by parafia Comment Closed

Środa 15 marca 2023 r.

1.czytanie (Pwt 4, 1. 5-9)

Wezwanie do zachowania przykazań

Czytanie z Księgi Powtórzonego Prawa

Mojżesz powiedział do ludu:

«A teraz, Izraelu, słuchaj praw i nakazów, które uczę was wypełniać, abyście żyli i doszli do posiadania ziemi, którą wam daje Pan, Bóg waszych ojców.

Patrzcie, nauczałem was praw i nakazów, jak mi rozkazał czynić Pan, Bóg mój, abyście je wypełniali w kraju, do którego idziecie, by objąć go w posiadanie. Strzeżcie ich i wypełniajcie je, bo one są waszą mądrością i umiejętnością w oczach narodów, które usłyszawszy o tych prawach, powiedzą: „Z pewnością ten wielki naród to lud mądry i rozumny”. Bo któryż wielki naród ma bogów tak bliskich, jak Pan, Bóg nasz, ilekroć Go wzywamy? Któryż wielki naród ma prawa i nakazy tak sprawiedliwe, jak całe to Prawo, które ja wam dziś daję?

Tylko się strzeż bardzo i pilnuj siebie, byś nie zapomniał o tych rzeczach, które widziały twe oczy, by z twego serca nie uszły po wszystkie dni twego życia, ale ucz ich swych synów i wnuków».

Komentarz

O Księdze:

  1. Zbiór zwany Pięcioksięgiem zamyka Księga Powtórzonego Prawa. Pięcioksiąg, Tora – po hebrajsku – wskazówka, pouczenie, wtórnie prawo. To pięć pierwszych ksiąg Biblii, najważniejszy tekst objawiony judaizmu. Głównym tematem Tory jest Przymierze pomiędzy Jahwe a narodem Izraela za pośrednictwem Mojżesza zawarte podczas wędrówki z niewoli egipskiej do Ziemi Obiecanej. Opis kształtowania się narodu i kultu za czasów Mojżesza poprzedzony jest znajdującymi się w Księdze Rodzaju opowieściami o prapoczątkach ludzkości (od Stworzenia do Potopu i Wieży Babel) oraz pradziejach Izraela (dzieje Patriarchów: Abrahama, Izaaka oraz Jakuba i jego synów).
  2. Księga Powtórzonego Prawa jest zredagowana jako długa mowa Mojżesza, który na równinie Moabu powtarza i wyjaśnia prawa otrzymane od Boga na górze Horeb (tak nazywana jest w tej księdze góra Synaj).
  3. Historia powstania Księgi Powtórzonego Prawa jest związana z odnalezieniem ok. 622 r. przed Chr., podczas remontu świątyni, księgi prawa, która dla króla Jozjasza stała się impulsem do działań na rzecz oczyszczenia i centralizacji kultu (2 Krl 22,8-20). Powstała w ponad 100 lat wcześniej w Królestwie Północnym – Izraelu (przed rokiem 722 przed Chr.). Po upadku Królestwa Północnego księga została przewieziona do Jerozolimy. W czasie panowania Manassesa, który zasłynął jako propagator pogaństwa (2 Krl 21,1-18), została ukryta w świątyni.
  4. Po upadku Jerozolimy (w 586 r. przed Chr.) treść księgi miała istotny wpływ na ocenę wydarzeń związanych z utratą niepodległego bytu państwowego przez królestwa Izraela i Judy. Pod wpływem Księgi Powtórzonego Prawa (Pwt 28) opis wydarzeń historycznych zawarty w Joz, Sdz, 1-2Sm i 1-2Krl został zredagowany według schematu: za dobro – nagroda, za zło – kara. Według tej zasady dokonano oceny historii narodu wybranego, co miało na celu przede wszystkim uzmysłowienie czytelnikom, że Bóg nie jest obojętny na to, jak postępuje Jego lud.
  5. W Księdze Powtórzonego Prawa zaktualizowano wiele przepisów zawartych w tzw. Kodeksie Przymierza (Wj 20,22 – 23,33) w perspektywie przeobrażeń społecznych i politycznych, o których dowiadujemy się od proroków Amosa, Ozeasza czy Micheasza. Księga ta odzwierciedla przejście od warunków ekonomicznych charakterystycznych dla małej wiejskiej wspólnoty do wymiany handlowej opartej na pieniądzu. Zostają w niej poruszone problemy związane z narastającym rozwarstwieniem społecznym, komasacją gruntów przez wielkich obszarników i utratą dziedzicznych praw do ziemi przez drobnych rolników. Osłabienie tradycyjnej roli klanu wymagało sprecyzowania przepisów chroniących rodzinę (np. Pwt 21,18-21; 25,5-10) i ubogich (Pwt 15,12-18; 24,17-22; 26,12n; 27,19). Należało też chronić system prawny przed korupcją i nadużyciami wobec najsłabszych (Pwt 16,18-20). W Księdze Powtórzonego Prawa zajęto się instytucjami państwa i poruszono zagadnienia związane z władzą królewską, armią zawodową i międzynarodowymi związkami monarchy (np. Pwt 17,16n). Niektóre zalecenia wyraźnie nawiązują do sytuacji powstałej w wyniku asyryjskiej polityki przesiedleń ludności. W sytuacji nowych zagrożeń i wyzwań Księga Powtórzonego Prawa zawiera propozycję odnowy społecznej wokół idei posłuszeństwa Bogu i Jego prawu.
  6. Akcja Księgi Powtórzonego Prawa rozgrywa się w Moabie, naprzeciw Jerycha, w przeddzień przekroczenia przez Izraelitów Jordanu i rozpoczęcia podboju Kanaanu. Mojżesz otrzymał od Boga objawienie, że nie wejdzie do Ziemi Obiecanej (Pwt 3,25-27; 31,2), dlatego księga utrzymana jest w formie długiej mowy pożegnalnej, jaką wygłasza Mojżesz. Jego przemówienie można podzielić na trzy części: Pwt 1,6 – 4,43; 4,44 – 26,19; 29 – 30. Zasadniczą część księgi stanowi druga mowa Mojżesza (Pwt 4,44 – 26,19). Znajduje się w niej Dekalog (Pwt 5,6-21) oraz tzw. Kodeks deuteronomiczny (Pwt 12 – 26) zawierający prawo kultowe, cywilne oraz karne. Wszystkie mowy cechuje bardzo podniosły i kaznodziejski styl. Jest w nich zachęta do wierności Bogu, przymierzu i przykazaniom. Mojżesz często odwołuje się do przeszłości związanej z czterdziestoletnią wędrówką przez pustynię, by przypomnieć Izraelitom nieustanną bliskość Boga, przymierze na Horebie (Synaju), Boże obietnice oraz łaskę wybraństwa. To obdarowanie zobowiązuje Izraelitów do udzielania wspaniałomyślnej i natychmiastowej odpowiedzi (stąd częste użycie słowa „dziś”, np. Pwt 5,1; 6,1-6). Od tej odpowiedzi zależy byt narodu i posiadanie Ziemi Obiecanej.
  7. Myśl religijna Księgi Powtórzonego Prawa jest bardzo bogata i zawiera istotę całej teologii starotestamentowej. Najważniejsze przesłanie księgi koncentruje się na przypomnieniu o tym, że Izraelici, jako naród wybrany (Pwt 7,6; 14,2; 26,18), mają czcić tylko jedynego Boga i kochać Go całym sercem. Muszą pamiętać o przymierzu z Bogiem i podczas świąt wspominać Bożą miłość objawioną w czasie Wyjścia z Egiptu. Zobowiązani są także do gorliwego wypełniania woli Bożej wyrażonej w nakazach Prawa (Tory). Ziemia Kanaan jest darem dla Izraela, lecz posiadanie jej zależeć będzie od wierności Izraelitów jedynemu Bogu.
  8. Wszyscy Izraelici powinni uznać Boga za swojego Pana, a siebie nawzajem za braci i siostry. Podobnie jak u proroków, w centrum nauczania księgi znajduje się wezwanie do miłości, sprawiedliwości, wierności, a także troski o ubogich. Relacja między Bogiem a Izraelem powinna określać stosunek Izraelitów zarówno do siebie nawzajem, jak i do obcych. Izraelici, jako wyzwoleni z niewoli przez Boga, zobowiązani zostają do naśladowania Go w Jego postawie wobec sieroty, wdowy i cudzoziemca (Pwt 10,16-19).
  9. W Nowym Testamencie często (około 80 razy) występują odwołania do Księgi Powtórzonego Prawa (np. Mt 4,4.7; 5,31; 18,16; 22,37; Mk 12,29n; Łk 10,27; 4,4.12; Dz 3,22n; 7,37). Kościół często sięga po tę księgę w liturgii i nauczaniu, by zachęcić wiernych do żarliwej miłości Boga i bliźniego oraz do wypełniania Bożego prawa. W księdze tej znajduje się także zapowiedź pojawienia się nowego proroka (Pwt 18,15nn), którym dla chrześcijan jest Jezus Chrystus, prowadzący lud Boży do nowej ziemi obiecanej, czyli do jedności z Bogiem Ojcem.

