by parafia Comment Closed

Poniedziałek, 28 listopada 2022 r.

1.czytanie (Iz 4, 2-6)

Radość zbawionych

Czytanie z Księgi proroka Izajasza

W owym dniu odrośl Pana stanie się ozdobą i chwałą, a owoc ziemi przepychem i krasą dla ocalałych z Izraela. I będzie tak: Ktokolwiek pozostał żywy na Syjonie i kto się ostał w Jeruzalem, każdy będzie nazwany świętym i wpisany do Księgi Życia w Jeruzalem.

Gdy Pan obmyje brud Córy Syjońskiej i krew rozlaną w Jeruzalem oczyści powiewem sądu i podmuchem pożogi, wtedy Pan przyjdzie spocząć na całej przestrzeni góry Syjon i na tych, którzy się tam zgromadzą, we dnie jako obłok z dymu, w nocy jako olśniewający płomień ognia. Albowiem nad wszystkim chwała Pańska będzie osłoną i namiotem, by za dnia dać cień przed skwarem, ucieczkę zaś i schronienie przed nawałnicą i ulewą.

Komentarz

O Księdze:

  1. Imię „Izajasz” znaczy „Zbawieniem jest Jahwe [Pan]” i w znacznej mierze odzwierciedla program działania tego proroka. Swoje posłannictwo pełnił on w burzliwym czasie wojen spowodowanych wzrostem militarnej potęgi Asyrii. Izajasz rozpoczął działalność ok. 740 r. przed Chr. (Iz 6,1) i kontynuował ją co najmniej do 701 r. przed Chr., kiedy Jerozolima została w zaskakujący sposób uratowana od zniszczenia (Iz 37). Według starożytnej tradycji żydowskiej Izajasz poniósł męczeńską śmierć przez przepiłowanie w czasie panowania króla Manassesa (696-642 przed Chr.). Do tej tradycji nawiązuje List do Hebrajczyków (Hbr 11,37).
  2. Chociaż wydarzenia wielokrotnie potwierdzały słuszność przewidywań i rad Izajasza, to za życia proroka jego nauczanie nie zostało powszechnie przyjęte (np. Iz 6,9-11; 30,8-11). Proroctwa Izajasza były przechowywane jedynie przez małe grupy jego uczniów (Iz 8,16-20). Dopiero dwieście lat później, podczas wygnania do Babilonii (586 r. przed Chr.), jego przesłanie zostało na nowo odkryte, ponieważ przekonująco objaśniało historię Izraelitów, a zarazem ożywiało nadzieje na przyszłość.
  3. Księga Izajasza składa się z trzech części: 1) Księga sądu nad Judą i Izraelem, zawierająca mowy samego Izajasza (Iz 1 – 39); 2) Księga Pocieszenia, napisana w czasie wygnania babilońskiego (Iz 40 – 55); 3) Księga Tryumfu, napisano po powrocie z niewoli babilońskiej. Redaktorzy Księgi Izajasza zebrali istniejące wypowiedzi prorockie i połączyli je w całość.
  4. Księgę odczytujemy jako medytację nad Bożą wiernością i sprawiedliwością objawioną w historii Izraela. Treść księgi stanowi także wezwanie do przemiany własnego życia i postępowania zgodnego z wolą Bożą, aby osiągnąć obiecane zbawienie.
  5. Pierwsza część księgi (Iz 1 – 39), zwana czasami księgą Protoizajasza (z greckiego „pierwszego Izajasza”), zawiera przede wszystkim wypowiedzi proroka, skierowane do mieszkańców królestwa Judy. U podstaw nauczania proroka znajdowało się doświadczenie świętości Boga, rozumianej nie tylko jako Jego absolutna wyższość ponad wszelką inną rzeczywistość, lecz także jako doskonałość moralna, która nie toleruje grzechu i zła. Izajasz okazał się również gotów do działania na rzecz zbliżenia Izraelitów do Boga i uznania Jego obecności wśród nich. Nauczanie proroka poświęcone było przede wszystkim problemom sprawiedliwości społecznej. Izajasz poddawał krytyce nadmierne bogacenie się wąskiej grupy społeczeństwa; podkreślał, że braku solidarności nie można pogodzić z wiarą Izraela (Iz 1,10-17.21-23; 5,8-25). Sprawiedliwość, której domaga się Bóg, wymaga bowiem poszanowania praw ludzi ubogich i takiego organizowania życia społecznego, aby najsłabsi zostali otoczeni niezbędną troską (Iz 10,1n). Wojna syro-efraimska (734-732 przed Chr.) i coraz mocniejszy napór zaborczej Asyrii przesunął potem punkt ciężkości nauczania Izajasza na kwestie polityczne. Wobec różnorodnych zagrożeń Izajasz przypominał Boże obietnice dane Dawidowi i Jerozolimie. W tej części na uwagę zasługuje tzw. Księga Emmanuela (Iz 6 – 12). Jej wstęp stanowi opowiadanie o powołaniu Izajasza (Iz 6), zakończenie zaś poetycka pieśń zbawionych (Iz 12). Trzonem zbioru są trzy zapowiedzi królewskiego Mesjasza, który nosi imię Emmanuel (Iz 7; 8; 11). Radosne zapowiedzi Emmanuela podtrzymują nadzieję i pozwalają wierzyć, że ostatnim słowem Boga do Izraela i ludzkości będzie zbawienie.
  6. Część druga księgi (Iz 40 – 55), zwana Księgą Pocieszenia, napisana została w połowie VI w. przed Chr., podczas wygnania babilońskiego. Jej autorem jest nieznany prorok, umownie nazywany Deuteroizajaszem (z greckiego „drugim Izajaszem”). W swoim nauczaniu wyciągał on wnioski z wiary, że jest tylko jeden Bóg i że On sam stworzył całą rzeczywistość świata. Według tego proroka, doświadczenie Izraela, który utracił swoją niezależność państwową i został wygnany do Babilonii, należy zrozumieć w świetle objawienia przekazanego w poprzednich wiekach przez proroków oraz w perspektywie pragnienia Boga, aby obdarzyć świat zbawieniem i sprawiedliwością. Prorok interpretował więc najpierw aktualne wydarzenia, ukazując perskiego władcę Cyrusa jako sługę Boga niosącego wybawienie (Iz 41,1-5; 45,1-8; 48,12-15), aby następnie przedstawić obraz idealnego sługi Pana, który obdarzy świat wiecznym zbawieniem przez ofiarę z własnego życia (Iz 45,17; 51,6-8; 53,8-10). W drugiej części Księgi Izajasza ważne miejsce zajmują cztery utwory liryczne, które stanowią swoistą jedność, zwane Pieśniami o słudze Pana: Iz 42,1-4 (5-9); 49,1-4.5c (5ab.6.8.9a); 50,4-9 (10n); 52,13–53,12. Z literackiego punktu widzenia tworzą one rodzaj dramatu, osiągającego punkt kulminacyjny w śmierci i uwielbieniu sługi. Jezus Chrystus i autorzy Nowego Testamentu często odwoływali się do tych proroctw, wskazując na ich wypełnienie w misji i odkupieńczej śmierci Jezusa.
  7. Trzecia część (Iz 56 – 66), zwana Księgą Tryumfu, jest określana jako księga Tritoizajasza (z greckiego „trzeciego Izajasza). Zebrano w niej wypowiedzi różnych proroków z czasu po powrocie z wygnania. Prorocy ci wyjaśniają i aktualizują przesłanie swoich poprzedników. Rozwijają ich nauczanie na temat miłości Boga i Jego pragnienia, aby zbawić cały świat, oraz podkreślają potrzebę przestrzegania prawa i sprawiedliwości (Iz 56,1).
  8. Księga Izajasza jest niezwykle często cytowana w Nowym Testamencie, gdzie niektóre jej wypowiedzi zostały odniesione bezpośrednio do osoby Jezusa Chrystusa (np. Mt 12,17-21; J 1,29). Także samo pojęcie Ewangelii jako dobrej nowiny o zbawieniu ma źródło w tej właśnie księdze (Iz 40,9; 52,7). W Księdze Izajasza pojawia się też wiele innych tematów, które zostały rozwinięte w Nowym Testamencie, jak na przykład obraz Boga jako Ojca pełnego miłości, rola Bożego ducha, odnowienie ludu Bożego i poszerzenie go o przedstawicieli wszystkich narodów. Dlatego prorok Izajasz nazywany jest „Ewangelistą Starego Testamentu”.

