4 grudnia 2022 r. – II NIEDZIELA ADWENTU

4 grudnia 2022 r.

II NIEDZIELA ADWENTU

1.czytanie (Iz 11, 1-10)

Na Chrystusie spocznie Duch Pański

Czytanie z Księgi proroka Izajasza

Wyrośnie różdżka z pnia Jessego, wypuści odrośl z jego korzeni. I spocznie na niej duch Pański, duch mądrości i rozumu, duch rady i męstwa, duch wiedzy i bojaźni Pańskiej.

Upodoba sobie w bojaźni Pańskiej. Nie będzie sądził z pozorów ani wyrokował według pogłosek; raczej rozsądzi biednych sprawiedliwie i pokornym w kraju wyda słuszny wyrok. Rózgą swoich ust uderzy gwałtownika, tchnieniem swoich warg uśmierci bezbożnego. Sprawiedliwość będzie mu pasem na biodrach, a wierność przepasaniem lędźwi.

Wtedy wilk zamieszka wraz z barankiem, pantera z koźlęciem razem leżeć będą, cielę i lew paść się będą pospołu i mały chłopiec będzie je poganiał. Krowa i niedźwiedzica przestawać będą z sobą przyjaźnie, młode ich razem będą legały. Lew też jak wół będzie jadał słomę. Niemowlę igrać będzie na gnieździe kobry, dziecko włoży swą rękę do kryjówki żmii. Zła czynić nie będą ani działać na zgubę po całej świętej mej górze, bo kraj się napełni znajomością Pana, na kształt wód, które przepełniają morze.

Owego dnia to się stanie: Korzeń Jessego stać będzie na znak dla narodów. do niego ludy przyjdą po radę, i sławne będzie miejsce jego spoczynku.

Komentarz

O Księdze:

1. Imię „Izajasz” znaczy „Zbawieniem jest Jahwe [Pan]” i w znacznej mierze odzwierciedla program działania tego proroka. Swoje posłannictwo pełnił on w burzliwym czasie wojen spowodowanych wzrostem militarnej potęgi Asyrii. Izajasz rozpoczął działalność ok. 740 r. przed Chr. (Iz 6,1) i kontynuował ją co najmniej do 701 r. przed Chr., kiedy Jerozolima została w zaskakujący sposób uratowana od zniszczenia (Iz 37). Według starożytnej tradycji żydowskiej Izajasz poniósł męczeńską śmierć przez przepiłowanie w czasie panowania króla Manassesa (696-642 przed Chr.). Do tej tradycji nawiązuje List do Hebrajczyków (Hbr 11,37).
2. Chociaż wydarzenia wielokrotnie potwierdzały słuszność przewidywań i rad Izajasza, to za życia proroka jego nauczanie nie zostało powszechnie przyjęte (np. Iz 6,9-11; 30,8-11). Proroctwa Izajasza były przechowywane jedynie przez małe grupy jego uczniów (Iz 8,16-20). Dopiero dwieście lat później, podczas wygnania do Babilonii (586 r. przed Chr.), jego przesłanie zostało na nowo odkryte, ponieważ przekonująco objaśniało historię Izraelitów, a zarazem ożywiało nadzieje na przyszłość.
3. Księga Izajasza składa się z trzech części: 1) Księga sądu nad Judą i Izraelem, zawierająca mowy samego Izajasza (Iz 1 – 39); 2) Księga Pocieszenia, napisana w czasie wygnania babilońskiego (Iz 40 – 55); 3) Księga Tryumfu, napisano po powrocie z niewoli babilońskiej. Redaktorzy Księgi Izajasza zebrali istniejące wypowiedzi prorockie i połączyli je w całość.
4. Księgę odczytujemy jako medytację nad Bożą wiernością i sprawiedliwością objawioną w historii Izraela. Treść księgi stanowi także wezwanie do przemiany własnego życia i postępowania zgodnego z wolą Bożą, aby osiągnąć obiecane zbawienie.
5. Pierwsza część księgi (Iz 1 – 39), zwana czasami księgą Protoizajasza (z języka greckiego „pierwszego Izajasza”), zawiera przede wszystkim wypowiedzi proroka, skierowane do mieszkańców królestwa Judy. U podstaw nauczania proroka znajdowało się doświadczenie świętości Boga, rozumianej nie tylko jako Jego absolutna wyższość ponad wszelką inną rzeczywistość, lecz także jako doskonałość moralna, która nie toleruje grzechu i zła. Izajasz okazał się również gotów do działania na rzecz zbliżenia Izraelitów do Boga i uznania Jego obecności wśród nich. Nauczanie proroka poświęcone było przede wszystkim problemom sprawiedliwości społecznej. Izajasz poddawał krytyce nadmierne bogacenie się wąskiej grupy społeczeństwa; podkreślał, że braku solidarności nie można pogodzić z wiarą Izraela (Iz 1,10-17.21-23; 5,8-25). Sprawiedliwość, której domaga się Bóg, wymaga bowiem poszanowania praw ludzi ubogich i takiego organizowania życia społecznego, aby najsłabsi zostali otoczeni niezbędną troską (Iz 10,1n). Wojna syro-efraimska (734-732 przed Chr.) i coraz mocniejszy napór zaborczej Asyrii przesunął potem punkt ciężkości nauczania Izajasza na kwestie polityczne. Wobec różnorodnych zagrożeń Izajasz przypominał Boże obietnice dane Dawidowi i Jerozolimie. W tej części na uwagę zasługuje tzw. Księga Emmanuela (Iz 6 – 12). Jej wstęp stanowi opowiadanie o powołaniu Izajasza (Iz 6), zakończenie zaś poetycka pieśń zbawionych (Iz 12). Trzonem zbioru są trzy zapowiedzi królewskiego Mesjasza, który nosi imię Emmanuel (Iz 7; 8; 11). Radosne zapowiedzi Emmanuela podtrzymują nadzieję i pozwalają wierzyć, że ostatnim słowem Boga do Izraela i ludzkości będzie zbawienie.
6. Część druga księgi (Iz 40 – 55), zwana Księgą Pocieszenia, napisana została w połowie VI w. przed Chr., podczas wygnania babilońskiego. Jej autorem jest nieznany prorok, umownie nazywany Deuteroizajaszem (z języka greckiego „drugim Izajaszem”). W swoim nauczaniu wyciągał on wnioski z wiary, że jest tylko jeden Bóg i że On sam stworzył całą rzeczywistość świata. Według tego proroka, doświadczenie Izraela, który utracił swoją niezależność państwową i został wygnany do Babilonii, należy zrozumieć w świetle objawienia przekazanego w poprzednich wiekach przez proroków oraz w perspektywie pragnienia Boga, aby obdarzyć świat zbawieniem i sprawiedliwością. Prorok interpretował więc najpierw aktualne wydarzenia, ukazując perskiego władcę Cyrusa jako sługę Boga niosącego wybawienie (Iz 41,1-5; 45,1-8; 48,12-15), aby następnie przedstawić obraz idealnego sługi Pana, który obdarzy świat wiecznym zbawieniem przez ofiarę z własnego życia (Iz 45,17; 51,6-8; 53,8-10). W drugiej części Księgi Izajasza ważne miejsce zajmują cztery utwory liryczne, które stanowią swoistą jedność, zwane Pieśniami o słudze Pana: Iz 42,1-4 (5-9); 49,1-4.5c (5ab.6.8.9a); 50,4-9 (10n); 52,13–53,12. Z literackiego punktu widzenia tworzą one rodzaj dramatu, osiągającego punkt kulminacyjny w śmierci i uwielbieniu sługi. Jezus Chrystus i autorzy Nowego Testamentu często odwoływali się do tych proroctw, wskazując na ich wypełnienie w misji i odkupieńczej śmierci Jezusa.
7. Trzecia część (Iz 56 – 66), zwana Księgą Tryumfu, jest określana jako księga Tritoizajasza (z języka greckiego „trzeciego Izajasza”). Zebrano w niej wypowiedzi różnych proroków z czasu po powrocie z wygnania. Prorocy ci wyjaśniają i aktualizują przesłanie swoich poprzedników. Rozwijają ich nauczanie na temat miłości Boga i Jego pragnienia, aby zbawić cały świat, oraz podkreślają potrzebę przestrzegania prawa i sprawiedliwości (Iz 56,1).
8. Księga Izajasza jest niezwykle często cytowana w Nowym Testamencie, gdzie niektóre jej wypowiedzi zostały odniesione bezpośrednio do osoby Jezusa Chrystusa (np. Mt 12,17-21; J 1,29). Także samo pojęcie Ewangelii jako dobrej nowiny o zbawieniu ma źródło w tej właśnie księdze (Iz 40,9; 52,7). W Księdze Izajasza pojawia się też wiele innych tematów, które zostały rozwinięte w Nowym Testamencie, jak na przykład obraz Boga jako Ojca pełnego miłości, rola Bożego ducha, odnowienie ludu Bożego i poszerzenie go o przedstawicieli wszystkich narodów. Dlatego prorok Izajasz nazywany jest „Ewangelistą Starego Testamentu”.

