Piątek, 12 sierpnia 2022 r.

Piątek, 12 sierpnia 2022 r.

1.czytanie (Ez 16, 1-15. 60. 63)

Twoja sława była doskonała z powodu ozdób, w które cię wyposażyłem

Czytanie z Księgi proroka Ezechiela

Pan skierował do mnie te słowa: «Synu człowieczy, zapoznaj Jerozolimę z jej obrzydliwościami i powiedz: Tak mówi Pan Bóg do Jerozolimy: Z pochodzenia i urodzenia swego jesteś z ziemi Kanaan. Ojciec twój był Amorytą, a matka twoja – Chittytką. A twoje urodzenie: w dniu twego przyjścia na świat nie odcięto ci pępowiny, nie obmyto cię w wodzie, aby cię oczyścić; nie natarto cię solą i w pieluszki cię nie owinięto. Żadne oko nie okazało współczucia, aby spełnić względem ciebie jedną z tych posług przez litość dla ciebie. W dniu twego urodzenia wyrzucono cię na puste pole – przez niechęć do ciebie.

Oto Ja przechodziłem obok ciebie i ujrzałem cię, jak szamotałaś się we krwi. Rzekłem do ciebie, gdy byłaś we krwi: Żyj, rośnij! Jak trawę na polu cię uczyniłem. Rosłaś, wzrastałaś i doszłaś do wieku dojrzałego. Piersi twoje nabrały kształtu i włosy twoje stały się obfitsze. Ale byłaś naga i bez okrycia.

Oto przechodziłem obok ciebie i ujrzałem cię. Był to twój czas, czas miłości. Rozciągnąłem połę płaszcza mego nad tobą i zakryłem twoją nagość. Związałem się z tobą przysięgą i wszedłem z tobą w przymierze – mówi Pan Bóg – stałaś się moją. Obmyłem cię wodą, otarłem z ciebie krew i namaściłem olejkiem. Następnie przyodziałem cię wyszywaną szatą, obułem cię w trzewiki z miękkiej skórki, opasałem bisiorem i okryłem cię jedwabiem.

Ozdobiłem cię klejnotami, włożyłem bransolety na twoje ręce i naszyjnik na twoją szyję. Włożyłem też pierścień w twój nos, kolczyki w twoje uszy i wspaniały diadem na twoją głowę. Zostałaś ozdobiona złotem i srebrem, przyodziana w bisior oraz w szaty jedwabne i wyszywane. Jadałaś najczystszą mąkę, miód i oliwę. Stawałaś się z dnia na dzień piękniejsza i doszłaś aż do godności królewskiej. Rozeszła się twoja sława między narodami dzięki twojej piękności, bo była ona doskonała z powodu ozdób, w które cię wyposażyłem – mówi Pan.

Ale zaufałaś swojej piękności i wyzyskałaś swoją sławę na to, by uprawiać nierząd. Oddawałaś się każdemu, kto obok ciebie przechodził.

Ja jednak wspomnę o przymierzu, które z tobą zawarłem za dni twojej młodości, i ustanowię z tobą przymierze wieczne, abyś pamiętała i wstydziła się i abyś ze wstydu ust swoich nie otwarła wówczas, gdy ci przebaczę wszystko, co uczyniłaś» – mówi Pan Bóg.

Komentarz

O Księdze:

1. Tłem wizji i wyroczni spisanych w Księdze Ezechiela są wydarzenia z początku VI w. przed Chr. Władca Babilonii Nabuchodonozor dokonał powtórnego najazdu na podbitą już wcześniej Judę. Po zajęciu Jerozolimy aresztował i odesłał do Babilonu najznamienitszych obywateli na czele z królem Jojakinem i jego rodziną. Wśród deportowanych był także młody Ezechiel. Nowym królem Jerozolimy został całkowicie uległy Nabuchodonozorowi Mattaniasz, któremu na znak poddaństwa zwycięzca zmienił imię na Sedecjasz. Czasy jego panowania charakteryzowały się poniżającą uległością wobec Babilonu i pasmem klęsk. Po kolejnym buncie w Judei Nabuchodonozor zburzył Jerozolimę i uprowadził jeszcze liczniejszą grupę mieszkańców niż poprzednim razem. Dopiero król perski, Cyrus, po zdobyciu Babilonu wydał specjalny dekret zezwalający wygnańcom judzkim na powrót do ojczyzny.
2. Ezechiel pochodził z rodu kapłańskiego, jednak nie zdążył przed uprowadzeniem rozpocząć pełnienia funkcji kapłańskich. Razem z pierwszą falą jeńców został deportowany do Mezopotamii. Pięć lat później rozpoczął działalność prorocką wśród uprowadzonych rodaków. Był żonaty, ale jego żona zmarła w niewyjaśnionych okolicznościach. Prorok był wybitnym pisarzem i nieprzeciętnym teologiem. Fragmenty księgi urzekają nie tylko głębią przesłania, ale także bogactwem formy literackiej.
3. Ezechiel stara się rozwiązać jeden z najtrudniejszych dylematów, przed jakimi stał Izrael w VI w. przed Chr. Po kolejnych klęskach militarnych w sercach Izraelitów musiała rodzić się wątpliwość, czy Bóg Jahwe jest na tyle silny, aby skutecznie stawać w ich obronie. Z każdym rokiem dziedzictwo Boga traciło na znaczeniu, a w potęgę rósł Babilon, szukający protekcji u boga Marduka. Zniszczenie Jerozolimy i świątyni stanowiło nie tylko klęskę polityczną, ale dla wielu było niezbitym dowodem wyższości Marduka nad Bogiem Izraela. Ezechiel nie mógł więc ograniczyć się do lakonicznego wyjaśnienia zaistniałej sytuacji, gdyż Izrael potrzebował przede wszystkim podniesienia na duchu i rozbudzenia na nowo wiary w moc Boga. Księga Ezechiela jest więc przejmującym manifestem potęgi i chwały Boga. W bardzo sugestywny sposób prorok tłumaczy swoim rodakom, że przyczyną klęski nie była słabość Boga, ale ich nieprawości, pycha i bałwochwalstwo. Najpierw więc wzywa rodaków do nawrócenia, upomina ich i zapowiada nowe kary. Kiedy to wszystko okazuje się bezskuteczne, wprowadza scenę, w której Bóg, widząc niepoprawność Izraela, opuszcza świątynię i zostawia Izraelitów własnemu losowi. Pozbawiony Bożej opieki, skłócony, liczący wyłącznie na własne siły i niemądrze rządzony Izrael nie miał szans na przetrwanie. Upadek przyszedł zaskakująco szybko, a wraz z nim rozczarowanie i stagnacja. Spełniły się zapowiedzi Ezechiela. Nie doczekał się jednak u rodaków powszechnego uznania własnych win i nawrócenia. Starał się więc przynajmniej zapobiec ich całkowitemu odejściu od Boga. Dlatego zapowiadał kolejne odsłony ukazywania się Jego potęgi. Prorok wielokrotnie podkreślał, że Bóg powróci w chwale nie ze względu na zasługi Izraelitów, ale po to, by na oczach wszystkich ludów okazać swoją moc i chwałę.
4. Ostatecznie Bóg nie stawiał Izraelowi właściwie żadnych wymagań. Nawet nawrócenie nie było warunkiem powrotu Pana. W widzeniach doliny wyschłych kości, walki z Gogiem, rzeki życia czy nowej świątyni – sprawcą wszystkich wydarzeń jest sam Bóg. Wiara uprowadzonych do Babilonu była bowiem już tak wątła, że wymagała nie wzmocnienia, lecz wskrzeszenia z martwych.
5. Księga Ezechiela jest lekturą dla ludzi, którzy nie uciekają przed wysiłkiem intelektualnym w poszukiwaniu prawdy. Czytelnik nie znajdzie w niej gotowych i prostych rozwiązań – przeciwnie, natrafi na sporo mało zrozumiałych tekstów z zupełnie innej epoki. Jeśli się jednak nie zniechęci, wówczas ten pozorny labirynt doprowadzi go do wyjątkowego spotkania ze słowem Bożym.

