by parafia Comment Closed

Piątek, 1 lipca 2022 r.

1. czytanie (Am 8, 4-6. 9-12)

Głód słowa Bożego

Czytanie z Księgi proroka Amosa

Słuchajcie tego wy, którzy gnębicie ubogiego, a bezrolnego pozostawiacie bez pracy, którzy mówicie: «Kiedyż minie nów księżyca, byśmy mogli sprzedawać zboże, i kiedy szabat, byśmy mogli otworzyć spichlerz? A będziemy zmniejszać efę, powiększać sykl i wagę podstępnie fałszować. Będziemy kupować biednego za srebro, a ubogiego za parę sandałów, i plewy pszeniczne będziemy sprzedawać».

«Owego dnia – mówi Pan Bóg – zajdzie słońce w południe i w jasny dzień zaciemnię ziemię. Zamienię święta wasze w żałobę, a wszystkie wasze pieśni w lamentacje; nałożę na wszystkie biodra wory, a wszystkie głowy ogolę i uczynię żałobę jak po jedynaku, a dni ostatnie jakby dniem goryczy.

Oto nadejdą dni – mówi Pan Bóg – gdy ześlę głód na ziemię, nie głód chleba ani pragnienie wody, lecz głód słuchania słów Pańskich. Wtedy błąkać się będą od morza do morza, z północy na wschód będą krążyli, by znaleźć słowo Pańskie, lecz go nie znajdą».

Komentarz

O Księdze:

  1. Amos pochodził z Tekoa, miasta położonego na Pustyni Judzkiej. Był pasterzem, a także właścicielem plantacji sykomor. Jego kontakt ze środowiskiem pasterzy, ludźmi prostymi i biednymi, w dużej mierze wpłynął na kształt jego poglądów dotyczących życia społecznego. Życie społeczne jest jednym z głównych tematów jego nauczania. Amos był człowiekiem wykształconym i dobrze zorientowanym w wydarzeniach, które miały miejsce w Izraelu i krajach ościennych. Chociaż sam mieszkał w Królestwie Południowym, w Judzie (po śmierci Salomona, jako efekt grzechu, które król popełnił, jedno państwo żydowskie rozpadło się na dwa królestwa: Północne ze stolicą w Samarii oraz Południowe ze stolicą w Jerozolimie), to działał na terytorium Królestwa Północnego (Izrael).
  2. Wystąpienia Amosa jako proroka następowały pod koniec pierwszej połowy VIII w. przed Chr. (ok. 760-755 przed Chr.). Jego działalność zbiegła się z panowaniem Jeroboama II, którego rządy charakteryzowały się wielkim rozkwitem politycznym i gospodarczym królestwa, kiedy to Izrael cieszył się z odzyskanych ziem i umacniał swoją pozycję na Bliskim Wschodzie (2 Krl 14,25-28). W tym czasie jednak nasiliły się znaczne dysproporcje społeczne. Bogaci właściciele ziemscy coraz bardziej ciemiężyli ubogich i często zmuszali ich do niewolniczej pracy. Ludzie majętni otrzymywali coraz więcej przywilejów, natomiast biedni nie mieli żadnych środków na swoją obronę i popadali w nędzę. Upadek moralny zamożnych doprowadził również do osłabienia życia religijnego w Izraelu, co przejawiało się przede wszystkim w niezgodnym z prawem kulcie. Zmalało znaczenie świątyni jerozolimskiej, ponieważ ofiary składano głównie w sanktuariach w Betel, Dan i Gilgal. Co więcej, kult Boga zaczął być wypierany przez bałwochwalcze praktyki sprawowane ku czci Baala. Wystąpienie Amosa, a wkrótce po nim także Ozeasza, było więc reakcją na nadużycia religijne i społeczne, do których dochodziło w Królestwie Północnym.
  3. Myśl teologiczna Amosa skupia się na problematyce społecznej. Prorok z całą mocą piętnuje wszelkie formy bezprawia zarówno wśród obcych narodów (Am 1,3 – 2,3), jak i w samym Izraelu (Am 2,6-8; 4,1; 5,10-12; 8,4-6). W sposób szczególny prorok broni najbiedniejszych, którzy z powodu wyzysku ze strony bogatych popadali w niewolę. Amos łączy pojęcie ubóstwa ze sprawiedliwością (Am 2,6; 5,12). Ludzie biedni, mimo że doznają krzywdy od innych, zwłaszcza tych, którzy powinni przestrzegać prawa z racji zajmowanego urzędu (urzędnicy dworscy, kapłani, sędziowie), pozostają wciąż sprawiedliwi, tzn. wierni Bogu. Tym samym Amos zapoczątkował w mentalności żydowskiej refleksję o ubogich należących do Boga. Tematyka ta była rozwijana przez późniejszych proroków (np. Ha 2,4). Łamanie prawa i podstawowych zasad sprawiedliwości zostanie przez Boga surowo ukarane. Zapowiadana kara zrealizuje się przez porażenie ogniem (Am 1,3 – 2,5; 5,6; 7,4), niewolę (Am 1,15; 4,2n; 5,27), a także głód słowa Bożego (Am 8,11n). Amos zdecydowanie piętnuje także wszelkie formy kultu bałwochwalczego (Am 3,14). Wezwanie do nawrócenia jest zachętą, aby szukać Boga i czynić dobro, a odwracać się od zła (Am 5,4-6.14n).
  4. Księga Amosa ukazuje Boga jako Pana i Władcę całego wszechświata. W związku z tym bardzo często nadaje Mu tytuł Pana Zastępów (np. Am 3,13; 4,13). Bóg panuje zarówno nad siłami natury, jak i nad losem człowieka (Am 4,13; 5,8n; 9,5n), sprawuje sąd nad swoim ludem i nad obcymi narodami (Am 1,3 – 2,16), szczególnie upodobał sobie w Izraelu (Am 3,1n), ale należą do Niego również inne narody (Am 9,7). Amos uświadamia Izraelitom, że są narodem wybranym, ale nie może to być powodem do popadania w pychę, gdyż zostali wybrani przez Boga nie ze względu na ich zasługi. Wyróżnienie, jakie ich spotkało, stawia przed nimi szczególną odpowiedzialność za ich postępowanie i dlatego w czasie sądu Bożego nie będzie żadną okolicznością łagodzącą.
  5. Ważną kwestią w przepowiadaniu Amosa jest również wprowadzony przez niego i rozwijany później przez innych proroków temat Dnia Pana i Reszty Izraela. Według Amosa Dzień Pana będzie dniem sądu i kary, przed którą nie ucieknie żaden z grzeszników. Kara Boża w sposób szczególny dotknie Izraelitów. Zostanie jednak ocalona Reszta Izraela, którą stanowić będą jedynie ci, którzy dochowali wierności Bogu (Am 3,12; 5,15). Ci, którzy ocaleją, będą żyć w czasach błogosławieństwa Bożego i powszechnego dobrobytu (Am 9,11-15).
  6. Bezpośrednie cytaty z Księgi Amosa znajdują się także w Nowym Testamencie (Dz 7,42n; 15,16n). Ze względu na szczególną troskę o ubogich, która charakteryzuje nauczanie Amosa, jego księga od początków chrześcijaństwa służy za podstawę społecznej nauki Kościoła.

