29 listopada 2022 r.

29 listopada 2022 r.

1.czytanie (Iz 11, 1-10)

Na Chrystusie spocznie Duch Pański

Czytanie z Księgi proroka Izajasza

Wyrośnie różdżka z pnia Jessego, wypuści odrośl z jego korzeni. I spocznie na niej duch Pański, duch mądrości i rozumu, duch rady i męstwa, duch wiedzy i bojaźni Pańskiej.

Upodoba sobie w bojaźni Pańskiej. Nie będzie sądził z pozorów ani wyrokował według pogłosek; raczej rozsądzi biednych sprawiedliwie i pokornym w kraju wyda słuszny wyrok. Rózgą swoich ust uderzy gwałtownika, tchnieniem swoich warg uśmierci bezbożnego. Sprawiedliwość będzie mu pasem na biodrach, a wierność przepasaniem lędźwi.

Wtedy wilk zamieszka wraz z barankiem, pantera z koźlęciem razem leżeć będą, cielę i lew paść się będą pospołu i mały chłopiec będzie je poganiał. Krowa i niedźwiedzica przestawać będą z sobą przyjaźnie, młode ich razem będą legały. Lew też jak wół będzie jadał słomę. Niemowlę igrać będzie na gnieździe kobry, dziecko włoży swą rękę do kryjówki żmii. Zła czynić nie będą ani działać na zgubę po całej świętej mej górze, bo kraj się napełni znajomością Pana, na kształt wód, które przepełniają morze.

Owego dnia to się stanie: Korzeń Jessego stać będzie na znak dla narodów. do niego ludy przyjdą po radę, i sławne będzie miejsce jego spoczynku.

Komentarz

O Księdze:

