drugi adwent. Wszystkie teofanie Starego i Nowego Testamentu powinny nas przygotować i podprowadzić do tej finalnej teofanii, kiedy Syn Człowieczy przyjdzie w chwale ze wszystkimi swymi aniołami i zasiądzie na tronie swej chwały, kiedy wezwie przed swe oblicze wszystkie narody i zaprosi wybranych do wiecznego królestwa (Mt 25, 31-32). Deutero-Izajasz wzywa nas, byśmy złożyli całą naszą nadzieję w drugim przyjściu Jezusa jako Króla i Odkupiciela. Dla dzisiejszego świata z jego polityką i zagrożeniami nadzieja spoczywa tylko w Bogu i Jego Słowie.

 

 

Psalm (Ps 96 (95), 1-2. 3 i 10ac. 11-12. 13 (R.: por. Iz 40, 10a))

Oto nasz Pan Bóg przyjdzie z wielką mocą

Śpiewajcie Panu pieśń nową, *
śpiewaj Panu, ziemio cała.
Śpiewajcie Panu, sławcie Jego imię, *
każdego dnia głoście Jego zbawienie.

Oto nasz Pan Bóg przyjdzie z wielką mocą

Głoście Jego chwałę wśród wszystkich narodów, *
rozgłaszajcie Jego cuda pośród wszystkich ludów.
Głoście wśród ludów, że Pan jest królem, *
będzie sprawiedliwie sądził ludy.

Oto nasz Pan Bóg przyjdzie z wielką mocą

Niech się radują niebiosa i ziemia weseli, *
niech szumi morze i wszystko, co je napełnia.
Niech się cieszą pola i wszystko, co na nich rośnie, *
niech wszystkie drzewa w lasach wykrzykują z radości.

Oto nasz Pan Bóg przyjdzie z wielką mocą

Przed obliczem Pana, który już się zbliża, *
który już się zbliża, by osądzić ziemię.
On będzie sądził świat sprawiedliwie, *
a ludy według swej prawdy.

Oto nasz Pan Bóg przyjdzie z wielką mocą

Komentarz

O księdze:

1. Psałterz charakteryzuje się bogactwem gatunków literackich. Przyjmując je za kryterium podziału, można wyróżnić kilka grup utworów: 1) hymny – uroczyste pieśni pochwalne ku czci Boga (np. Ps 8; 19; 29; 100; 111; 148 – 150), które mogą wyrażać podziw nad dziełem stwórczym Boga (np. Ps 104) i nad Jego działaniem w historii (np. Ps 105). 2) lamentacje – liczne skargi i prośby o pomoc udręczonemu psalmiście, mogą być zbiorowe i indywidualne (np. Ps 3; 5; 13; 22; 44). Wśród lamentacji występują psalmy ufności (np. Ps 4; 11; 16; 62; 121), psalmy dziękczynne jednostki (np. Ps 30; 34; 92, 103) i wspólnoty (np. Ps 66; 117; 124) oraz kolekcja siedmiu psalmów pokutnych (Ps 6; 32; 38; 51; 102; 130; 143). 3) psalmy królewskie, które sławią królowanie Boga (np. Ps 47; 93 – 99), przejawiające się także w rządach dynastii Dawida (np. Ps 2; 18; 21; 45; 89; 110; 132). 4) pieśni Syjonu – modlitwy, które odgrywały szczególną rolę w liturgii świątynnej (Ps 15; 24; 46; 48; 76; 84; 87; 122; 134). Do nich należą też psalmy pielgrzymkowe (np. Ps 122; 126), sławiące świętą Jerozolimę i wyrażające radość ze spotkania z Bogiem w Jego ziemskiej świątyni. 5) pieśni liturgiczne, śpiewane podczas wieczerzy paschalnej i wielkich świąt Izraela. Szczególnie ważny jest tu zbiór hymnów: Hallelu (Ps 113 – 118) i Wielkiego Hallelu (Ps 136). Na ich prorocki charakter wskazał Chrystus, modląc się nimi w ostatnich godzinach ziemskiego życia (np. Mt 26,30). 6) psalmy dydaktyczne, które zawierają pouczenia o wartości prawa Bożego (Ps 25; 34; 111; 119), o sprawiedliwości i dobroci Boga (np. Ps 78; 145), rozważają problem odpłaty za dobre i złe uczynki (np. Ps 37; 49; 73; 112). 7) psalmy mesjańskie, które wprost wyrażają oczekiwanie na Pomazańca Pańskiego (np. Ps 2; 110). Tęsknota za Chrystusem, tj. Mesjaszem, obecna jest także w psalmach królewskich i pieśniach Syjonu. W każdym niemal psalmie można wyróżnić różne gatunki literackie, które nie pozwalają zaklasyfikować ich wyłącznie do jednej grupy.
2. Psalmy są utworami poetyckimi. Autorzy zastosowali w nich liczne środki stylistyczne. Najbardziej charakterystycznym elementem poetyki hebrajskiej był paralelizm członów, czyli stychów wersetu. Polegał on na tym, że najczęściej daną myśl poeta zawarł w dwóch następujących po sobie stychach, które tworzyły najmniejszą jednostkę literacką utworu. Z innych środków należy wymienić rym i rytm. Niekiedy psalmiści komponowali swoje dzieła w formie akrostychów, czyli utworów alfabetycznych (Ps 25; 34; 37; 111; 112; 119; 145). Wersety czy strofy psalmu rozpoczynały się wtedy od kolejnych liter alfabetu hebrajskiego.
3. Pomimo tak wielkiej różnorodności, będącej wyrazem rozwoju duchowego Izraela, „Psałterz” stanowi jedną zwartą księgę. Myśl przewodnia całego zbioru została zawarta we wprowadzeniu (Ps 1 – 2). Człowiek ma do wyboru dwie drogi życiowe: drogę posłuszeństwa Bożemu Prawu, która prowadzi do szczęścia, oraz drogę buntu, wiodącą do zagłady. Cała historia świata jest wypadkową tego podstawowego wyboru. Psalmista często posługuje się pojęciem „bezbożny” (Ps 1,3-4), które może oznaczać wrogie narody albo człowieka, który sprowadza sprawiedliwych z właściwej drogi. Może nim być nawet nieprzyjaciel wewnętrzny – zło ukryte w sercu ludzkim. Obrazy wojenne, tak często pojawiające się w psalmach, można więc tłumaczyć jako ilustracje walki duchowej.
4. Łatwo dostrzec w psalmach rozwój idei szczęścia. Z początku pojmuje się je materialnie jako spokojne życie, posiadanie ziemi, bogactwo, rodzinę, która zapewnia przyszłość. Stopniowo jednak człowiek odkrywa, że prawdziwe szczęście kryje się głębiej. Wypełnianie Prawa prowadzi go do odkrycia wartości nieprzemijalnych. Pociąga to za sobą przemianę relacji z bliźnimi. Pragnienie zemsty na wrogach ustępuje miejsca oczekiwaniu na ich nawrócenie. Podobnie ewoluuje rozumienie nagrody za sprawiedliwe życie i kary za popełnione zło. Początkowo psalmista, który widzi ziemskie powodzenie grzeszników, głośno krzyczy o swej niewinności i domaga się za nią odpłaty. Z czasem jednak uświadamia sobie własną grzeszność i przynależność do grzesznego ludu i pozostawia Bogu wymierzenie wszystkim sprawiedliwości.
5. Grecki przekład Biblii, „Septuaginta” (LXX), powstały w egipskiej Aleksandrii już w II w. przed Chr., pogłębia historyczną lekturę „Psałterza”, interpretując go jako proroctwo. W ślad za tą żydowską tradycją, Kościół dostrzega w psalmach zapowiedź tajemnicy Chrystusa i doskonałej wspólnoty czasów ostatecznych. Stąd nasza lektura odwołuje się nie tylko do sensu wyrazowego (dosłownego, historycznego) psalmów, ale szuka także wypełnienia ich treści w Chrystusie i w Kościele.