O czytaniu:

9. Dzisiejsze czytanie wydaje się być pieśnią na intronizację nowego króla, Ezechiasza, władcy sprawiedliwego, w którym prorok złoży całą swą nadzieję. Lecz zarówno ze słów, jak i z użytych obrazów wyłania się postać większego formatu — wzorzec monarchy doskonałego. W ten sposób położono już fundament pod mesjańską interpretację tej pieśni, tak jak to wciąż się dokonywało w późniejszych wiekach, a zwłaszcza w epoce chrześcijańskiej. I oto mamy wyschnięty pień — symbol grzechów popełnionych przez dynastię Dawidową (Jesse to ojciec Dawida), przy którym pojawia się odrośl, nieoczekiwane i za darmo rodzące się życie — obraz króla, który jest Bożym darem. Symbol odrośli zrobi później wielką karierę i będzie określać samego Mesjasza.
10. Obraz żywej zielonej gałązki pociąga za sobą następną przenośnię, jaką jest wiatr. W języku hebrajskim to samo oznaczać może „wiatr”, ale i „ducha”. Toteż chodzi tutaj nie o zjawisko atmosferyczne, lecz o pełnię darów Ducha Bożego, jakie mają spocząć na królu-Mesjaszu. Czterokrotne powtórzenie słowa „duch” nie odsyła bowiem tylko do czterech wiatrów, lecz także do pełni łask przeznaczonych dla Wybrańca. Duch Boży udziela mu trzech par darów dla rządzenia ludem, składających się na mądrość i rozum, radę i męstwo, wiedzę i bojaźń Pańską (po dodaniu do nich daru pobożności staną się one siedmioma darami Ducha świętego w tradycji późniejszej). Dzięki nim monarcha, który teraz wstępuje na tron, zdolny będzie wymierzać doskonałą sprawiedliwość. Zwróćmy uwagę, że akcent kładzie się tutaj na sprawiedliwe sądzenie zła, przemocy i ucisku.
11. Pieśń opisuje dalej niemal baśniowo-rajski charakter tego wspaniałego królestwa. Uciekając się do obrazów ze świata fauny (wcześniej były to symbole roślinne), jak również inspirując się opowiadaniem o raju (Rdz 2), prorok wprowadza na scenę antytetycznie zestawione pary wrogich sobie zwierząt zarówno dzikich, jak i domowych, które tu jednak żyją w radosnej harmonii. Nawet nieprzyjaciel człowieka, wąż (Rdz 3), spokojnie bawi się z dzieckiem, co jest być może nową aluzją do wątku Emmanuela. Nad tym wszystkim dominuje klimat nacechowany zniewalającym pokojem i szczęściem.
12. Według tekstów Izajasza czasy mesjańskie okażą się czasami wylania Ducha. Łukasz w swej Ewangelii i w Dziejach Apostolskich oraz Paweł w swych wielkich listach pokażą cudowną realizacją tych zapowiedzi w sposób przekraczający same zapowiedzi, mówiąc, że Duch Pański dokona „stworzenia nowego nieba i nowej ziemi” (65, 17; 66, 22). Wcielenie Syna Bożego jest wyraźnie pokazane jako dzieło Ducha Świętego: „Duch Święty zstąpi na Ciebie i osłoni Cię Moc Najwyższego” (Łk 1, 35). Inauguracja publicznej działalności Jezusa jest naznaczona „spoczęciem” Ducha Bożego na osobie Jezusa. Podczas chrztu w Jordanie zstąpił na Jezusa widzialnie i spektakularnie Duch Święty, napełniając Go pełnią swoich darów (Mt 3, 13 17 i par.); Jan ewangelista przytacza słowa Jana Chrzciciela: „Ujrzałem Ducha, który (…) zstępował z nieba i spoczął na Nim. Tenże Jan w dalszym ciągu swego świadectwa definiuje całą misję Jezusa: „On jest tym, który chrzci Duchem Świętym” (J 1, 32n). Duch Boży zstępuje na Jezusa i pozostaje z Nim na znak inauguracji nowego stworzenia którego Mesjasz, napełniony Duchem Świętym, jest fundamentem i twórcą.
13. Rozpoczynając swe przepowiadanie w Nazarecie, Pan Jezus odnosi do siebie słowa (Iz 61, In): „Duch Pański spoczywa na mnie, ponieważ mnie namaścił i posłał mnie”. Dalej w cytowanym tekście jest mowa, że misja Jezusa będzie się koncentrować na zbawianiu ubogich i uciśnionych (Łk 4, 18n).
14. Dla chrześcijan słowa Izajasza o nowym królu ze starożytnej dynastii Dawida były zapowiedzią mesjańską, która spełniła się w osobie i dziele Jezusa Chrystusa. Z Nim zaczęło się na ziemi definitywne królowanie Boga pośród ludzi. Żeby więc w pełni zrozumieć zapowiedź Izajasza, chrześcijanin powinien patrzeć na jej wypełnienie, gdyż wypełnienie jest zawsze bogatsze niż zapowiedź. Komentarzem do zapowiedzi Izajasza staje się zatem nie tylko osoba Jezusa, ale i Jego nauka, zwłaszcza konstytucja nowego królestwa zawarta w ośmiu błogosławieństwach (Mt 5), gdzie ubodzy, cisi i uciśnieni zajmują uprzywilejowane miejsce.
