Poniedziałek, 27 marca 2023 r.

1.czytanie (Dn 13, 1-9. 15-17. 19-30. 33-62)

Oto umieram, chociaż nie uczyniłam nic z tego, o co mnie obwiniają

Czytanie z Księgi proroka Daniela

W Babilonie mieszkał pewien mąż, imieniem Joakim. Wziął on żonę imieniem Zuzanna, córkę Chilkiasza; była ona bardzo piękna i bogobojna. Rodzice jej byli sprawiedliwi i wychowali swą córkę zgodnie z Prawem Mojżesza. Joakim zaś był bardzo bogaty i posiadał ogród przylegający do swego domu. Przychodziło do niego wielu Żydów, ponieważ cieszył się większym poważaniem niż inni. W tym roku wybrano spośród ludu dwóch starców na sędziów. Należeli oni do tych, o których powiedział Pan: «Wyszła nieprawość spośród sędziów-starców z Babilonu, którzy tylko uchodzili za kierujących narodem». Ludzie ci bywali często w domu Joakima, a wszyscy ci, którzy prowadzili spór sądowy, przychodzili do nich. Gdy zaś koło południa ludzie odchodzili, Zuzanna udawała się na przechadzkę po ogrodzie swego męża. Obaj starcy widywali ją codziennie, gdy udawała się na przechadzkę, i zaczęli jej pożądać. Zatracili rozsądek i odwrócili oczy, zaniedbując spoglądania ku Niebu i zapominając o sprawiedliwych sądach.

Oczekiwali więc sposobności. Pewnego dnia wyszła Zuzanna jak w poprzednich dniach jedynie w towarzystwie dwóch dziewcząt, chcąc się wykąpać w ogrodzie; był bowiem upał. Nie było tam nikogo z wyjątkiem dwóch starców, którzy z ukrycia jej się przyglądali. Powiedziała do dziewcząt: «Przynieście mi olejek i wonności, a drzwi ogrodu zamknijcie, abym się mogła wykąpać».

Gdy tylko dziewczęta odeszły, obaj starcy powstali i podbiegli do niej, mówiąc: «Oto brama ogrodu jest zamknięta i nikt nas nie widzi, my zaś pożądamy ciebie. Toteż zgódź się obcować z nami! W przeciwnym razie zaświadczymy przeciw tobie, że był z tobą młodzieniec i dlatego odesłałaś od siebie dziewczęta». Zuzanna westchnęła i powiedziała: «Jestem w trudnym ze wszystkich stron położeniu. Jeżeli to uczynię, zasługuję na śmierć; jeżeli zaś nie uczynię, nie ujdę waszych rąk. Wolę jednak niewinna wpaść w wasze ręce, niż zgrzeszyć wobec Pana». Zawołała więc Zuzanna bardzo głośno; krzyknęli także dwaj starcy przeciw niej. Jeden z nich pobiegł otworzyć bramę ogrodu. Gdy domownicy usłyszeli krzyk w ogrodzie, pobiegli przez boczną furtkę, by zobaczyć, co się jej stało. Skoro starcy opowiedzieli swoje, słudzy zmieszali się bardzo; nigdy bowiem nie mówiono takich rzeczy o Zuzannie.

Następnego dnia, gdy zebrał się lud u jej męża, Joakima, przybyli dwaj starcy pełni niegodziwych myśli wymierzonych przeciw Zuzannie, by ją wydać na śmierć. Powiedzieli więc do ludu: «Poślijcie po Zuzannę, córkę Chilkiasza, która jest żoną Joakima». Zawołano ją. Przyszła więc ze swymi rodzicami, dziećmi i wszystkimi swymi krewnymi. Wszyscy jej bliscy oraz ci, którzy ją widzieli, płakali.

Dwaj sędziowie, powstawszy, położyli ręce na jej głowie. Ona zaś, płacząc, podniosła wzrok ku Niebu, bo serce jej było pełne ufności w Panu. Starcy powiedzieli: «Gdy przechadzaliśmy się sami w ogrodzie, ona wyszła wraz z dwoma dziewczętami, zamknęła bramę ogrodu i odesłała dziewczęta. Przyszedł zaś do niej młodzieniec, który był ukryty, i położył się z nią. Znajdując się na skraju ogrodu i widząc nieprawość, podbiegliśmy do nich. Widzieliśmy ich razem, ale jego nie mogliśmy pochwycić, bo był silniejszy od nas, i otworzywszy bramę, rzucił się do ucieczki. Gdy zaś pochwyciliśmy ją, pytając, kim był młodzieniec, nie chciała nam powiedzieć. Takie jest nasze oskarżenie». Zgromadzenie dało im wiarę jako starszym ludu i sędziom. Skazano ją na karę śmierci.

