Wielki Poniedziałek, 11 kwietnia 2023 r.

Wielki Poniedziałek, 11 kwietnia 2023 r.

1.czytanie (Iz 42, 1-7)

Sługa Boży ofiarowany za zbawienie świata

Czytanie z Księgi proroka Izajasza

Tak mówi Pan:

«Oto mój Sługa, którego podtrzymuję, Wybrany mój, w którym mam upodobanie. Sprawiłem, że Duch mój na Nim spoczął; On przyniesie narodom Prawo. Nie będzie wołał ni podnosił głosu, nie da słyszeć krzyku swego na dworze. Nie złamie trzciny nadłamanej, nie zgasi ledwo tlejącego się knotka. On rzeczywiście przyniesie Prawo. Nie zniechęci się ani nie załamie, aż utrwali Prawo na ziemi, a Jego pouczenia wyczekują wyspy».

Tak mówi Pan Bóg, który stworzył i rozpiął niebo, rozpostarł ziemię wraz z jej plonami, dał ludziom na niej dech ożywczy i tchnienie tym, co po niej chodzą.

«Ja, Pan, powołałem Cię słusznie, ująłem Cię za rękę i ukształtowałem, ustanowiłem Cię przymierzem dla ludzi, światłością dla narodów, abyś otworzył oczy niewidomym, ażebyś z zamknięcia wypuścił jeńców, z więzienia tych, co mieszkają w ciemności».

Komentarz

O Księdze:

1. Imię „Izajasz” znaczy „Zbawieniem jest Jahwe [Pan]” i w znacznej mierze odzwierciedla program działania tego proroka. Swoje posłannictwo pełnił on w burzliwym czasie wojen spowodowanych wzrostem militarnej potęgi Asyrii. Izajasz rozpoczął działalność ok. 740 r. przed Chr. (Iz 6,1) i kontynuował ją co najmniej do 701 r. przed Chr., kiedy Jerozolima została w zaskakujący sposób uratowana od zniszczenia (Iz 37). Według starożytnej tradycji żydowskiej Izajasz poniósł męczeńską śmierć przez przepiłowanie w czasie panowania króla Manassesa (696-642 przed Chr.). Do tej tradycji nawiązuje List do Hebrajczyków (Hbr 11,37).
2. Chociaż wydarzenia wielokrotnie potwierdzały słuszność przewidywań i rad Izajasza, to za życia proroka jego nauczanie nie zostało powszechnie przyjęte (np. Iz 6,9-11; 30,8-11). Proroctwa Izajasza były przechowywane jedynie przez małe grupy jego uczniów (Iz 8,16-20). Dopiero dwieście lat później, podczas wygnania do Babilonii (586 r. przed Chr.), jego przesłanie zostało na nowo odkryte, ponieważ przekonująco objaśniało historię Izraelitów, a zarazem ożywiało nadzieje na przyszłość.
3. Księga Izajasza składa się z trzech części: 1) Księga sądu nad Judą i Izraelem, zawierająca mowy samego Izajasza (Iz 1 – 39); 2) Księga Pocieszenia, napisana w czasie wygnania babilońskiego (Iz 40 – 55); 3) Księga Tryumfu, napisano po powrocie z niewoli babilońskiej. Redaktorzy Księgi Izajasza zebrali istniejące wypowiedzi prorockie i połączyli je w całość.
4. Księgę odczytujemy jako medytację nad Bożą wiernością i sprawiedliwością objawioną w historii Izraela. Treść księgi stanowi także wezwanie do przemiany własnego życia i postępowania zgodnego z wolą Bożą, aby osiągnąć obiecane zbawienie.
5. Pierwsza część księgi (Iz 1 – 39), zwana czasami księgą Protoizajasza (z greckiego „pierwszego Izajasza”), zawiera przede wszystkim wypowiedzi proroka, skierowane do mieszkańców królestwa Judy. U podstaw nauczania proroka znajdowało się doświadczenie świętości Boga, rozumianej nie tylko jako Jego absolutna wyższość ponad wszelką inną rzeczywistość, lecz także jako doskonałość moralna, która nie toleruje grzechu i zła. Izajasz okazał się również gotów do działania na rzecz zbliżenia Izraelitów do Boga i uznania Jego obecności wśród nich. Nauczanie proroka poświęcone było przede wszystkim problemom sprawiedliwości społecznej. Izajasz poddawał krytyce nadmierne bogacenie się wąskiej grupy społeczeństwa; podkreślał, że braku solidarności nie można pogodzić z wiarą Izraela (Iz 1,10-17.21-23; 5,8-25). Sprawiedliwość, której domaga się Bóg, wymaga bowiem poszanowania praw ludzi ubogich i takiego organizowania życia społecznego, aby najsłabsi zostali otoczeni niezbędną troską (Iz 10,1n). Wojna syro-efraimska (734-732 przed Chr.) i coraz mocniejszy napór zaborczej Asyrii przesunął potem punkt ciężkości nauczania Izajasza na kwestie polityczne. Wobec różnorodnych zagrożeń Izajasz przypominał Boże obietnice dane Dawidowi i Jerozolimie. W tej części na uwagę zasługuje tzw. Księga Emmanuela (Iz 6 – 12). Jej wstęp stanowi opowiadanie o powołaniu Izajasza (Iz 6), zakończenie zaś poetycka pieśń zbawionych (Iz 12). Trzonem zbioru są trzy zapowiedzi królewskiego Mesjasza, który nosi imię Emmanuel (Iz 7; 8; 11). Radosne zapowiedzi Emmanuela podtrzymują nadzieję i pozwalają wierzyć, że ostatnim słowem Boga do Izraela i ludzkości będzie zbawienie.
6. Część druga księgi (Iz 40 – 55), zwana Księgą Pocieszenia, napisana została w połowie VI w. przed Chr., podczas wygnania babilońskiego. Jej autorem jest nieznany prorok, umownie nazywany Deuteroizajaszem (z greckiego „drugim Izajaszem”). W swoim nauczaniu wyciągał on wnioski z wiary, że jest tylko jeden Bóg i że On sam stworzył całą rzeczywistość świata. Według tego proroka, doświadczenie Izraela, który utracił swoją niezależność państwową i został wygnany do Babilonii, należy zrozumieć w świetle objawienia przekazanego w poprzednich wiekach przez proroków oraz w perspektywie pragnienia Boga, aby obdarzyć świat zbawieniem i sprawiedliwością. Prorok interpretował więc najpierw aktualne wydarzenia, ukazując perskiego władcę Cyrusa jako sługę Boga niosącego wybawienie (Iz 41,1-5; 45,1-8; 48,12-15), aby następnie przedstawić obraz idealnego sługi Pana, który obdarzy świat wiecznym zbawieniem przez ofiarę z własnego życia (Iz 45,17; 51,6-8; 53,8-10). W drugiej części Księgi Izajasza ważne miejsce zajmują cztery utwory liryczne, które stanowią swoistą jedność, zwane Pieśniami o słudze Pana: Iz 42,1-4 (5-9); 49,1-4.5c (5ab.6.8.9a); 50,4-9 (10n); 52,13–53,12. Z literackiego punktu widzenia tworzą one rodzaj dramatu, osiągającego punkt kulminacyjny w śmierci i uwielbieniu sługi. Jezus Chrystus i autorzy Nowego Testamentu często odwoływali się do tych proroctw, wskazując na ich wypełnienie w misji i odkupieńczej śmierci Jezusa.
7. Trzecia część (Iz 56 – 66), zwana Księgą Tryumfu, jest określana jako księga Tritoizajasza (z greckiego „trzeciego Izajasza). Zebrano w niej wypowiedzi różnych proroków z czasu po powrocie z wygnania. Prorocy ci wyjaśniają i aktualizują przesłanie swoich poprzedników. Rozwijają ich nauczanie na temat miłości Boga i Jego pragnienia, aby zbawić cały świat, oraz podkreślają potrzebę przestrzegania prawa i sprawiedliwości (Iz 56,1).
8. Księga Izajasza jest niezwykle często cytowana w Nowym Testamencie, gdzie niektóre jej wypowiedzi zostały odniesione bezpośrednio do osoby Jezusa Chrystusa (np. Mt 12,17-21; J 1,29). Także samo pojęcie Ewangelii jako dobrej nowiny o zbawieniu ma źródło w tej właśnie księdze (Iz 40,9; 52,7). W Księdze Izajasza pojawia się też wiele innych tematów, które zostały rozwinięte w Nowym Testamencie, jak na przykład obraz Boga jako Ojca pełnego miłości, rola Bożego ducha, odnowienie ludu Bożego i poszerzenie go o przedstawicieli wszystkich narodów. Dlatego prorok Izajasz nazywany jest „Ewangelistą Starego Testamentu”.

O czytaniu:

9. Pierwsza z czterech pieśni o słudze Pana rozwija myślę o władzy Boga nad historią (Iz 42, 1-7 (1-9); 49, 1-6 (1-9a); 50, 4-9 (4-11); 52,13 – 53,12). Bóg nie jest obojętny na wołanie cierpiących, ale odpowiada im, posyłając swojego sługę, które ich wyzwoli. Prorok zaznacza przy tym, że sługa Pana przychodzi nie tylko ze względu na lud Boży, ale także dlatego, aby uświęcić wszystkie narody. Księga Izajasza nie precyzuje, kim jest sługa, o którym prorok mówi w tej pieśni, bo zapowiedź stworzenia nowej rzeczywistości i pełnego wyzwolenia uciśnionych wykracza poza ramy jakiegoś konkretnego okres historii i pozostaje ciągle aktualna. Dla wygnańców w Babilonii obietnica proroka spełnia się w pewnym stopniu na osobie Cyrusa, króla Perskiego, który pokonał Babilonię. On okazał się Bożym pomazańcem, gdyż położył kres przemocy Babilonii nad innymi narodami. On również umożliwił Izraelowi powrót do ojczyzny i odbudowę świątyni Jerozolimskiej. Jednakże na wygnaniu w Babilonii także lud Izraela był wezwany, aby być sługą Pana. Grzech, którego konsekwencją było wygnanie i upokorzenie, stał się dla narodu okazją do nowej misji. Żyjąc wśród pogan, Izraelici mieli świadczyć o zbawczej mocy Boga, aby Boża nauka i prawość zajaśniały także innym ludziom. Oczekiwanie na człowieka, przez którego Bóg dokona sprawiedliwego sądu i wybawi wszystkich utrudzonych i obciążonych, łączona była w późniejszym okresie z postacią króla czasów ostatecznych, czyli Mesjaszem. Ewangelista Mateusz odnosi tą zapowiedź do Jezusa Chrystusa (Mt 12-17-21), który zawarł z ludźmi Nowe Przymierze we krwi swojej. On stał się światłością narodów, co oznacza, że najpełniej objawił prawdę o Bogu. Ponadto łagodność i pokora Jezusa Chrystusa jest dla chrześcijan źródłem mądrości, która pozwala z nadzieją oczekiwać pełnego zbawienia w nowej, niebiańskiej Jerozolimie.
10. Dzisiaj, za pomocą uroczystego wyrażenia: Oto mój Sługa Bóg przedstawia swego Wybrańca oraz jego dzieło. Nie ulega wątpliwości, że określenie „sługa” jest w tej pieśni mianem zaszczytnym. W ten sposób Bóg nazywa tego, kogo wybrał i w kim ma upodobanie. Wraz z wybraństwem związane jest zadanie do spełnienia. Dlatego tytuł „sługa” w połączeniu z imieniem Boga („Sługa Pański”) wyraża zależność i poddanie względem Stwórcy, ale także niesamowitą bliskość. Wyznanie, jakie już na początku czyni Bóg: Dałem mu mojego Ducha (w tekście liturgicznym: Duch mój na Nim spoczął), bliskie jest obietnicy z Iz 11, 2-3 (²Spocznie na nim duch Pana, duch mądrości i rozumu, duch rady i męstwa, duch znajomości i bojaźni Pana. ³Upodoba sobie bojaźń Pana. Nie będzie sądził z pozorów ani wyrokował według pogłosek), gdzie mowa jest o wylaniu Ducha Bożego na Mesjasza, różdżkę z pnia Jessego. Chodzi tu więc z pewnością o nadprzyrodzoną moc Boga, którą otrzymują wybrani, a która uzdalnia proroka do charyzmatycznego działania. Według oczekiwań żydowskich Duch Pański ma spocząć trwale na Mesjaszu (por. Iz 11, 1-5; 61, 1-2). Wylanie Ducha Bożego na Sługę i Jego trwałe przebywanie na nim podkreśla więc znaczenie, ważność i trudności jego misji, którą Bóg potwierdza swoją mocą i autorytetem. Sługa jest Jego heroldem. Ma do spełnienia podobną rolę jak Izrael, który też jest nazywany Sługą Boga (Iz 41, 8), gdyż powinien być świadkiem dobroci i potęgi Boga. Zadaniem Sługi Pańskiego będzie przyniesienie prawa, co staje się określeniem całej jego misji.
11. Bóg podkreśla też cichość i pokorę Sługi. Swoje zadanie wypełni bez krzyku, bez rozgłosu i z wielką delikatnością, co uwidaczniają dwie zastosowane metafory: nie złamie trzciny nadłamanej i nie zagasi ledwo tlejącego się knotka. Sługa z całą konsekwencją osiągnie zamierzony cel. Choć jest prześladowany przez swoich przeciwników, słaby i bezbronny, to jednak nie zaprzestaje wypełniania swojej misji. Orędzie Sługi dotrze do krajów pogańskich, o czym mówi określenie „wyspy”. One oczekują tego orędzia, więc nie będzie stanowiło dla nich problemu jego przyjęcie. Bóg wzywa Sługę, by był przymierzem dla ludzi, czyli pośrednikiem Nowego Przymierza i narzędziem Bożego objawienia wśród pogan – światłością dla narodów. Bóg Stwórca wzbudził swego Sługę, wezwał i przeznaczył do specjalnej misji, ale jest to dzieło miłości, troskliwości i wszechmocy Boga, podkreślone metaforą ujęcia za rękę.
12. Zadaniem Sługi jest także uwolnienie więźniów. Choć Deutero-Izajasz rozumie zbawienie przede wszystkim jako powrót do ojczyzny po upadku Babilonu, czyli jako radykalną zmianę sytuacji, w której Izraelici się znaleźli, gdy popadli w niewolę, to jednak ma ono także charakter powszechny i może oznaczać wyzwolenie człowieka z wszelkiej niewoli. Tym Sługą Pańskim zapowiadanym przez Izajasza jest właśnie Jezus Chrystus. On jest zarówno cierpiącym Sługą, jak i prawdziwym wyzwolicielem wszystkich ludzi z grzechu. Wybrany i posłany przez Ojca jest pośrednikiem Nowego i Wiecznego Przymierza, potwierdzonego ofiarą Jego Ciała i Krwi.