15. Treści teologiczne i moralne zapowiedzi Iz 11, 1-9 są ogólnoludzkie i ponadczasowe. Proroctwo to pokazuje najpierw, że Bóg myśli o ludziach i to o wszystkich ludziach, a ze szczególną uwagą spogląda na wszystkich biednych i uciśnionych na ziemi. Przez usta Izajasza Bóg obiecuje wszystkim ludziom, że nadejdzie czas sprawiedliwości i pokoju. Bóg chce zaprowadzić ten porządek na ziemi i w historii. Do tego porządku są zaproszone wszystkie ludy ziemi. Trudno sobie wyobrazić coś bardziej ludzkiego i głębiej zakorzenionego w sercach i umysłach ludzi. Bóg mówi, że prawdziwy pokój jest owocem sprawiedliwości. Ludzie są stworzeni i powołani do życia w społeczeństwie. W tym ludzkim społeczeństwie nie może królować prawo silniejszego, sprytniejszego czy nawet prawo rynku. Najwyższą zasadą musi być człowiek z jego podstawowymi prawami do życia i rozwoju. Społeczność ludzka potrzebuje dobrego rządcy. Według proroka jest on nie tylko prawdziwie pobożny, ale też mądry, silny i wytrwały w zaprowadzaniu rządów sprawiedliwości. W tym trudnym zadaniu Bóg go nie zostawia samemu sobie, lecz wyposaża go cudownie darami z wysoka, mocami Ducha Bożego. Władca musi być nie tylko mądry i mocny, ale wrażliwy na los swoich poddanych, najbardziej na los ubogich i uciśnionych. Sprawcami ucisku są ludzie źli i gwałtowni. Władca nie może ich pozostawić bezkarnymi, lecz musi się z całą stanowczością zwrócić przeciw nim i uwolnić społeczeństwo spod ich wpływu. W nowoczesnych społeczeństwach nie ma na ogół króla dysponującego wszelkimi władzami, lecz władza jest podzielona i sprawowana przez różne instytucje i urzędy. Ale każda z tych instytucji i każdy z prawowitych urzędów podlega tej samej ocenie: sprawiedliwość, uczciwość i pokój. Powszechny pokój przyniesiony na ziemię przez Potomka Dawida i zainaugurowane przez Niego królestwo sprawiedliwości nie oznacza dla ludzi kresu jakiegokolwiek wysiłku i spoczęcia na laurach. Ten pokój to nie jakiś błogi stan duszy. Ten pokój nie jest do pogodzenia z niesprawiedliwością międzyludzką. Ten pokój nie może w żadnym wypadku oznaczać tolerancji dla zła i krzywdy. Korzeń Jessego stanął na ziemi jako „znak” dla ludów i narodów, a ludy – mówiąc dokładnie, każdy człowiek – mają go zacząć „szukać”. To szukanie to decyzja udania się pod Jego sztandar, to wola podporządkowania się Jego rozkazom, to gotowość ponoszenia ofiar dla rozszerzenia Jego panowania w sercach ludzi i na całym świecie.
16. Trzecia zapowiedź przyszłego idealnego króla stanowi dopełnienie dwóch poprzednich: zapowiedzi Emmanuela i Księcia Pokoju (Iz 7,14-16; 9,1-6). Teraz Izajasz nazywa tego władcę gałązką i pędem, które wyrosną z pnia i korzenia Jessego (por. Iz 6,13; 11,10), ojca Dawida. Wskazując wyraźnie na pochodzenie przyszłego władcy z królewskiego rodu Dawida, prorok odwołuje się do początków tej dynastii (Jesse), gdyż prawdopodobnie chce odciąć się od jej niegodnych przedstawicieli, jak choćby król Achaz (Iz 7,1+). Być może chce również powiedzieć, że ten przyszły król nie będzie tylko kolejnym potomkiem na tronie Dawidowym, lecz nowym, idealnym Dawidem, panującym według serca Bożego (2 Sm 7; por. Jr 30,9; Ez 34,23n; 37,24n; Oz 3,5). W obrazie gałązki i pędu kryje się zapowiedź, że dynastia Dawida zostanie wcześniej zniszczona i pozbawiona powodów do chluby, ale właśnie wtedy, gdy stanie się podobna do ściętego drzewa (w. 1), Bóg sprawi, że wyrośnie z niej nowe życie (Iz 6,13; 7,18-25+). Przyszły król nie będzie opierał swojej władzy na mocy ziemskiej, ale zostanie mu ona dana przez Boga. Jej znakiem jest pełnia darów Bożego ducha. Izajasz wymienia trzy pary tych darów, wśród których przez dwukrotne użycie podkreśla dar znajomości Boga (ww. 2.9) i dar bojaźni Bożej (ww. 2.3). Napełnienie przyszłego władcy duchem Pana jest w pewnym sensie nawiązaniem do epoki, kiedy Izrael nie był jeszcze monarchią. Wtedy to jego wybrani członkowie byli obdarowywani duchem Bożym, aby kierować narodem i wybawiać go z różnych zagrożeń (np. Lb 11,17; Sdz 3,10; 6,34; 11,29; 15,14). Również u początków monarchii wybrani przez Boga królowie byli napełnieni duchem Bożym (np. 1 Sm 10,10; 11,6; 16,13; 2 Sm 23,2). W królestwie mesjańskiego władcy będzie panowała sprawiedliwość, troska i miłość do biednych i uciśnionych. Dla zilustrowania powszechnego ładu, harmonii i pokojowego współistnienia wszystkich ludzi prorok sięga do mitologicznego obrazu „złotego wieku” (ww. 6-9; por. Iz 32,17), w którym dzikie i niebezpieczne zwierzęta nie stanowią zagrożenia nawet dla bezbronnego dziecka. Obraz ten zapowiada moralną przemianę wszystkich ludzi (w. 9), którzy na zawsze odwrócą się od zła i przewrotności, aby pełnić wolę Boga. Chrześcijanie wierzą, że czasy opisywane przez Izajasza rozpoczęły się wraz z narodzinami Jezusa Chrystusa. Duch Święty towarzyszył bowiem Jego narodzinom (Mt 1,18.20) i całej działalności (Łk 3,21n; 23,46), a po Jego odejściu został posłany Jego uczniom (J 16,7-15), aby prowadzić ich do pełnego poznania Boga i rozkwitu w nich życia Bożego (J 20,21; Ef 1,17n; 1J 2,27).