O czytaniu:

  1. We fragmencie poprzedzającym dzisiejsze czytanie Izajasz prezentuje stan anarchii i zamętu, w jakim znalazła się Jerozolima i całe królestwo Judy. Chodzi tu o polityczny kryzys, który należałoby usytuować w początkach rządów króla Achaza (ok. 736-735 r. przed Chr.). W opanowanym anarchią państwie nie brak ludzi młodych i niedoświadczonych, którzy otrzymują prestiżowe stanowiska, nie mając ku ich piastowaniu odpowiednich kompetencji. Kompetentni świadomie nie chcą obejmować urzędów, za to wielu innych bez wahania przejmuje ster władzy, zwiększając tym rozmiar powszechnego chaosu. Bóg natomiast ma zamiar odebrać ludowi swą „podporę”, zsyłając mu głód i nieszczęścia. Wobec takiego rozpadu wspólnoty cywilnej, która grzęźnie w niesprawiedliwościach i popada w arogancję, podnosi się smutny głos Boga, zwracającego się do swego ludu z przestrogą, ale też z ostrym oskarżeniem, wymierzonym w nieudolną i zepsutą klasę polityków: „Jakim prawem uciskacie mój lud i przygnębiacie oblicza ubogich?” (3,15). Jak to często ma miejsce w przepowiadaniu prorockim, oskarżenie skierowane jest przeciw tym z rządzących, którzy są gnębicielami i tyranami, wyzyskując i upokarzając „winnicę” Pana, to znaczy ziemię obiecaną i jej mieszkańców, w szczególności zaś ubogich, sprawiedliwych i wiernych Bogu. Izajasz krytykuje również panie z jerozolimskiej arystokracji. Z wielką swadą i znawstwem prorok prezentuje rejestr luksusowych damskich drobiazgów, aby z jednej strony ukazać próżność elit społeczeństwa, które ostentacyjnie obnoszą się ze swoim bogactwem i elegancją, urągając nędzy ubogich, a z drugiej — wtargnięcie w tę rzeczywistość sądu Boga, usuwającego cały ten blichtr, aby go zetrzeć w atmosferze upokorzenia i lęku. Serii zbytkownych przedmiotów przeciwstawia się zaduch zamiast perfum, łysinę zamiast wyszukanych fryzur, a przyszłe blizny, powróz i wór — znaki żałoby i poniżenia, mają zastąpić tę dzisiejszą paradę próżności. W tych bardzo dobitnych słowach uwidocznia się prawdziwy sens funkcji proroka, który nie jest ani marzycielem, ani też zwróconym ku dalekiej przyszłości fantastą, lecz aktorem na scenie historycznego „teraz”, świadkiem Bożej moralności, którego słowo uderza we wszelkie zgorszenia i nieprawość, nie oglądając się przy tym na konsekwencje i tzw. ludzki wzgląd.
  2. Dzisiejsze czytanie zawiera jednak bardzo optymistyczny obraz. Mówi on, że ostatecznie (w owym dniu) Bóg zatriumfuje, a będzie to triumf miłości. Bóg przygotuje sobie nowy lud, choć to będzie garstka ocalałych, lud święty. Całe szczęście tego ludu płynie od Boga. Bóg oczyści go z jego grzechów i niedoskonałości, ożywi i uświęci. Takie uświęcenie oznaczać będzie podniesienie człowieka do transcendencji, do sfery boskiej, czyli człowiek osiągnie to, co było najpierwszym zamierzeniem Stwórcy, by człowiek był obrazem Boga (Rdz 1, 26). Należąc teraz całkowicie do Boga, człowiek zostanie uwolniony od wszelkiego zagrożenia tak ze strony stworzenia, jak i innych ludzi. Zapisani w boskim rejestrze zostaną obdarzeni obywatelstwem Miasta Bożego, którego nikt ich nie zdoła pozbawić. Święci, zgromadzeni w sanktuarium nowego Syjonu, utworzą święty lud Boży. Zwołani na świętą górę Bożą, zostaną zaproszeni do zamieszkania w Bożym namiocie, zostaną wprowadzeni pod baldachim, aby świętować zaślubiny z boskim Oblubieńcem.
  3. Ozdobą, koroną, blaskiem, pięknością tej nowej społeczności będzie Odrośl Jahwe, wyprowadzona z korzenia Dawida i zrodzona na świętej górze Syjon (Ps 2, 6), najpiękniejszy owoc, jaki wydała ziemia. Jego pokorny tytuł „odrośl, latorośl, gałązka” dobrze harmonizuje z tym ludem, którego on jest najdostojniejszym przedstawicielem i uosobieniem. Jak ta garstka ocalałych przeszła przez „ogień i wodę” (Ps 66, 12) sądu Bożego, tak i Odrośl była zmiażdżona i wyschnięta jak pęd na suchej ziemi, kiedy Pan złożył na nią grzechy świata (Iż 53, 6). Ale za cenę swej męki w nowej ekonomii będzie jaśnieć pięknością i blaskiem, jaki udzieli się też wszystkim zgromadzonym na Syjonie.