O czytaniu:

Pwt, 4

1A teraz, Izraelu, słuchaj ustaw i nakazów, których uczę was wypełniać, byście mogli żyć i wziąć w posiadanie kraj, który wam daje Pan, Bóg waszych ojców.2Nic wam nie wolno dodawać do słów, które nakazuję, ani nic z nich ujmować, lecz będziecie przestrzegać przykazań Pana, waszego Boga, które wam zlecam.3Widzieliście na własne oczy, co Pan uczynił w Baal-Peor: jak Pan, twój Bóg, wytracił wszystkich, którzy poszli za Baal-Peorem.4Wy zaś, którzy przylgnęliście do Pana, waszego Boga, wszyscy dziś żyjecie.5Spójrzcie, nauczam was ustaw i nakazów, jak mi polecił Pan, mój Bóg, abyście je wypełniali w kraju, który idziecie wziąć w posiadanie.6Przestrzegajcie ich więc i zachowujcie. W tym bowiem wyrazi się wasza mądrość i rozsądek wobec innych narodów, które – gdy usłyszą o tych ustawach – powiedzą: «Ten wielki naród naprawdę jest ludem mądrym i rozsądnym».7Bo czy jest jakiś wielki naród, który by miał bogów tak bliskich, jak Pan, nasz Bóg, ilekroć Go wzywamy?8Czy jest jakiś wielki naród, który by miał ustawy i nakazy tak sprawiedliwe, jak całe to Prawo, które dziś wam daję? 9Tylko się strzeż i bardzo się pilnuj, abyś nie zapomniał o tych rzeczach, które widziałeś na własne oczy, i abyś był im wierny do końca swojego życia. Przekaż je swoim dzieciom i wnukom.