O dzisiejszym psalmie:

Ps 96,

Nowa pieśń chwały

 

¹Śpiewajcie Panu pieśń nową, śpiewaj Panu cała ziemio!²Śpiewajcie Panu, wysławiajcie Jego imię, codziennie głoście Jego zbawienie.

³Głoście Jego chwałę wśród pogan, Jego cuda wśród wszystkich narodów.

⁴Gdyż jest wielki Pan i godzien wielkiej chwały, On wzbudza lęk większy niż wszyscy bogowie.

⁵Bo wszyscy bogowie pogan są nicością, Pan zaś stworzył niebiosa.

⁶Majestat i piękno przed Jego obliczem, potęga i wspaniałość w Jego świątyni.

⁷Oddajcie Panu, rodziny narodów, oddajcie Panu chwałę i potęgę.

⁸Oddajcie Panu chwałę należną Jego imieniu. Weźcie ofiary i przyjdźcie na Jego dziedzińce.

⁹Adorujcie  Pana w Jego wspaniałej świątyni! Zadrżyj przed Nim cała ziemio!

¹⁰Mówcie wśród narodów, że Pan jest królem.

On utwierdza świat, tak że się nie poruszy, będzie sądził narody według słuszności.

¹¹Niech się cieszą niebiosa i weseli ziemia, niech zadrży morze i to, co je wypełnia.

¹²Niech się radują pola i wszystko, co na nich rośnie. Niech wołają z radości wszystkie drzewa w lasach

¹³przed Panem, który już się zbliża, bo przychodzi, by osądzić ziemię. Będzie rządził światem sprawiedliwie, i narodami zgodnie ze swą prawdą.

 

6. Psalm królewski (psalmy królewskie – te, które sławią królowanie Boga, symbolicznie przejawiające się w rządach na wzór dynastii Dawida; podobnie: Ps 47; 93; 97 – 99). Centralnym motywem jest powszechne królowanie Boga. Jest on zachętą skierowaną do wszystkich narodów i całego stworzonego świata, aby oddać chwałę jedynemu Bogu i królowi. Wobec wszelkich trudności jednoczącego się świata, ważna okazuje się świadomość uniwersalnej władzy Boga nad narodami, a więc i konieczność uznania zależności od Stwórcy. W tym i następnych hymnach (Ps 96 – 99) wyznanie wiary w królewską władzę Boga połączone jest z gestami rytualnymi. Wyznawana wiara domaga się bowiem liturgii wspólnotowej, podczas której wiara wzrasta i umacnia się, a stąd prowadzi do świadectwa i praktyki życia, gdzie się realizuje. Pieśnią nową staje się życie i modlitwa nowego człowieka (2 Kor 5,17; Ef 4,22-24; Kol 3,9n).

 

 

Ewangelia (Mt 18, 12-14)

Bóg nie chce zguby zbłąkanych

Słowa Ewangelii według Świętego Mateusza

Jezus powiedział do swoich uczniów:

«Jak wam się zdaje? Jeśli ktoś posiada sto owiec i zabłąka się jedna z nich, to czy nie zostawi dziewięćdziesięciu dziewięciu na górach i nie pójdzie szukać tej, która się błąka? A jeśli mu się uda ją odnaleźć, zaprawdę, powiadam wam: cieszy się nią bardziej niż dziewięćdziesięciu dziewięciu tymi, które się nie zabłąkały.

Tak też nie jest wolą ojca waszego, który jest w niebie, żeby zginęło nawet jedno z tych małych».