1. Imię „Izajasz” znaczy „Zbawieniem jest Jahwe [Pan]” i w znacznej mierze odzwierciedla program działania tego proroka. Swoje posłannictwo pełnił on w burzliwym czasie wojen spowodowanych wzrostem militarnej potęgi Asyrii. Izajasz rozpoczął działalność ok. 740 r. przed Chr. (Iz 6,1) i kontynuował ją co najmniej do 701 r. przed Chr., kiedy Jerozolima została w zaskakujący sposób uratowana od zniszczenia (Iz 37). Według starożytnej tradycji żydowskiej Izajasz poniósł męczeńską śmierć przez przepiłowanie w czasie panowania króla Manassesa (696-642 przed Chr.). Do tej tradycji nawiązuje List do Hebrajczyków (Hbr 11,37).
2. Chociaż wydarzenia wielokrotnie potwierdzały słuszność przewidywań i rad Izajasza, to za życia proroka jego nauczanie nie zostało powszechnie przyjęte (np. Iz 6,9-11; 30,8-11). Proroctwa Izajasza były przechowywane jedynie przez małe grupy jego uczniów (Iz 8,16-20). Dopiero dwieście lat później, podczas wygnania do Babilonii (586 r. przed Chr.), jego przesłanie zostało na nowo odkryte, ponieważ przekonująco objaśniało historię Izraelitów, a zarazem ożywiało nadzieje na przyszłość.
3. Księga Izajasza składa się z trzech części: 1) Księga sądu nad Judą i Izraelem, zawierająca mowy samego Izajasza (Iz 1 – 39); 2) Księga Pocieszenia, napisana w czasie wygnania babilońskiego (Iz 40 – 55); 3) Księga Tryumfu, napisano po powrocie z niewoli babilońskiej. Redaktorzy Księgi Izajasza zebrali istniejące wypowiedzi prorockie i połączyli je w całość.
4. Księgę odczytujemy jako medytację nad Bożą wiernością i sprawiedliwością objawioną w historii Izraela. Treść księgi stanowi także wezwanie do przemiany własnego życia i postępowania zgodnego z wolą Bożą, aby osiągnąć obiecane zbawienie.
5. Pierwsza część księgi (Iz 1 – 39), zwana czasami księgą Protoizajasza (z greckiego „pierwszego Izajasza”), zawiera przede wszystkim wypowiedzi proroka, skierowane do mieszkańców królestwa Judy. U podstaw nauczania proroka znajdowało się doświadczenie świętości Boga, rozumianej nie tylko jako Jego absolutna wyższość ponad wszelką inną rzeczywistość, lecz także jako doskonałość moralna, która nie toleruje grzechu i zła. Izajasz okazał się również gotów do działania na rzecz zbliżenia Izraelitów do Boga i uznania Jego obecności wśród nich. Nauczanie proroka poświęcone było przede wszystkim problemom sprawiedliwości społecznej. Izajasz poddawał krytyce nadmierne bogacenie się wąskiej grupy społeczeństwa; podkreślał, że braku solidarności nie można pogodzić z wiarą Izraela (Iz 1,10-17.21-23; 5,8-25). Sprawiedliwość, której domaga się Bóg, wymaga bowiem poszanowania praw ludzi ubogich i takiego organizowania życia społecznego, aby najsłabsi zostali otoczeni niezbędną troską (Iz 10,1n). Wojna syro-efraimska (734-732 przed Chr.) i coraz mocniejszy napór zaborczej Asyrii przesunął potem punkt ciężkości nauczania Izajasza na kwestie polityczne. Wobec różnorodnych zagrożeń Izajasz przypominał Boże obietnice dane Dawidowi i Jerozolimie. W tej części na uwagę zasługuje tzw. Księga Emmanuela (Iz 6 – 12). Jej wstęp stanowi opowiadanie o powołaniu Izajasza (Iz 6), zakończenie zaś poetycka pieśń zbawionych (Iz 12). Trzonem zbioru są trzy zapowiedzi królewskiego Mesjasza, który nosi imię Emmanuel (Iz 7; 8; 11). Radosne zapowiedzi Emmanuela podtrzymują nadzieję i pozwalają wierzyć, że ostatnim słowem Boga do Izraela i ludzkości będzie zbawienie.
6. Część druga księgi (Iz 40 – 55), zwana Księgą Pocieszenia, napisana została w połowie VI w. przed Chr., podczas wygnania babilońskiego. Jej autorem jest nieznany prorok, umownie nazywany Deuteroizajaszem (z greckiego „drugim Izajaszem”). W swoim nauczaniu wyciągał on wnioski z wiary, że jest tylko jeden Bóg i że On sam stworzył całą rzeczywistość świata. Według tego proroka, doświadczenie Izraela, który utracił swoją niezależność państwową i został wygnany do Babilonii, należy zrozumieć w świetle objawienia przekazanego w poprzednich wiekach przez proroków oraz w perspektywie pragnienia Boga, aby obdarzyć świat zbawieniem i sprawiedliwością. Prorok interpretował więc najpierw aktualne wydarzenia, ukazując perskiego władcę Cyrusa jako sługę Boga niosącego wybawienie (Iz 41,1-5; 45,1-8; 48,12-15), aby następnie przedstawić obraz idealnego sługi Pana, który obdarzy świat wiecznym zbawieniem przez ofiarę z własnego życia (Iz 45,17; 51,6-8; 53,8-10). W drugiej części Księgi Izajasza ważne miejsce zajmują cztery utwory liryczne, które stanowią swoistą jedność, zwane Pieśniami o słudze Pana: Iz 42,1-4 (5-9); 49,1-4.5c (5ab.6.8.9a); 50,4-9 (10n); 52,13–53,12. Z literackiego punktu widzenia tworzą one rodzaj dramatu, osiągającego punkt kulminacyjny w śmierci i uwielbieniu sługi. Jezus Chrystus i autorzy Nowego Testamentu często odwoływali się do tych proroctw, wskazując na ich wypełnienie w misji i odkupieńczej śmierci Jezusa.
7. Trzecia część (Iz 56 – 66), zwana Księgą Tryumfu, jest określana jako księga Tritoizajasza (z greckiego „trzeciego Izajasza). Zebrano w niej wypowiedzi różnych proroków z czasu po powrocie z wygnania. Prorocy ci wyjaśniają i aktualizują przesłanie swoich poprzedników. Rozwijają ich nauczanie na temat miłości Boga i Jego pragnienia, aby zbawić cały świat, oraz podkreślają potrzebę przestrzegania prawa i sprawiedliwości (Iz 56,1).
8. Księga Izajasza jest niezwykle często cytowana w Nowym Testamencie, gdzie niektóre jej wypowiedzi zostały odniesione bezpośrednio do osoby Jezusa Chrystusa (np. Mt 12,17-21; J 1,29). Także samo pojęcie Ewangelii jako dobrej nowiny o zbawieniu ma źródło w tej właśnie księdze (Iz 40,9; 52,7). W Księdze Izajasza pojawia się też wiele innych tematów, które zostały rozwinięte w Nowym Testamencie, jak na przykład obraz Boga jako Ojca pełnego miłości, rola Bożego ducha, odnowienie ludu Bożego i poszerzenie go o przedstawicieli wszystkich narodów. Dlatego prorok Izajasz nazywany jest „Ewangelistą Starego Testamentu”.