O czytaniu:

  1. Kontekst dzisiejszego czytania jest następujący:

Am 8,

4Słuchajcie tego wy, którzy depczecie ubogiego

i niszczycie biednych ziemi,

5którzy mówicie: „Kiedy minie Nów księżyca,

byśmy mogli sprzedawać zboże?

Kiedy minie szabat, byśmy mogli sprzedawać pszenicę,

zmniejszając efę, i powiększać sykla,

fałszując wagę.

6Będziemy kupować biednego za srebro,

a ubogiego za parę sandałów

i sprzedawać plewy pszeniczne”.

7Przysiągł Pan na chwałę Jakuba:

„Nigdy nie zapomnę żadnego z ich uczynków”.

8Czyż nie zadrży ziemia z tego powodu

i czy nie będą lamentować wszyscy jej mieszkańcy?

Nie wzbierze ona jak wody Nilu,

nie wzburzy się i nie opadnie jak rzeka Egiptu?

9Wyrocznia Pana Boga:

W tym dniu słońce zajdzie w południe

i w środku dnia zapadną ciemności na ziemi.

10Zamienię wasze święta w żałobę,

a wszystkie wasze pieśni w lamentacje;

nałożę wory na wszystkie biodra

i ogolę każdą głowę.

Sprowadzę żałobę jak po stracie jedynaka,

a to, co nastąpi, będzie dniem goryczy.

11Wyrocznia Pana Boga:

Oto nadejdą dni, gdy ześlę głód na kraj,

nie tyle głód chleba czy pragnienie wody,

co głód słuchania słów Pana.

12Wtedy będą się błąkać od morza do morza,

krążyć z północy na wschód,

aby szukać słowa Pana,

lecz go nie znajdą.

13W tym dniu omdleją z pragnienia

piękne dziewice i młodzieńcy.