O czytaniu:

Ez 16,

Symboliczna historia niewiernej Jerozolimy

¹Pan przemówił do mnie w tych słowach:²„Synu człowieczy, uświadom Jerozolimie jej obrzydliwości.³Powiedz: Tak mówi Pan Bóg do Jerozolimy. Twój ród wywodzi się z ziemi Kananejczyków. Twoim ojcem był Amoryta, a matką Chetytka.⁴Oto jak wyglądały twoje narodziny: w dniu twojego przyjścia na świat nie odcięto ci pępowiny ani nie obmyto w wodzie dla oczyszczenia. Nie natarto cię solą i nie owinięto w pieluszki. ⁵Nikt nie spojrzał na ciebie, aby kierując się współczuciem, uczynić ci jedną z tych rzeczy. Lecz w dniu twoich narodzin porzucono cię na otwartym polu, gdyż wzgardzono twoim życiem. ⁶Przechodząc obok ciebie, zobaczyłem cię trzęsącą się we krwi. Powiedziałem wtedy do ciebie, leżącej we krwi: Żyj! ⁷Rośnij! Sprawię, że będziesz jak polna latorośl. Rosłaś więc, stałaś się wielka i weszłaś w okres dojrzałości. Twoje piersi nabrały kształtów, twoje włosy urosły, ale byłaś naga i bez ubrania. ⁸I gdy znowu przechodziłem obok ciebie, zobaczyłem cię, a twój wiek był wiekiem miłości. Rozpostarłem nad tobą brzeg mojej szaty i okryłem twoją nagość. Przysiągłem ci i zawarłem z tobą przymierze – wyrocznia Pana Boga – i stałaś się moją.⁹Obmyłem cię wodą, zmyłem z ciebie krew i namaściłem cię oliwą. ¹⁰Ubrałem cię w ozdobną szatę, nałożyłem ci sandały z najlepszej skóry, opasałem cię bisiorem i okryłem jedwabiem. ¹¹Przyozdobiłem cię klejnotami, nałożyłem ci bransolety na ręce i naszyjnik na szyję. ¹²Włożyłem obrączkę w twój nos, kolczyki w uszy i ozdobny diadem na głowę. ¹³Zostałaś przystrojona złotem i srebrem. Twoje szaty były z bisioru i jedwabiu oraz z ozdobnej tkaniny. Jadłaś najprzedniejszą mąkę, miód i oliwę. Stałaś się niezwykle piękna i doszłaś do godności królewskiej. ¹⁴Twoje imię stało się sławne wśród narodów z powodu twojej piękności, bo była ona doskonała dzięki ozdobom, którymi cię obdarowałem – wyrocznia Pana Boga.

¹⁵Ale zaufałaś swojej piękności i cudzołożyłaś, wykorzystując swoją sławę. Uprawiałaś nierząd z każdym przechodniem. Jemu się oddawałaś. ¹⁶Brałaś swoje szaty i robiłaś sobie z nich różnobarwne namioty na wzniesieniach kultowych i tam cudzołożyłaś. Oby tego nigdy nie było!¹⁷Brałaś złote i srebrne klejnoty, które ci dałem, robiłaś sobie z nich podobizny bożków i cudzołożyłaś z nimi. ¹⁸Okrywałaś je swymi wzorzystymi szatami. Moją oliwę i moje kadzidło kładłaś przed nimi. ¹⁹Chleb, który ci dałem, najprzedniejszą mąkę, oliwę i miód, którymi cię karmiłem, kładłaś przed nimi jako przyjemną woń – wyrocznia Pana Boga.²⁰Brałaś swoich synów i córki, których Mi urodziłaś, i ofiarowałaś im na pożywienie. Czy mało było twego nierządu? ²¹Ofiarowałaś bożkom moich synów, spalając ich w ofierze. ²²We wszystkich twoich obrzydliwościach i twoim nierządzie nie pamiętałaś o dniach twojej młodości, gdy byłaś naga i bez ubrania i gdy wiłaś się we własnej krwi.