 

 

Psalm (Ps 72 (71), 1b-2. 7-8. 12-13. 17 (R.: por. 7))

Pokój zakwitnie, kiedy Pan przybędzie

Boże, przekaż Twój sąd królowi, *
a Twoją sprawiedliwość synowi królewskiemu.
aby Twoim ludem rządził sprawiedliwie *
i ubogimi według prawa.

Pokój zakwitnie, kiedy Pan przybędzie

Za dni jego zakwitnie sprawiedliwość *
i wielki pokój, zanim księżyc zgaśnie.
Będzie panował od morza do morza, *
od Rzeki aż po krańce ziemi.

Pokój zakwitnie, kiedy Pan przybędzie

Wyzwoli bowiem biedaka, który go wzywa, *
i ubogiego, który nie ma opieki.
Zmiłuje się nad biednym i ubogim, *
nędzarza ocali od śmierci.

Pokój zakwitnie, kiedy Pan przybędzie

Niech jego imię trwa na wieki, *
jak długo świeci słońce, niech trwa jego imię.
Niech jego imieniem wzajemnie się błogosławią, *
niech wszystkie narody życzą mu szczęścia.

Pokój zakwitnie, kiedy Pan przybędzie

Komentarz

O księdze:

1. Psałterz charakteryzuje się bogactwem gatunków literackich. Przyjmując je za kryterium podziału, można wyróżnić kilka grup utworów: 1) hymny – uroczyste pieśni pochwalne ku czci Boga (np. Ps 8; 19; 29; 100; 111; 148 – 150), które mogą wyrażać podziw nad dziełem stwórczym Boga (np. Ps 104) i nad Jego działaniem w historii (np. Ps 105). 2) lamentacje – liczne skargi i prośby o pomoc udręczonemu psalmiście, mogą być zbiorowe i indywidualne (np. Ps 3; 5; 13; 22; 44). Wśród lamentacji występują psalmy ufności (np. Ps 4; 11; 16; 62; 121), psalmy dziękczynne jednostki (np. Ps 30; 34; 92, 103) i wspólnoty (np. Ps 66; 117; 124) oraz kolekcja siedmiu psalmów pokutnych (Ps 6; 32; 38; 51; 102; 130; 143). 3) psalmy królewskie, które sławią królowanie Boga (np. Ps 47; 93 – 99), przejawiające się także w rządach dynastii Dawida (np. Ps 2; 18; 21; 45; 89; 110; 132). 4) pieśni Syjonu – modlitwy, które odgrywały szczególną rolę w liturgii świątynnej (Ps 15; 24; 46; 48; 76; 84; 87; 122; 134). Do nich należą też psalmy pielgrzymkowe (np. Ps 122; 126), sławiące świętą Jerozolimę i wyrażające radość ze spotkania z Bogiem w Jego ziemskiej świątyni. 5) pieśni liturgiczne, śpiewane podczas wieczerzy paschalnej i wielkich świąt Izraela. Szczególnie ważny jest tu zbiór hymnów: Hallelu (Ps 113 – 118) i Wielkiego Hallelu (Ps 136). Na ich prorocki charakter wskazał Chrystus, modląc się nimi w ostatnich godzinach ziemskiego życia (np. Mt 26,30). 6) psalmy dydaktyczne, które zawierają pouczenia o wartości prawa Bożego (Ps 25; 34; 111; 119), o sprawiedliwości i dobroci Boga (np. Ps 78; 145), rozważają problem odpłaty za dobre i złe uczynki (np. Ps 37; 49; 73; 112). 7) psalmy mesjańskie, które wprost wyrażają oczekiwanie na Pomazańca Pańskiego (np. Ps 2; 110). Tęsknota za Chrystusem, tj. Mesjaszem, obecna jest także w psalmach królewskich i pieśniach Syjonu. W każdym niemal psalmie można wyróżnić różne gatunki literackie, które nie pozwalają zaklasyfikować ich wyłącznie do jednej grupy.
2. Psalmy są utworami poetyckimi. Autorzy zastosowali w nich liczne środki stylistyczne. Najbardziej charakterystycznym elementem poetyki hebrajskiej był paralelizm członów, czyli stychów wersetu. Polegał on na tym, że najczęściej daną myśl poeta zawarł w dwóch następujących po sobie stychach, które tworzyły najmniejszą jednostkę literacką utworu. Z innych środków należy wymienić rym i rytm. Niekiedy psalmiści komponowali swoje dzieła w formie akrostychów, czyli utworów alfabetycznych (Ps 25; 34; 37; 111; 112; 119; 145). Wersety czy strofy psalmu rozpoczynały się wtedy od kolejnych liter alfabetu hebrajskiego.
3. Pomimo tak wielkiej różnorodności, będącej wyrazem rozwoju duchowego Izraela, „Psałterz” stanowi jedną zwartą księgę. Myśl przewodnia całego zbioru została zawarta we wprowadzeniu (Ps 1 – 2). Człowiek ma do wyboru dwie drogi życiowe: drogę posłuszeństwa Bożemu Prawu, która prowadzi do szczęścia, oraz drogę buntu, wiodącą do zagłady. Cała historia świata jest wypadkową tego podstawowego wyboru. Psalmista często posługuje się pojęciem „bezbożny” (Ps 1,3-4), które może oznaczać wrogie narody albo człowieka, który sprowadza sprawiedliwych z właściwej drogi. Może nim być nawet nieprzyjaciel wewnętrzny – zło ukryte w sercu ludzkim. Obrazy wojenne, tak często pojawiające się w psalmach, można więc tłumaczyć jako ilustracje walki duchowej.
4. Łatwo dostrzec w psalmach rozwój idei szczęścia. Z początku pojmuje się je materialnie jako spokojne życie, posiadanie ziemi, bogactwo, rodzinę, która zapewnia przyszłość. Stopniowo jednak człowiek odkrywa, że prawdziwe szczęście kryje się głębiej. Wypełnianie Prawa prowadzi go do odkrycia wartości nieprzemijalnych. Pociąga to za sobą przemianę relacji z bliźnimi. Pragnienie zemsty na wrogach ustępuje miejsca oczekiwaniu na ich nawrócenie. Podobnie ewoluuje rozumienie nagrody za sprawiedliwe życie i kary za popełnione zło. Początkowo psalmista, który widzi ziemskie powodzenie grzeszników, głośno krzyczy o swej niewinności i domaga się za nią odpłaty. Z czasem jednak uświadamia sobie własną grzeszność i przynależność do grzesznego ludu i pozostawia Bogu wymierzenie wszystkim sprawiedliwości.
5. Grecki przekład Biblii, „Septuaginta” (LXX), powstały w egipskiej Aleksandrii już w II w. przed Chr., pogłębia historyczną lekturę „Psałterza”, interpretując go jako proroctwo. W ślad za tą żydowską tradycją, Kościół dostrzega w psalmach zapowiedź tajemnicy Chrystusa i doskonałej wspólnoty czasów ostatecznych. Stąd nasza lektura odwołuje się nie tylko do sensu wyrazowego (dosłownego, historycznego) psalmów, ale szuka także wypełnienia ich treści w Chrystusie i w Kościele.