  4. Obraz ten dojrzewał powoli we wspólnocie wiary Izajasza i ma u swoich podstaw wszystkie doświadczenia historyczne Izraela. Wspomina cudowne zaślubiny Boga z Izraelem przez Przymierze na Synaju i łaskawe zamieszkanie Boga pośród Jego ludu najpierw w Przybytku, potem w Świątyni. Naród jednak w historii chodził swoimi drogami, drażniąc i obrażając Boga. Bóg groził sądem i w końcu wykonał go rękami Chaldejczyków. Świątynia została spalona, tron dynastii Dawidowej obalony, naród uprowadzony do ziemi nieczystej. I choć te instytucje z winy Izraelitów generalnie zawiodły, to przecież Bóg pozostał wierny w swoich postanowieniach i obietnicach. Bóg odbuduje swój lud, zgromadzi go na nowo, sam zgotuje dla niego świątynię i będzie z nim na zawsze w związku jak Oblubieniec z oblubienicą.
  5. Zbawiona Reszta nie jest jakąś abstrakcją, lecz tworzą ją ludzie, którzy przeżyli swoją historię na ziemi, w konkretnym mieście i konkretnej ojczyźnie. Wywodzi się ona z ludzi grzesznych, którzy musieli przejść przez tygiel walki i cierpienia. Jednak katastrofa, która na nich spadła, nie była wynikiem jakiejś zmowy, fatum czy sił demonicznych. Panem historii i każdego ludzkiego życia jest Bóg. To On wykonał swój sąd i karę na buntownikach. Rzeczą ocalałych jest uznać ten palec Boży, przyznać się do winy, wyznać swoje grzechy i grzechy swych ojców, a następnie przyjąć oczyszczenie, jakie Bóg ofiaruje ocalonym. Świat i dzisiaj nie jest wolny od cierpień, wojen i kataklizmów. Stronica z proroctwa Izajasza uczy każdego chrześcijanina, że historia ma sens, że Bóg prowadzi ludzkość ku spełnieniu, ku uświęceniu i zbawieniu. Patrząc na cierpienia innych, na ich tragedie i śmierć, ludzie wierzący powinni wyznawać swoje grzechy względem ludzi i wobec Boga, prosić o oczyszczenie i ożywiać swą nadzieję na lepsze życie w mieście Bożym.
  6. Temat nowych zaślubin, zapowiedziany przez Ozeasza (Oz 2, 18-22), rozwiną kontynuatorzy Izajasza w rozdz. 60 – 62. Pan przyjdzie do Jerozolimy, napełni ją niezwykłym światłem, symbolizującym zbawienie, zdejmie z niej hańbę niewiasty porzuconej i poślubi ją na wieki. Jest więc zrozumiałe, że w tych warunkach Izraelowi już nie stawia się wymagania wiary i wierności. Nowy Izrael to wspólnota Jahwe, mieszkająca z Nim na świętej górze i bezpośrednio doświadczająca Jego łaski. Jednak ta nowa rzeczywistość jest jakimś przedłużeniem teraźniejszości, dokonującym się w ramach tego świata, na górze Syjon, choć wiele rysów tej rzeczywistości ma charakter wyłącznie duchowy i nadprzyrodzony. Obraz ten otrzyma ostateczne dopowiedzenie w Apokalipsie Janowej, gdzie zostanie wyraźnie powie-dziane, że nowa Jerozolima będzie w niebie i na górze wysokiej (Ap 21 – 22). W niej nie ma świątyni, bo jej świątynią jest Bóg i Baranek. Ta świątynia nazywa się „Przybytek Boga z ludźmi” (Ap 21, 3). Zgromadzeni przed tronem Boga i Baranka będą oglądać Jego oblicze, a imię Jego będzie na ich czołach (Ap 22, 4). Baranek jest wyraźnie pokazany jako Odrośl i Potomek Dawida (Ap 22, 16), a dalej jako Oblubieniec wspólnoty świętych (Ap 21, 9). Wspólny zaimek „Jego / Jemu”, pomimo wyliczenia dwóch osób (Boga i Baranka), podkreśla jedną naturę Boga. Innymi analogiami są: płukanie szat, dostęp do drzewa życia i wolność od śmierci (Ap 21, 4; 22, 14). Czyż wizja Izajasza nie mówi tego samego, choć w sposób bardziej tajemniczy, kiedy zaczyna od Odrośli Jahwe, która stanie się Chwałą nowego ludu, a kończy słowami, że „nad zgromadzeniem” świętych i „nad całą Chwałą JHWH” Bóg rozciągnie baldachim? Pewnym komentarzem do zapowiadanego oczyszczenia przez „Ducha ognia” jest wypowiedź proroka z pogranicza Starego i Nowego Testamentu, Jana Chrzciciela, wskazująca na Jezusa: „On was chrzcić będzie Duchem Świętym i ogniem” (Mt 3, 11).
  7. Tekst Izajasza o mężczyznach i kobietach zgromadzonych w namiocie Bożym i uczestniczących w chwale Odrośli Dawidowej jest wciąż żywym słowem Boga kierowanym do nas i do ludzi wszystkich czasów. Rozwija on słowa pozdrowienia anielskiego: „błogosławiony owoc żywota twojego”. „O tym właśnie owocu mówi Izajasz: «W owym dniu latorośl Pana wzrośnie w chwale i blasku i owoc wspaniały z ziemi». Któż jest tym owocem, jeżeli nie Święty Izraela, potomek Abrahama, latorośl Pana, kwiat z korzenia Jessego, owoc Życia, w którym i my dostąpimy udziału”. Jako uzupełnienie do tego komentarza

 

 

Psalm (Ps 122 (121), 1b-2. 4-5. 6-7. 8-9 (R.: por. 1bc))

Idźmy z radością na spotkanie Pana

Ucieszyłem się, gdy mi powiedziano: *
«Pójdziemy do domu Pana».
Już stoją nasze stopy *
w twoich bramach, Jeruzalem.