O czytaniu:

9. Dzisiejsze czytanie wydaje się być pieśnią na intronizację nowego króla, Ezechiasza, władcy sprawiedliwego, w którym prorok złoży całą swą nadzieję. Lecz zarówno ze słów, jak i z użytych obrazów wyłania się postać większego formatu — wzorzec monarchy doskonałego. W ten sposób położono już fundament pod mesjańską interpretację tej pieśni, tak jak to wciąż się dokonywało w późniejszych wiekach, a zwłaszcza w epoce chrześcijańskiej. I oto mamy wyschnięty pień — symbol grzechów popełnionych przez dynastię Dawidową (Jesse to ojciec Dawida), przy którym pojawia się odrośl, nieoczekiwane i za darmo rodzące się życie — obraz króla, który jest Bożym darem. Symbol odrośli zrobi później wielką karierę i będzie określać samego Mesjasza.
10. Obraz żywej zielonej gałązki pociąga za sobą następną przenośnię, jaką jest wiatr. W języku hebrajskim to samo oznaczać może „wiatr”, ale i „ducha”. Toteż chodzi tutaj nie o zjawisko atmosferyczne, lecz o pełnię darów Ducha Bożego, jakie mają spocząć na królu-Mesjaszu. Czterokrotne powtórzenie słowa „duch” nie odsyła bowiem tylko do czterech wiatrów, lecz także do pełni łask przeznaczonych dla Wybrańca. Duch Boży udziela mu trzech par darów dla rządzenia ludem, składających się na mądrość i rozum, radę i męstwo, wiedzę i bojaźń Pańską (po dodaniu do nich daru pobożności staną się one siedmioma darami Ducha świętego w tradycji późniejszej). Dzięki nim monarcha, który teraz wstępuje na tron, zdolny będzie wymierzać doskonałą sprawiedliwość. Zwróćmy uwagę, że akcent kładzie się tutaj na sprawiedliwe sądzenie zła, przemocy i ucisku.
11. Pieśń opisuje dalej niemal baśniowo-rajski charakter tego wspaniałego królestwa. Uciekając się do obrazów ze świata fauny (wcześniej były to symbole roślinne), jak również inspirując się opowiadaniem o raju (Rdz 2), prorok wprowadza na scenę antytetycznie zestawione pary wrogich sobie zwierząt zarówno dzikich, jak i domowych, które tu jednak żyją w radosnej harmonii. Nawet nieprzyjaciel człowieka, wąż (Rdz 3), spokojnie bawi się z dzieckiem, co jest być może nową aluzją do wątku Emmanuela. Nad tym wszystkim dominuje klimat nacechowany zniewalającym pokojem i szczęściem.
12. Według tekstów Izajasza czasy mesjańskie okażą się czasami wylania Ducha. Łukasz w swej Ewangelii i w Dziejach Apostolskich oraz Paweł w swych wielkich listach pokażą cudowną realizacją tych zapowiedzi w sposób przekraczający same zapowiedzi, mówiąc, że Duch Pański dokona „stworzenia nowego nieba i nowej ziemi” (65, 17; 66, 22). Wcielenie Syna Bożego jest wyraźnie pokazane jako dzieło Ducha Świętego: „Duch Święty zstąpi na Ciebie i osłoni Cię Moc Najwyższego” (Łk 1, 35). Inauguracja publicznej działalności Jezusa jest naznaczona „spoczęciem” Ducha Bożego na osobie Jezusa. Podczas chrztu w Jordanie zstąpił na Jezusa widzialnie i spektakularnie Duch Święty, napełniając Go pełnią swoich darów (Mt 3, 13 17 i par.); Jan ewangelista przytacza słowa Jana Chrzciciela: „Ujrzałem Ducha, który (…) zstępował z nieba i spoczął na Nim. Tenże Jan w dalszym ciągu swego świadectwa definiuje całą misję Jezusa: „On jest tym, który chrzci Duchem Świętym” (J 1, 32n). Duch Boży zstępuje na Jezusa i pozostaje z Nim na znak inauguracji nowego stworzenia którego Mesjasz, napełniony Duchem Świętym, jest fundamentem i twórcą.