14Upadną i już nie powstaną

ci, którzy przysięgają na obrzydliwego bożka Samarii

i mówią: „Na życie twego boga, Danie!”.

lub: „Na życie boga Beer-Szeby!”.

  1. Am 8,4-8. Amos po raz kolejny piętnuje różne formy niesprawiedliwości społecznej. Jego krytyka spada przede wszystkim na nieuczciwych kupców, którzy niecierpliwie czekali, aż miną dni świąteczne, aby mogli dokonywać swoich nieuczciwych transakcji. Nie byli oni zainteresowani ani świętym czasem poświęconym Bogu, ani czasem odpoczynku przeznaczonym dla ludzi. Cała ich życiowa aktywność skupiona była na gromadzeniu nieuczciwych zysków. Krzywdzili przy tym najbiedniejszych, nazywanych przez proroka „biednymi ziemi” (w. 4), którzy musieli się utrzymać z pracy na roli. Stanowili oni znaczną część mieszkańców Królestwa Północnego. W myśli teologicznej Starego Testamentu pojęcie „biedni ziemi” przejdzie znaczną ewolucję; ludzie ci będą później nazywani „pokornymi”, których Bóg w sposób szczególny bierze w opiekę (np. Iz 11,4: 1Wyrośnie gałązka z pnia Jessego, wypuści się pęd z jego korzenia. 2Spocznie na nim duch Pana, duch mądrości i rozumu, duch rady i męstwa, duch znajomości i bojaźni Pana. 3Upodoba sobie bojaźń Pana. Nie będzie sądził z pozorów ani wyrokował według pogłosek, 4lecz sprawiedliwie będzie bronił biednych i według słuszności rozstrzygnie sprawy ubogich. Rózgą swoich ust porazi ziemię, a tchnieniem warg swoich uśmierci złoczyńców. 5Sprawiedliwość będzie pasem na jego biodrach, a wierność pasem na jego lędźwiach!). Z oskarżeń stawianych przez Amosa wynika, że byli oni bezwzględnie oszukiwani przez kupców, co stale pogłębiało ich nędzę. Pozbawiano ich również własnej ziemi, odbierając im tym samym możliwość pracy i pozyskiwania środków do życia. Amos piętnuje praktykę sprzedawania ludzi w niewolę z powodu niespłaconych długów. Sprzeciwia się traktowaniu ludzi biednych jak towaru, który można z zyskiem kupić lub sprzedać. Takie postępowanie to obraza Boga, który jest Stwórcą człowieka i dawcą jego wolności. Dlatego Bóg zapowiada pod przysięgą, że nie zapomni krzywd wyrządzonych ubogim i ukarze każdego, kto się ich dopuścił. Zapowiadaną karą będzie potężne trzęsienie ziemi.
  2. Am 8,9-10. Wyrażenie: „W tym dniu”, które rozpoczyna kolejną wyrocznię, nawiązuje do zapowiadanego w Am 5,18-20 Dnia Pana, mającego być dniem ciemności (Am 5, 8Ten, co uczynił Plejady i Oriona, przemienia ciemności w świt poranka, a dzień w noc zamienia. Ten, co przywołuje wody morskie, rozlewa je po powierzchni ziemi. Nosi On imię Pan. 9On niszczy siłacza i zniszczenie sprowadza na twierdze. 10Nienawidzą tego, kto w bramie dochodzi słuszności, i nie cierpią tego, który mówi prawdę. 11Ponieważ deptaliście biednego i braliście od niego daniny ze zboża, chociaż zbudowaliście sobie domy z kamienia ciosanego, nie będziecie w nich mieszkali; choć zasadziliście piękne winnice, nie będziecie pili z nich wina. 12Bo wiem, jak liczne są wasze występki i jak bardzo mnożą się wasze grzechy: ciemiężycie sprawiedliwego, jesteście przekupni i w bramie uciskacie ubogich!). Teraz Amos bardziej szczegółowo opisuje zjawiska, które wystąpią oraz nieszczęścia, które spadną wówczas na Izraela. Wszystko rozpocznie się od zaćmienia słońca. Zjawisko to, budzące grozę, rozumiano jako zapowiedź czasów ostatecznych i zbliżającego się dnia sądu i kary (np. Iz 13,10; Jl 3,4; 4,15). Prorok nie opisuje, na czym będzie polegać kara Boża, a jedynie przedstawia jej tragiczne skutki. Nastanie czas powszechnego smutku. Święta, które ze swojej natury są wyrazem uwielbienia Boga, radości i dziękczynienia za Jego dary, jak również zachwytu nad Jerozolimą (Ps 122), zamienią się w żałobę. Miejsce radosnych pieśni zajmą lamentacje. Zewnętrznym znakiem bólu będą wory pokutne i ogolone głowy (w. 10). Prawo zabraniało Izraelitom golenia głowy na znak żałoby, ponieważ zwyczaj ten był zapożyczony od ludów pogańskich (Pwt 14,1n). Tutaj natomiast sam Bóg ogoli głowy Izraelitów. Izrael nie będzie się cieszył z przywileju Bożego wybrania, lecz zostanie potraktowany na równi z poganami.
  3. Am 8,11-12. Jest to jedyna w całym Starym Testamencie zapowiedź takiej kary. Głód słowa Bożego będzie naturalną konsekwencją postępowania Izraela. Amos kieruje swoje słowa przede wszystkim do najbogatszych Izraelitów (w. 11), przypominając im, że bogactwo nie wystarczy do szczęścia, bo „nie samym tylko chlebem żyje człowiek” (Pwt 8,3). Skoro Izraelici nie chcą słuchać tego, co Bóg do nich mówi, ani nie pozwalają przemawiać prorokom, lecz próbują wyeliminować ich z życia społecznego, to zostaną ukarani milczeniem Boga. W obliczu nieszczęść, które spadną na Izraela, brak słowa Bożego będzie dotkliwą karą, ponieważ w historii Izraela słowo to niosło pociechę i obietnicę lepszej przyszłości. Teraz ta ostatnia nadzieja zostanie im zabrana. Wyrocznia ta mogła być zapowiedzią kresu działalności proroków w Izraelu.
  4. Am 8, 13-14. Od pragnienia odczuwanego na płaszczyźnie duchowej (Am 9,11) prorok przechodzi do zapowiedzi rzeczywistej suszy, która spowoduje śmierć młodzieży, czyli najsilniejszej i najzdrowszej części narodu izraelskiego (w. 13). Będzie to kara za przysięganie na cudzych bogów. Praktyka taka była zakazana (Joz 23,7: 6Bądźcie więc bardzo wytrwali w przestrzeganiu i wypełnianiu wszystkiego, co jest zapisane w księdze Prawa Mojżesza, i nie odstępujcie od tego ani na prawo, ani na lewo, 7abyście się nie upodobnili do narodów, które wśród was pozostały. Imion ich bogów nie wolno wam wymawiać ani przysięgać na nich, ani im służyć, ani oddawać im hołdu, 8lecz macie przylgnąć do Pana, waszego Boga, jak to czynicie do dziś.), Izraelici jednak, tworząc sobie miejsca kultu, oddawali cześć bóstwom pogańskim, powołując się na ich autorytet i rozstrzygając różne spory. Amos zapowiada całkowite wyniszczenie bałwochwalców.