O dzisiejszym psalmie:

Ps 72,

Królestwo Mesjasza

¹Dla Salomona.

Boże, przekaż Twą władzę królowi, naucz go Twojej sprawiedliwości,

²aby sądził lud Twój sprawiedliwie i godziwie Twoich ubogich.

³Niech góry przyniosą Jego ludowi pokój, a pagórki sprawiedliwość.

⁴On obroni ubogich spośród ludu, ocali synów nędzarzy, a poniży ciemiężyciela.

⁵Trwać będzie długo jak słońce, dłużej niż księżyc – z pokolenia na pokolenie.

⁶Spadnie jak deszcz na murawę, jak krople deszczu padające na ziemię.

⁷Za dni Jego zakwitnie sprawiedliwość i pełnia pokoju, póki nie braknie księżyca.

⁸Będzie panował od morza do morza, od rzeki aż po krańce ziemi.

⁹Mieszkańcy pustyni przed nim upadną, Jego wrogowie będą proch lizali.

¹⁰Królowie Tarszisz i wysp złożą daninę, królowie Szeby i Saby przyniosą dary.

¹¹Będą mu bić pokłony wszyscy królowie, wszystkie narody będą mu służyły.

¹²Bo on z rąk możnego wybawił biedaka i nędzarza, który nie miał obrońcy.

¹³On oszczędzi biednego i ubogiego, ocali życie ubogim.

¹⁴Obroni ich przed krzywdą i przemocą, gdyż cenna jest krew ich dla niego.

¹⁵Niechaj więc żyje i otrzyma złoto ze Szeby; niech się modlą za niego i nieustannie go błogosławią:

¹⁶„Niech zboże obrodzi na ziemi, niech się rozplenia jak trawa na ziemi, niech zaszumią kłosy na wzgórzach jak lasy Libanu.

¹⁷Niech jego imię trwa na wieki, dłużej niż słońce niech trwa jego imię. Jego błogosławieństwa niech życzą sobie wszystkie ludy ziemi i wszystkie narody niech go zwą szczęśliwym”.

¹⁸Błogosławiony Pan Bóg, Bóg Izraela, który sam czyni cuda.

¹⁹Błogosławione na wieki Jego chwalebne imię! Niech ziemia cała będzie pełna Jego chwały! Amen! Niech tak będzie!

²⁰Skończyły się hymny Dawida, syna Jessego.

 

6. Cały Psalm 72., z którego zaczerpnięto dzisiejszy tekst jest modlitwą. Psalmista prosi o błogosławieństwo dla króla; kieruje do Boga prośbę o to, by udzielił królowi mocy sprawiedliwego rządzenia poddanymi oraz umiejętności troski o uciśnionych i potrzebujących. Bóg jest dawcą charyzmatu rządzenia (Rz 13,1-5; 1 P 2,13.17). Psalm jest zachętą do modlitwy za rządzących. Trudno określić czas i miejsce powstania tej modlitwy, zadedykowanej Salomonowi. Po przesiedleniu babilońskim wspólnota Izraela dostrzegała w Psalmie zapowiedź Mesjasza. Liturgia chrześcijańska nawiązuje do tych oczekiwań, odnosząc wersety 9-11 i 15 do hołdu złożonego małemu Jezusowi przez mędrców (Mt 2,1-12; Ps 72, ⁹Mieszkańcy pustyni przed nim upadną, Jego wrogowie będą proch lizali. ¹⁰Królowie Tarszisz i wysp złożą daninę, królowie Szeby i Saby przyniosą dary. ¹¹Będą mu bić pokłony wszyscy królowie, wszystkie narody będą mu służyły. (…) ¹⁵Niechaj więc żyje i otrzyma złoto ze Szeby; niech się modlą za niego i nieustannie go błogosławią.) W świetle Nowego Testamentu psalm nabiera sensu pełniejszego. Chrystus Król, który przed Paschą nakarmił głodnych chlebem (J 6,3-15), zacznie „trzeciego dnia” napełniać ziemię obfitością swych darów. W Eucharystii Jezus uczyni sam siebie pokarmem jednoczącym cały świat.

2.czytanie (Rz 15, 4-9)

Chrystus zbawia wszystkich ludzi

Czytanie z Listu Świętego Pawła Apostoła do Rzymian

Bracia:

To, co niegdyś zostało napisane, napisane zostało także dla naszego pouczenia, abyśmy dzięki cierpliwości i pociesze, jaką niosą Pisma, podtrzymywali nadzieję. A Bóg, który daje cierpliwość i pociechę, niech sprawi, abyście wzorem Chrystusa te same uczucia żywili do siebie i zgodnie jednymi ustami wielbili Boga i ojca Pana naszego, Jezusa Chrystusa.

Dlatego przygarniajcie siebie nawzajem, bo i Chrystus przygarnął was – ku chwale Boga. Albowiem Chrystus –powiadam – stał się sługą obrzezanych dla ukazania wierności Boga i potwierdzenia przez to obietnic danych ojcom oraz po to, żeby poganie za okazane sobie miłosierdzie uwielbili Boga, jak napisano: «Dlatego oddawać Ci będę cześć między poganami i śpiewać imieniu Twojemu».

Komentarz

O księdze:

1. Rzym jako stolica Imperium był miejscem, do którego przybywali ludzie ze wszystkich stron cesarstwa. Znaczną część mieszkańców miasta stanowili przybysze ze Wschodu, a wśród nich liczni Żydzi. Zaistniała w ten sposób społeczność żydowska stała się z czasem miejscem narodzin wspólnoty chrześcijańskiej. Fakt ten wywołał jednak gwałtowne spory wśród samych Żydów i w wyniku tych nieporozumień cesarz Klaudiusz wydał w 49  edykt nakazujący Żydom opuszczenie Rzymu. Kościołowi rzymskiemu groził więc rozpad. W mieście pozostali jednak chrześcijanie pogańskiego pochodzenia, niezwiązani z żydowską synagogą. Dzięki nim Kościół w Rzymie nie przestał istnieć. Kiedy 5 lat później pozwolono Żydom wrócić do Rzymu, przybyli wśród nich chrześcijanie żydowskiego pochodzenia. Zastali oni zorganizowaną wspólnotę kościelną, która nawet znacznie się powiększyła. W momencie, gdy Paweł wysyłał list do rzymskiego Kościoła, w skład wspólnoty wchodzili zarówno chrześcijanie wywodzący się spośród pogan, jak i pochodzenia żydowskiego.
2. List do rzymskiego Kościoła Paweł pisał w Koryncie pod koniec trzeciej podróży misyjnej (lata 52-56), korzystając z gościnności niejakiego Gajusa (Rz 16,23), którego – jak sam mówił – osobiście ochrzcił (1Kor 1,14). Patrząc na swoją dotychczasową działalność, stwierdził, że od Jerozolimy, we wszystkich kierunkach, aż do Ilirii dopełnił głoszenia Ewangelii (Rz 15,19). To skłoniło go do szukania nowego zadania, które byłoby godne otrzymanego powołania. Apostoł postanawia więc udać się najpierw do Rzymu (Rz 1,13; 15,22nn), a stamtąd do Hiszpanii, gdzie jeszcze nikt nie głosił Ewangelii (Rz 15,21.24). Zanim to jednak uczyni, pragnie za pośrednictwem listu nawiązać osobisty kontakt z Rzymianami. Z ich pomocą będzie mu łatwiej zrealizować zamiar ewangelizacji zachodnich krańców Imperium. List do Rzymian, w odróżnieniu od listów napisanych poprzednio przez apostoła, został więc napisany do wspólnoty, której Paweł nie znał osobiście.
3. Wpływ na decyzję napisania listu miała także wcześniejsza polemika apostoła z jego przeciwnikami, zawarta w Liście do Galatów, Liście do Filipian i w Drugim Liście do Koryntian. Ludzie ci wywodzili się z kręgów żydowskich i robili wszystko, żeby wzbudzić wśród słuchaczy Pawła nieufność do niego i do orędzia, które głosił. Apostoł przedstawia więc w liście również obronę głoszonej Ewangelii. Bardzo wyraźnie podkreśla wolność od Prawa, ukazując zarazem przywileje Izraela i świętość Prawa. Czyni tak, aby przeciwnikom wytrącić argumenty z ręki. W Liście do Rzymian Paweł wypowiada się spokojnie na te same tematy, które w Liście do Galatów, Liście do Filipian i w Drugim Liście do Koryntian zostały przedstawione w nieco gwałtowny, emocjonalny sposób.
4. W Liście do Rzymian wyróżniamy dwie zasadnicze części. Pierwsza, doktrynalna (Rz 1,16 – 11,36), sprowadza się do obszernego dowodzenia postawionej w wersecie Rz 1,16 tezy o zbawieniu, które Bóg ofiaruje w Jezusie Chrystusie tak Żydom, jak i poganom. Druga część (Rz 12,1 – 15,13) zawiera zachęty i napomnienia dotyczące ogółu wiernych (Rz 12 – 13) oraz bardziej szczegółowe wskazania dotyczące zachowań w ramach chrześcijańskiej wspólnoty (Rz 14 – 15).
5. W Liście do Rzymian Paweł dzieli całą ludzkość na dwie grupy: Żydów i pogan. Jedni i drudzy sądzili, że usprawiedliwienie przed Bogiem, a w konsekwencji zbawienie, znajduje się w ich zasięgu. W rzeczywistości jedni i drudzy pobłądzili. Błąd Żydów polegał na przekonaniu, że samo posiadanie Prawa uwolni ich od gniewu Boga. Pogan, szczególnie Greków, zgubił ich zachwyt nad własną mądrością, która jednak nie szła w parze z ich postępowaniem. Paweł stwierdza, że zarówno do Żydów, jak i do pogan przychodzi Chrystus, aby wyzwolić ich z zagubienia. Wiara w Ewangelię, którą On ogłosił, jest ocaleniem dla każdego. Wiara sprawia również, że zniesione zostają wcześniejsze różnice i podziały między ludźmi i wszyscy zyskują równość przed Bogiem. Wszyscy wierzący mają więc taki sam udział w łaskach Bożych dających zbawienie.

O czytaniu:

Rz 15,

Staraj się podobać innym, nie samemu sobie

¹My zaś, którzy jesteśmy mocni, powinniśmy dźwigać ułomności słabych, a nie szukać upodobania w sobie samych. ²Każdy z nas niech się stara podobać bliźniemu dla jego dobra i zbudowania. ³Bo i Chrystus nie szukał upodobania w sobie samym, ale jak jest napisane: Urągania tych, którzy Tobie urągali, spadły na Mnie. ⁴Co bowiem przedtem napisano, napisano dla naszego pouczenia, abyśmy mieli nadzieję dzięki cierpliwości i pociechom pochodzącym z Pism. ⁵Bóg cierpliwości i pociechy niech sprawi, abyście byli jednomyślni, zgodnie z pragnieniem Chrystusa Jezusa; ⁶abyście jednym sercem i jednym głosem chwalili Boga i Ojca naszego Pana, Jezusa Chrystusa.

Ewangelia zarówno dla Żydów, jak i dla pogan

⁷Dlatego przyjmujcie siebie nawzajem, jak i Chrystus przyjął was na chwałę Boga. ⁸Bo oświadczam, że Chrystus stał się sługą obrzezania, aby ukazać prawdomówność Boga i umocnić obietnice dane przodkom; ⁹poganie natomiast mają chwalić Boga za miłosierdzie, jak napisano: Dlatego wielbić Cię będę pośród narodów i śpiewać Twojemu imieniu.¹⁰I znowu: Radujcie się narody z Jego ludem. ¹¹I ponownie: Sławcie Pana, wszystkie narody, chwalcie Go, wszystkie ludy. ¹²Ponadto mówi Izajasz: Pojawi się korzeń Jessego i wstanie, aby rządzić narodami; w Nim ludy będą pokładać nadzieję. ¹³A Bóg nadziei niechaj napełni was wszelką radością i pokojem w wierze, abyście obfitowali w nadzieję dzięki mocy Ducha Świętego.

 