13. Rozpoczynając swe przepowiadanie w Nazarecie, Pan Jezus odnosi do siebie słowa (Iz 61, In): „Duch Pański spoczywa na mnie, ponieważ mnie namaścił i posłał mnie”. Dalej w cytowanym tekście jest mowa, że misja Jezusa będzie się koncentrować na zbawianiu ubogich i uciśnionych (Łk 4, 18n).
14. Dla chrześcijan słowa Izajasza o nowym królu ze starożytnej dynastii Dawida były zapowiedzią mesjańską, która spełniła się w osobie i dziele Jezusa Chrystusa. Z Nim zaczęło się na ziemi definitywne królowanie Boga pośród ludzi. Żeby więc w pełni zrozumieć zapowiedź Izajasza, chrześcijanin powinien patrzeć na jej wypełnienie, gdyż wypełnienie jest zawsze bogatsze niż zapowiedź. Komentarzem do zapowiedzi Izajasza staje się zatem nie tylko osoba Jezusa, ale i Jego nauka, zwłaszcza konstytucja nowego królestwa zawarta w ośmiu błogosławieństwach (Mt 5), gdzie ubodzy, cisi i uciśnieni zajmują uprzywilejowane miejsce.
15. Treści teologiczne i moralne zapowiedzi Iz 11, 1-9 są ogólnoludzkie i ponadczasowe. Proroctwo to pokazuje najpierw, że Bóg myśli o ludziach i to o wszystkich ludziach, a ze szczególną uwagą spogląda na wszystkich biednych i uciśnionych na ziemi. Przez usta Izajasza Bóg obiecuje wszystkim ludziom, że nadejdzie czas sprawiedliwości i pokoju. Bóg chce zaprowadzić ten porządek na ziemi i w historii. Do tego porządku są zaproszone wszystkie ludy ziemi. Trudno sobie wyobrazić coś bardziej ludzkiego i głębiej zakorzenionego w sercach i umysłach ludzi. Bóg mówi, że prawdziwy pokój jest owocem sprawiedliwości. Ludzie są stworzeni i powołani do życia w społeczeństwie. W tym ludzkim społeczeństwie nie może królować prawo silniejszego, sprytniejszego czy nawet prawo rynku. Najwyższą zasadą musi być człowiek z jego podstawowymi prawami do życia i rozwoju. Społeczność ludzka potrzebuje dobrego rządcy. Według proroka jest on nie tylko prawdziwie pobożny, ale też mądry, silny i wytrwały w zaprowadzaniu rządów sprawiedliwości. W tym trudnym zadaniu Bóg go nie zostawia samemu sobie, lecz wyposaża go cudownie darami z wysoka, mocami Ducha Bożego. Władca musi być nie tylko mądry i mocny, ale wrażliwy na los swoich poddanych, najbardziej na los ubogich i uciśnionych. Sprawcami ucisku są ludzie źli i gwałtowni. Władca nie może ich pozostawić bezkarnymi, lecz musi się z całą stanowczością zwrócić przeciw nim i uwolnić społeczeństwo spod ich wpływu. W nowoczesnych społeczeństwach nie ma na ogół króla dysponującego wszelkimi władzami, lecz władza jest podzielona i sprawowana przez różne instytucje i urzędy. Ale każda z tych instytucji i każdy z prawowitych urzędów podlega tej samej ocenie: sprawiedliwość, uczciwość i pokój. Powszechny pokój przyniesiony na ziemię przez Potomka Dawida i zainaugurowane przez Niego królestwo sprawiedliwości nie oznacza dla ludzi kresu jakiegokolwiek wysiłku i spoczęcia na laurach. Ten pokój to nie jakiś błogi stan duszy. Ten pokój nie jest do pogodzenia z niesprawiedliwością międzyludzką. Ten pokój nie może w żadnym wypadku oznaczać tolerancji dla zła i krzywdy. Korzeń Jessego stanął na ziemi jako „znak” dla ludów i narodów, a ludy – mówiąc dokładnie, każdy człowiek – mają go zacząć „szukać”. To szukanie to decyzja udania się pod Jego sztandar, to wola podporządkowania się Jego rozkazom, to gotowość ponoszenia ofiar dla rozszerzenia Jego panowania w sercach ludzi i na całym świecie.