Lb 25

1Gdy Izrael zatrzymał się w Szittim, lud zaczął dopuszczać się nierządu z Moabitkami.2One to zapraszały lud na uczty ofiarne dla swoich bożków, a lud jadł i oddawał pokłon ich bogom. 3Tak więc Izrael przylgnął do Baal-Peora. Wtedy Pan zapłonął gniewem na lud izraelski.4Pan rzekł do Mojżesza: „Zgromadź wszystkich winnych naczelników ludu i każ ich publicznie powiesić jako zadośćuczynienie dla Pana, aby przestał się On gniewać na lud izraelski”.5Mojżesz wydał sędziom Izraela następujący rozkaz: „Niech każdy zabija tych ludzi, którzy przystąpili do Baal-Peora”.

6Wówczas zdarzyło się, że jeden z Izraelitów przyprowadził do swoich braci Madianitkę. Stało się to w obecności Mojżesza i całej społeczności Izraela, lamentującej przed wejściem do Namiotu Spotkania.7Kiedy to spostrzegł kapłan Pinchas, syn Eleazara, a wnuk Aarona, opuścił zgromadzenie i wziął do ręki oszczep.8Potem wszedł za owym Izraelitą do namiotu i pchnięciem w łono kobiety zabił ich oboje: Izraelitę i kobietę. Tak ustała plaga pośród Izraela.9Klęska ta pochłonęła jednak dwadzieścia cztery tysiące osób.

10Pan powiedział do Mojżesza:11„Pinchas, syn Eleazara, a wnuk kapłana Aarona, uśmierzył mój gniew na Izraelitów, gdyż okazał wobec nich gorliwość o moją cześć. Dlatego w porywie gniewu nie wytraciłem ich doszczętnie.12Powiedz mu więc, że zawieram z nim przymierze pokoju.13Będzie to przymierze, które jemu i jego potomstwu zapewni wieczne kapłaństwo. Okazał bowiem gorliwość względem swojego Boga i dokonał zadośćuczynienia za Izraelitów”.14Izraelita, który zginął z Madianitką, nazywał się Zimri, a był synem Salua, naczelnika jednego z rodów plemienia Symeona.15Madianitka zaś, którą zabito, nazywała się Kozbi i była córką Sura, który był głową jednego ze szczepów madianickich. 16Pan przemówił do Mojżesza:17„Walczcie z Madianitami i pokonajcie ich.18Są oni bowiem waszymi wrogami i postępują względem was zdradliwie. Posłużyli się oni Peorem oraz swoją siostrą Kozbi, córką naczelnika madianickiego, która została zabita w dniu klęski, jaka spadła na was za Peor”.