6. Apostoł stwierdza, że mocni w wierze, do których sam się zalicza, powinni z cierpliwością wspierać słabych. Postawa taka wymaga wyrzeczenia się siebie. Nie można jednak pomocy słabym rozumieć w ten sposób, że bezkrytycznie przyjmuje się wszelkie ich zachowania. Cierpliwość, łagodność i pomoc wobec słabych w wierze mają swój cel. Jest nim rzeczywiste dobro poszczególnych osób i ich duchowy wzrost. Stąd życzliwość powinna być przeniknięta roztropnością. Źródłem wiedzy, jak postępować wobec innych, są słowa zawarte w Piśmie Świętym. Każdy, kto wpatruje się w Chrystusa – odwieczne słowo Boga Ojca, jest wierny Jego nauce i pragnie jak najlepiej wypełnić Jego wolę. Będzie potrafił tak wybierać, żeby służyło to jedności we wspólnocie i wzrostowi świętości jej członków, czego oznaką jest zgodne oddawanie czci Bogu.
7. W tej części listu Paweł jeszcze raz powraca do tematu współzależności między Żydami i poganami. Wcześniej apostoł mówił o udziale pogan w darach łaski (Rz 3,21 – 4,25), a także uprzywilejowanym miejscu Izraela w historii zbawienia (Rz 9 – 11). Teraz wzywa pogan do uznania i wielbienia Bożego miłosierdzia. To właśnie dzięki Bożemu miłosierdziu każdy człowiek otrzymuje wiarę i jest zdolny żyć nadzieją płynącą z wiary. Miłosierdzie Boga jest podstawą istnienia wspólnoty wiary, do której Bóg powołuje ludzi grzesznych i słabych. Każdy, kto jest świadomy, że jemu samemu odjęto ciężar win, będzie z przyjaźnią i wyrozumiałością zwracał się ku innym. Będzie również potrafił patrzeć na innych spojrzeniem Boga i będzie przyjmował ich mimo słabości, które posiadają. Postawy takie mają charakteryzować wszystkich wierzących. Swoistym sprawdzianem tego, czy człowiek rzeczywiście otworzył się na Boże miłosierdzie, jest trwanie w niezłomnej nadziei. Ona sprawia, że każda chwila życia przeniknięta jest wiarą w dobroć Boga i otwartością na Jego dary.
8. Paweł z niewzruszoną pewnością oznajmia, że moment ostatecznego zbawienia jest już bardzo bliski. Rozumieć to należy w tym sensie, że życie każdego człowieka zmierza do spotkania z Bogiem twarzą w twarz (1Kor 13,12; por. 1J 3,2). Na to spotkanie trzeba się przygotować. Przeciwstawne elementy: noc i dzień, uczynki ciemności i zbroja światła wskazują na to, że w życiu każdego człowieka nic nie jest z góry przesądzone, ale każdy musi wybierać pomiędzy złem i dobrem, grzechem i świętością. Żeby otrzymać chwałę nieba, nie wystarczą tylko dobre chęci, ale trzeba podjąć konkretne działanie. Nie może także zabraknąć odpowiednich środków do pomnażania dobra. Dlatego Paweł wspomina o zbroi światła. Ma tu na myśli przymioty człowieka odnowionego w Chrystusie, w które Bóg wyposaża chrześcijanina, aby mógł skutecznie przeciwstawiać się złu. Każdy wierzący w sposób szczególny został wyposażony w Bożą moc podczas chrztu (Ga 3,27). Oprócz zbroi przeciwko wrogom zbawienia chrześcijanin ma niejako włożyć na siebie wszystko to, co uosabia Chrystus (Ga 6,2; Ef 4,20-24; Flp 2,5). Chodzi o to, żeby nie tylko starać się wypełniać naukę Jezusa, ale przede wszystkim pozwolić, aby to On był źródłem myśli, uczuć i pragnień w człowieku, i aby to On działał przez wierzącego (Ga 2,20).

 

Ewangelia (Mt 3, 1-12)

Nawracajcie się, bo bliskie jest królestwo niebieskie

Słowa Ewangelii według Świętego Mateusza

W owym czasie pojawił się Jan Chrzciciel i głosił na Pustyni Judzkiej te słowa: «Nawracajcie się, bo bliskie jest królestwo niebieskie». Do niego to odnosi się słowo proroka Izajasza, gdy mówi: «Głos wołającego na pustyni: Przygotujcie drogę Panu, dla Niego prostujcie ścieżki!»

Sam zaś Jan nosił odzienie z sierści wielbłądziej i pas skórzany około bioder, a jego pokarmem były szarańcza i miód leśny. Wówczas ciągnęły do niego Jerozolima oraz cała Judea i cała okolica nad Jordanem. Przyjmowano od niego chrzest w rzece Jordan, wyznając swoje grzechy. A gdy widział, że przychodziło do chrztu wielu spośród faryzeuszów i saduceuszów, mówił im:

«Plemię żmijowe, kto wam pokazał, jak uciec przed nadchodzącym gniewem? Wydajcie więc godny owoc nawrócenia, a nie myślcie, że możecie sobie mówić: „Abrahama mamy za ojca”, bo powiadam wam, że z tych kamieni może Bóg wzbudzić dzieci Abrahamowi. Już siekiera jest przyłożona do korzenia drzew. Każde więc drzewo, które nie wydaje dobrego owocu, zostaje wycięte i wrzucone w ogień. Ja was chrzczę wodą dla nawrócenia; lecz Ten, który idzie za mną, mocniejszy jest ode mnie; ja nie jestem godzien nosić Mu sandałów. On was chrzcić będzie Duchem Świętym i ogniem. Ma on wiejadło w ręku i oczyści swój omłot: pszenicę zbierze do spichlerza, a plewy spali w ogniu nieugaszonym».

Komentarz

O księdze:

1. Najstarsza tradycja (około I połowy II w.) przypisuje tekst tej Ewangelii apostołowi Mateuszowi, który był poborcą podatkowym w Kafarnaum (Mt 9,9; 10,3; Mk 2,14; Łk 5,27.29). O profesji autora świadczą fachowe określenia dotyczące podatków oraz systemu monetarnego (Mt 17,24; 22,19). Ponadto w mowach Jezusa pojawiają się liczne wypowiedzi przeciwko faryzeuszom i nauczycielom Pisma. Dawny poborca podatkowy, którym gardzili faryzeusze, nie przez przypadek akcentuje ten aspekt nauki Chrystusa.
2. Uważa się, że pierwotnie Ewangelia została zredagowana w języku aramejskim lub hebrajskim. Powszechnie przyjmuje się, że powstała w Syrii (Antiochia), gdzie żyło wielu Żydów. Została ona napisana między 80 a 90 r.
3. Ewangelia ta powstała z myślą o wierzących, którzy wywodzili się z judaizmu. Jej tekst odzwierciedla tradycje aramejskie lub hebrajskie. Potwierdzeniem tego jest obecność wyrażeń (Mt 16,19; 18,18) i słów typowo semickich (mamona, hosanna), które autor rzadko tłumaczy na język grecki. Wspominając również zwyczaje żydowskie, zakłada ich znajomość u czytelników i w przeciwieństwie do ewangelistów Marka i Łukasza, nie uważa za konieczne, aby je wyjaśniać (Mt 15,1-3; por. Mk 7,3n).
4. W Ewangelii według św. Mateusza dostrzega się pięć wielkich przemówień Jezusa, które stanowią odniesienie do Pięcioksięgu Mojżeszowego. Ewangelia ta jest więc swego rodzaju Pięcioksięgiem chrześcijańskim, który zawiera Prawo nowego Izraela, czyli Kościoła. Prawodawcą nowego ludu Bożego jest Chrystus – nowy Mojżesz. Tematem przewodnim tych wypowiedzi jest królestwo Boże, jednak każda z nich podkreśla inny, szczególny jego aspekt: 1) Mowa programowa, kreśląca obraz doskonałego ucznia. Jezus ogłasza w niej nadejście królestwa Bożego (Mt 5 – 7); 2) Mowa misyjna, dotycząca głoszenia królestwa. Jezus zapowiada w niej także prześladowania (Mt 10); 3) Zbiór przypowieści o tajemnicy królestwa (Mt 13); 4) Mowa eklezjalna, w której Jezus określa reguły, na których powinny opierać się wzajemne relacje uczniów we wspólnocie (Mt 18); 5) Mowa eschatologiczna traktująca o czasach ostatecznych i o udoskonaleniu królestwa (Mt 24–25).
5. Autor Ewangelii, posługując się tytułami mesjańskimi odnoszonymi do Jezusa, kreśli Jego bardzo wyraźny portret. Od początku wykazuje, że Jezus jest Chrystusem (Mesjaszem), Synem Dawida oraz Synem samego Boga. Ewangelista z wielką troską stara się uzasadnić, że w Jezusie wypełniły się obietnice i zapowiedzi Starego Testamentu. Mocno akcentuje mesjańską godność Jezusa, z którą bardzo ściśle łączy się tytuł Syn Dawida. Odnosząc go do Jezusa, potwierdza, że to On jest oczekiwanym przez Żydów Mesjaszem. Tytuł Syn Boży podkreśla Boską naturę Jezusa, choć nie w każdym wypadku w sensie ścisłym oznacza on bóstwo Mistrza z Nazaretu. W tytule Syn Człowieczy zawiera się natomiast prawda, że Jezus jest kimś więcej niż zwykłym człowiekiem i żaden król ziemski nie może się z Nim równać. Tytuł ten łączy osobę Jezusa z cierpiącym Sługą Pana, znanym z pieśni Izajasza (autor dwukrotnie cytuje Pieśń o Słudze Pana: Iz 42,1 w Mt 3,17 oraz Iz 53,4 w Mt 8,17). Istotnym jest również odniesione do Chrystusa określenie Pan (greckie: Kyrios, stąd: Kyrie elejson), które potwierdza Jego Boską godność i wynikającą z niej zwierzchność nad całym światem.
6. Ewangelista, zestawiając życie Chrystusa z działalnością Mojżesza, chce pokazać, że Chrystus jest nowym Mojżeszem, ale znacznie potężniejszym od niego. Mojżesz wyprowadził lud z niewoli egipskiej – ziemskiej, politycznej. Chrystus natomiast wyprowadza ludzi z niewoli grzechu (Mt 1,21). Na kanwie porównania Chrystusa z Mojżeszem oparta jest polemika prowadzona przez autora ze starym ludem Bożym – Izraelem. Temat ten przedstawia w dwóch ujęciach: polemizuje z niewiernym ludem, krytykując jego partykularyzm, skrajny legalizm, przesadną dumę narodową i pewność siebie, oraz wskazuje, że miejsce niewiernego ludu zajmuje teraz nowy Izrael – Kościół Jezusa, czyli nowy lud Boży.
7. Cała Ewangelia według św. Mateusza koncentruje się wokół idei królestwa Bożego, które bierze swój początek w Chrystusie. Chronologicznie istnienie tego królestwa, czyli panowania Boga, dzieli się na trzy etapy: 1) jego inauguracja w osobie, słowach i czynach Chrystusa; 2) czas rozpoczynający się wraz ze Śmiercią i Zmartwychwstaniem Jezusa, a trwający do końca świata; 3) królestwo eschatologiczne w pełnym tego słowa znaczeniu. Idąc dalej, autor ukazuje związek, jaki istnieje pomiędzy tym królestwem a Kościołem, który jest wspólnotą nowego ludu Bożego.
8. Kościół jest wspólnotą Boga Ojca, Jezusa – Syna Bożego oraz braterską wspólnotą jego członków. W ujęciu Mateusza członkowie Kościoła nie stanowią jedności absolutnie równej. Dla wszystkich jednak celem jest spotkanie z Chrystusem, sprawiedliwym Sędzią, i wejście do królestwa niebieskiego. Z woli Chrystusa istnieje istotna różnica między Kolegium Dwunastu a resztą uczniów Jezusa. Osobiście i imiennie powołał On każdego z grupy Dwunastu (Mt 10,2-4), nauczał ich na osobności, im tylko powierzał niektóre tajemnice królestwa Bożego (Mt 13,10n) i objawiał swoje posłannictwo (Mt 17,1-9.19-21). Ustanowił ich fundamentem przyszłej wspólnoty Kościoła oraz przekazał swoje pełnomocnictwa. Ewangelista podkreśla również fakt, że szczególną rolę w Kolegium Dwunastu i w Kościele Jezus powierzył Szymonowi Piotrowi. Przytacza trzy (pomijane w innych Ewangeliach) wydarzenia, które potwierdzają przewodnią rolę Piotra w gronie apostołów: chodzenie po jeziorze (Mt 14,28-31), obietnica prymatu (Mt 16,17-19) i wpłacenie podatku przez Szymona za siebie i za Jezusa (Mt 17,24-27). Chrystus, nazywając go Piotrem, czyli Skałą (Mt 16,18), uczynił go swoim zastępcą i ustanowił fundamentem Kościoła.

O czytaniu:

9. Jan Chrzciciel przebywał i nauczał głównie na pustyni. W Piśmie Świętym pojęcie pustyni kryje w sobie ważne znaczenie teologiczne. Bóg wzywał na pustynię ludzi wybranych, aby do nich przemawiać (Mojżesz, Eliasz; por. Oz 2,16). Samotność sprzyja modlitwie i obcowaniu z Bogiem, a krajobraz pustyni i jej surowe warunki usposabiają do wyrzeczeń. Stąd przekonanie, że pustynia jest najlepszym miejscem dla oczyszczenia i przemiany człowieka. Przytoczony tekst z Księgi Izajasza (Iz 40,3) odkrywa cel misji Chrzciciela. Cytat dotyczy powrotu Izraelitów z wygnania babilońskiego i ukazuje Boga, który stojąc na czele wojska, prowadzi lud przez pustynię do Ziemi Obiecanej. Jan Chrzciciel jest heroldem poprzedzającym nadejście Chrystusa. Historia osiąga więc swój punkt kulminacyjny, Bóg z wielką mocą wkracza w dzieje człowieka. Konieczne jest porzucenie przestarzałego porządku, czyli nawrócenie, którego znakiem jest chrzest. Jego początkiem jest przebaczenie, pojednanie się człowieka z Bogiem i całkowite otwarcie się na Niego. Misja nadchodzącego Chrystusa będzie podwójna: dokona On definitywnego oczyszczenia ludzkości z grzechu (obraz siekiery oraz omłotu); będzie także chrzcił Duchem Świętym, czyli udzieli ludziom daru Ducha Świętego. Tym samym uświęci swój lud i złączy go mocno z Bogiem.