²³A po tych wszystkich niegodziwościach – biada, biada ci, wyrocznia Pana Boga –²⁴na każdym placu usypywałaś wzniesienia kultowe i na nich budowałaś sanktuaria, ²⁵na każdym skrzyżowaniu dróg uczyniłaś sobie wzniesienia kultowe. Hańbiłaś swoją piękność, oddawałaś się każdemu przechodniowi i pomnażałaś swój nierząd. ²⁶Cudzołożyłaś z Egipcjanami, twoimi sąsiadami o dużych członkach, i mnożyłaś swój nierząd, żeby Mnie doprowadzać do gniewu.²⁷Dlatego podniosłem na ciebie rękę i ograniczyłem twoje prawa. Wydałem cię na łup żądzy nienawidzących cię córek filistyńskich, które się wstydzą twojego niegodziwego postępowania. ²⁸Cudzołożyłaś z Asyryjczykami, bo byłaś nienasycona. Uprawiałaś z nimi nierząd, lecz i tym się nie nasyciłaś.²⁹Pomnożyłaś swój nierząd w ziemi kupców, w Chaldei, ale i tego było ci mało. ³⁰O jak namiętne było twoje serce – wyrocznia Pana Boga – w czynieniu tego wszystkiego, w czynach bezwstydnej, rozpustnej kobiety,³¹w budowaniu miejsc ofiarnych na każdym skrzyżowaniu dróg, w usypywaniu wzniesień kultowych na każdym placu. Gardząc zapłatą, byłaś podobna nie do nierządnicy, ³²lecz do kobiety cudzołożnej, która zamiast swojego męża przyjmuje obcych. ³³Bo każdej nierządnicy daje się zapłatę, ty zaś sama dawałaś podarki każdemu swojemu kochankowi i zjednywałaś ich sobie, żeby zewsząd przychodzili do ciebie i uprawiali z tobą nierząd. ³⁴Z tobą i twoim nierządem było inaczej niż z innymi kobietami, bo nikt nie chciał z tobą cudzołożyć. Nikt cię nie wynagradzał, lecz to ty dawałaś zapłatę. Tak, z tobą było inaczej.

³⁵Dlatego, nierządnico, słuchaj słowa Pana.³⁶Tak mówi Pan Bóg: Za to, że odsłaniałaś swoje łono, odkrywałaś swoją nagość, uprawiając nierząd z twoimi kochankami i ze wszystkimi obrzydliwymi bożkami, za krew twoich synów, których im ofiarowałaś,³⁷Ja zbiorę wszystkich twoich kochanków, którzy ci się podobali, wszystkich, których kochałaś, i wszystkich, których nienawidziłaś. Zgromadzę ich zewsząd dokoła ciebie i wobec nich odkryję twoją nagość, i zobaczą cię zupełnie nagą. ³⁸Będę cię sądził według praw o cudzołożnicach i morderczyniach i oddam ci w zamian krew, gniew i zapalczywość. ³⁹Wydam cię w ich ręce, a oni zburzą twoje miejsca ofiarne, zniszczą twoje wzniesienia kultowe, ograbią cię z twoich szat, zabiorą twoje klejnoty i zostawią cię nagą i bez ubrania. ⁴⁰Zwołają przeciw tobie zgromadzenie, ukamienują cię i poćwiartują mieczami. ⁴¹Potem spalą twoje domy. Na oczach wielu kobiet będą przeprowadzać sądy nad tobą. I sprawię, że zaprzestaniesz cudzołóstwa i nie będziesz już więcej dawać zapłaty za nierząd. ⁴²Uśmierzę mój gniew przeciwko tobie i odstąpi od ciebie moja zapalczywość. Uspokoję się i już nie będę się gniewał. ⁴³Obarczę cię odpowiedzialnością za twoje postępowanie – wyrocznia Pana Boga, ponieważ nie pamiętałaś o dniach swojej młodości, ale pobudzałaś Mnie tym wszystkim do gniewu. Nie dodasz więc już żadnej podłości do wszystkich twoich obrzydliwych czynów.⁴⁴A każdy zastosuje do ciebie przysłowie: «Jaka matka, taka córka». ⁴⁵Jesteś córką swojej matki, która porzuciła swojego męża i dzieci. Jesteś siostrą swoich sióstr, które porzuciły swoich mężów i dzieci. Waszą matką była Chetytka, a waszym ojcem Amoryta. ⁴⁶Twoją starszą siostrą jest Samaria, która wraz z córkami mieszka na północ od ciebie. A młodszą twoją siostrą jest Sodoma, która wraz z córkami mieszka na południe od ciebie. ⁴⁷Początkowo nie poszłaś ich drogami i nie czyniłaś ich obrzydliwości. Potem jednak stałaś się gorsza od nich w całym swoim postępowaniu. ⁴⁸Na moje życie, wyrocznia Pana Boga – twoja siostra Sodoma i jej córki nie czyniły tak, jak ty i twoje córki.⁴⁹Winą Sodomy, twojej siostry, była pycha oraz obfitość chleba i beztroski spokój, jaki miały ona i jej córki. Nie wspomogły ubogiego ani potrzebującego. ⁵⁰Były wyniosłe i czyniły to, co Ja uważam za obrzydliwe. I odrzuciłem je, jak widziałaś. ⁵¹Samaria nie popełniła nawet połowy twoich grzechów. Ty pomnożyłaś swoje obrzydliwości bardziej niż ona. Wobec wszystkich obrzydliwości, które popełniłaś, twoje siostry okazały się sprawiedliwe. ⁵²Noś więc teraz swoją hańbę – ty, która popełniając ohydniejsze grzechy niż one, usprawiedliwiłaś swoje siostry. One są sprawiedliwsze od ciebie. Wstydź się więc i znoś swoją hańbę z powodu usprawiedliwienia twoich sióstr.