Idźmy z radością na spotkanie Pana

Do niego wstępują pokolenia Pańskie, *
aby zgodnie z prawem Izraela wielbić imię Pana.
Tam ustawiono trony sędziowskie, *
trony domu Dawida.

Idźmy z radością na spotkanie Pana

Proście o pokój dla Jeruzalem: *
Niech żyją w pokoju, którzy cię miłują.
Niech pokój panuje w twych murach, *
a pomyślność w twoich pałacach.

Idźmy z radością na spotkanie Pana

Ze względu na moich braci i przyjaciół *
będę wołał: «Pokój z tobą!»
Ze względu na dom Pana, Boga naszego, *
modlę się o dobro dla ciebie.

Idźmy z radością na spotkanie Pana

Komentarz

O księdze:

  1. Psałterz charakteryzuje się bogactwem gatunków literackich. Przyjmując je za kryterium podziału, można wyróżnić kilka grup utworów: 1) hymny – uroczyste pieśni pochwalne ku czci Boga (np. Ps 8; 19; 29; 100; 111; 148 – 150), które mogą wyrażać podziw nad dziełem stwórczym Boga (np. Ps 104) i nad Jego działaniem w historii (np. Ps 105). 2) lamentacje – liczne skargi i prośby o pomoc udręczonemu psalmiście, mogą być zbiorowe i indywidualne (np. Ps 3; 5; 13; 22; 44). Wśród lamentacji występują psalmy ufności (np. Ps 4; 11; 16; 62; 121), psalmy dziękczynne jednostki (np. Ps 30; 34; 92, 103) i wspólnoty (np. Ps 66; 117; 124) oraz kolekcja siedmiu psalmów pokutnych (Ps 6; 32; 38; 51; 102; 130; 143). 3) psalmy królewskie, które sławią królowanie Boga (np. Ps 47; 93 – 99), przejawiające się także w rządach dynastii Dawida (np. Ps 2; 18; 21; 45; 89; 110; 132). 4) pieśni Syjonu – modlitwy, które odgrywały szczególną rolę w liturgii świątynnej (Ps 15; 24; 46; 48; 76; 84; 87; 122; 134). Do nich należą też psalmy pielgrzymkowe (np. Ps 122; 126), sławiące świętą Jerozolimę i wyrażające radość ze spotkania z Bogiem w Jego ziemskiej świątyni. 5) pieśni liturgiczne, śpiewane podczas wieczerzy paschalnej i wielkich świąt Izraela. Szczególnie ważny jest tu zbiór hymnów: Hallelu (Ps 113 – 118) i Wielkiego Hallelu (Ps 136). Na ich prorocki charakter wskazał Chrystus, modląc się nimi w ostatnich godzinach ziemskiego życia (np. Mt 26,30). 6) psalmy dydaktyczne, które zawierają pouczenia o wartości prawa Bożego (Ps 25; 34; 111; 119), o sprawiedliwości i dobroci Boga (np. Ps 78; 145), rozważają problem odpłaty za dobre i złe uczynki (np. Ps 37; 49; 73; 112). 7) psalmy mesjańskie, które wprost wyrażają oczekiwanie na Pomazańca Pańskiego (np. Ps 2; 110). Tęsknota za Chrystusem, tj. Mesjaszem, obecna jest także w psalmach królewskich i pieśniach Syjonu. W każdym niemal psalmie można wyróżnić różne gatunki literackie, które nie pozwalają zaklasyfikować ich wyłącznie do jednej grupy.
  2. Psalmy są utworami poetyckimi. Autorzy zastosowali w nich liczne środki stylistyczne. Najbardziej charakterystycznym elementem poetyki hebrajskiej był paralelizm członów, czyli stychów wersetu. Polegał on na tym, że najczęściej daną myśl poeta zawarł w dwóch następujących po sobie stychach, które tworzyły najmniejszą jednostkę literacką utworu. Z innych środków należy wymienić rym i rytm. Niekiedy psalmiści komponowali swoje dzieła w formie akrostychów, czyli utworów alfabetycznych (Ps 25; 34; 37; 111; 112; 119; 145). Wersety czy strofy psalmu rozpoczynały się wtedy od kolejnych liter alfabetu hebrajskiego.
  3. Pomimo tak wielkiej różnorodności, będącej wyrazem rozwoju duchowego Izraela, „Psałterz” stanowi jedną zwartą księgę. Myśl przewodnia całego zbioru została zawarta we wprowadzeniu (Ps 1 – 2). Człowiek ma do wyboru dwie drogi życiowe: drogę posłuszeństwa Bożemu Prawu, która prowadzi do szczęścia, oraz drogę buntu, wiodącą do zagłady. Cała historia świata jest wypadkową tego podstawowego wyboru. Psalmista często posługuje się pojęciem „bezbożny” (Ps 1,3-4), które może oznaczać wrogie narody albo człowieka, który sprowadza sprawiedliwych z właściwej drogi. Może nim być nawet nieprzyjaciel wewnętrzny – zło ukryte w sercu ludzkim. Obrazy wojenne, tak często pojawiające się w psalmach, można więc tłumaczyć jako ilustracje walki duchowej.
  4. Łatwo dostrzec w psalmach rozwój idei szczęścia. Z początku pojmuje się je materialnie jako spokojne życie, posiadanie ziemi, bogactwo, rodzinę, która zapewnia przyszłość. Stopniowo jednak człowiek odkrywa, że prawdziwe szczęście kryje się głębiej. Wypełnianie Prawa prowadzi go do odkrycia wartości nieprzemijalnych. Pociąga to za sobą przemianę relacji z bliźnimi. Pragnienie zemsty na wrogach ustępuje miejsca oczekiwaniu na ich nawrócenie. Podobnie ewoluuje rozumienie nagrody za sprawiedliwe życie i kary za popełnione zło. Początkowo psalmista, który widzi ziemskie powodzenie grzeszników, głośno krzyczy o swej niewinności i domaga się za nią odpłaty. Z czasem jednak uświadamia sobie własną grzeszność i przynależność do grzesznego ludu i pozostawia Bogu wymierzenie wszystkim sprawiedliwości.
  5. Grecki przekład Biblii, „Septuaginta” (LXX), powstały w egipskiej Aleksandrii już w II w. przed Chr., pogłębia historyczną lekturę „Psałterza”, interpretując go jako proroctwo. W ślad za tą żydowską tradycją, Kościół dostrzega w psalmach zapowiedź tajemnicy Chrystusa i doskonałej wspólnoty czasów ostatecznych. Stąd nasza lektura odwołuje się nie tylko do sensu wyrazowego (dosłownego, historycznego) psalmów, ale szuka także wypełnienia ich treści w Chrystusie i w Kościele.