 

 

Psalm (Ps 119 (118), 2 i 10. 20 i 30. 40 i 131 (R.: por. Mt 4, 4))

Słowami Boga żyjemy jak chlebem

Błogosławieni, którzy zachowują Boże napomnienia *
i szukają Go całym sercem.
Z całego serca swego szukam Ciebie, *
nie daj mi odejść od Twoich przykazań.

Słowami Boga żyjemy jak chlebem

Słabnie wciąż moja dusza *
z tęsknoty do wyroków Twoich.
Wybrałem drogę prawdy, *
pragnąc Twych wyroków.

Słowami Boga żyjemy jak chlebem

Oto pożądam Twoich postanowień, *
według swej sprawiedliwości zapewnij mi życie.
Zaczerpnę powietrza otwartymi ustami, *
bo pragnę Twoich przykazań.

Słowami Boga żyjemy jak chlebem

Komentarz

Psalm 119. jest najdłuższym utworem w Psałterzu. Jego głównym tematem jest Prawo. Psalmista określane je wieloma synonimami: pouczenia, przekazania, ustawy, nakazy, wyroki, słowa, droga. Psalmista opiewa Słowo Boże i widzi w Nim źródło życia i zbawienia. Życie i zbawienie można osiągnąć przez trwanie w szkole Słowa Bożego, a więc utrwalanie go w sobie, nieustannie przypominanie i rozważanie. Tak bliskie obcowanie ze Słowem prowadzi do modlitwy i czynów zgodnych z wolą Bożą. Psalm 119. uczy miłości do słowa Bożego i pozwala odkrywać różne aspekty Jego działania oraz prowadzi do coraz większej zażyłości z Bogiem, którego Prawo jest wyrazem miłości do człowieka.