⁵³Odmienię jednak ich los – los Sodomy i jej córek oraz los Samarii i jej córek. Odmienię także twój los pośród nich, ⁵⁴abyś nosiła swoją hańbę i była upokorzona za wszystko, co czyniłaś, przynosząc im pociechę. ⁵⁵Twoje siostry, Sodoma i jej córki oraz Samaria i jej córki, wrócą do swojego pierwotnego stanu. Ty i twoje córki także wrócicie do pierwotnego stanu. ⁵⁶Czyż w dniach twojej pychy twoja siostra, Sodoma, nie była dla twoich ust przedmiotem obmowy, ⁵⁷dopóki nie odsłonięto twojej nieprawości? Teraz ty jesteś pośmiewiskiem dla córek Edomu, wszystkich jego sąsiadów i córek filistyńskich, które wszędzie tobą pogardzają. ⁵⁸Ponosisz karę za twoją podłość i obrzydliwości – wyrocznia Pana.⁵⁹Tak bowiem mówi Pan Bóg: Postąpię z tobą tak, jak ty postąpiłaś, gdy wzgardziłaś przysięgą i złamałaś przymierze.⁶⁰Lecz Ja wspomnę o moim przymierzu z tobą, zawartym w dniach twojej młodości i zawrę z tobą wieczne przymierze. ⁶¹Wtedy przypomnisz sobie swoje postępowanie i zawstydzisz się, gdy wezmę od ciebie twoje siostry, starsze i młodsze, i dam ci je za córki, ale nie na mocy twojego przymierza. ⁶²Ja zawrę moje przymierze z tobą i przekonasz się, że Ja jestem Panem.⁶³Abyś pamiętała i zawstydziła się i już nigdy nie otworzyła ust ze wstydu, gdy ci wybaczę wszystko, co uczyniłaś – wyrocznia Pana Boga”.

6. Historia przymierza między Bogiem a Izraelem zostaje przedstawiona za pomocą symbolu więzi małżeńskiej, silnie przemawiającego do wyobraźni adresatów. Prorok pragnie uświadomić Izraelitom ogrom łask otrzymanych od Boga, a zarazem rozmiar niewdzięczności i podłości z ich strony. W barwnym opowiadaniu o przygarnięciu porzuconej dziewczynki i wychowaniu jej na opływającą we wszelkie dobra królową Ezechiel przypomina ludowi jego niskie pochodzenie (w. 3) i nadanie mu wielkiej godności ludu Bożego, czego znakiem są symboliczne zaślubiny z Bogiem (w. 8). Ale tak jak ta małżonka zaczęła cudzołożyć z innymi, tak Izrael złamał swoje przymierze i oddał się bałwochwalstwu. W dalszej części, tej, która nie zmieściła się w ramach czytania mszalnego, w obrazowy sposób prorok gani Izraela nie tylko za uprawianie kultów pogańskich (ww. 22-25), ale również za szukanie przymierzy politycznych z sąsiednimi, pogańskimi mocarstwami (ww. 26-34), co często łączyło się z oddawaniem czci ich bóstwom (2 Krl 16,11.18; 2 Krn 28,22n). Logiczną konsekwencją jest zatem Boży wyrok, który nie ma jednak charakteru zemsty, lecz polega na oddaniu niewiernej małżonki w ręce tych, na których patrzyła ze ślepym podziwem (ww. 35-43). Uzupełnieniem tych wcześniejszych obrazów jest zestawienie Jerozolimy z jej dwiema siostrami, Sodomą i Samarią. Choć mogło się wydawać, że te dwie ostatnie osiągnęły szczyt nikczemnego postępowania, to jednak mieszkańcy Jerozolimy nie tylko nie wyciągnęli wniosków z ich tragicznego losu, ale wręcz prześcignęli je w czynieniu zła (ww. 44-52). Pojawia się jednak nuta nadziei, gdyż Bóg zapowiada okazanie miłosierdzia i przywrócenie wolności Sodomie i Samarii. Również Jerozolima będzie musiała zejść na samo dno poniżenia, aby odnaleźć drogę do odnowionej miłości swojego Boga, który wspomni (w. 60), czyli niejako wskrzesi do życia dawne przymierze, czyniąc je tym razem wiecznym. Podobnie jak Ez 20 i 23, ten rozdział bardzo jasno pokazuje prorocki sposób widzenia historii Izraela.
7. W długim opowiadaniu symbolicznym, w jego centrum widzimy symbol, typowy również dla poprzednich proroków, w szczególności dla Ozeasza, ale też Izajasza i Jeremiasza. Chodzi o więź małżeńską, odbieraną w tym przypadku jako przymierze Boga z Izraelem. Ten fragment jest historią podrzutka — córki pogańskich rodziców, urodzonej w ziemi Kanaan, których przodkami byli Amoryci i Chittyci. Tuż po narodzinach została pozostawiona własnemu losowi w szczerym polu. Noworodek miał jeszcze pępowinę i nie był poddany stosowanemu wówczas nacieraniu solą.