O dzisiejszym psalmie:

Ps 122,

Powitanie Jeruzalem

1Pieśń wstępowań. Dawida.

Uradowałem się, gdy mi powiedziano: „Pójdziemy do domu Pana!”.

2Stanęły już nasze nogi na twoich dziedzińcach, Jeruzalem!

3Jeruzalem, zbudowane jak miasto, gdzie wszyscy się jednoczą.

4Bo tam wstępują plemiona, plemiona Pana, by zgodnie z prawem Izraela sławić imię Pana.

5Tam bowiem ustawiono trony sędziowskie, trony domu Dawida.

6Jeruzalem, proś o to, co służy pokojowi, i o pomyślność dla tych, co cię miłują.

7Niech pokój będzie w murach twoich i pomyślność w twoich pałacach!

8Ze względu na moich braci i bliźnich będę głosił: Pokój tobie!

9Ze względu na dom Pana, naszego Boga, życzę ci szczęścia.

 

  1. Pieśń pielgrzymkowa złożona z trzech strof (ww. 1-2.3-5.6-9). Celem pielgrzymki jest jerozolimska świątynia, dom (ww. 1.9). Psalm jest świadectwem ogromnego szacunku, jakim w narodzie wybranym cieszyła się Jerozolima jako święte miasto, miejsce „zamieszkania” Boga, które było jedynym, gdzie można było składać Mu ofiary. Stąd roztacza On swoje królowanie i opiekuje się swoim ludem za pośrednictwem królów z dynastii Dawida.
  2. Lektura chrześcijańska Psalmu 122. prowadzi do kontemplacji tajemnicy nowej Jerozolimy. O ile ziemska stolica Dawida była znakiem jedności dwunastu plemion Izraela, Jerozolima niebieska obejmuje już zwielokrotnioną liczbę wybranych, czyli symboliczne sto czterdzieści cztery tysiące (Ap 7,4). Zwycięski Chrystus, Nowy Dawid, zasiada w niej na tronie sędziowskim (w. 5) jako Pan zjednoczonej ludzkości. On pojednał wszystko ze sobą, wprowadziwszy pokój przez krew swego krzyża (Kol 1,20). Zbawcze dzieło, zapoczątkowane w ziemskiej Jerozolimie, na Golgocie, to początek wspólnego pielgrzymowania ku nowej ziemi.

 

 

Ewangelia (Mt 8, 5-11)

Wielu ze Wschodu i Zachodu przyjdzie do królestwa niebieskiego

Słowa Ewangelii według Świętego Mateusza

Gdy Jezus wszedł do Kafarnaum, zwrócił się do Niego setnik i prosił Go, mówiąc: «Panie, sługa mój leży w domu sparaliżowany i bardzo cierpi». Rzekł mu Jezus: «Przyjdę i uzdrowię go».

Lecz setnik odpowiedział: «Panie, nie jestem godzien, abyś wszedł pod dach mój, ale powiedz tylko słowo, a mój sługa odzyska zdrowie. Bo i ja, choć podlegam władzy, mam pod sobą żołnierzy. Mówię temu: „idź!” – a idzie; drugiemu: „Przyjdź!” – a przychodzi; a słudze: „zrób to!” – a robi».

Gdy Jezus to usłyszał, zadziwił się i rzekł do tych, którzy szli za Nim: «Zaprawdę, powiadam wam: U nikogo w Izraelu nie znalazłem tak wielkiej wiary. Lecz powiadam wam: Wielu przyjdzie ze Wschodu i z Zachodu i zasiądą do stołu z Abrahamem, Izaakiem i Jakubem w królestwie niebieskim».

Komentarz

O księdze:

  1. Najstarsza tradycja (około I połowy II w.) przypisuje tekst tej Ewangelii apostołowi Mateuszowi, który był poborcą podatkowym w Kafarnaum (Mt 9,9; 10,3; Mk 2,14; Łk 5,27.29). O profesji autora świadczą fachowe określenia dotyczące podatków oraz systemu monetarnego (Mt 17,24; 22,19). Ponadto w mowach Jezusa pojawiają się liczne wypowiedzi przeciwko faryzeuszom i nauczycielom Pisma. Dawny poborca podatkowy, którym gardzili faryzeusze, nie przez przypadek akcentuje ten aspekt nauki Chrystusa.
  2. Uważa się, że pierwotnie Ewangelia została zredagowana w języku aramejskim lub hebrajskim. Powszechnie przyjmuje się, że powstała w Syrii (Antiochia), gdzie żyło wielu Żydów. Została ona napisana między 80 a 90 r.
  3. Ewangelia ta powstała z myślą o wierzących, którzy wywodzili się z judaizmu. Jej tekst odzwierciedla tradycje aramejskie lub hebrajskie. Potwierdzeniem tego jest obecność wyrażeń (Mt 16,19; 18,18) i słów typowo semickich (mamona, hosanna), które autor rzadko tłumaczy na język grecki. Wspominając również zwyczaje żydowskie, zakłada ich znajomość u czytelników i w przeciwieństwie do ewangelistów Marka i Łukasza, nie uważa za konieczne, aby je wyjaśniać (Mt 15,1-3; por. Mk 7,3n).
  4. W Ewangelii według św. Mateusza dostrzega się pięć wielkich przemówień Jezusa, które stanowią odniesienie do Pięcioksięgu Mojżeszowego. Ewangelia ta jest więc swego rodzaju Pięcioksięgiem chrześcijańskim, który zawiera Prawo nowego Izraela, czyli Kościoła. Prawodawcą nowego ludu Bożego jest Chrystus – nowy Mojżesz. Tematem przewodnim tych wypowiedzi jest królestwo Boże, jednak każda z nich podkreśla inny, szczególny jego aspekt: 1) Mowa programowa, kreśląca obraz doskonałego ucznia. Jezus ogłasza w niej nadejście królestwa Bożego (Mt 5 – 7); 2) Mowa misyjna, dotycząca głoszenia królestwa. Jezus zapowiada w niej także prześladowania (Mt 10); 3) Zbiór przypowieści o tajemnicy królestwa (Mt 13); 4) Mowa eklezjalna, w której Jezus określa reguły, na których powinny opierać się wzajemne relacje uczniów we wspólnocie (Mt 18); 5) Mowa eschatologiczna traktująca o czasach ostatecznych i o udoskonaleniu królestwa (Mt 24–25).
  5. Autor Ewangelii, posługując się tytułami mesjańskimi odnoszonymi do Jezusa, kreśli Jego bardzo wyraźny portret. Od początku wykazuje, że Jezus jest Chrystusem (Mesjaszem), Synem Dawida oraz Synem samego Boga. Ewangelista z wielką troską stara się uzasadnić, że w Jezusie wypełniły się obietnice i zapowiedzi Starego Testamentu. Mocno akcentuje mesjańską godność Jezusa, z którą bardzo ściśle łączy się tytuł Syn Dawida. Odnosząc go do Jezusa, potwierdza, że to On jest oczekiwanym przez Żydów Mesjaszem. Tytuł Syn Boży podkreśla Boską naturę Jezusa, choć nie w każdym wypadku w sensie ścisłym oznacza on bóstwo Mistrza z Nazaretu. W tytule Syn Człowieczy zawiera się natomiast prawda, że Jezus jest kimś więcej niż zwykłym człowiekiem i żaden król ziemski nie może się z Nim równać. Tytuł ten łączy osobę Jezusa z cierpiącym Sługą Pana, znanym z pieśni Izajasza (autor dwukrotnie cytuje Pieśń o Słudze Pana: Iz 42,1 w Mt 3,17 oraz Iz 53,4 w Mt 8,17). Istotnym jest również odniesione do Chrystusa określenie Pan (greckie: Kyrios, stąd: Kyrie elejson), które potwierdza Jego Boską godność i wynikającą z niej zwierzchność nad całym światem.
  6. Ewangelista, zestawiając życie Chrystusa z działalnością Mojżesza, chce pokazać, że Chrystus jest nowym Mojżeszem, ale znacznie potężniejszym od niego. Mojżesz wyprowadził lud z niewoli egipskiej – ziemskiej, politycznej. Chrystus natomiast wyprowadza ludzi z niewoli grzechu (Mt 1,21). Na kanwie porównania Chrystusa z Mojżeszem oparta jest polemika prowadzona przez autora ze starym ludem Bożym – Izraelem. Temat ten przedstawia w dwóch ujęciach: polemizuje z niewiernym ludem, krytykując jego partykularyzm, skrajny legalizm, przesadną dumę narodową i pewność siebie, oraz wskazuje, że miejsce niewiernego ludu zajmuje teraz nowy Izrael – Kościół Jezusa, czyli nowy lud Boży.
  7. Cała Ewangelia według św. Mateusza koncentruje się wokół idei królestwa Bożego, które bierze swój początek w Chrystusie. Chronologicznie istnienie tego królestwa, czyli panowania Boga, dzieli się na trzy etapy: 1) jego inauguracja w osobie, słowach i czynach Chrystusa; 2) czas rozpoczynający się wraz ze Śmiercią i Zmartwychwstaniem Jezusa, a trwający do końca świata; 3) królestwo eschatologiczne w pełnym tego słowa znaczeniu. Idąc dalej, autor ukazuje związek, jaki istnieje pomiędzy tym królestwem a Kościołem, który jest wspólnotą nowego ludu Bożego.
  8. Kościół jest wspólnotą Boga Ojca, Jezusa – Syna Bożego oraz braterską wspólnotą jego członków. W ujęciu Mateusza członkowie Kościoła nie stanowią jedności absolutnie równej. Dla wszystkich jednak celem jest spotkanie z Chrystusem, sprawiedliwym Sędzią, i wejście do królestwa niebieskiego. Z woli Chrystusa istnieje istotna różnica między Kolegium Dwunastu a resztą uczniów Jezusa. Osobiście i imiennie powołał On każdego z grupy Dwunastu (Mt 10,2-4), nauczał ich na osobności, im tylko powierzał niektóre tajemnice królestwa Bożego (Mt 13,10n) i objawiał swoje posłannictwo (Mt 17,1-9.19-21). Ustanowił ich fundamentem przyszłej wspólnoty Kościoła oraz przekazał swoje pełnomocnictwa. Ewangelista podkreśla również fakt, że szczególną rolę w Kolegium Dwunastu i w Kościele Jezus powierzył Szymonowi Piotrowi. Przytacza trzy (pomijane w innych Ewangeliach) wydarzenia, które potwierdzają przewodnią rolę Piotra w gronie apostołów: chodzenie po jeziorze (Mt 14,28-31), obietnica prymatu (Mt 16,17-19) i wpłacenie podatku przez Szymona za siebie i za Jezusa (Mt 17,24-27). Chrystus, nazywając go Piotrem, czyli Skałą (Mt 16,18), uczynił go swoim zastępcą i ustanowił fundamentem Kościoła.