 

 

Ewangelia (Mt 9, 9-13)

Powołanie Mateusza

Słowa Ewangelii według Świętego Mateusza

Jezus, wychodząc z Kafarnaum, ujrzał człowieka imieniem Mateusz, siedzącego na komorze celnej, i rzekł do niego: «Pójdź za Mną!» A on wstał i poszedł za Nim.

Gdy Jezus siedział w domu za stołem, przyszło wielu celników i grzeszników i zasiadło wraz z Jezusem i Jego uczniami. Widząc to, faryzeusze mówili do Jego uczniów: «Dlaczego wasz Nauczyciel jada wspólnie z celnikami i grzesznikami?»

On, usłyszawszy to, rzekł: «Nie potrzebują lekarza zdrowi, lecz ci, którzy się źle mają. Idźcie i starajcie się zrozumieć, co znaczy: „Chcę raczej miłosierdzia niż ofiary”. Bo nie przyszedłem, aby powołać sprawiedliwych, ale grzeszników».

Komentarz

O księdze:

  1. Sam tekst Ewangelii według św. Mateusza nie podaje imienia jej autora. Najstarsza tradycja( około I połowy II w.) przypisuje ją apostołowi Mateuszowi, który był poborcą podatkowym w Kafarnaum (Mt 9,9; 10,3; Mk 2,14; Łk 5,27.29). O profesji autora świadczą fachowe określenia dotyczące podatków oraz systemu monetarnego (Mt 17,24; 22,19). Ponadto w mowach Jezusa pojawiają się liczne wypowiedzi przeciwko faryzeuszom i nauczycielom Pisma. Dawny poborca podatkowy, którym gardzili faryzeusze, nie przez przypadek akcentuje ten aspekt nauki Chrystusa.
  2. Uważa się, że pierwotnie Ewangelia została zredagowana w języku aramejskim lub hebrajskim. Powszechnie przyjmuje się, że powstała w Syrii (Antiochia), gdzie żyło wielu Żydów. Została ona napisana między 80 a 90 r.
  3. Ewangelia ta powstała z myślą o wierzących, którzy wywodzili się z judaizmu. Jej tekst odzwierciedla tradycje aramejskie lub hebrajskie. Potwierdzeniem tego jest obecność wyrażeń (Mt 16,19; 18,18) i słów typowo semickich (mamona, hosanna), które autor rzadko tłumaczy na język grecki. Wspominając również zwyczaje żydowskie, zakłada ich znajomość u czytelników i w przeciwieństwie do ewangelistów Marka i Łukasza, nie uważa za konieczne, aby je wyjaśniać (Mt 15,1-3; por. Mk 7,3n).
  4. W Ewangelii według św. Mateusza dostrzega się pięć wielkich przemówień Jezusa, które stanowią odniesienie do Pięcioksięgu Mojżeszowego. Ewangelia ta jest więc swego rodzaju Pięcioksięgiem chrześcijańskim, który zawiera Prawo nowego Izraela, czyli Kościoła. Prawodawcą nowego ludu Bożego jest Chrystus – nowy Mojżesz. Tematem przewodnim tych wypowiedzi jest królestwo Boże, jednak każda z nich podkreśla inny, szczególny jego aspekt: 1) Mowa programowa, kreśląca obraz doskonałego ucznia. Jezus ogłasza w niej nadejście królestwa Bożego (Mt 5 – 7); 2) Mowa misyjna, dotycząca głoszenia królestwa. Jezus zapowiada w niej także prześladowania (Mt 10); 3) Zbiór przypowieści o tajemnicy królestwa (Mt 13); 4) Mowa eklezjalna, w której Jezus określa reguły, na których powinny opierać się wzajemne relacje uczniów we wspólnocie (Mt 18); 5) Mowa eschatologiczna traktująca o czasach ostatecznych i o udoskonaleniu królestwa (Mt 24–25).