8. Lecz oto w pobliżu przechodzi jakiś człowiek, a widząc to dziecko, decyduje się przygarnąć je i adoptować. Gdy zaś się stało młodą kobietą, rozciąga nad nią swój płaszcz, dokonując w ten sposób aktu zaślubin. Co więcej, obsypuje małżonkę mnóstwem podarków: haftowanymi szatami, wykwintnym obuwiem, welonami z delikatnego lnu, bransoletami, naszyjnikami i kolczykami. Do tego momentu opisywane było pochodzenie ludu Izraela, którego protoplastą był Abraham (on też przybył z terytorium pogańskiego i otrzymał w darze ziemię obiecaną wraz ze wszystkimi jej dobrami). Myśl biegnie teraz ku królestwu Salomona, kiedy to lud ten istotnie podobny był do królowej. Łatwo zatem przewidzieć również zwrot, jaki dokonuje się w losach tej kobiety. Tak jak Izrael złamał przymierze z Bogiem, oddając się bożkom, tak owa małżonka, gardząc otrzymanymi darami, oddaje się wyuzdanemu wiarołomstwu.
9. W opisie cudzołożnicy spotykamy wyraźne odniesienia do kultu obcych bóstw. Obejmowało to akty seksualne, których dopuszczał się Izrael, a które Biblia nazywa nierządem. Wykaz najrozmaitszych bałwochwalczych praktyk obejmuje transwestytyzm, ofiary roślinne, a nawet obrzędy składania ofiar z dzieci oraz sanktuaria na wyżynach. Oskarżenie przybiera na gwałtowności, a obok jasno wytkniętego bałwochwalstwa wskazuje również grzech utajony, polegający na przymierzach politycznych z Asyryjczykami i Babilończykami. Pogłębiająca się niewierność wobec Boga czyni z Jego ludu „bezwstydną nierządnicę”. W swoim dalszym ciągu wywód ten jest formalnym aktem oskarżenia, skierowanego przez Jahwe przeciw Jego ludowi przez proroka i zawoalowanego maską przypowieści. Po oskarżeniu zapadnie nieubłagany wyrok na wspólnotę żydowską, wiarołomną wobec Boskiego Oblubieńca.
10. Zarzuty postawione przez Boga Jego niewiernej małżonce kończą się wersetem 34. Jej szaleństwo ma już taki rozmiar, iż jest nawet gotowa opłacać swoich kochanków. Idzie tu o ofiary składane przez Izraela bożkom właśnie z darów ziemi, jaką ofiarował mu Pan. Po tym bezwzględnym akcie oskarżenia następuje przykładny wyrok, opierający się na prawie odwetu. Skoro więc Juda wybrał bogów obcych, to teraz obcy w niego ugodzą. Przypowieść opowiada o tym, jak kochankowie zwracają się przeciwko wiarołomnej, której usłużnością dotychczas nie pogardzali.
11. Winowajczyni będzie więc odarta ze swojego blasku, okryta wstydem, zmuszona obnosić swą nagość, bo Bóg zdejmie z niej szatę godności małżeńskiej i potraktuje się ją tak, jak wiele innych cudzołożnic i zabójczyń, skazanych na ukamienowanie i poćwiartowanie. Powróci do swej początkowej nędzy, w jakiej została znaleziona tuż po urodzeniu. W słowach potępienia słychać coraz bardziej zapalczywy ton. Ukazują one Boga jako zakochanego, który został zraniony w swoich uczuciach. Surowy język odzwierciedla cechę, którą Biblia określa jako Jego „zazdrość”, a chodzi o szczególne upodobanie do Izraela, o pasję, która nie znosi zdrad i nie umniejsza grzechu. Izrael odsłonił nikczemne dno swego serca i nie pozwolił się zdobyć czułej Bożej miłości.
12. W tym miejscu kończy się wyrok na Judę i Jerozolimę, zaś Ezechiel ma się teraz zająć również „starszą siostrą”, to jest królestwem Samarii (środkowa i północna część Palestyny). Wraz ze śmiercią króla Salomona kraj ten się oderwał na okres niemal dwóch wieków, aby przeżyć niezależne doświadczenie polityczne (trwało to od 931-930 do 721 r. przed Chr.). Również Samaria postępowała w sposób tak nikczemny, że w pełni uzasadnione jest porównanie jej z Sodomą. A jednak zarówno Sodoma, jak i Samaria wykazywały mniejszą od Jerozolimy przewrotność. I właśnie dlatego Bóg okaże Samarii miłosierdzie, sprowadzając z powrotem jej synów z wygnania, zwróciwszy im utraconą wolność. Nadzieja jednak w tym, że może się to zdarzyć i umiłowanemu miastu, które dopuściło się wobec Niego tak podłej zdrady.
13. Jerozolimę z pewnością dosięgnie kara za jej bezczelność, lecz kiedy w swym upadku zstąpi na samo dno, otworzy sobie drogę, aby ponownie spotkać miłość swego Małżonka i Pana. On bowiem wspomni na przymierze zawarte z nią za młodu. Jak wiadomo, Boże „wspomnienie” w Biblii nigdy nie jest jakimś nostalgicznym przypominaniem sobie czegoś, lecz skutecznym aktem, który przywraca życie dawnej miłości. Dlatego też przypowieść kończy się zapowiedzią nowego i wiecznego przymierza („przymierze wieczne” — werset 60) między Jahwe a Jego ludem, teraz już nawróconym, gotowym uznać swój grzech, jak również wyznać swą wiarę i miłość do Niego. Po burzliwym czasie sądu ostatnie słowo znów należy do nadziei oraz do prze-baczenia.