 

 

Psalm (Ps 27 (26), 1bcde. 2. 3. 13-14 (R.: 1b))

Pan moim światłem i zbawieniem moim

Pan moim światłem i zbawieniem moim, *
kogo miałbym się lękać?
Pan obrońcą mego życia, *
przed kim miałbym czuć trwogę?

Pan moim światłem i zbawieniem moim

Gdy mnie osaczają złoczyńcy, *
którzy chcą mnie pożreć,
oni sami, moi wrogowie i nieprzyjaciele, *
chwieją się i padają.

Pan moim światłem i zbawieniem moim

Nawet gdy wrogowie staną przeciw mnie obozem, *
moje serce nie poczuje strachu.
Choćby napadnięto mnie zbrojnie, *
nawet wtedy ufność swą zachowam.

Pan moim światłem i zbawieniem moim

Wierzę, że będę oglądał dobra Pana *
w krainie żyjących.
Oczekuj Pana, bądź mężny, *
nabierz odwagi i oczekuj Pana.

Pan moim światłem i zbawieniem moim

Komentarz

O dzisiejszym psalmie:

Ps 27,

Wspólnota z Bogiem

¹Dawida.

Pan moim światłem i zbawieniem moim, kogo więc mam się lękać? Pan jest obrońcą mego życia, przed kim więc mam odczuwać trwogę?

²Gdy napadli mnie złoczyńcy, by pożreć moje ciało, to właśnie oni, moi wrogowie i prześladowcy, potknęli się i upadli.

³Choćby rozbili przeciwko mnie obóz, moje serce się nie ulęknie, choćby wybuchła przeciwko mnie wojna, nawet wtedy będę ufał!

⁴O jedno proszę Pana i tylko tego pragnę: abym przebywał w domu Pana przez wszystkie dni mego życia. Bym się wpatrywał we wspaniałość Pana i mógł oglądać Jego świątynię.

⁵Gdyż schroni mnie w swoim szałasie w dniu mojej klęski, ukryje mnie w głębi swego namiotu, postawi mnie na skale.

⁶A teraz podniosę głowę ponad nieprzyjaciół, którzy mnie otaczają. Z radością złożę w Jego namiocie ofiary, będę śpiewać i wysławiać Pana.

⁷Wołam: Usłysz mój głos, Panie, zmiłuj się nade mną i mnie wysłuchaj!

⁸Rozważam Twoje słowo: „Trwajcie przy Mnie”. Pragnę być przy Tobie, Panie.

⁹Nie ukrywaj przede mną swojego oblicza, nie odwracaj się w gniewie od swego sługi! Bądź moją pomocą, nie zostawiaj mnie, nie opuszczaj mnie, Boże, mój Zbawco!

¹⁰Choćby ojciec i matka mnie opuścili, Pan mnie przygarnie.

¹¹Panie, ukaż mi drogę, którą mam chodzić, i na przekór mym prześladowcom prowadź mnie prostą ścieżką.

¹²Nie wydawaj mnie na pastwę moich wrogów, gdyż atakują mnie fałszywi świadkowie, którzy dyszą nienawiścią.

¹³Wierzę, że będę oglądał dobroć Pana w krainie żyjących.

¹⁴Wyczekuj Pana, bądź dzielny! Nabierz odwagi i wyczekuj Pana!

 

Pieśń składa się z dwóch części: wyznanie ufności (ww. 1-6) i prośba‑lamentacja (ww. 7-14). Taka kolejność świadczy o mocnym przekonaniu psalmisty, że zostanie wysłuchany przez Boga (Jk 1,6). Chroni się on u Boga przed wrogami, gdyż zaznał już ocalenia z Jego ręki. Chrześcijanin łatwiej pojmuje, że ufność staje się wiarą, ta zaś przechodzi w kontemplację Boga, który zasiada w świątyni nie ręką uczynionej (Hbr 9,11). Kraina żyjących (w. 13), do której prowadzi prosta ścieżka (w. 11), to wnętrze owej bezkresnej Bożej świątyni. Bóg, który kocha człowieka wierniej niż naturalni rodzice, jest schronieniem w chwilach zagrożenia. Dlatego psalmista zachęca do wytrwałego oczekiwania na interwencję Pana, na doświadczenie Jego zbawczej obecności (w. 14).