O czytaniu:

  1. Ośrodkiem działalności Jezusa w Galilei było Kafarnaum (por. Mt 4, 13). Położone przy głównej drodze, blisko granicy, posiadało prawdopodobnie stacjonującą tam jednostkę wojskową. Opisywane w niniejszej perykopie wydarzenie miało miejsce przy wejściu Jezusa do Kafarnaum. Spotykający Jezusa setnik należał zapewne do garnizonu Heroda Antypasa, którego popularnie nazywano wtedy królem. Jest mało prawdopodobne, aby był to oficer rzymski w służbie Antypasa, którego wojsko składało się z pogańskich najemników: Syryjczyków, Traków, Galów a nawet Germanów. Setnik był więc prawdopodobnie Syryjczykiem. Sługa owego setnika był ciężko chory. To właśnie z tego powodu setnik postanowił spotkać się z Jezusem.
  2. Setnik prosi Jezusa za swym chorym sługą. Niewątpliwie świadczy to dobrze o postawie setnika wobec powierzonych jego pieczy ludzi. Podana diagnoza choroby – sparaliżowany – jest dość ogólna. Charakterystyczna jest wzmianka o cierpieniach owego sługi, ponieważ w Nowym Testamencie w kontekście choroby paraliżu nie mówi się o cierpieniu chorego. Setnik zwraca się do Jezusa: Panie. Inwokacja ta jest czymś więcej niż tytułem uprzejmościowym. Setnik widział w Jezusie postać szczególnie uprzywilejowaną przez Boga.
  3. Dla interpretacji całej perykopy ważne jest rozumienie reakcji Jezusa. Brak interpunkcji w ortografii starożytnej pozwała na rozumienie wypowiedzi Jezusa w sensie stwierdzenia bądź pytania. Jeśli odpowiedź Jezusa rozumiemy jako stwierdzenie („Przyjdę i uzdrowię go” – tak jak jest w dzisiejszym czytaniu), oznacza to, że Jezus wyraża gotowość spełnienia prośby i udania się do domu, gdzie znajduje się chory sługa. W takim jednak wypadku reakcja setnika wydaje się zbyt emocjonalna i osobista. Skoro otrzymał już obietnicę Jezusa, z jakiego powodu wypowiada się na temat swej niegodności. Raczej więc słowa Jezusa należy rozumieć jako pytanie wyrażające odmowę (Mam pójść i uzdrowić go?). Jezus daje w ten sposób do zrozumienia, że jako Żydowi nie wolno Mu wchodzić do domu poganina (por. Mt 15, 24nn; zob. także Dz 10, 28).
  4. Odpowiedź setnika jest niezwykła. Uznaje swoją niegodność przyjęcia Jezusa do swego domu. Uznaje tym samym, że Jezus został posłany nade wszystko do Izraela. Uważa jednak, że jako wysłannik Boga Jezus jest w stanie swoim słowem uzdrowić chorego bez przychodzenia do jego domu. Po raz wtóry zwraca się do Jezusa: Panie, tzn. inwokacją proszących o pomoc, którzy wszystkiego oczekują od Jezusa. Wyrażenie: Powiedz tylko słowo… wskazuje na bezgraniczną ufność w moc Jezusowego słowa, które jest skuteczne zarówno w obecności, jak i nieobecności chorego.
  5. Dla poparcia swej opinii przytacza przykłady z własnego doświadczenia. Jego żołnierze i słudzy wypełniają jego polecenie chociaż on sam ma także przełożonych sprawujących nad nim władzę. Rozumowanie setnika „a minori ad maius” („wnioskowanie z mniejszego na większe”) jest następujące: Jeśli ja, niski rangą oficer, mogę wydawać rozkazy, o ileż bardziej Ty! Oznacza to, że podobnie jak żołnierze są posłuszni rozkazom swego dowódcy, tak też wszelkie wrogie człowiekowi moce muszą być posłuszne Jezusowi.
  6. Jako człowiek Jezus nierzadko objawiał ludzkie emocje (zagniewanie, smutek, radość) w obliczu konkretnych wydarzeń. Tutaj ewangelista mówi o zdziwieniu Jezusa wobec słów setnika. Setnik okazał swą odpowiedzią, że nie tylko dom, ale i jego serce stoi otworem dla Jezusa. Jezus zwraca się teraz do otaczających Go ludzi ze zdziwieniem i podziwem stwierdzając, że u nikogo w Izraelu nie spotkał tak wielkiej wiary. Sformułowanie to zakłada istnienie stopni wiary. Wyrażenie: wiara, wierzyć występuje w pierwszej Ewangelii w trzech znaczeniach. Najpierw w znaczeniu świeckim jako intelektualna akceptacja (Mt 24, 23. 26). Oznacza także jak u Pawła przyjęcie Jezusa oraz Jego orędzia (Mt 18, 6; 21, 25; 27, 42; por. 23, 23). Wreszcie temat wiary pojawia się w opowiadaniach o cudach. Jest to wiara w Jezusa i Jego moc dokonywania cudów. Jest to wiara, która góry przenosi (por. Mt 8, 13; 9, 22. 28n; 15, 28), bez której nie ma cudów (Mt 13, 58). Fundamentalne znaczenie wiary Mateusz ukazuje w ten sposób, że w dwóch miejscach Jezus wychodzi naprzeciw prośbom pogan, którzy odznaczają się wiarą (Mt 8, 5-13; 15, 21-28). Jakkolwiek Jezus został posłany tylko do owiec, które zginęły z domu Izraela, za. strzeżenie to ustaje w chwili spotkania z autentycznym przejawem wiary. „Wiara” oznacza tutaj bezgraniczne zaufanie w moc Jezusa przychodzącego w imieniu Boga. Setnik rozpoznał w Jezusie Tego, który przynosi królestwo i zbawienie. Takiego rozpoznania można byłoby oczekiwać przede wszystkim od Izraela. W rzeczywistości było ono niewielkie albo żadne. Zdumienie Jezusa odnosi się nie tylko do wielkości wiary poganina, ale także do braku wiary w Izraelu, który to brak został odsłonięty poprzez wiarę setnika.