 

 

Psalm (Iz 12, 2. 3 i 4bcd. 5-6 (R.: por. 1d))

Gniew Twój ustąpił, w Tobie mam pociechę

Oto Bóg jest moim zbawieniem! *
Jemu zaufam i bać się nie będę.
Pan jest moją pieśnią i mocą *
i On stał się moim zbawieniem.

Gniew Twój ustąpił, w Tobie mam pociechę

Wy zaś z weselem czerpać będziecie wodę *
ze zdrojów zbawienia.
Chwalcie Pana, wzywajcie Jego imienia! †
Ukażcie narodom Jego dzieła, *
przypominajcie, że Jego imię jest chwalebne.

Gniew Twój ustąpił, w Tobie mam pociechę

Śpiewajcie Panu, bo czynów wspaniałych dokonał! *
I cała ziemia niech o tym się dowie.
Wznoś okrzyki i wołaj radośnie, mieszkanko Syjonu, *
bo wielki jest wśród ciebie Święty Izraela.

Gniew Twój ustąpił, w Tobie mam pociechę

Komentarz

O księdze:

O Księdze:

1. Imię „Izajasz” znaczy „Zbawieniem jest Jahwe [Pan]” i w znacznej mierze odzwierciedla program działania tego proroka. Swoje posłannictwo pełnił on w burzliwym czasie wojen spowodowanych wzrostem militarnej potęgi Asyrii. Izajasz rozpoczął działalność ok. 740 r. przed Chr. (Iz 6,1) i kontynuował ją co najmniej do 701 r. przed Chr., kiedy Jerozolima została w zaskakujący sposób uratowana od zniszczenia (Iz 37). Według starożytnej tradycji żydowskiej Izajasz poniósł męczeńską śmierć przez przepiłowanie w czasie panowania króla Manassesa (696-642 przed Chr.). Do tej tradycji nawiązuje List do Hebrajczyków (Hbr 11,37).
2. Chociaż wydarzenia wielokrotnie potwierdzały słuszność przewidywań i rad Izajasza, to za życia proroka jego nauczanie nie zostało powszechnie przyjęte (np. Iz 6,9-11; 30,8-11). Proroctwa Izajasza były przechowywane jedynie przez małe grupy jego uczniów (Iz 8,16-20). Dopiero dwieście lat później, podczas wygnania do Babilonii (586 r. przed Chr.), jego przesłanie zostało na nowo odkryte, ponieważ przekonująco objaśniało historię Izraelitów, a zarazem ożywiało nadzieje na przyszłość.
3. Księga Izajasza składa się z trzech części: 1) Księga sądu nad Judą i Izraelem, zawierająca mowy samego Izajasza (Iz 1 – 39); 2) Księga Pocieszenia, napisana w czasie wygnania babilońskiego (Iz 40 – 55); 3) Księga Tryumfu, napisano po powrocie z niewoli babilońskiej. Redaktorzy Księgi Izajasza zebrali istniejące wypowiedzi prorockie i połączyli je w całość.
4. Księgę odczytujemy jako medytację nad Bożą wiernością i sprawiedliwością objawioną w historii Izraela. Treść księgi stanowi także wezwanie do przemiany własnego życia i postępowania zgodnego z wolą Bożą, aby osiągnąć obiecane zbawienie.
5. Pierwsza część księgi (Iz 1 – 39), zwana czasami księgą Protoizajasza (z języka greckiego „pierwszego Izajasza”), zawiera przede wszystkim wypowiedzi proroka, skierowane do mieszkańców królestwa Judy. U podstaw nauczania proroka znajdowało się doświadczenie świętości Boga, rozumianej nie tylko jako Jego absolutna wyższość ponad wszelką inną rzeczywistość, lecz także jako doskonałość moralna, która nie toleruje grzechu i zła. Izajasz okazał się również gotów do działania na rzecz zbliżenia Izraelitów do Boga i uznania Jego obecności wśród nich. Nauczanie proroka poświęcone było przede wszystkim problemom sprawiedliwości społecznej. Izajasz poddawał krytyce nadmierne bogacenie się wąskiej grupy społeczeństwa; podkreślał, że braku solidarności nie można pogodzić z wiarą Izraela (Iz 1,10-17.21-23; 5,8-25). Sprawiedliwość, której domaga się Bóg, wymaga bowiem poszanowania praw ludzi ubogich i takiego organizowania życia społecznego, aby najsłabsi zostali otoczeni niezbędną troską (Iz 10,1n). Wojna syro-efraimska (734-732 przed Chr.) i coraz mocniejszy napór zaborczej Asyrii przesunął potem punkt ciężkości nauczania Izajasza na kwestie polityczne. Wobec różnorodnych zagrożeń Izajasz przypominał Boże obietnice dane Dawidowi i Jerozolimie. W tej części na uwagę zasługuje tzw. Księga Emmanuela (Iz 6 – 12). Jej wstęp stanowi opowiadanie o powołaniu Izajasza (Iz 6), zakończenie zaś poetycka pieśń zbawionych (Iz 12). Trzonem zbioru są trzy zapowiedzi królewskiego Mesjasza, który nosi imię Emmanuel (Iz 7; 8; 11). Radosne zapowiedzi Emmanuela podtrzymują nadzieję i pozwalają wierzyć, że ostatnim słowem Boga do Izraela i ludzkości będzie zbawienie.
6. Część druga księgi (Iz 40 – 55), zwana Księgą Pocieszenia, napisana została w połowie VI w. przed Chr., podczas wygnania babilońskiego. Jej autorem jest nieznany prorok, umownie nazywany Deuteroizajaszem (z języka greckiego „drugim Izajaszem”). W swoim nauczaniu wyciągał on wnioski z wiary, że jest tylko jeden Bóg i że On sam stworzył całą rzeczywistość świata. Według tego proroka, doświadczenie Izraela, który utracił swoją niezależność państwową i został wygnany do Babilonii, należy zrozumieć w świetle objawienia przekazanego w poprzednich wiekach przez proroków oraz w perspektywie pragnienia Boga, aby obdarzyć świat zbawieniem i sprawiedliwością. Prorok interpretował więc najpierw aktualne wydarzenia, ukazując perskiego władcę Cyrusa jako sługę Boga niosącego wybawienie (Iz 41,1-5; 45,1-8; 48,12-15), aby następnie przedstawić obraz idealnego sługi Pana, który obdarzy świat wiecznym zbawieniem przez ofiarę z własnego życia (Iz 45,17; 51,6-8; 53,8-10). W drugiej części Księgi Izajasza ważne miejsce zajmują cztery utwory liryczne, które stanowią swoistą jedność, zwane Pieśniami o słudze Pana: Iz 42,1-4 (5-9); 49,1-4.5c (5ab.6.8.9a); 50,4-9 (10n); 52,13–53,12. Z literackiego punktu widzenia tworzą one rodzaj dramatu, osiągającego punkt kulminacyjny w śmierci i uwielbieniu sługi. Jezus Chrystus i autorzy Nowego Testamentu często odwoływali się do tych proroctw, wskazując na ich wypełnienie w misji i odkupieńczej śmierci Jezusa.
7. Trzecia część (Iz 56 – 66), zwana Księgą Tryumfu, jest określana jako księga Tritoizajasza (z języka greckiego „trzeciego Izajasza”). Zebrano w niej wypowiedzi różnych proroków z czasu po powrocie z wygnania. Prorocy ci wyjaśniają i aktualizują przesłanie swoich poprzedników. Rozwijają ich nauczanie na temat miłości Boga i Jego pragnienia, aby zbawić cały świat, oraz podkreślają potrzebę przestrzegania prawa i sprawiedliwości (Iz 56,1).
8. Księga Izajasza jest niezwykle często cytowana w Nowym Testamencie, gdzie niektóre jej wypowiedzi zostały odniesione bezpośrednio do osoby Jezusa Chrystusa (np. Mt 12,17-21; J 1,29). Także samo pojęcie Ewangelii jako dobrej nowiny o zbawieniu ma źródło w tej właśnie księdze (Iz 40,9; 52,7). W Księdze Izajasza pojawia się też wiele innych tematów, które zostały rozwinięte w Nowym Testamencie, jak na przykład obraz Boga jako Ojca pełnego miłości, rola Bożego ducha, odnowienie ludu Bożego i poszerzenie go o przedstawicieli wszystkich narodów. Dlatego prorok Izajasz nazywany jest „Ewangelistą Starego Testamentu”.