Komentarz

O księdze:

1. Najstarsza tradycja (około I połowy II w.) przypisuje tekst tej Ewangelii apostołowi Mateuszowi, który był poborcą podatkowym w Kafarnaum (Mt 9,9; 10,3; Mk 2,14; Łk 5,27.29). O profesji autora świadczą fachowe określenia dotyczące podatków oraz systemu monetarnego (Mt 17,24; 22,19). Ponadto w mowach Jezusa pojawiają się liczne wypowiedzi przeciwko faryzeuszom i nauczycielom Pisma. Dawny poborca podatkowy, którym gardzili faryzeusze, nie przez przypadek akcentuje ten aspekt nauki Chrystusa.
2. Uważa się, że pierwotnie Ewangelia została zredagowana w języku aramejskim lub hebrajskim. Powszechnie przyjmuje się, że powstała w Syrii (Antiochia), gdzie żyło wielu Żydów. Została ona napisana między 80 a 90 r.
3. Ewangelia ta powstała z myślą o wierzących, którzy wywodzili się z judaizmu. Jej tekst odzwierciedla tradycje aramejskie lub hebrajskie. Potwierdzeniem tego jest obecność wyrażeń (Mt 16,19; 18,18) i słów typowo semickich (mamona, hosanna), które autor rzadko tłumaczy na język grecki. Wspominając również zwyczaje żydowskie, zakłada ich znajomość u czytelników i w przeciwieństwie do ewangelistów Marka i Łukasza, nie uważa za konieczne, aby je wyjaśniać (Mt 15,1-3; por. Mk 7,3n).
4. W Ewangelii według św. Mateusza dostrzega się pięć wielkich przemówień Jezusa, które stanowią odniesienie do Pięcioksięgu Mojżeszowego. Ewangelia ta jest więc swego rodzaju Pięcioksięgiem chrześcijańskim, który zawiera Prawo nowego Izraela, czyli Kościoła. Prawodawcą nowego ludu Bożego jest Chrystus – nowy Mojżesz. Tematem przewodnim tych wypowiedzi jest królestwo Boże, jednak każda z nich podkreśla inny, szczególny jego aspekt: 1) Mowa programowa, kreśląca obraz doskonałego ucznia. Jezus ogłasza w niej nadejście królestwa Bożego (Mt 5 – 7); 2) Mowa misyjna, dotycząca głoszenia królestwa. Jezus zapowiada w niej także prześladowania (Mt 10); 3) Zbiór przypowieści o tajemnicy królestwa (Mt 13); 4) Mowa eklezjalna, w której Jezus określa reguły, na których powinny opierać się wzajemne relacje uczniów we wspólnocie (Mt 18); 5) Mowa eschatologiczna traktująca o czasach ostatecznych i o udoskonaleniu królestwa (Mt 24–25).
5. Autor Ewangelii, posługując się tytułami mesjańskimi odnoszonymi do Jezusa, kreśli Jego bardzo wyraźny portret. Od początku wykazuje, że Jezus jest Chrystusem (Mesjaszem), Synem Dawida oraz Synem samego Boga. Ewangelista z wielką troską stara się uzasadnić, że w Jezusie wypełniły się obietnice i zapowiedzi Starego Testamentu. Mocno akcentuje mesjańską godność Jezusa, z którą bardzo ściśle łączy się tytuł Syn Dawida. Odnosząc go do Jezusa, potwierdza, że to On jest oczekiwanym przez Żydów Mesjaszem. Tytuł Syn Boży podkreśla Boską naturę Jezusa, choć nie w każdym wypadku w sensie ścisłym oznacza on bóstwo Mistrza z Nazaretu. W tytule Syn Człowieczy zawiera się natomiast prawda, że Jezus jest kimś