  5. Autor Ewangelii, posługując się tytułami mesjańskimi odnoszonymi do Jezusa, kreśli Jego bardzo wyraźny portret. Od początku wykazuje, że Jezus jest Chrystusem (Mesjaszem), Synem Dawida oraz Synem samego Boga. Ewangelista z wielką troską stara się uzasadnić, że w Jezusie wypełniły się obietnice i zapowiedzi Starego Testamentu. Mocno akcentuje mesjańską godność Jezusa, z którą bardzo ściśle łączy się tytuł Syn Dawida. Odnosząc go do Jezusa, potwierdza, że to On jest oczekiwanym przez Żydów Mesjaszem. Tytuł Syn Boży podkreśla Boską naturę Jezusa, choć nie w każdym wypadku w sensie ścisłym oznacza on bóstwo Mistrza z Nazaretu. W tytule Syn Człowieczy zawiera się natomiast prawda, że Jezus jest kimś więcej niż zwykłym człowiekiem i żaden król ziemski nie może się z Nim równać. Tytuł ten łączy osobę Jezusa z cierpiącym Sługą Pana, znanym z pieśni Izajasza (autor dwukrotnie cytuje Pieśń o Słudze Pana: Iz 42,1 w Mt 3,17 oraz Iz 53,4 w Mt 8,17). Istotnym jest również odniesione do Chrystusa określenie Pan (greckie: Kyrios, stąd: Kyrie elejson), które potwierdza Jego Boską godność i wynikającą z niej zwierzchność nad całym światem.
  6. Ewangelista, zestawiając życie Chrystusa z działalnością Mojżesza, chce pokazać, że Chrystus jest nowym Mojżeszem, ale znacznie potężniejszym od niego. Mojżesz wyprowadził lud z niewoli egipskiej – ziemskiej, politycznej. Chrystus natomiast wyprowadza ludzi z niewoli grzechu (Mt 1,21). Na kanwie porównania Chrystusa z Mojżeszem oparta jest polemika prowadzona przez autora ze starym ludem Bożym – Izraelem. Temat ten przedstawia w dwóch ujęciach: polemizuje z niewiernym ludem, krytykując jego partykularyzm, skrajny legalizm, przesadną dumę narodową i pewność siebie, oraz wskazuje, że miejsce niewiernego ludu zajmuje teraz nowy Izrael – Kościół Jezusa, czyli nowy lud Boży.
  7. Cała Ewangelia według św. Mateusza koncentruje się wokół idei królestwa Bożego, które bierze swój początek w Chrystusie. Chronologicznie istnienie tego królestwa, czyli panowania Boga, dzieli się na trzy etapy: 1) jego inauguracja w osobie, słowach i czynach Chrystusa; 2) czas rozpoczynający się wraz ze Śmiercią i Zmartwychwstaniem Jezusa, a trwający do końca świata; 3) królestwo eschatologiczne w pełnym tego słowa znaczeniu. Idąc dalej, autor ukazuje związek, jaki istnieje pomiędzy tym królestwem a Kościołem, który jest wspólnotą nowego ludu Bożego.
  8. Kościół jest wspólnotą Boga Ojca, Jezusa – Syna Bożego oraz braterską wspólnotą jego członków. W ujęciu Mateusza członkowie Kościoła nie stanowią jedności absolutnie równej. Dla wszystkich jednak celem jest spotkanie z Chrystusem, sprawiedliwym Sędzią, i wejście do królestwa niebieskiego. Z woli Chrystusa istnieje istotna różnica między Kolegium Dwunastu a resztą uczniów Jezusa. Osobiście i imiennie powołał On każdego z grupy Dwunastu (Mt 10,2-4), nauczał ich na osobności, im tylko powierzał niektóre tajemnice królestwa Bożego (Mt 13,10n) i objawiał swoje posłannictwo (Mt 17,1-9.19-21). Ustanowił ich fundamentem przyszłej wspólnoty Kościoła oraz przekazał swoje pełnomocnictwa. Ewangelista podkreśla również fakt, że szczególną rolę w Kolegium Dwunastu i w Kościele Jezus powierzył Szymonowi Piotrowi. Przytacza trzy (pomijane w innych Ewangeliach) wydarzenia, które potwierdzają przewodnią rolę Piotra w gronie apostołów: chodzenie po jeziorze (Mt 14,28-31), obietnica prymatu (Mt 16,17-19) i wpłacenie podatku przez Szymona za siebie i za Jezusa (Mt 17,24-27). Chrystus, nazywając go Piotrem, czyli Skałą (Mt 16,18), uczynił go swoim zastępcą i ustanowił fundamentem Kościoła.

O czytaniu:

  1. Wydarzenie ma miejsce w pobliżu Kafarnaum. Do zadań znajdującego się w pobliżu jeziora Genezaret punktu celnego należało odbieranie opłat za prowadzony tam handel rybami. Z powodu nieprzestrzegania przypisów dotyczących czystości, a także ze względu na stały kontakt z cudzoziemcami celnicy uchodzili za permanentnych grzeszników. Takim właśnie był Mateusz. Opis powołania Mateusza przypomina opisy wcześniejszych powołań (Mt 4, 18-22). Jezus przechodzi, spostrzega ludzi wykonujących swą codzienną pracę na jeziorze i powołuje do pójścia za Nim. Wezwanie zostaje natychmiast zrealizowane. W omawianym wypadku miejsce pracy jest inne. Powołany jest celnikiem. Bezzwłoczne wykonanie polecenia wskazuje na moc i skuteczność Jezusowego słowa. Powołany przez Jezusa człowiek nosi imię Mateusz (por. Mk 2, 14: Lewi, syn Alfeusza).
  2. Ewangelista nie informuje, w jakim domu miała miejsce uczta. Łukasz nie pozostawia wątpliwości, podając, że to Lewi wyprawił ucztę ku czci Jezusa. Dla ewangelisty Mateusza ważne było to, że uczestniczyli w niej grzesznicy i celnicy. Byli to zapewne znajomi Mateusza, którym umożliwił w ten sposób spotkanie z Jezusem. Według pism judaistycznych było czymś niegodnym i prawdziwą hańbą dla „pobożnego”, jeśli wypadło mu znaleźć się u stołu wraz z człowiekiem nieobeznanym z Prawem. Jezus odrzuca reguły standardowej „pobożności”, wywołując tym samym oburzenie faryzeuszów. Udział Jezusa w uczcie w domu Lewiego miał – jak się wydaje – znaczenie także symboliczne. Jezus zgodnie z ówczesnym zwyczajem często mówił o królestwie Bożym, porównując je do uczty (por. Mt 8, 11; 22, 1-14; 25, 1-13). Uczta zatem, w której uczestniczył, rozumiana była przez Niego samego oraz uczniów, zwłaszcza w kontekście głoszonej tzw. eschatologii realizowanej, jako antycypacja królestwa (Mt 9, 15). Po wtóre, przebywając z ludźmi odrzucanymi, Jezus stawał się symbolem miłosierdzia Bożego dla wszystkich. Z tego powodu w późniejszej egzegezie kościelnej udział Jezusa w uczcie uznawano za wyraz Jego uniwersalnej zbawczej woli i pokory.
  3. Faryzeusze, których zachowanie spotkało się z krytyką Jezusa (Mt 5, 20), a jeszcze wcześniej Jana Chrzciciela (Mt 3, 7) pojawiają się tutaj po raz pierwszy. O uczonych w Piśmie nie ma już mowy (Mt 9, 3-6). Ewangeliście najwyraźniej zależy w Mt 9, 1-17 na ukazaniu rosnącego muru wrogości pomiędzy Jezusem a poszczególnymi grupami w Izraelu. Z tego powodu każdej z tych grup poświęca oddzielną perykopę. Tutaj z krytyką zachowania Jezusa zwracają się nie bezpośrednio do Jezusa, ale do Jego uczniów. Wyrażenie: „wasz Nauczyciel” wskazuje na dystans faryzeuszów. Być może w ten sposób ewangelista zwraca uwagę na aktualną w Kościele pierwotnym sprawę wspólnoty stołu chrześcijan pochodzących z judaizmu i spośród pogan (Ga 2, 11nn). Atakowani z tego powodu przez Synagogę chrześcijanie powoływali się słusznie na Jezusa.
  4. Jakkolwiek pytanie skierowane było do uczniów, to jednak dotyczyło postępowania Jezusa. Według rabinackiej tradycji więź pomiędzy uczniem a nauczycielem była tak duża, że nauczyciel był odpowiedzialny za postępowanie ucznia, a także uczeń za postępowanie nauczyciela. W tej sytuacji Jezus przejmuje inicjatywę i odpowiada. Jego odpowiedź przypomina przysłowie znane w świecie greckim. Bardziej jednak nawiązuje do starotestamentalnych paralel, gdzie mowa o uzdrawiającej mocy Boga (Wj 15, 26; Jr 8, 22). Wypowiedź ta opisuje istotę posłannictwa Jezusa i mogła być przekazywana niezależnie, zanim została włączona w tym miejscu.