 

 

Psalm (Ps 72 (71), 1b-2. 7-8. 12-13. 17 (R.: por. 7))

Pokój zakwitnie, kiedy Pan przybędzie

Boże, przekaż Twój sąd królowi, *
a Twoją sprawiedliwość synowi królewskiemu.
aby Twoim ludem rządził sprawiedliwie *
i ubogimi według prawa.

Pokój zakwitnie, kiedy Pan przybędzie

Za dni jego zakwitnie sprawiedliwość *
i wielki pokój, zanim księżyc zgaśnie.
Będzie panował od morza do morza, *
od Rzeki aż po krańce ziemi.

Pokój zakwitnie, kiedy Pan przybędzie

Wyzwoli bowiem biedaka, który go wzywa, *
i ubogiego, który nie ma opieki.
Zmiłuje się nad biednym i ubogim, *
nędzarza ocali od śmierci.

Pokój zakwitnie, kiedy Pan przybędzie

Niech jego imię trwa na wieki, *
jak długo świeci słońce, niech trwa jego imię.
Niech jego imieniem wzajemnie się błogosławią, *
niech wszystkie narody życzą mu szczęścia.

Pokój zakwitnie, kiedy Pan przybędzie

Komentarz

O księdze:

1. Psałterz charakteryzuje się bogactwem gatunków literackich. Przyjmując je za kryterium podziału, można wyróżnić kilka grup utworów: 1) hymny – uroczyste pieśni pochwalne ku czci Boga (np. Ps 8; 19; 29; 100; 111; 148 – 150), które mogą wyrażać podziw nad dziełem stwórczym Boga (np. Ps 104) i nad Jego działaniem w historii (np. Ps 105). 2) lamentacje – liczne skargi i prośby o pomoc udręczonemu psalmiście, mogą być zbiorowe i indywidualne (np. Ps 3; 5; 13; 22; 44). Wśród lamentacji występują psalmy ufności (np. Ps 4; 11; 16; 62; 121), psalmy dziękczynne jednostki (np. Ps 30; 34; 92, 103) i wspólnoty (np. Ps 66; 117; 124) oraz kolekcja siedmiu psalmów pokutnych (Ps 6; 32; 38; 51; 102; 130; 143). 3) psalmy królewskie, które sławią królowanie Boga (np. Ps 47; 93 – 99), przejawiające się także w rządach dynastii Dawida (np. Ps 2; 18; 21; 45; 89; 110; 132). 4) pieśni Syjonu – modlitwy, które odgrywały szczególną rolę w liturgii świątynnej (Ps 15; 24; 46; 48; 76; 84; 87; 122; 134). Do nich należą też psalmy pielgrzymkowe (np. Ps 122; 126), sławiące świętą Jerozolimę i wyrażające radość ze spotkania z Bogiem w Jego ziemskiej świątyni. 5) pieśni liturgiczne, śpiewane podczas wieczerzy paschalnej i wielkich świąt Izraela. Szczególnie ważny jest tu zbiór hymnów: Hallelu (Ps 113 – 118) i Wielkiego Hallelu (Ps 136). Na ich prorocki charakter wskazał Chrystus, modląc się nimi w ostatnich godzinach ziemskiego życia (np. Mt 26,30). 6) psalmy dydaktyczne, które zawierają pouczenia o wartości prawa Bożego (Ps 25; 34; 111; 119), o sprawiedliwości i dobroci Boga (np. Ps 78; 145), rozważają problem odpłaty za dobre i złe uczynki (np. Ps 37; 49; 73; 112). 7) psalmy mesjańskie, które wprost wyrażają oczekiwanie na Pomazańca Pańskiego (np. Ps 2; 110). Tęsknota za Chrystusem, tj. Mesjaszem, obecna jest także w psalmach królewskich i pieśniach Syjonu. W każdym niemal psalmie można wyróżnić różne gatunki literackie, które nie pozwalają zaklasyfikować ich wyłącznie do jednej grupy.
2. Psalmy są utworami poetyckimi. Autorzy zastosowali w nich liczne środki stylistyczne. Najbardziej charakterystycznym elementem poetyki hebrajskiej był paralelizm członów, czyli stychów wersetu. Polegał on na tym, że najczęściej daną myśl poeta zawarł w dwóch następujących po sobie stychach, które tworzyły najmniejszą jednostkę literacką utworu. Z innych środków należy wymienić rym i rytm. Niekiedy psalmiści komponowali swoje dzieła w formie akrostychów, czyli utworów alfabetycznych (Ps 25; 34; 37; 111; 112; 119; 145). Wersety czy strofy psalmu rozpoczynały się wtedy od kolejnych liter alfabetu hebrajskiego.
3. Pomimo tak wielkiej różnorodności, będącej wyrazem rozwoju duchowego Izraela, „Psałterz” stanowi jedną zwartą księgę. Myśl przewodnia całego zbioru została zawarta we wprowadzeniu (Ps 1 – 2). Człowiek ma do wyboru dwie drogi życiowe: drogę posłuszeństwa Bożemu Prawu, która prowadzi do szczęścia, oraz drogę buntu, wiodącą do zagłady. Cała historia świata jest wypadkową tego podstawowego wyboru. Psalmista często posługuje się pojęciem „bezbożny” (Ps 1,3-4), które może oznaczać wrogie narody albo człowieka, który sprowadza sprawiedliwych z właściwej drogi. Może nim być nawet nieprzyjaciel wewnętrzny – zło ukryte w sercu ludzkim. Obrazy wojenne, tak często pojawiające się w psalmach, można więc tłumaczyć jako ilustracje walki duchowej.
4. Łatwo dostrzec w psalmach rozwój idei szczęścia. Z początku pojmuje się je materialnie jako spokojne życie, posiadanie ziemi, bogactwo, rodzinę, która zapewnia przyszłość. Stopniowo jednak człowiek odkrywa, że prawdziwe szczęście kryje się głębiej. Wypełnianie Prawa prowadzi go do odkrycia wartości nieprzemijalnych. Pociąga to za sobą przemianę relacji z bliźnimi. Pragnienie zemsty na wrogach ustępuje miejsca oczekiwaniu na ich nawrócenie. Podobnie ewoluuje rozumienie nagrody za sprawiedliwe życie i kary za popełnione zło. Początkowo psalmista, który widzi ziemskie powodzenie grzeszników, głośno krzyczy o swej niewinności i domaga się za nią odpłaty. Z czasem jednak uświadamia sobie własną grzeszność i przynależność do grzesznego ludu i pozostawia Bogu wymierzenie wszystkim sprawiedliwości.
5. Grecki przekład Biblii, „Septuaginta” (LXX), powstały w egipskiej Aleksandrii już w II w. przed Chr., pogłębia historyczną lekturę „Psałterza”, interpretując go jako proroctwo. W ślad za tą żydowską tradycją, Kościół dostrzega w psalmach zapowiedź tajemnicy Chrystusa i doskonałej wspólnoty czasów ostatecznych. Stąd nasza lektura odwołuje się nie tylko do sensu wyrazowego (dosłownego, historycznego) psalmów, ale szuka także wypełnienia ich treści w Chrystusie i w Kościele.