  1. Po odniesionych zwycięstwach nastał czas pokoju, w którym zawiązywały się kontakty Izraelitów z podbitą ludnością. Problemem stało się jednak przejmowanie przez Izraelitów kultu pogańskich ludów. Szczególne zagrożenie stanowiły wierzenia kananejskie, z obecną w nich prostytucją sakralną. Srogie kary za odstępstwa od kultu Boga Jahwe mogą być wyrazem tego, że przywódcy nie widzieli innego sposobu na umocnienie religijnej tożsamości narodu wybranego. Wspomnienie o kapłanie Pinchasie potwierdza rolę kapłanów w krzewieniu kultu jedynego Boga Jahwe.
  2. Rozdział 4 Księgi Powtórzonego Prawa, z którego zaczerpnięto pierwsze czytanie stanowi charakterystyczną całość. Rozdział 4., w istocie streszcza naukę na temat przymierza między Bogiem a Izraelem, jaką zawiera Księga Powtórzonego Prawa. Mojżesz wzywa wszystkich Izraelitów, aby w kraju, do którego wkrótce wejdą, nie poddali się pogańskim obyczajom. Przed takim błędem powinno ich uchronić prawo, które zawiera w sobie Bożą mądrość. Kierowanie się tą mądrością pozwoli Izraelitom zachować dar Ziemi Obiecanej i zapewni im szczęśliwą przyszłość. Przypomnienie zdarzenia z Baal‑Peor ma uświadomić Izraelitom, że ciągle muszą umacniać swoją wiarę w Jedynego Boga i strzec jej przed zagrożeniami ze strony obcych kultów.
  3. W liturgicznym czytaniu pominięto ww. 2-4, czyli fragment wspominający wydarzenie z wędrówki Izraela po pustyni, bałwochwalczy kult, jaki miał miejsce w Baal-Peor (zob. Lb 25, 1-18). W ten sposób tekst dzisiejszego pierwszego czytania koncentruje się na wezwaniu do zachowywania Bożych przykazań. Mojżesz rozpoczyna swą mowę charakterystycznym wezwaniem: A teraz, Izraelu, słuchaj. Zaczyna podobnie jak w najsłynniejszym i najbardziej znanym tekście Słuchaj Izraelu, wzywającym Izraela do miłości Boga jako jedynego Pana, do zachowywania Jego nauki i do przekazywania jej potomkom (zob. Pwt 6, 4-7: 4Słuchaj, Izraelu! Pan jest naszym Bogiem, Pan jeden.5Będziesz miłował Pana, twojego Boga, całym swoim sercem, całą swoją duszą i z całej swojej mocy.6Niech słowa, które ci dziś przekazuję, trwają w twoim sercu. 7Wpoisz je swoim dzieciom i będziesz o nich mówił, przebywając w domu, idąc drogą, kładąc się spać i wstając ze snu. 8Przywiąż je sobie do ręki jako znak i umieść pomiędzy oczami. 9Wypisz je na odrzwiach domu i na twoich bramach.). Słowa Szema Israel z Pwt 6, 4 wzywają także do zachowywania przykazań. Mojżesz podaje Izraelowi, będącemu jeszcze na pustyni, najważniejsze argumenty takiej drogi: jest to warunek ich życia i osiągnięcia ziemi obiecanej przez Pana. Zwraca uwagę ludu na to, że uczył ich tych przykazań zgodnie z Bożym poleceniem i z myślą o ich życiu w ziemi, do której zdążają. Zachęca Izraela do strzeżenia przykazań, czyli troski o wierne wypełnianie Prawa, podkreślając, że przykazania te odznaczają się szczególną mądrością, która wzbudzi podziw u innych narodów, które je usłyszą. Któryż wielki naród… (Pwt 4, 7a. 8a). Tak rozpoczynają się dwa retoryczne pytania, które Mojżesz stawia swoim słuchaczom. Pierwsze podkreśla, że lud Izraela został wyróżniony spośród wszystkich narodów przez to, iż może doświadczać szczególnej bliskości Pana, zwłaszcza kiedy Bóg odpowiada na ich modlitwę. Drugie pytanie podkreśla, że lud Izraela został wyróżniony spośród wszystkich narodów poprzez dar Prawa, które zawiera przepisy odznaczające się wyjątkową sprawiedliwością. Ostatnie zdanie liturgicznej perykopy rozpoczyna się podwójnym wezwaniem ludu do strzeżenia, ale nie przykazań, lecz siebie samych przed zapomnieniem tych wydarzeń, których byli naocznymi świadkami. Powinni je zachować w swym sercu do końca życia i przekazać potomkom. To sformułowanie można odnieść do tego, co nazywamy tradycją ustną, obejmującą więcej niż zawiera zapis przykazań, a pomagającą je zrozumieć i wypełniać. Mojżeszowe nauczanie przypomina ludowi Nowego Przymierza o konieczności przekazywania kolejnym pokoleniom depozytu wiary poprzez naukę Ewangelii, Bożych przykazań i ustnej tradycji Kościoła. Na drodze do królestwa niebieskiego możemy chlubić się ich mądrością i sprawiedliwością. Zaświadczają one o łasce Boga, który w Jezusie Chrystusie stał się Bogiem bliskim nam w jedyny i wyjątkowy sposób.

 

 

Psalm (Ps 147B, 12-13. 15-16. 19-20 (R.: por. 12a))

Kościele święty, chwal swojego Pana

Chwal, Jeruzalem, Pana, *
wysławiaj twego Boga, Syjonie!
Umacnia bowiem zawory bram twoich *
i błogosławi synom twoim w tobie.

Kościele święty, chwal swojego Pana

Zsyła na ziemię swoje polecenia, *
a szybko mknie Jego słowo.
On prószy śniegiem jak wełną *
i szron jak popiół rozsypuje.

Kościele święty, chwal swojego Pana

Oznajmił swoje słowo Jakubowi, *
Izraelowi ustawy swe i wyroki.
Nie uczynił tego dla innych narodów, *
nie oznajmił im swoich wyroków.

Kościele święty, chwal swojego Pana

Komentarz

O księdze:

  1. Psałterz charakteryzuje się bogactwem gatunków literackich. Przyjmując je za kryterium podziału, można wyróżnić kilka grup utworów: 1) hymny – uroczyste pieśni pochwalne ku czci Boga (np. Ps 8; 19; 29; 100; 111; 148 – 150), które mogą wyrażać podziw nad dziełem stwórczym Boga (np. Ps 104) i nad Jego działaniem w historii (np. Ps 105). 2) lamentacje – liczne skargi i prośby o pomoc udręczonemu psalmiście, mogą być zbiorowe i indywidualne (np. Ps 3; 5; 13; 22; 44). Wśród lamentacji występują psalmy ufności (np. Ps 4; 11; 16; 62; 121), psalmy dziękczynne jednostki (np. Ps 30; 34; 92, 103) i wspólnoty (np. Ps 66; 117; 124) oraz kolekcja siedmiu psalmów pokutnych (Ps 6; 32; 38; 51; 102; 130; 143). 3) psalmy królewskie, które sławią królowanie Boga (np. Ps 47; 93 – 99), przejawiające się także w rządach dynastii Dawida (np. Ps 2; 18; 21; 45; 89; 110; 132). 4) pieśni Syjonu – modlitwy, które odgrywały szczególną rolę w liturgii świątynnej (Ps 15; 24; 46; 48; 76; 84; 87; 122; 134). Do nich należą też psalmy pielgrzymkowe (np. Ps 122; 126), sławiące świętą Jerozolimę i wyrażające radość ze spotkania z Bogiem w Jego ziemskiej świątyni. 5) pieśni liturgiczne, śpiewane podczas wieczerzy paschalnej i wielkich świąt Izraela. Szczególnie ważny jest tu zbiór hymnów: Hallelu (Ps 113 – 118) i Wielkiego Hallelu (Ps 136). Na ich prorocki charakter wskazał Chrystus, modląc się nimi w ostatnich godzinach ziemskiego życia (np. Mt 26,30). 6) psalmy dydaktyczne, które zawierają pouczenia o wartości prawa Bożego (Ps 25; 34; 111; 119), o sprawiedliwości i dobroci Boga (np. Ps 78; 145), rozważają problem odpłaty za dobre i złe uczynki (np. Ps 37; 49; 73; 112). 7) psalmy mesjańskie, które wprost wyrażają oczekiwanie na Pomazańca Pańskiego (np. Ps 2; 110). Tęsknota za Chrystusem, tj. Mesjaszem, obecna jest także w psalmach królewskich i pieśniach Syjonu. W każdym niemal psalmie można wyróżnić różne gatunki literackie, które nie pozwalają zaklasyfikować ich wyłącznie do jednej grupy.
  2. Psalmy są utworami poetyckimi. Autorzy zastosowali w nich liczne środki stylistyczne. Najbardziej charakterystycznym elementem poetyki hebrajskiej był paralelizm członów, czyli stychów wersetu. Polegał on na tym, że najczęściej daną myśl poeta zawarł w dwóch następujących po sobie stychach, które tworzyły najmniejszą jednostkę literacką utworu. Z innych środków należy wymienić rym i rytm. Niekiedy psalmiści komponowali swoje dzieła w formie akrostychów, czyli utworów alfabetycznych (Ps 25; 34; 37; 111; 112; 119; 145). Wersety czy strofy psalmu rozpoczynały się wtedy od kolejnych liter alfabetu hebrajskiego.
  3. Pomimo tak wielkiej różnorodności, będącej wyrazem rozwoju duchowego Izraela, „Psałterz” stanowi jedną zwartą księgę. Myśl przewodnia całego zbioru została zawarta we wprowadzeniu (Ps 1 – 2). Człowiek ma do wyboru dwie drogi życiowe: drogę posłuszeństwa Bożemu Prawu, która prowadzi do szczęścia, oraz drogę buntu, wiodącą do zagłady. Cała historia świata jest wypadkową tego podstawowego wyboru. Psalmista często posługuje się pojęciem „bezbożny” (Ps 1,3-4), które może oznaczać wrogie narody albo człowieka, który sprowadza sprawiedliwych z właściwej drogi. Może nim być nawet nieprzyjaciel wewnętrzny – zło ukryte w sercu ludzkim. Obrazy wojenne, tak często pojawiające się w psalmach, można więc tłumaczyć jako ilustracje walki duchowej.
  4. Łatwo dostrzec w psalmach rozwój idei szczęścia. Z początku pojmuje się je materialnie jako spokojne życie, posiadanie ziemi, bogactwo, rodzinę, która zapewnia przyszłość. Stopniowo jednak człowiek odkrywa, że prawdziwe szczęście kryje się głębiej. Wypełnianie Prawa prowadzi go do odkrycia wartości nieprzemijalnych. Pociąga to za sobą przemianę relacji z bliźnimi. Pragnienie zemsty na wrogach ustępuje miejsca oczekiwaniu na ich nawrócenie. Podobnie ewoluuje rozumienie nagrody za sprawiedliwe życie i kary za popełnione zło. Początkowo psalmista, który widzi ziemskie powodzenie grzeszników, głośno krzyczy o swej niewinności i domaga się za nią odpłaty. Z czasem jednak uświadamia sobie własną grzeszność i przynależność do grzesznego ludu i pozostawia Bogu wymierzenie wszystkim sprawiedliwości.
  5. Grecki przekład Biblii, „Septuaginta” (LXX), powstały w egipskiej Aleksandrii już w II w. przed Chr., pogłębia historyczną lekturę „Psałterza”, interpretując go jako proroctwo. W ślad za tą żydowską tradycją, Kościół dostrzega w psalmach zapowiedź tajemnicy Chrystusa i doskonałej wspólnoty czasów ostatecznych. Stąd nasza lektura odwołuje się nie tylko do sensu wyrazowego (dosłownego, historycznego) psalmów, ale szuka także wypełnienia ich treści w Chrystusie i w Kościele.

O dzisiejszym psalmie:

Ps 147,

Uwielbienie Bożej opatrzności

1Alleluja!

Jak dobrze jest śpiewać naszemu Bogu, jak miło i przyjemnie Go wychwalać!

2Pan odbudowuje Jeruzalem i gromadzi wygnańców z Izraela.

3Uzdrawia złamanych na duchu i opatruje ich rany.

4On bezmiar gwiazd przelicza, nadaje im wszystkim imiona.

5Wielki jest nasz Pan i pełen mocy, a Jego mądrość niepojęta.

6Pan podtrzymuje pokornych, bezbożnych zaś poniża do ziemi.

7Śpiewajcie Panu w podzięce, grajcie na cytrze naszemu Bogu.

8On niebo okrywa chmurami, ziemi zsyła deszcze. On każe rosnąć trawie na górach.

9Bydłu daje pokarm i pisklętom kruków, gdy do Niego wołają.

10On nie ma upodobania w sile konia ani się nie lubuje w ludzkiej mocy.

11Pan ma upodobanie w bogobojnych, którzy ufają Jego łasce.

12Uwielbiaj, Jeruzalem, Pana, sław twego Boga, Syjonie!