O księdze:

1. Psałterz charakteryzuje się bogactwem gatunków literackich. Przyjmując je za kryterium podziału, można wyróżnić kilka grup utworów: 1) hymny – uroczyste pieśni pochwalne ku czci Boga (np. Ps 8; 19; 29; 100; 111; 148 – 150), które mogą wyrażać podziw nad dziełem stwórczym Boga (np. Ps 104) i nad Jego działaniem w historii (np. Ps 105). 2) lamentacje – liczne skargi i prośby o pomoc udręczonemu psalmiście, mogą być zbiorowe i indywidualne (np. Ps 3; 5; 13; 22; 44). Wśród lamentacji występują psalmy ufności (np. Ps 4; 11; 16; 62; 121), psalmy dziękczynne jednostki (np. Ps 30; 34; 92, 103) i wspólnoty (np. Ps 66; 117; 124) oraz kolekcja siedmiu psalmów pokutnych (Ps 6; 32; 38; 51; 102; 130; 143). 3) psalmy królewskie, które sławią królowanie Boga (np. Ps 47; 93 – 99), przejawiające się także w rządach dynastii Dawida (np. Ps 2; 18; 21; 45; 89; 110; 132). 4) pieśni Syjonu – modlitwy, które odgrywały szczególną rolę w liturgii świątynnej (Ps 15; 24; 46; 48; 76; 84; 87; 122; 134). Do nich należą też psalmy pielgrzymkowe (np. Ps 122; 126), sławiące świętą Jerozolimę i wyrażające radość ze spotkania z Bogiem w Jego ziemskiej świątyni. 5) pieśni liturgiczne, śpiewane podczas wieczerzy paschalnej i wielkich świąt Izraela. Szczególnie ważny jest tu zbiór hymnów: Hallelu (Ps 113 – 118) i Wielkiego Hallelu (Ps 136). Na ich prorocki charakter wskazał Chrystus, modląc się nimi w ostatnich godzinach ziemskiego życia (np. Mt 26,30). 6) psalmy dydaktyczne, które zawierają pouczenia o wartości prawa Bożego (Ps 25; 34; 111; 119), o sprawiedliwości i dobroci Boga (np. Ps 78; 145), rozważają problem odpłaty za dobre i złe uczynki (np. Ps 37; 49; 73; 112). 7) psalmy mesjańskie, które wprost wyrażają oczekiwanie na Pomazańca Pańskiego (np. Ps 2; 110). Tęsknota za Chrystusem, tj. Mesjaszem, obecna jest także w psalmach królewskich i pieśniach Syjonu. W każdym niemal psalmie można wyróżnić różne gatunki literackie, które nie pozwalają zaklasyfikować ich wyłącznie do jednej grupy.
2. Psalmy są utworami poetyckimi. Autorzy zastosowali w nich liczne środki stylistyczne. Najbardziej charakterystycznym elementem poetyki hebrajskiej był paralelizm członów, czyli stychów wersetu. Polegał on na tym, że najczęściej daną myśl poeta zawarł w dwóch następujących po sobie stychach, które tworzyły najmniejszą jednostkę literacką utworu. Z innych środków należy wymienić rym i rytm. Niekiedy psalmiści komponowali swoje dzieła w formie akrostychów, czyli utworów alfabetycznych (Ps 25; 34; 37; 111; 112; 119; 145). Wersety czy strofy psalmu rozpoczynały się wtedy od kolejnych liter alfabetu hebrajskiego.
3. Pomimo tak wielkiej różnorodności, będącej wyrazem rozwoju duchowego Izraela, „Psałterz” stanowi jedną zwartą księgę. Myśl przewodnia całego zbioru została zawarta we wprowadzeniu (Ps 1 – 2). Człowiek ma do wyboru dwie drogi życiowe: drogę posłuszeństwa Bożemu Prawu, która prowadzi do szczęścia, oraz drogę buntu, wiodącą do zagłady. Cała historia świata jest wypadkową tego podstawowego wyboru. Psalmista często posługuje się pojęciem „bezbożny” (Ps 1,3-4), które może oznaczać wrogie narody albo człowieka, który sprowadza sprawiedliwych z właściwej drogi. Może nim być nawet nieprzyjaciel wewnętrzny – zło ukryte w sercu ludzkim. Obrazy wojenne, tak często pojawiające się w psalmach, można więc tłumaczyć jako ilustracje walki duchowej.
4. Łatwo dostrzec w psalmach rozwój idei szczęścia. Z początku pojmuje się je materialnie jako spokojne życie, posiadanie ziemi, bogactwo, rodzinę, która zapewnia przyszłość. Stopniowo jednak człowiek odkrywa, że prawdziwe szczęście kryje się głębiej. Wypełnianie Prawa prowadzi go do odkrycia wartości nieprzemijalnych. Pociąga to za sobą przemianę relacji z bliźnimi. Pragnienie zemsty na wrogach ustępuje miejsca oczekiwaniu na ich nawrócenie. Podobnie ewoluuje rozumienie nagrody za sprawiedliwe życie i kary za popełnione zło. Początkowo psalmista, który widzi ziemskie powodzenie grzeszników, głośno krzyczy o swej niewinności i domaga się za nią odpłaty. Z czasem jednak uświadamia sobie własną grzeszność i przynależność do grzesznego ludu i pozostawia Bogu wymierzenie wszystkim sprawiedliwości.
5. Grecki przekład Biblii, „Septuaginta” (LXX), powstały w egipskiej Aleksandrii już w II w. przed Chr., pogłębia historyczną lekturę „Psałterza”, interpretując go jako proroctwo. W ślad za tą żydowską tradycją, Kościół dostrzega w psalmach zapowiedź tajemnicy Chrystusa i doskonałej wspólnoty czasów ostatecznych. Stąd nasza lektura odwołuje się nie tylko do sensu wyrazowego (dosłownego, historycznego) psalmów, ale szuka także wypełnienia ich treści w Chrystusie i w Kościele.