  7. Ewangelista przeżył odrzucenie Jezusa za strony Izraela, doświadczył także zniszczenia Jerozolimy. Wie dobrze o zwróceniu się wielu pogan do Jezusa, a i sam zobowiązuje swą wspólnotę kościelną do misji wśród pogan. Wypowiedziana w ww. 11-12 groźba jest w oczach ewangelisty zapowiedzią, która dokonuje się w jego czasach (11I dlatego mówię wam: Wielu przyjdzie ze wschodu i z zachodu i w królestwie niebieskim zasiądą przy stole z Abrahamem, Izaakiem i Jakubem.12A synowie królestwa zostaną wyrzuceni w ciemności, na zewnątrz. Tam będzie płacz i zgrzytanie zębów”.). Poganie ze Wschodu i Zachodu kierują się do Boga Izraela. Ci. którzy byli uprzywilejowani z powodu swego przebywania na ziemi Izraela i pośród ludu Izraela, utracą swoje miejsce na rzecz tych, którzy przyjdą z daleka. W wypowiedzi o przyjściu wielu pojawiają się liczne wczesnojudaistyczne motywy. Są to: zebranie rozproszonych dzieci Izraela (Ps 107, 3; Iz 43, 5; Ba 4, 37). eschatologiczna uczta zbawionych w towarzystwie Abrahama i przodków, z Synem Człowieczym, z mesjaszami i Aaronem, nade wszystko wędrówka narodów na górę Syjon. Niektóre teksty zapowiadają zmianę nastawienia narodów, którzy uznają nicość własnych bogów, nawrócą się i udadzą się do Jeruzalem, aby przyjąć pouczenia Jahwe (por. Iz 2, 2-4; Mi 4, 1-4; Za 2, 14n). W literaturze apokaliptycznej zmienia się nieco nastawienie. Nie mówi się o nawróceniu pogan, ale raczej oczekuje się ich zniszczenia i zagłady.
  8. Synowie królestwa zostaną pozbawieni królestwa (Mt 21, 43). Poganie wejdą w miejsce Izraelitów, synów królestwa, którzy zostaną odrzuceni. Jako synowie byli od urodzenia dziedzicami królestwa. Z powodu odrzucenia słów Jezusa sami zostali odrzuceni. Ponieważ odrzucone słowa są słowami zbawienia, dlatego ich odrzucenie oznacza eschatologiczne odrzucenie i sąd. Ich losem jest ciemność jako atrybut Szeolu. W pismach apokaliptycznych Szeol jako miejsce kary przedstawiane było jako obszar ciemności. W obszarze ciemności panuje płacz oraz zgrzytanie zębów. ostatnie w psalmach obrazuje bezgraniczna złość (Ps 35, 16; 37, 12; 112, 10). Słowa o wyrzuceniu na zewnątrz wskazują na usunięcie z sali uczty (Mt 22, 13). Ewangelista, podobnie jak większość ówczesnych Żydów i chrześcijan, wyobrażał sobie miejsce odrzucenia jako miejsce największego oddalenia od Boga, który jest światłością (por. Mt 22, 13; 25, 30).
  9. 13Do setnika zaś powiedział: „Idź, niech ci się stanie tak, jak uwierzyłeś”. W tej samej chwili jego sługa odzyskał zdrowie. Jezus zwraca się teraz do setnika, który nieomal zostałby zapomniany. Uzdrowienie, które się dokonało jest takie owocem wiary setnika. Swą wiarą poganin skłonił Jezusa do wyświadczenia mu cudu, choć nie należał do owiec, które poginęły z domu Izraela. Wyrażenie „Idź” pojawia się często w opowiadaniach o cudach (Mt 8, 4; 9, 6; Mk 5, 34; 10, 52). Także: „Niech ci się stanie jak uwierzyłeś” pojawia się w innych Mateuszowych opowiadaniach o cudach (Mt 9, 29; 15, 28). Jezus nie udziela jednak pomocy proporcjonalnej do wiary, dlatego należy je rozumieć w sensie: „ponieważ uwierzyłeś”. Wskazanie na godzinę wiąże zaistniałe uzdrowienie z uzdrawiającym słowem Jezusa. Idzie nie tylko o podkreślenie mocy Jezusowego słowa, które uzdrawia (Mt 9, 22; 17, 18). ale podkreślenie zdolności uzdrawiania pomimo znacznej odległości przestrzennej.
  10. Opowiadanie o dokonanym cudzie ukazuje nie tylko suwerenną moc Jezusowego słowa, co dla ewangelisty i pierwszych uczniów Jezusa miało duże znaczenie. Dla ewangelisty i pierwszych uczniów, którzy znają koniec życia Jezusa, a także znają rozwijającą się misję wśród pogan, przedstawiony tutaj setnik jest zaczątkiem Kościoła wśród narodów pogańskich. Jezus zapowiada stawienie się pogan przed Bogiem, podczas kiedy Izrael pozostanie z dala, na zewnątrz. Fragment dzisiejszy jest zatem pierwszym przebłyskiem zbawienia dla pogan. Postać setnika odsłania perspektywę na przyszłość. Wspólnota Mateuszowa może w tym opowiadaniu odkrywać własne dzieje, a mianowicie dzieje konfliktu z Izraelem, wydalenie z Synagogi i głoszenie Ewangelii poganom. Setnik jest postacią, z którą chrześcijanin może się identyfikować. Jest przedstawiony jako wzór prawdziwej pokory i prawdziwej wiary. Słowa setnika są bardzo często słowami modlącego się chrześcijanina.
  11. Setnik wzorem chrześcijanina. Opowiedziane wydarzenie podkreśla wielkość mocy Jezusa, a wiara setnika jest pierwszym owocem tej działalności, która została określona jako „czynienie uczniami wszystkie narody”.
  12. Setnik jest także wzorem pokory. W swoim pierwszym odezwaniu się przedstawia się jako człowiek potrzebujący. Człowiek niechętnie przyznaje się do swojej bezradności (por. Łk 24, 28-29; J 1, 38-39). Tym bardziej, jeśli jego status społeczny nie należy do najniższych (por. J 2, 3). Odpowiedź Jezusa, jeśli rozumieć ją będziemy jako pytanie, wskazuje na pewną barierę pomiędzy setnikiem a Jezusem, podobnie jak w wypadku niewiasty kananejskiej (Mt 15, 24). Setnik zobowiązany jest uznać wielką godność Izraela, którym jako przedstawiciel władzy w pewnym stopniu okupacyjnej skłonny był raczej pogardzać. Zamiast oburzyć się i protestować, setnik przyjmuje postawę człowieka proszącego całkowicie zależnego do darczyńcy, postawę, której nierzadko wymagał od podporządkowanej sobie tamtejszej ludności.