O dzisiejszym psalmie:

Ps 72,

Królestwo Mesjasza

¹Dla Salomona.

Boże, przekaż Twą władzę królowi, naucz go Twojej sprawiedliwości,

²aby sądził lud Twój sprawiedliwie i godziwie Twoich ubogich.

³Niech góry przyniosą Jego ludowi pokój, a pagórki sprawiedliwość.

⁴On obroni ubogich spośród ludu, ocali synów nędzarzy, a poniży ciemiężyciela.

⁵Trwać będzie długo jak słońce, dłużej niż księżyc – z pokolenia na pokolenie.

⁶Spadnie jak deszcz na murawę, jak krople deszczu padające na ziemię.

⁷Za dni Jego zakwitnie sprawiedliwość i pełnia pokoju, póki nie braknie księżyca.

⁸Będzie panował od morza do morza, od rzeki aż po krańce ziemi.

⁹Mieszkańcy pustyni przed nim upadną, Jego wrogowie będą proch lizali.

¹⁰Królowie Tarszisz i wysp złożą daninę, królowie Szeby i Saby przyniosą dary.

¹¹Będą mu bić pokłony wszyscy królowie, wszystkie narody będą mu służyły.

¹²Bo on z rąk możnego wybawił biedaka i nędzarza, który nie miał obrońcy.

¹³On oszczędzi biednego i ubogiego, ocali życie ubogim.

¹⁴Obroni ich przed krzywdą i przemocą, gdyż cenna jest krew ich dla niego.