Wtedy Zuzanna zawołała donośnym głosem: «Wiekuisty Boże, który znasz to, co jest ukryte, i wiesz wszystko, zanim się stanie. Ty wiesz, że złożyli fałszywe oskarżenie przeciw mnie. Oto umieram, chociaż nie uczyniłam nic z tego, o co mnie oni złośliwie obwiniają».

A Pan wysłuchał jej głosu. Gdy ją prowadzono na stracenie, wzbudził Bóg świętego ducha w młodzieńcu imieniem Daniel. Zawołał on donośnym głosem: «Jestem czysty od jej krwi!» Cały zaś lud zwrócił się do niego, mówiąc: «Co oznacza to słowo, które wypowiedziałeś?» On zaś, powstawszy wśród nich, powiedział: «Czy tak bardzo jesteście nierozumni, Izraelici, że skazujecie córkę izraelską bez dochodzenia i pewności? Wróćcie do sądu, bo ci ją fałszywie obwinili».

Cały lud zawrócił w pośpiechu. Starsi zaś powiedzieli: «Usiądź tu wśród nas i wyjaśnij nam, bo tobie dał Bóg przywilej starszeństwa». Daniel powiedział do nich: «Rozdzielcie ich, jednego daleko od drugiego, a ja ich osądzę».

Gdy zaś zostali oddzieleni od siebie, zawołał jednego z nich i powiedział do niego: Zestarzałeś się w przewrotności, a teraz wychodzą na jaw twe grzechy, jakie poprzednio popełniłeś, wydając niesprawiedliwe wyroki. Potępiałeś niewinnych i uwalniałeś winnych, chociaż Pan powiedział: Nie przyczynisz się do śmierci niewinnego i sprawiedliwego. Teraz więc, jeśli ją rzeczywiście widziałeś, powiedz, pod jakim drzewem widziałeś ich obcujących z sobą?» On zaś powiedział: «Pod lentyszkiem». Daniel odrzekł: «Dobrze! Skłamałeś na swą własną zgubę. Już bowiem anioł Boży otrzymał od Boga wyrok na ciebie, by cię rozedrzeć na dwoje».

Odesławszy go, rozkazał przyprowadzić drugiego i powiedział do niego: «Potomku kananejski, a nie judzki, piękność sprowadziła cię na bezdroża, a żądza uczyniła twe serce przewrotnym. Tak postępowaliście z córkami izraelskimi, one zaś, bojąc się, obcowały z wami. Córka judzka jednak nie zgodziła się na waszą nieprawość. Powiedz mi więc teraz, pod jakim drzewem spotkałeś ich obcujących z sobą?» On zaś powiedział: «Pod dębem». Wtedy Daniel powiedział do niego: «Dobrze! Skłamałeś i ty na swoją własną zgubę. Czeka bowiem anioł Boży z mieczem w ręku, by rozciąć cię na dwoje, by was wytępić».

Całe zgromadzenie zawołało głośno i wychwalało Boga, że ocala tych, co pokładają w Nim nadzieję. Zwrócili się następnie przeciw obu starcom, ponieważ Daniel wykazał na podstawie ich własnych słów nieprawdziwość oskarżenia. Postąpiono z nimi według miary zła wyrządzonego przez nich bliźnim, zabijając ich według Prawa Mojżeszowego. W dniu tym ocalono niewinną krew.

Komentarz

O Księdze:

Tytuł Księgi Daniela pochodzi od imienia jej głównego bohatera, które znaczy „Bóg jest moim sędzią”. Imię to było bardzo popularne w Izraelu między innymi dlatego, że nawiązywało do postaci bliżej nieznanego, legendarnego Daniela, który był uosobieniem sprawiedliwości, mądrości i wierności Bogu.
Księga Daniela powstała w II wieku przed narodzeniem Chrystusa w niezwykle trudnym czasie. Naród Żydowski pod panowaniem Antiocha Epifanesa doznał wielu prześladowań. Dochodziło do licznych upokorzeń Żydów ze strony najeźdźców, a punktem szczytowym tego było zbezczeszczenie świątyni jerozolimskiej. W trudnych dla narodu chwilach natchniony autor chciał przekazać Izraelitom słowa pociechy i zachęty do wytrwania w wierze ojców oraz ukazać sens cierpień i ofiar, jaką ponosili za swe przekonania religijne.
W Księdze Daniela zostały zawarte znane opowieści: o losach Daniela i jego towarzyszy na dworach Nabuchodonozora, Baltazara i Dariusza czy o losie Zuzanny. Opowieści te oraz poetyckie interpretacje historii Narodu Wybranego z czasów babilońskich zawierają treści, które utwierdzały wiarę i rozwijały męstwo przeładowanych Izraelitów. Znajdujemy w niej więc pouczenie o tym, że człowiek wierzący w Boga nie powinien się lękać żadnej przeciwności czy prześladowania. Co więcej, powinien być gotów nawet oddać własne życie, aby tylko uniknąć apostazji czyli porzucenia wiary. Bóg Najwyższy jest zdolny wybawić swoich czcicieli z rąk największych władców tego świata, a nawet z paszczy lwów czy rozpalonego pieca. Gdyby postanowił on jednak doświadczyć wiernego cierpieniem i zaprosił go do złożenia ofiary z życia, to lepiej z przyjąć zaszczytną śmierć aniżeli wieść upokarzające życie odstępcy od wiary i tradycji ojców. Fundamentem takiej postawy jest całkowite zdanie się na Boga i przekonaniu Jego doskonałym panowaniu nad biegiem wydarzeń, tak całego świata, jak i pojedynczego człowieka.
Księga Daniela mówi o Bogu jako najwyższym jedynym królu wszystkich narodów i panujących. W całym biegu historii, w powstawaniu i upadaniu królestw z tego świata, realizuje się Jego odwieczny plan. U kresu rozwoju historii nastanie wieczne królestwo Boga, którego pełnia nastąpi ostatecznie po osądzeniu i zniszczenie wszystkiego, co się Bogu nie podporządkowało. Na tle tego potężnego działania mającego na celu rozprawienie się ze światem zła jawi się nadziemska postać Syna Człowieczego, który skupi w swym wiecznym Królestwie wszystkie narody, ludy języki. W tym ustalonym przez Boga czasie wynagrodzi on wszystkich odpowiednio do ich uczynków. Nagrody doczekają się zwłaszcza męczennicy za wiarę, których śmierć mogła w oczach tego świata uchodzić za klęskę. Bóg bowiem wskrzesi sprawiedliwy do nowego, chwalebnego, wiecznego życia, a bezbożnych i odstępców skaże na wieczne pohańbienie. Tak oto Księga Daniela przyniosła rozwiązanie arcytrudnego problemu odpłaty, przenosząc ją ostatecznie poza ramy doczesnego świata i życia. Księga Daniela przypomina bramę między Starym, a Nowym Testamentem. Z jednej strony czerpie obrazy i myśli z biblijnej przeszłości Narodu Wybranego, a z drugiej – jest bliska nauczaniu Jezusa Chrystusa, przypominając o królowaniu Boga nad światem i głosząc prawdę o zmartwychwstaniu.

O czytaniu:

Teologiczne przesłanie Opowiadania o Zuzannie zostało wyrażone w słowach Zuzanny: lepiej jest dla mnie, nie uczyniwszy (tj. nie zgrzeszyć), wpaść w wasze (tj. starszych) ręce, niż zgrzeszyć wobec Pana (Dn 13, 23). Zuzanna, której imię znaczy „lilia”, woli raczej umrzeć niż zgrzeszyć w zakresie czystości. Celem opowiadania staje się pouczenie moralne o wartości cnoty czystości oraz wierności Bogu poprzez zachowanie Jego prawa. Chociaż wprost nie przypisuje się uratowania Zuzanny Bogu, to jednak On jest głównym sprawcą jej ocalenia, co podkreśla się zwłaszcza w doksologii (ww. 60. 63: ⁶⁰Wszyscy zgromadzeni zaczęli głośno wołać i dziękować Bogu, że wybawia tych, którzy Mu ufają. ⁶³Chilkiasz zaś wraz z żoną wychwalali Boga za swoją córkę Zuzannę, podobnie Joakim, jej mąż i wszyscy krewni, bo nie znaleziono w niej nic hańbiącego.). Bóg strzeże tych, którzy są Mu wierni, nie pozwalając, aby spotkała ich krzywda oraz nagradza tych, którzy zachowują cnotę czystości ze względu na Niego. W postępowaniu Boga, które przewyższa wszystkie ludzkie intrygi i knowania ujawnia się Jego potęga. Podobnie jak w Dn 3 i 6, ta potęga Boga objawia się dwojako, a mianowicie wobec tych, którzy są Mu wierni okazuje On swoją pomoc i ratuje ich od wszelkich niebezpieczeństw (Zuzanna), natomiast wobec tych, którzy knują intrygi i składają fałszywe świadectwo, okazuje swoją moc karzącą (dwaj starsi). Anioł Pański obdarzył Daniela duchem rozeznania, co przyczyni się do ocalenia Zuzanny (ww. 44-45: ⁴⁴Pan wysłuchał jej głosu. ⁴⁵I gdy prowadzono ją na śmierć, Bóg wzbudził świętego ducha w młodym mężczyźnie o imieniu Daniel.), oraz będzie on wykonawcą Bożego wyroku na dwóch starszych fałszywie oskarżających Zuzannę (ww. 55. 59: ⁵⁵Daniel rzekł: „Dobrze! Skłamałeś na swoją własną zgubę. Już anioł Boży otrzymał od Boga wyrok, aby cię rozciąć na dwoje”.⁵⁹Daniel na to: „Dobrze! I ty skłamałeś na swoją zgubę. Już anioł Boży czeka, trzymając wielki miecz, aby cię nim rozciąć na dwoje, by was zgładzić”.). Chociaż w opowiadaniu nie pojawia się element cudowności charakterystyczny dla tego typu opowiadań (np. Dn 3 i 6), to jednak działanie Boga sprawiło, że Daniel obdarzony przez Niego mądrością zdołał ocalić niewinną Zuzannę. W opowiadaniu ważną rolę spełnia modlitwa Zuzanny, która kończy się stwierdzeniem, że Pan wysłuchał jej głosu (ww. 42-43; ⁴²Zuzanna zawołała donośnym głosem: „Boże wiekuisty, Ty, który znasz rzeczy ukryte i wiesz o wszystkim, zanim jeszcze się stanie!⁴³Ty wiesz, że oni zeznali przeciwko mnie fałszywie. Oto umieram, choć nie zrobiłam nic z tego, o co mnie oskarżają!”.). Autor opowiadania wyraża tym samym ważną myśl teologiczną, mianowicie modlitwa człowieka niewinnego w obliczu niebezpieczeństwa, które mu zagraża, przyczynia się do jego ocalenia i uniewinnienia.
Opowiadanie o Zuzannie podkreśla, że wierność Bogu, całkowite Jemu zawierzenie oraz nieugięta odwaga w obliczu niebezpieczeństwa prowadzi do ocalenia, ponieważ Bóg ratuje swoich wyznawców z każdego zagrożenia. Całe opowiadanie uwypukla wartość cnoty czystości. Zdecydowane zachowanie cnoty czystości przez Zuzannę i postanowienie zachowania wierności Bogu nawet za cenę cierpienia i utraty życia, okazują się dla niej najważniejsze. Jej nieugiętość wobec prześladowców, a więc dwóch starszych, którzy fałszywie ją oskarżają, dowodzi jej bezkompromisowej postawy wobec zła. Warto zaznaczyć, że podczas gdy w innych opowiadaniach w Dn 1 – 6 zasadniczy problem polegał na zachowaniu wierności Bogu przez Żydów znajdujących się w pogańskim otoczeniu, a wierność Bogu stanowiła równocześnie o ich tożsamości narodowej, tutaj jest inaczej. Zuzanna jest namawiana do grzechu, a gdy się nie zgodziła, zostaje fałszywie oskarżona przez Żydów. Co więcej, fałszywi oskarżyciele Zuzanny są „starszymi”, a więc ludźmi stojącymi na czele wspólnoty, którzy z racji wieku i pełnionego przez siebie urzędu, mianowicie sędziów i przewodników ludu, powinni postępować uczciwie i sprawiedliwie, w rzeczywistości jednak okazują się oni nikczemnikami i niegodnymi swej pozycji społecznej. W przeciwieństwie do nich, mądrością i sprawiedliwością odznacza się młody Daniel. W ten sposób w opowiadaniu następuje swoistego rodzaju „odwrócenie” powszechnego przekonania: ci, którzy z racji wieku i urzędu powinni być sprawiedliwi i uczciwi, okazali się niegodziwcami, natomiast młody Daniel, od którego trudno byłoby oczekiwać rozsądku i mądrości z racji jego młodzieńczego wieku, okazuje się sprawiedliwy, uczciwy i mądry. Autor podkreśla zatem, że o sprawiedliwości czy mądrości człowieka nie decyduje ani wiek, ani urząd, ale dar jaki otrzymuje od Boga za jego wierność, co wyrażają słowa starszych skierowane do Daniela: tobie dał Bóg przywilej starszeństwa.
Warto również zauważyć, że postać Zuzanny gotowej raczej umrzeć niż zgrzeszyć przeciwko cnocie czystości jest popularnym motywem pojawiającym się w nauczaniu moralnym w tradycji chrześcijańskiej. Zuzanna jest typem prześladowanego Kościoła. Bardzo często w sztuce chrześcijańskiej przedstawia się Zuzannę otoczoną przez jej prześladowców, którzy ją fałszywie oskarżają. Spokój płynący z jej postaci, pomimo zagrażającego jej niebezpieczeństwa, a będący odzwierciedleniem jej wewnętrznego usposobienia, staje się wyrazem jej zaufania Bogu. Postać Zuzanny jest przykładem heroicznej wierności Bogu w zakresie czystości oraz bezgranicznego zaufania w Jego ocalenie.