 

 

Ewangelia (J 12, 1-11)

Namaszczenie w Betanii

Słowa Ewangelii według Świętego Jana

Na sześć dni przed Paschą Jezus przybył do Betanii, gdzie mieszkał Łazarz, którego Jezus wskrzesił z martwych. Urządzono tam dla Niego ucztę. Marta usługiwała, a Łazarz był jednym z zasiadających z Nim przy stole. Maria zaś wzięła funt szlachetnego, drogocennego olejku nardowego i namaściła Jezusowi stopy, a włosami swymi je otarła. A dom napełnił się wonią olejku.

Na to rzekł Judasz Iskariota, jeden z Jego uczniów, ten, który Go miał wydać: «Czemu to nie sprzedano tego olejku za trzysta denarów i nie rozdano ich ubogim?» Powiedział zaś to nie dlatego, że dbał o biednych, ale ponieważ był złodziejem i mając trzos, wykradał to, co składano.

Na to rzekł Jezus: «Zostaw ją! Przechowała to, aby Mnie namaścić na dzień mojego pogrzebu. Bo ubogich zawsze macie u siebie, Mnie zaś nie zawsze macie».

Wielki tłum Żydów dowiedział się, że tam jest; a przybyli nie tylko ze względu na Jezusa, ale także by ujrzeć Łazarza, którego wskrzesił z martwych. Arcykapłani zatem postanowili zabić również Łazarza, gdyż wielu z jego powodu odłączyło się od Żydów i uwierzyło w Jezusa.

Komentarz

O czytaniu:

1. Rozdział 12. kończy 1. część ewangelii (Księgę znaków). Cały rozdział poczyna się wzmianką chronologiczną: działo się to na sześć dni przed Paschą. Rozpoczął się zatem ostatni tydzień w życiu ziemskim Jezusa.
2. Wszyscy Ewangeliści opowiadają o namaszczeniu Jezusa przed śmiercią. Opowiadanie u Jana ma wyraźnie chrystologiczny wydźwięk (to znaczy w centrum jest Chrystus). Oznaką tego jest obfitość i kosztowność olejku: „funt prawdziwego drogocennego olejku narodowego”. Wobec osoby Jezusa ustają wszelkie miary. Zapach, który wypełnił cały dom jest zapachem życia, przeciwstawiającym się zapachowi śmierci, wypełniającemu miejsce spoczynku Łazarza. Opowiadanie ma pewne podobieństwo z namaszczeniem przez jawnogrzesznicę w Ewangelii Łukasza (Łk 7). Jest jednak mało prawdopodobne, aby chodziło o tę samą niewiastę. U Łukasza kobieta była nawróconą grzesznicą, podczas gdy niewiasta u Jana objawia głębokie przywiązanie do Jezusa i harmonizuje z obrazem, w którym Łukasz odmalował Marię, siostrę Łazarza.
3. Zarzut, jaki pojawia się w związku z użyciem takiej ilości drogocennego olejku, obiektywnie mógł być uzasadniony. Wynagrodzenie dziennie robotnika wynosiło wówczas jeden denar. Według zwyczajnych miar, bez wątpienia jest to rozrzutność. Rozrzutność ta jednak jest zrozumiała dla każdego, kto miłuje Jezusa. Dla takich ludzi z pewnością Judasz nie należał. Jan nie unika okazji, by przedstawić osobę Judasza w jak najgorszym świetle (J 6,70n; 13,2.21-30). Wobec osoby Jezusa nic nie jest zbyt wielkie i zbyt kosztowne. Oznaką miłości jest hojność. Ten, kto wobec Jezusa nie umie być hojny, kto zachowuje coś dla siebie, ten nie może być apostołem. Odpowiedź Jezusa, biorąca niewiastę w obronę, wskazuje najpierw na bliską śmierć, a także na nieporównywalność sytuacji. Ponieważ Ewangelista pragnie podkreślić niepowtarzalność wydarzenia i osoby Jezusa. Dlatego też słowa: „ubogich zawsze będziecie mieć” nie należy traktować jak usprawiedliwienia faktu ubóstwa. Miłość wobec ubogich nie może jednak zwalniać od wielbienia Boga.
4. Podjęta przez arcykapłanów decyzja zabicia Łazarza kontrastuje z licznym napływem ludzi, pragnących wiedzieć Jezusa i Łazarza, a zarazem, unaocznia prawdę że uczeń Jezusa uczestniczy w jego drodze.
5. Perykopa J 12, 1-11 wyraźnie wskazuje na czas (sześć dni przed Paschą, czyli poniedziałek według naszego kalendarza) oraz miejsce wydarzenia (dom Marii, Marty i Łazarza w Betanii). Jezus przychodzi do swoich przyjaciół na ucztę, podczas której Maria drogocennym olejkiem nardowym namaszcza Jezusowi nogi, a następnie ociera je w pokorze swoimi włosami. Dzięki tej czynności cały dom napełnia się wonią olejku. Ten piękny gest miłości ze strony Marii Jezus wyjaśnia w kluczu paschalnym: Przechowała to, aby Mnie namaścić na dzień mojego pogrzebu (J 12, 7). Odpowiedź miłości człowieka na bezinteresowną miłość Boga wprowadza na drogę prawdziwego szczęścia i radości życia wiecznego.
6. Jakże odmienna jest postawa Judasza, który wyraża żal, iż użyto tak drogiego olejku: Czemu to nie sprzedano tego olejku za trzysta denarów i nie rozdano ich ubogim? (J 12, 5). Swoją grzeszną postawę pragnie on ukryć za maską dobroczynności i wrażliwości wobec ubogich. W godzinie Jezusa postawa ta zostaje zdemaskowana. Judasz odwraca się od światłości i wkracza w ciemność, w której umiera miłość i sens życia. Ulegając pokusie zła, Judasz pogrąża się w ciemności, która prowadzi do rozpaczy i samounicestwienia. Odpowiedź zniewolonego przez Szatana człowieka na bezinteresowną miłość Boga jest drogą prowadzącą do śmierci. Miłość Chrystusa do każdego człowieka jest tak wielka, że nawet gdyby się oddało za nią wszystko, co jest najcenniejsze na ziemi, to i tak okazałoby się to niewystarczające.
7. Jako chrześcijanie powinniśmy być zawsze otwarci na zbawcze dzieło Pana. Ukrzyżowany Mesjasz pragnie wszystkich przyciągnąć do siebie. Jego miłość nie zna granic i jest zawsze pełna wiosennej świeżości. Postawa Marii uczy nas wdzięczności, wrażliwości i hojności wobec Pana. Ofiarowując wiele, otrzymujemy jeszcze więcej, aby stawać się świadkami Bożej miłości i dobroci dla współczesnych ludzi. Umierając dla siebie, otwieramy się na Boga i na bliźniego. Miłość objawiona przez Chrystusa jest wieczna. Trwając w tej miłości, człowiek przynosi owoc stokrotny, którym obdarowuje wszystkich ludzi wokół siebie. Owoc ten nigdy się nie starzeje i nie umiera, ale trwa na wieki. Tylko w ofiarnej miłości możemy z Chrystusem wchodzić w proces ogołocenia, w którym ludzki egoizm, pycha i wszelki grzech zostają przezwyciężone przez moc paschalnego Jezusa, który obdarowuje ludzkość Duchem Świętym. On wzywa nas, abyśmy w służebnej miłości, na wzór Chrystusa, ukazywali światu miłosierne oblicze Ojca. Tylko w takiej postawie możemy osiągnąć mentalność zwycięzców, którzy z Chrystusem tryumfują nad Szatanem i grzechem. W naszej konkretnej odpowiedzi na Bożą miłość kryje się twórczy dynamizm i sens życia zanurzonego w Bogu. Nasza szczodra i pełna wrażliwości postawa miłości wobec Boga i drugiego człowieka kształtuje w nas ludzi żyjących na obraz i podobieństwo samego Stwórcy.