13Bo umocnił zasuwy bram twoich, pobłogosławił twoich synów w tobie.

14On wprowadza pokój w twe granice, syci cię obfitością zboża.

15On posyła swe rozkazy na ziemię i szybko biegnie Jego słowo.

16On sypie śniegiem jak wełną, a szron jak popiół rozrzuca.

17On rzuca grad jak okruchy chleba, a któż się ostoi wobec Jego mrozu?

18Gdy pośle swoje słowo, lód topnieje, gdy tchnie swym duchem, wtedy płyną wody.

19On oznajmił słowo swoje Jakubowi, swoje nakazy i wyroki Izraelowi.

20Nie uczynił tak żadnemu narodowi, nie objawił im wyroków swoich. Alleluja!

 

Psalm 147. został podzielony na dwa odrębne utwory (A i B), ale stanowi jedną kompozycję hymniczną. O tym świadczy otwierająca go i kończąca aklamacja Alleluja. Każda z trzech strof (ww. 1-6.7-11.12-20) ma własne wezwanie do uwielbienia i podobne uzasadnienie: Pan rządzi całym kosmosem i otacza troską swój lud. Dominuje tu temat darmowego zbawienia, łaski, którą otrzymują bogobojni. Psalm odzwierciedla sytuację Izraelitów po przesiedleniu babilońskim, gdy lud powrócił do Jerozolimy, odnowionej przez Boga.

Chrześcijanie rozpoznają w Panu Chrystusa, a w Syjonie – Kościół. Wspólnota wierzących jest wezwana przez psalmistę do publicznego dziękczynienia, Eucharystii, przy dźwięku instrumentów i radosnych śpiewach. Kościół dziękuje więc Ojcu za Jezusa, który jest założycielem, budowniczym i zarazem bramą (J 10,7.9) nowej Jerozolimy (ww. 2.13). On jest Księciem Pokoju (J 20,19n), pszenicą z nieba (J 6,35.48.51) i uzdrowicielem zranionych serc (ww. 3.14). Pan utrzymuje ład w kosmosie i z miłością rządzi swoim ludem, który sam wybrał i któremu objawia swoją wolę (ww. 19n). Szczególną troską otacza ubogich i pokornych, a odrzuca każdy system rządów oparty na przemocy i egoizmie (ww. 6.10).

 

 

Ewangelia (Mt 5, 17-19)

Kto wypełnia przykazania, ten będzie wielki w królestwie niebieskim

Słowa Ewangelii według Świętego Mateusza

Jezus powiedział do swoich uczniów:

«Nie sądźcie, że przyszedłem znieść Prawo albo Proroków. Nie przyszedłem znieść, ale wypełnić. Zaprawdę bowiem, powiadam wam: Dopóki niebo i ziemia nie przeminą, ani jedna jota, ani jedna kreska nie zmieni się w Prawie, aż się wszystko spełni.

Ktokolwiek więc zniósłby jedno z tych przykazań, choćby najmniejszych, i uczyłby tak ludzi, ten będzie najmniejszy w królestwie niebieskim. A kto je wypełnia i uczy wypełniać, ten będzie wielki w królestwie niebieskim».

Komentarz

O księdze:

  1. Sam tekst Ewangelii według św. Mateusza nie podaje imienia jej autora. Najstarsza tradycja( około I połowy II w.) przypisuje ją apostołowi Mateuszowi, który był poborcą podatkowym w Kafarnaum (Mt 9,9; 10,3; Mk 2,14; Łk 5,27.29). O profesji autora świadczą fachowe określenia dotyczące podatków oraz systemu monetarnego (Mt 17,24; 22,19). Ponadto w mowach Jezusa pojawiają się liczne wypowiedzi przeciwko faryzeuszom i nauczycielom Pisma. Dawny poborca podatkowy, którym gardzili faryzeusze, nie przez przypadek akcentuje ten aspekt nauki Chrystusa.
  2. Uważa się, że pierwotnie Ewangelia została zredagowana w języku aramejskim lub hebrajskim. Powszechnie przyjmuje się, że powstała w Syrii (Antiochia), gdzie żyło wielu Żydów. Została ona napisana między 80 a 90 r.
  3. Ewangelia ta powstała z myślą o wierzących, którzy wywodzili się z judaizmu. Jej tekst odzwierciedla tradycje aramejskie lub hebrajskie. Potwierdzeniem tego jest obecność wyrażeń (Mt 16,19; 18,18) i słów typowo semickich (mamona, hosanna), które autor rzadko tłumaczy na język grecki. Wspominając również zwyczaje żydowskie, zakłada ich znajomość u czytelników i w przeciwieństwie do ewangelistów Marka i Łukasza, nie uważa za konieczne, aby je wyjaśniać (Mt 15,1-3; por. Mk 7,3n).
  4. W Ewangelii według św. Mateusza dostrzega się pięć wielkich przemówień Jezusa, które stanowią odniesienie do Pięcioksięgu Mojżeszowego. Ewangelia ta jest więc swego rodzaju Pięcioksięgiem chrześcijańskim, który zawiera Prawo nowego Izraela, czyli Kościoła. Prawodawcą nowego ludu Bożego jest Chrystus – nowy Mojżesz. Tematem przewodnim tych wypowiedzi jest królestwo Boże, jednak każda z nich podkreśla inny, szczególny jego aspekt: 1) Mowa programowa, kreśląca obraz doskonałego ucznia. Jezus ogłasza w niej nadejście królestwa Bożego (Mt 5 – 7); 2) Mowa misyjna, dotycząca głoszenia królestwa. Jezus zapowiada w niej także prześladowania (Mt 10); 3) Zbiór przypowieści o tajemnicy królestwa (Mt 13); 4) Mowa eklezjalna, w której Jezus określa reguły, na których powinny opierać się wzajemne relacje uczniów we wspólnocie (Mt 18); 5) Mowa eschatologiczna traktująca o czasach ostatecznych i o udoskonaleniu królestwa (Mt 24–25).
  5. Autor Ewangelii, posługując się tytułami mesjańskimi odnoszonymi do Jezusa, kreśli Jego bardzo wyraźny portret. Od początku wykazuje, że Jezus jest Chrystusem (Mesjaszem), Synem Dawida oraz Synem samego Boga. Ewangelista z wielką troską stara się uzasadnić, że w Jezusie wypełniły się obietnice i zapowiedzi Starego Testamentu. Mocno akcentuje mesjańską godność Jezusa, z którą bardzo ściśle łączy się tytuł Syn Dawida. Odnosząc go do Jezusa, potwierdza, że to On jest oczekiwanym przez Żydów Mesjaszem. Tytuł Syn Boży podkreśla Boską naturę Jezusa, choć nie w każdym wypadku w sensie ścisłym oznacza on bóstwo Mistrza z Nazaretu. W tytule Syn Człowieczy zawiera się natomiast prawda, że Jezus jest kimś więcej niż zwykłym człowiekiem i żaden król ziemski nie może się z Nim równać. Tytuł ten łączy osobę Jezusa z cierpiącym Sługą Pana, znanym z pieśni Izajasza (autor dwukrotnie cytuje Pieśń o Słudze Pana: Iz 42,1 w Mt 3,17 oraz Iz 53,4 w Mt 8,17). Istotnym jest również odniesione do Chrystusa określenie Pan (greckie: Kyrios, stąd: Kyrie elejson), które potwierdza Jego Boską godność i wynikającą z niej zwierzchność nad całym światem.
  6. Ewangelista, zestawiając życie Chrystusa z działalnością Mojżesza, chce pokazać, że Chrystus jest nowym Mojżeszem, ale znacznie potężniejszym od niego. Mojżesz wyprowadził lud z niewoli egipskiej – ziemskiej, politycznej. Chrystus natomiast wyprowadza ludzi z niewoli grzechu (Mt 1,21). Na kanwie porównania Chrystusa z Mojżeszem oparta jest polemika prowadzona przez autora ze starym ludem Bożym – Izraelem. Temat ten przedstawia w dwóch ujęciach: polemizuje z niewiernym ludem, krytykując jego partykularyzm, skrajny legalizm, przesadną dumę narodową i pewność siebie, oraz wskazuje, że miejsce niewiernego ludu zajmuje teraz nowy Izrael – Kościół Jezusa, czyli nowy lud Boży.
  7. Cała Ewangelia według św. Mateusza koncentruje się wokół idei królestwa Bożego, które bierze swój początek w Chrystusie. Chronologicznie istnienie tego królestwa, czyli panowania Boga, dzieli się na trzy etapy: 1) jego inauguracja w osobie, słowach i czynach Chrystusa; 2) czas rozpoczynający się wraz ze Śmiercią i Zmartwychwstaniem Jezusa, a trwający do końca świata; 3) królestwo eschatologiczne w pełnym tego słowa znaczeniu. Idąc dalej, autor ukazuje związek, jaki istnieje pomiędzy tym królestwem a Kościołem, który jest wspólnotą nowego ludu Bożego.
  8. Kościół jest wspólnotą Boga Ojca, Jezusa – Syna Bożego oraz braterską wspólnotą jego członków. W ujęciu Mateusza członkowie Kościoła nie stanowią jedności absolutnie równej. Dla wszystkich jednak celem jest spotkanie z Chrystusem, sprawiedliwym Sędzią, i wejście do królestwa niebieskiego. Z woli Chrystusa istnieje istotna różnica między Kolegium Dwunastu a resztą uczniów Jezusa. Osobiście i imiennie powołał On każdego z grupy Dwunastu (Mt 10,2-4), nauczał ich na osobności, im tylko powierzał niektóre tajemnice królestwa Bożego (Mt 13,10n) i objawiał swoje posłannictwo (Mt 17,1-9.19-21). Ustanowił ich fundamentem przyszłej wspólnoty Kościoła oraz przekazał swoje pełnomocnictwa. Ewangelista podkreśla również fakt, że szczególną rolę w Kolegium Dwunastu i w Kościele Jezus powierzył Szymonowi Piotrowi. Przytacza trzy (pomijane w innych Ewangeliach) wydarzenia, które potwierdzają przewodnią rolę Piotra w gronie apostołów: chodzenie po jeziorze (Mt 14,28-31), obietnica prymatu (Mt 16,17-19) i wpłacenie podatku przez Szymona za siebie i za Jezusa (Mt 17,24-27). Chrystus, nazywając go Piotrem, czyli Skałą (Mt 16,18), uczynił go swoim zastępcą i ustanowił fundamentem Kościoła.