więcej niż zwykłym człowiekiem i żaden król ziemski nie może się z Nim równać. Tytuł ten łączy osobę Jezusa z cierpiącym Sługą Pana, znanym z pieśni Izajasza (autor dwukrotnie cytuje Pieśń o Słudze Pana: Iz 42,1 w Mt 3,17 oraz Iz 53,4 w Mt 8,17). Istotnym jest również odniesione do Chrystusa określenie Pan (greckie: Kyrios, stąd: Kyrie elejson), które potwierdza Jego Boską godność i wynikającą z niej zwierzchność nad całym światem.
6. Ewangelista, zestawiając życie Chrystusa z działalnością Mojżesza, chce pokazać, że Chrystus jest nowym Mojżeszem, ale znacznie potężniejszym od niego. Mojżesz wyprowadził lud z niewoli egipskiej – ziemskiej, politycznej. Chrystus natomiast wyprowadza ludzi z niewoli grzechu (Mt 1,21). Na kanwie porównania Chrystusa z Mojżeszem oparta jest polemika prowadzona przez autora ze starym ludem Bożym – Izraelem. Temat ten przedstawia w dwóch ujęciach: polemizuje z niewiernym ludem, krytykując jego partykularyzm, skrajny legalizm, przesadną dumę narodową i pewność siebie, oraz wskazuje, że miejsce niewiernego ludu zajmuje teraz nowy Izrael – Kościół Jezusa, czyli nowy lud Boży.
7. Cała Ewangelia według św. Mateusza koncentruje się wokół idei królestwa Bożego, które bierze swój początek w Chrystusie. Chronologicznie istnienie tego królestwa, czyli panowania Boga, dzieli się na trzy etapy: 1) jego inauguracja w osobie, słowach i czynach Chrystusa; 2) czas rozpoczynający się wraz ze Śmiercią i Zmartwychwstaniem Jezusa, a trwający do końca świata; 3) królestwo eschatologiczne w pełnym tego słowa znaczeniu. Idąc dalej, autor ukazuje związek, jaki istnieje pomiędzy tym królestwem a Kościołem, który jest wspólnotą nowego ludu Bożego.
8. Kościół jest wspólnotą Boga Ojca, Jezusa – Syna Bożego oraz braterską wspólnotą jego członków. W ujęciu Mateusza członkowie Kościoła nie stanowią jedności absolutnie równej. Dla wszystkich jednak celem jest spotkanie z Chrystusem, sprawiedliwym Sędzią, i wejście do królestwa niebieskiego. Z woli Chrystusa istnieje istotna różnica między Kolegium Dwunastu a resztą uczniów Jezusa. Osobiście i imiennie powołał On każdego z grupy Dwunastu (Mt 10,2-4), nauczał ich na osobności, im tylko powierzał niektóre tajemnice królestwa Bożego (Mt 13,10n) i objawiał swoje posłannictwo (Mt 17,1-9.19-21). Ustanowił ich fundamentem przyszłej wspólnoty Kościoła oraz przekazał swoje pełnomocnictwa. Ewangelista podkreśla również fakt, że szczególną rolę w Kolegium Dwunastu i w Kościele Jezus powierzył Szymonowi Piotrowi. Przytacza trzy (pomijane w innych Ewangeliach) wydarzenia, które potwierdzają przewodnią rolę Piotra w gronie apostołów: chodzenie po jeziorze (Mt 14,28-31), obietnica prymatu (Mt 16,17-19) i wpłacenie podatku przez Szymona za siebie i za Jezusa (Mt 17,24-27). Chrystus, nazywając go Piotrem, czyli Skałą (Mt 16,18), uczynił go swoim zastępcą i ustanowił fundamentem Kościoła.