  5. Między przysłowiem o lekarzu a końcową mową Jezus wprowadza cytat z Oz 6, 6. Cytat ten pozornie rozbija dotychczasowy wymiar wypowiedzi, ponieważ aż dotąd nie było mowy o kulcie i ofiarach. Można tylko domyślać się, że przez „ofiarę” rozumie ewangelista przepisy kultyczne, które zabraniają wspólnoty z celnikami i grzesznikami. Wyrażenie: przeciwstawiające miłosierdzie ofiarom, rozumieć należy w sensie idiomu wyrażającego negację porównawczą. Wypowiedź proroka oznacza zatem: „Miłosierdzia pragnę bardziej niż ofiary”. Odpowiada to rozumieniu Mateusza, który nie usuwa prawa kultycznego, ale podporządkowuje je przykazaniu miłości (5, 18n; 5, 23n; 23, 23-28). Sens zatem jest następujący: Jeśli komuś brak jest postawy miłosierdzia względem bliźniego, na nic zdadzą się składane przez niego ofiary. Kultu nie można oddzielić od przykazania miłości ani przeciwstawiać. To właśnie ukazuje Jezus swoim zachowaniem. Zwracając się do faryzeuszów, sugeruje: zobaczcie i przekonajcie się, że Ja wypełniam przykazanie Proroków. Faryzeusze swym zarzutem ujawniają to, co mniej doskonałe. Jezus natomiast uczy ich „większej sprawiedliwości”. Końcowe zdanie ukazuje Jezusowe miłosierdzie względem grzeszników jako istotny rys posłannictwa Jezusa.
  6. Pozostaje pytanie, jak należy rozumieć wypowiedź, że Jezus nie przyszedł powołać sprawiedliwych. Kim są jednak owi sprawiedliwi i jaki jest ich status? Odpowiedzi może być kilka. 1) Jezus nie przyszedł powołać sprawiedliwych, ponieważ ich zbawienie jest po prostu zakładane. 2) W wypowiedzi cały nacisk położony jest na „grzesznikach”, i nie należy stąd wyprowadzać wniosków odnoszących się do „sprawiedliwych”. 3) Jezus mógł powiedzieć, że przyszedł powołać tylko grzeszników, ponieważ wszyscy ludzie są grzesznikami (7, 11). „Sprawiedliwi” to po prostu ci, którzy nie dostrzegają, że wcale nie są lepszymi od innych. Określenie „sprawiedliwi” odnosiłoby się do subiektywnej opinii, nie zaś do obiektywnego faktu. Wypowiedź zawierałaby zatem pewną ironie. Wydaje się, że najbardziej prawdopodobna jest ostatnia opinia. Także opinia druga może wchodzić w rachubę.
  7. Wymowa całego opowiadania zmierza do ukazania, że zachowanie Jezusa, choć wywołało tak wielkie oburzenie ze strony faryzeuszów, jest w pełni zgodne z Pismem. Podobnie jak działalność zbawcza Jezusa w Mt 8, 1-16 objaśniana jest cytatem wypełnienia w 8, 17, tak też bulwersujące zachowanie Jezusa (9, 13) znajduje uzasadnienie w słowach Ozeasza: „Miłosierdzia pragnę, nie ofiary” (Oz 6, 6). „Miłosierdzie”, o którym czytamy, w Starym Testamencie nie jest jedynie uczuciem, czystą emocją, ale konkretnym czynem. Ten czyn to przebaczenie, pomoc i życie. Skierowane przeciw faryzeuszom słowo „ofiara” nie ma tu znaczenia kultycznego, ale metaforyczne i oznacza codzienny „pobożny czyn” w miejsce „miłosierdzia”. Tak rozumieli wyrażenie pierwsi czytelnicy Ewangelii.
  8. Przez powołanie celnika do grona Dwunastu Jezus okazuje powszechność swego miłosierdzia. Nikt nie może być pozbawiony zaproszenia, jakiekolwiek byłyby zastrzeżenia i uprzedzenia społeczne. Oczywiście po swoim powołaniu Mateusz zmieni diametralnie sposób życia, ale Jezus spotyka go swoim zaproszeniem jeszcze przed ową gruntowną zmianą. Poprzez niego spotyka się z podobnymi jemu ludźmi usuniętymi poza margines przez społeczeństwo. Z tego powodu Mateuszowa uczta zdaje się być wzorcem samej Ewangelii. Zupełnie niegodni zostają obdarowani obecnością Jezusa. To takich właśnie przyszedł szukać Jezus.
  9. Spór Jezusa z faryzeuszami jest nie tylko sprawą historii. Zwraca on uwagę na niebezpieczeństwo, na jakie wystawione jest religijne myślenie i działanie, także myślenie chrześcijańskie. Zachowywanie religijnych przepisów i zaleceń daje bezpieczeństwo oraz zapewnia człowiekowi tak postępującemu świadomość bycia religijnym człowiekiem. Jest nierzadkim naszym doświadczeniem, że religijne przepisy potrafią się uniezależnić i rozwinąć się w kierunku znacznej suwerenności. Służba Boża może rozwinąć się do tak niewłaściwej i karykaturalnej postaci, że w konsekwencji może skierować się przeciwko człowiekowi, jak przekonują o tym nierzadkie przykłady. Mateusz podkreśla – w duchu Jezusowym – całkowitą jedność i nierozdzielność miłości Boga i bliźniego (Mt 22, 34nn).