O dzisiejszym psalmie:

9. Dzisiejsza pieśń uwielbienia pochodzi z Księgi Proroka Izajasza i stanowi podsumowanie pierwszego zbioru wypowiedzi prorockich (Iz 1 – 11), a w szczególności tzw. Księgi Emmanuela (Iz 6 – 12). Powracająca z wygnania Reszta Izraela (Iz 11,15n) wznosi do Boga pieśń chwały, podobnie jak niegdyś uczynili Izraelici po przejściu Morza Czerwonego (Wj 15,1-21). Dziękczynne uwielbienie jest odpowiedzią na zbawcze dzieło Boga, co zostaje wyraźnie podkreślone przez trzykrotne wyznanie, że Bóg jest źródłem wybawienia (ww. Iz 12, 2n). Pieśń jest zachętą dla modlącego się ludu, aby uznał potęgę dzieł już dokonanych przez Boga i odnowił ufność w nadejście tego dnia (ww. Iz 1, 1.4), gdy w całej pełni doświadczy Bożego zbawienia.

 

 

Ewangelia (Mt 19, 3-12)

Nierozerwalność małżeństwa

Słowa Ewangelii według Świętego Mateusza

Faryzeusze przystąpili do Jezusa, chcąc Go wystawić na próbę, i zadali Mu pytanie: «Czy wolno oddalić swoją żonę z jakiegokolwiek powodu?»

On odpowiedział: «Czy nie czytaliście, że Stwórca od początku stworzył ich jako mężczyznę i kobietę? I rzekł: „Dlatego opuści człowiek ojca i matkę i złączy się ze swoją żoną, i będą oboje jednym ciałem”. A tak już nie są dwojgiem, lecz jednym ciałem. Co więc Bóg złączył, niech człowiek nie rozdziela».

Odparli Mu: «Czemu więc Mojżesz przykazał dać jej list rozwodowy i odprawić ją?»

Odpowiedział im: «Przez wzgląd na zatwardziałość serc waszych pozwolił wam Mojżesz oddalać wasze żony, lecz od początku tak nie było. A powiadam wam: Kto oddala swoją żonę – chyba że w wypadku nierządu – a bierze inną, popełnia cudzołóstwo. I kto oddaloną bierze za żonę, popełnia cudzołóstwo».

Rzekli Mu uczniowie: «Jeśli tak ma się sprawa człowieka z żoną, to nie warto się żenić».

On zaś im odpowiedział: «Nie wszyscy to pojmują, lecz tylko ci, którym to jest dane. Bo są niezdatni do małżeństwa, którzy z łona matki takimi się urodzili; i są niezdatni do małżeństwa, których ludzie takimi uczynili; a są także bezżenni, którzy ze względu na królestwo niebieskie sami zostali bezżenni. Kto może pojąć, niech pojmuje!»

Komentarz

O księdze:

1. Sam tekst Ewangelii według św. Mateusza nie podaje imienia jej autora. Najstarsza tradycja( około I połowy II w.) przypisuje ją apostołowi Mateuszowi, który był poborcą podatkowym w Kafarnaum (Mt 9,9; 10,3; Mk 2,14; Łk 5,27.29). O profesji autora świadczą fachowe określenia dotyczące podatków oraz systemu monetarnego (Mt 17,24; 22,19). Ponadto w mowach Jezusa pojawiają się liczne wypowiedzi przeciwko faryzeuszom i nauczycielom Pisma. Dawny poborca podatkowy, którym gardzili faryzeusze, nie przez przypadek akcentuje ten aspekt nauki Chrystusa.
2. Uważa się, że pierwotnie Ewangelia została zredagowana w języku aramejskim lub hebrajskim. Powszechnie przyjmuje się, że powstała w Syrii (Antiochia), gdzie żyło wielu Żydów. Została ona napisana między 80 a 90 r.
3. Ewangelia ta powstała z myślą o wierzących, którzy wywodzili się z judaizmu. Jej tekst odzwierciedla tradycje aramejskie lub hebrajskie. Potwierdzeniem tego jest obecność wyrażeń (Mt 16,19; 18,18) i słów typowo semickich (mamona, hosanna), które autor rzadko tłumaczy na język grecki. Wspominając również zwyczaje żydowskie, zakłada ich znajomość u czytelników i w przeciwieństwie do ewangelistów Marka i Łukasza, nie uważa za konieczne, aby je wyjaśniać (Mt 15,1-3; por. Mk 7,3n).
4. W Ewangelii według św. Mateusza dostrzega się pięć wielkich przemówień Jezusa, które stanowią odniesienie do Pięcioksięgu Mojżeszowego. Ewangelia ta jest więc swego rodzaju Pięcioksięgiem chrześcijańskim, który zawiera Prawo nowego Izraela, czyli Kościoła. Prawodawcą nowego ludu Bożego jest Chrystus – nowy Mojżesz. Tematem przewodnim tych wypowiedzi jest królestwo Boże, jednak każda z nich podkreśla inny, szczególny jego aspekt: 1) Mowa programowa, kreśląca obraz doskonałego ucznia. Jezus ogłasza w niej nadejście królestwa Bożego (Mt 5 – 7); 2) Mowa misyjna, dotycząca głoszenia królestwa. Jezus zapowiada w niej także prześladowania (Mt 10); 3) Zbiór przypowieści o tajemnicy królestwa (Mt 13); 4) Mowa eklezjalna, w której Jezus określa reguły, na których powinny opierać się wzajemne relacje uczniów we wspólnocie (Mt 18); 5) Mowa eschatologiczna traktująca o czasach ostatecznych i o udoskonaleniu królestwa (Mt 24–25).
5. Autor Ewangelii, posługując się tytułami mesjańskimi odnoszonymi do Jezusa, kreśli Jego bardzo wyraźny portret. Od początku wykazuje, że Jezus jest Chrystusem (Mesjaszem), Synem Dawida oraz Synem samego Boga. Ewangelista z wielką troską stara się uzasadnić, że w Jezusie wypełniły się obietnice i zapowiedzi Starego Testamentu. Mocno akcentuje mesjańską godność Jezusa, z którą bardzo ściśle łączy się tytuł Syn Dawida. Odnosząc go do Jezusa, potwierdza, że to On jest oczekiwanym przez Żydów Mesjaszem. Tytuł Syn Boży podkreśla Boską naturę Jezusa, choć nie w każdym wypadku w sensie ścisłym oznacza on bóstwo Mistrza z Nazaretu. W tytule Syn Człowieczy zawiera się natomiast prawda, że Jezus jest kimś więcej niż zwykłym człowiekiem i żaden król ziemski nie może się z Nim równać. Tytuł ten łączy osobę Jezusa z cierpiącym Sługą Pana, znanym z pieśni Izajasza (autor dwukrotnie cytuje Pieśń o Słudze Pana: Iz 42,1 w Mt 3,17 oraz Iz 53,4 w Mt 8,17). Istotnym jest również odniesione do Chrystusa określenie Pan (greckie: Kyrios, stąd: Kyrie elejson), które potwierdza Jego Boską godność i wynikającą z niej zwierzchność nad całym światem.
6. Ewangelista, zestawiając życie Chrystusa z działalnością Mojżesza, chce pokazać, że Chrystus jest nowym Mojżeszem, ale znacznie potężniejszym od niego. Mojżesz wyprowadził lud z niewoli egipskiej – ziemskiej, politycznej. Chrystus natomiast wyprowadza ludzi z niewoli grzechu (Mt 1,21). Na kanwie porównania Chrystusa z Mojżeszem oparta jest polemika prowadzona przez autora ze starym ludem Bożym – Izraelem. Temat ten przedstawia w dwóch ujęciach: polemizuje z niewiernym ludem, krytykując jego partykularyzm, skrajny legalizm, przesadną dumę narodową i pewność siebie, oraz wskazuje, że miejsce niewiernego ludu zajmuje teraz nowy Izrael – Kościół Jezusa, czyli nowy lud Boży.
7. Cała Ewangelia według św. Mateusza koncentruje się wokół idei królestwa Bożego, które bierze swój początek w Chrystusie. Chronologicznie istnienie tego królestwa, czyli panowania Boga, dzieli się na trzy etapy: 1) jego inauguracja w osobie, słowach i czynach Chrystusa; 2) czas rozpoczynający się wraz ze Śmiercią i Zmartwychwstaniem Jezusa, a trwający do końca świata; 3) królestwo eschatologiczne w pełnym tego słowa znaczeniu. Idąc dalej, autor ukazuje związek, jaki istnieje pomiędzy tym królestwem a Kościołem, który jest wspólnotą nowego ludu Bożego.
8. Kościół jest wspólnotą Boga Ojca, Jezusa – Syna Bożego oraz braterską wspólnotą jego członków. W ujęciu Mateusza członkowie Kościoła nie stanowią jedności absolutnie równej. Dla wszystkich jednak celem jest spotkanie z Chrystusem, sprawiedliwym Sędzią, i wejście do królestwa niebieskiego. Z woli Chrystusa istnieje istotna różnica między Kolegium Dwunastu a resztą uczniów Jezusa. Osobiście i imiennie powołał On każdego z grupy Dwunastu (Mt 10,2-4), nauczał ich na osobności, im tylko powierzał niektóre tajemnice królestwa Bożego (Mt 13,10n) i objawiał swoje posłannictwo (Mt 17,1-9.19-21). Ustanowił ich fundamentem przyszłej wspólnoty Kościoła oraz przekazał swoje pełnomocnictwa. Ewangelista podkreśla również fakt, że szczególną rolę w Kolegium Dwunastu i w Kościele Jezus powierzył Szymonowi Piotrowi. Przytacza trzy (pomijane w innych Ewangeliach) wydarzenia, które potwierdzają przewodnią rolę Piotra w gronie apostołów: chodzenie po jeziorze (Mt 14,28-31), obietnica prymatu (Mt 16,17-19) i wpłacenie podatku przez Szymona za siebie i za Jezusa (Mt 17,24-27). Chrystus, nazywając go Piotrem, czyli Skałą (Mt 16,18), uczynił go swoim zastępcą i ustanowił fundamentem Kościoła.