O czytaniu:

9. Przypowieść w głoszeniu Jezusowym i przekazie Mateusza. Obraz owiec i pasterza jest częsty w Biblii. Jezus posługuje się porównaniami, które były zrozumiałe dla słuchaczy i przywoływały określone skojarzenia. „Owce” to lud Izraela, „pasterzami” byli polityczni i duchowi przywódcy Izraela. Także w Ez 34, 1-16 tak właśnie Bóg jest przedstawiony. Ponieważ w wyniku złej służby pasterzy Izraela rozproszyły się owce, Bóg sam obiecuje być pasterzem swego ludu. Opowiadając przypowieść, Jezus wskazywał na siebie. Za działaniem Jezusa stoi Bóg, dobry Pasterz. W przesłaniu przypowieści akcent spoczywa nie tyle na radości z odnalezionej owcy, ile na zachęcie do poszukiwania zagubionych. Postawa członków wspólnoty winna odpowiadać postawie pasterza. Temu służyć ma pytanie retoryczne (w. 12Jak się wam wydaje? Jeśli ktoś ma sto owiec, a jedna z nich się zgubi, czy nie pozostawi w górach dziewięćdziesięciu dziewięciu i nie wyruszy na poszukiwanie zaginionej?) oraz nowe zastosowanie w. 14 (14Podobnie wasz Ojciec, który jest w niebie, nie chce, aby zaginął nawet jeden z tych najmniejszych.).
10. Wolą Bożą zbawienie. Istotą pouczenia nie jest ukazanie ścisłej więzi pasterza i owiec. Nie jest nią też niezmordowane poszukiwanie ze strony pasterza, ale zdumiewające przeciwstawienie jednej owcy dziewięćdziesięciu dziewięciu innym. Jedna owca w stosunku do stu nie stanowi wprawdzie wielkiej liczby (zaledwie 1%), ale w oczach Bożych zagubienie nawet jednego człowieka jest tragedią. Ta jedna z powodu zagrożenia, w jakim się znalazła, pozostaje w szczególnej relacji do pasterza. Podobnie jest z członkiem wspólnoty, który znalazł się w zagrożeniu. Ci, którzy przewodzą wspólnocie, powinni takiego szukać i przywołać do jedności ze wspólnotą. Obrazu pasterza porzucającego dziewięćdziesiąt dziewięć owiec nie należy rozumieć jako zezwolenia zwierzchnikom na obojętność w stosunku do całej wspólnoty. Oburzenie i wyrzuty ze strony szukających winny ustąpić miejsca postawie Jezusa wobec grzeszników, która to postawa odpowiada woli Ojca. Podobnie zachowywać się mają członkowie wspólnoty, w szczególności jej przewodnicy. Jeśli pamiętają, jaka jest „wola Boża”, jasną i konkretną się staje dla nich modlitwa: Bądź wola Twoja. Wolą zaś jest zbawienie wszystkich ludzi. Nie oznacza to jednak, że człowiek nie jest w stanie odrzucić Bożej łaski.
11. Metafora pasterza i owiec jest bardzo częsta w literaturze starożytnej. W ten sposób przedstawiano w antycznych tekstach Mezopotamii, Egiptu, Grecji i Rzymu królów i innych przywódców. Także w Starym Testamencie obraz pasterza i owiec jest doskonale znany. W Ps 77, 20, spoglądając w przeszłość, psalmista stwierdza, że Jahwe prowadził swój lud jak owce ręką Mojżesza i Aarona. W Iz 40, 11 prorok patrzy w przyszłość, kiedy to Jahwe będzie się opiekował ludem jak pasterz owcami. Najbardziej znamienne są jednak te fragmenty, które mówią o Izraelu jako o owcach, które się zabłąkały. W Iz 53, 6 prorok mówi o zabłąkaniu się wszystkich jak owce, zaś w 1 Krl 22, 17 czytamy o ludzie Izraela, który jak owce rozproszył się po górach. A znowu w Ps 119, 176 psalmista mówi o sobie, że pobłądził jak zagubiona owca. Prorocy Jeremiasz i Ezechiel idą dalej. Oskarżają pasterzy – przywódców Izraela, że nie troszczą się o owce. Jeremiasz stwierdza, że pasterze rozproszyli owce, w wyniku czego owce zginęły (Jr 50, 6). Ezechiel powiada, że pasterze nie troszczyli się o owce: „zabłąkanych nie sprowadzili z powrotem, zagubionych nie szukali” (Ez 34, 4). Dlatego Pan sam będzie szukał swych owiec (Ez 34, 11).