O czytaniu:

  1. Ideą przewodnią tekstu jest trwałe znaczenie Prawa i Proroków. Prawo było wyrazem woli Boga przekazanej Izraelowi przez Mojżesza. Również Prorocy byli autentycznymi przekazicielami woli Boga. Jedno i drugie, Prawo i Prorocy (czyli cały Stary Testament), nie były chwilowym zarządzeniem, nakazem obowiązującym przez jakiś ograniczony czas. Poprzez stulecia uzewnętrzniały one autentyczną wolę Boga. Czy jest zatem możliwe, aby to, co wyrażało wolę Boga wobec tak wielu pokoleń Izraela, przestało mieć znaczenie?
  2. Nie przestało obowiązywać. Jezus nie usuwa Prawa i Proroków, ale wypełnia je poprzez wskazanie na ich głębię i autentyczną misję. Nowe Przymierze, które przynosi Jezus, nie jest innym Przymierzem. Jest tym samym Przymierzem, ale wypełnionym. Prawo i Prorocy pozostają na zawsze objawieniem Bożym, choć bynajmniej nie definitywnym. Wyrażają wolę Boga, ale nie w swej najdoskonalszej formie. Prawo i Prorocy zachowują ważność, ale jako wypełnione przez Jezusa. To dlatego apostoł Paweł pisał o zasłonie, która spoczywa na sercu Żydów tak długo, dopóki nie zwrócą się do Chrystusa: A kiedy ktoś zwraca się do Pana, zasłona opada (2 Kor 3, 16).
  3. Wypowiedź dotycząca trwałości Prawa i Proroków jest nie-zwykle uroczysta: Dopóki ziemia i niebo nie przeminą… Można to rozumieć na trzy sposoby. 1) Zdanie to jest przysłowiem i oznacza tyle co nigdy; inaczej mówiąc, treść Prawa i Proroków nigdy nie zostanie zmieniona. 2) Zdanie to jest figurą retoryczną wskazującą na szczególną trudność jakiejkolwiek zmiany w obszarze Prawa i Proroków. 3) Zdanie to oznacza, że Prawo zachowuje swą ważność do momentu wydarzenia eschatologicznego; oznacza to, że słowa Jezusa mają większy walor niż Prawo, ponieważ one trwać będą wiecznie, także wtedy, kiedy już ustaną niebo i ziemia, Prawo natomiast trwać będzie aż do momentu ustania nieba i ziemi.
  4. Zdanie: Aż się wszystko spełni także można rozumieć na trzy sposoby. 1) Prawo pozostaje ważne aż do czasu, w którym wszystkie przykazania zostaną wypełnione; wypowiedź wskazywałaby zatem na konieczność wypełnienia Prawa. 2) Prawo zostaje ważne aż do czasu, kiedy Jezus swoją Śmiercią i Zmartwychwstaniem wypełni Pisma; słowo „wszystko” wskazywało-by zatem na wydarzenia całego życia Jezusa. 3) Prawo pozostaje ważne aż do końca czasów, tj. aż do momentu paruzji Jezusa. Ta ostatnia interpretacja jest najbardziej prawdopodobna. Zdanie: Aż się wszystko spełni podkreśla i objaśnia bliżej sformułowanie: Dopóki niebo i ziemia nie przeminą. Jedno i drugie wskazuje, że Prawo i Prorocy zachowują swoją ważność w okresie pomiędzy teraźniejszością a eschatologiczną pełnią. Uczniom Jezusa powierzony jest cały skarbiec Bożego przemawiania, w którym każda cząstka, nawet najmniejsza, posiada swoje znaczenie.
  5. Chrześcijanin i Prawo. Jezus nie usuwa Prawa, ale wypełnia poprzez uwydatnienie jego głębi i autentycznej misji. Chrześcijanie mają być wierni takiemu Prawu. Jest to Prawo – zgodnie z nauczaniem Kazania na Górze – pogłębione. Wymagania przez nie stawiane harmonizują i odpowiadają naszemu bytowaniu na obraz Boga pochodząc z wnętrza człowieka, z głębi jego istnienia. Zwrot w kierunku Boga i bliźnich jest więc najpierw i przede wszystkim skierowaniem serca. Po wtóre, jest to Prawo skoncentrowane na tym, co istotne, na podwójnym przykazaniu miłości: Boga i bliźniego. Po trzecie, jest to Prawo zradykalizowane. Istotne wymagania Prawa, tj. przykazanie miłości sięgają swych najdalszych granic. Przykazanie miłości obejmować ma wszystkich, także wrogów i wyrażać się czynieniu dobra, jak czyni to Ojciec niebieski. Sprawiedliwość chrześcijan wiernych takiemu Prawu jest wówczas większa niż faryzeuszy i uczonych w Piśmie. Pragnienie wypełnienia najmniejszego przykazania Prawa i uwzględnienia najmniejszej litery oznacza, że wspólnota chrześcijańska żadną miarą nie chce zerwać swej łączności z Izraelem. Chrystus Nowego Testamentu jest Chrystusem Starego Testamentu, Chrystusem Izraela. Wspólnota jest jednak w pełni świadoma, że jej celem jest wejście do królestwa, ogłaszanego przez Jezusa jako Mesjasza, i że rozumienie sprawiedliwości doznało poprzez nauczanie Jezusa ważnej korekty. Uczniowie Jezusa zobowiązani są do „większej sprawiedliwości”. Mateuszowa wspólnota chrześcijańska pojmuje siebie jako Izrael Boży, ale Izrael eschatologicznej godziny eschatologicznego wezwania.