O księdze:

1. Kościelna tradycja, sięgająca końca II w. (św. Ireneusz z Lyonu, św. Klemens Aleksandryjski, Kanon Muratoriego), stwierdza, że autorem czwartej Ewangelii jest św. Jan Apostoł. Przyjmuje się, że powstała ona około 90 r.
2. Ewangelia według św. Jana jest relacją o Jezusie Chrystusie, napisaną z wielkim talentem literackim i teologiczną głębią. Znacznie odbiega ona od Ewangelii synoptycznych napisanych przez Mateusza, Marka i Łukasza. Ma inny styl, ponieważ posługuje się często wypowiedziami dialogowymi, rozbudowanymi opowiadaniami, ironią i nieporozumieniem. Nadaje to Ewangelii specyficzny rytm, wolniejszy niż w posługujących się krótkimi opowiadaniami Ewangeliach synoptycznych. Brak natomiast w niej przypowieści, formy bardzo charakterystycznej dla trzech poprzednich Ewangelii.
3. Można jednak wskazać w czwartej Ewangelii na punkty zbieżne z opowieściami innych ewangelistów. Wszyscy czterej ewangeliści piszą o świadectwie Jana Chrzciciela (J 1,26; por. Mt 3,11; Mk 1,7-8; Łk 3,16); chrzcie Jezusa (J 1,29-34; por. Mt 3,13-17; Mk 1,9-11; Łk 3,21n); oczyszczeniu świątyni (J 2,14-22; por. Mt 21,12n; Mk 11,15-17; Łk 19,45n); rozmnożeniu chlebów (J 6,1-15, por. Mt 14,13-21; Mk 6,34-44; Łk 9,12-17); wjeździe do Jerozolimy (J 12,12-19; por. Mt 21,1-10.14-16; Mk 11,1-11; Łk 19,29-44). Wiele wspólnych elementów występuje w opowieści o Męce i Zmartwychwstaniu Jezusa.
4. Ewangelia dzieli się na dwie zasadnicze części: 1) opowiadanie o objawieniu się Jezusa Żydom poprzez znaki (J 1,19 – 12,50); 2) nauczanie skierowane do uczniów (J 13,1 – 20,31). Księgę rozpoczyna prolog (J 1,1-18), a rozdz. 21 jest dodanym do opowiadania epilogiem. Pierwsza część dzieli się na dwa etapy. Najpierw Jezus często zmienia miejsce pobytu (Galilea – Jerozolima). Etap ten kończy się mową o chlebie życia i opisem następujących po niej wydarzeń (J 1,19 – 7,9). Czas Jezusa jeszcze się nie wypełnił, dlatego Jego objawienie nie budzi sprzeciwów. Drugi etap pierwszej części (J 7,10 – 12,50) rozgrywa się w Jerozolimie i jej najbliższych okolicach (Betania). Naznaczony jest zaostrzającym się konfliktem między Jezusem a przywódcami religijnymi z Jerozolimy. Część ta dzieli się na czas nauczania (J 7,10 – 10,42) oraz bezpośredniego przygotowania do dramatycznych wydarzeń ostatniej Paschy Jezusa w Jerozolimie (J 11,1 – 12,50). Pierwsza część Ewangelii relacjonuje wydarzenia rozgrywające się w ciągu ponad dwóch lat, co można wywnioskować z aluzji do święta Paschy (J 2,13). Druga część Ewangelii (J 13,1 – 20,31) jest relacją obejmującą bardzo krótki okres: od dnia, w którym Jezus spożył Ostatnią Wieczerzę z uczniami, do dnia po szabacie, gdy Jezus Zmartwychwstał. Wydarzenia podczas Ostatniej Wieczerzy (J 13,1 – 14,31) oraz obszerna mowa Jezusa (J 15,1 – 17,26) poprzedzają opis Męki (J 18,1 – 19,42) i Zmartwychwstania Jezusa (J 20,1-31).
5. Czwarta Ewangelia jest skupiona na problemie, który miał zasadnicze znaczenie w misji Jezusa: Bóg z miłości do świata dokonuje zbawienia, którego Syn Boży – Słowo Boga jest jednocześnie głosicielem i wykonawcą (J 3,16). Przedwieczne Słowo Boże w Jezusie objawiło się światu. Wielu ludzi uwierzyło w Bóstwo Jezusa i przyjęło Jego posłannictwo, ale częściej spotykał się On z niezrozumieniem, a nawet z wrogością. Jezus w Ewangelii według św. Jana jest przede wszystkim ukazany jako Syn Boży (J 20,31). Godność Jezusa już na początku Jego publicznej działalności została rozpoznana przez Jana Chrzciciela (J 1,34) i Natanaela (J 1,49). Sam Jezus użył tego określenia wobec siebie dopiero pod koniec swojego posługiwania wśród ludzi (J 10,36). Ogłoszenie wprost tej prawdy stało się powodem skazania i śmierci Jezusa (J 19,7). Śmierć na krzyżu stała się jednocześnie Jego wywyższeniem (J 3,14; 8,12; 12,32.34). Jezus przyniósł ludziom wierzącym w Niego (J 3,15.36; 6,40) i w Tego, który Go posłał (J 5,24), nadzieję życia wiecznego. Woda (J 4,14) i pokarm (J 6,27), pochodzące od Jezusa, dają życie wieczne, ale źródłem życia jest On sam (J 11,25). Jezus jest także światłem (J 8,12; 12,46), które sprawia, że rozpraszają się ciemności zła i grzechu.