O czytaniu:

9. W czasach Chrystusa ciągle nierozwiązana pozostawała sprawa rozwodów. Izraelici uznawali, że są one zabronione przez Boga, ale zakaz ten odnosili do narodów pogańskich. O sobie twierdzili, że mają specjalny przywilej zezwalający na oddalenie żony. Prawo Mojżesza nie określało szczegółowo przyczyn dopuszczających rozwód. Zawierało jedynie ogólne stwierdzenie, że rozwód jest możliwy, jeśli mąż znalazł u żony coś odrażającego (Pwt 24,1). W czasach Chrystusa istniały dwie interpretacje tego przepisu. Jedna dotyczyła dziedziny seksualnej, np. cudzołóstwa żony. Druga uznawała, że do oddalenia żony wystarczy jakiekolwiek zakłócenie harmonii rodzinnej, np. źle przygotowany posiłek. Faryzeusze albo pytali Jezusa o dopuszczalność rozwodów, albo o to, jakie powody je usprawiedliwiają. Jezus zdecydowanie jednak odrzucił możliwość rozwodów. Wyjaśnił faryzeuszom, że przepis, na który się powoływali (Pwt 24,1), nie jest przykazaniem ani przywilejem, lecz ustępstwem poczynionym ze względu na grzeszną zatwardziałość serc. Cofnął więc wszystkie rzekome przywileje mężczyzn i odwołał się do pierwotnego planu Boga, objawionego w porządku stworzenia (Rdz 1,27; 2,24). Odesłanie żony nie rozrywa więzów małżeńskich, podobnie jak nie czyni tego małżeństwo wolnego mężczyzny z kobietą odesłaną przez innego. Z woli Boga małżeństwo jest bowiem związkiem nierozerwalnym. Tzw. klauzula rozwodowa: poza przypadkiem nierządu (Mt 5,32), nie podważa tego stanowiska.
10. Obok trudnej prawdy o nierozerwalności małżeństwa Jezus mówi o jeszcze trudniejszej do zrozumienia bezżenności z pobudek religijnych. Ludzie pozostają w stanie bezżennym z różnych powodów, ale szczególnie wartościowa jest dobrowolna wstrzemięźliwość ze względu na królestwo Boże, a więc motywowana głęboką religijnością. Nie wszyscy potrafią zrozumieć sens takiej bezżenności, gdyż jest ona propozycją skierowaną przez Boga do niektórych osób: one poznają jej wartość i świadomie decydują się na życie w bezżenności. Celibat ze względu na królestwo niebieskie (Mt 19, 12) jest więc powołaniem do specyficznej formy miłości Boga i oddania siebie bliźnim. Celibatariusze stają się w świecie znakiem przyszłej rzeczywistości, w której ludzie nie będą się żenić ani za mąż wychodzić (Mt 22,30).