¹⁵Niechaj więc żyje i otrzyma złoto ze Szeby; niech się modlą za niego i nieustannie go błogosławią:

¹⁶„Niech zboże obrodzi na ziemi, niech się rozplenia jak trawa na ziemi, niech zaszumią kłosy na wzgórzach jak lasy Libanu.

¹⁷Niech jego imię trwa na wieki, dłużej niż słońce niech trwa jego imię. Jego błogosławieństwa niech życzą sobie wszystkie ludy ziemi i wszystkie narody niech go zwą szczęśliwym”.

¹⁸Błogosławiony Pan Bóg, Bóg Izraela, który sam czyni cuda.

¹⁹Błogosławione na wieki Jego chwalebne imię! Niech ziemia cała będzie pełna Jego chwały! Amen! Niech tak będzie!

²⁰Skończyły się hymny Dawida, syna Jessego.

 

6. Cały Psalm 72., z którego zaczerpnięto dzisiejszy tekst jest modlitwą. Psalmista prosi o błogosławieństwo dla króla; kieruje do Boga prośbę o to, by udzielił królowi mocy sprawiedliwego rządzenia poddanymi oraz umiejętności troski o uciśnionych i potrzebujących. Bóg jest dawcą charyzmatu rządzenia (Rz 13,1-5; 1 P 2,13.17). Psalm jest zachętą do modlitwy za rządzących. Trudno określić czas i miejsce powstania tej modlitwy, zadedykowanej Salomonowi. Po przesiedleniu babilońskim wspólnota Izraela dostrzegała w Psalmie zapowiedź Mesjasza. Liturgia chrześcijańska nawiązuje do tych oczekiwań, odnosząc wersety 9-11 i 15 do hołdu złożonego małemu Jezusowi przez mędrców (Mt 2,1-12; Ps 72, ⁹Mieszkańcy pustyni przed nim upadną, Jego wrogowie będą proch lizali. ¹⁰Królowie Tarszisz i wysp złożą daninę, królowie Szeby i Saby przyniosą dary. ¹¹Będą mu bić pokłony wszyscy królowie, wszystkie narody będą mu służyły. (…) ¹⁵Niechaj więc żyje i otrzyma złoto ze Szeby; niech się modlą za niego i nieustannie go błogosławią.) W świetle Nowego Testamentu psalm nabiera sensu pełniejszego. Chrystus Król, który przed Paschą nakarmił głodnych chlebem (J 6,3-15), zacznie „trzeciego dnia” napełniać ziemię obfitością swych darów. W Eucharystii Jezus uczyni sam siebie pokarmem jednoczącym cały świat.

 

 

Ewangelia (Łk 10, 21-24)

Jezus rozradował się w Duchu Świętym

Słowa Ewangelii według świętego Łukasza

Jezus rozradował się w Duchu Świętym i rzekł: «Wysławiam Cię, Ojcze, Panie nieba i ziemi, że zakryłeś te rzeczy przed mądrymi i roztropnymi, a objawiłeś je prostaczkom. Tak, Ojcze, gdyż takie było Twoje upodobanie.

Ojciec mój przekazał Mi wszystko. Nikt też nie wie, kim jest Syn, tylko Ojciec; ani kim jest Ojciec, tylko Syn i ten, komu Syn zechce objawić».

Potem zwrócił się do samych uczniów i rzekł: «Szczęśliwe oczy, które widzą to, co wy widzicie. Bo powiadam wam: Wielu proroków i królów pragnęło ujrzeć to, co wy widzicie, a nie ujrzeli, i usłyszeć, co słyszycie, a nie usłyszeli».

Komentarz

O księdze:

1. Najstarsze świadectwa chrześcijańskie stwierdzają, że autorem trzeciej Ewangelii oraz Dziejów Apostolskich jest Łukasz, lekarz i towarzysz Pawła, pochodzący z Antiochii Syryjskiej. O Łukaszu można też powiedzieć, że był historykiem i teologiem.
2. Ewangelia według św. Łukasza jest dedykowana Teofilowi (Łk 1,3). Wymienienie go w tytule nie oznacza, że jest on jedynym, do którego skierowane jest to dzieło. Łukasz w osobie Teofila adresuje swoje dzieło do ludzi wywodzących się z kręgu kultury greckiej, którzy przyjęli chrześcijaństwo.
3. Istotnym celem dzieła Łukasza (Ewangelii i Dziejów Apostolskich) było przygotowanie chrześcijan do podjęcia misji ewangelizacyjnej wśród narodów. Stwierdza się wręcz, że Łukasz napisał tzw. Ewangelię ewangelizatora. Kościół przestawał być małą grupą ludzi, którzy wzajemnie się znają, i przeradzał się w społeczność bardzo zróżnicowaną, wymagającą od jej członków uniwersalizmu i wielkiej otwartości na wszystkie ludy.
4. Ewangelia według św. Łukasza powstała ona po roku 70 po Chr., czyli po zburzeniu Jerozolimy przez Rzymian.
5. Wszyscy zgodnie przyjmują, że Ewangelia według św. Łukasza i Dzieje Apostolskie stanowią dwie części jednego dzieła, którego prologiem jest Łk 1,1-4. Łukasz, pisząc Ewangelię, musiał myśleć już o drugiej części. Potwierdzają to zabiegi literackie i ciągłość głównych tematów teologicznych, obecnych w obu tych księgach. Redagując Ewangelię, korzystał z kilku źródeł. Wiele tekstów przejął z materiału zgromadzonego w starszej Ewangelii według św. Marka. Łukasz w swojej Ewangelii zamieścił prolog (Łk 1,1-4), tradycję dotyczącą dzieciństwa Jezusa (Łk 1,5 – 2,52), opisy ukazujące Bóstwo Jezusa (Łk 24,13-53). Szerzej niż Marek opisał działalność Jezusa w Galilei (Łk 6,20 – 8,3) oraz Jego podróż do Jerozolimy (Łk 9,51 – 18,14). Szczególną rolę w kompozycji Ewangelii odgrywa Jerozolima. W tym mieście dokonują się najważniejsze wydarzenia z ziemskiego życia Jezusa. Przygotowanie uczniów dokonuje się w drodze do Jerozolimy. W Jerozolimie – a nie jak u pozostałych ewangelistów w Galilei – zmartwychwstały Chrystus spotyka się ze swoimi uczniami. Ewangelia ma być głoszona, począwszy od Jerozolimy (Łk 24,47), i z tego miejsca Kościół będzie się rozszerzał, aż obejmie swoim zasięgiem cały świat.
6. Charakterystyczną część Ewangelii według św. Łukasza stanowią przypowieści: o miłosiernym Samarytaninie (Łk 10,30-37); o bogatym rolniku (Łk 12,16-21); o miłosiernym Ojcu (Łk 15,11-32); o nieuczciwym zarządcy (Łk 16,1-8); o bogaczu i Łazarzu (Łk 16,19-31); o faryzeuszu i celniku (Łk 18,10-14). Tylko Łukasz opisuje sceny przedstawiające miłość Jezusa do grzeszników, np. nawrócona grzesznica (Łk 7,36-50); Zacheusz (Łk 19,2-10). Odnotowuje też cuda, których nie ma w pozostałych Ewangeliach: wskrzeszenie młodzieńca z Nain (Łk 7,11-17); uzdrowienie kobiety chorej na artretyzm (Łk 13,10-17); uzdrowienie chorego na puchlinę wodną (Łk 14,1-6) oraz oczyszczenie dziesięciu trędowatych (Łk 17,11-19).
7. Ewangelię według św. Łukasza cechuje atmosfera modlitwy, radości, pokoju, chwały Bożej, łagodności i dobroci. Autor posiada głębokie wyczucie psychiki i wspaniale kreśli portrety swoich bohaterów, zwłaszcza Jezusa. Jest również, bardziej niż inni ewangeliści, wrażliwy na rolę i misję kobiet. Wskazuje, że kobiety na równi z mężczyznami są zobowiązane do przyjęcia Ewangelii i odpowiedzialne za jej głoszenie. Łukasz stara się także dać odpowiedź na pytanie: Jaki jest cel i sens istnienia chrześcijaństwa w świecie? W swoim dziele ukazuje on, że historia Jezusa i dzieje Kościoła, który założył, są wypełnieniem starotestamentowych obietnic danych przez Boga. Historia Jezusa i w konsekwencji historia Kościoła stanowią ostatni etap historii zbawienia. Epoka ta zakończy się powtórnym przyjściem Chrystusa i dokonaniem sądu nad światem. Czas Kościoła zawarty pomiędzy pierwszym i drugim przyjściem Jezusa na ziemię jest czasem ostatecznym. Nie jest to tylko epoka, w której pielęgnuje się pamięć o Jezusie. Zmartwychwstały Chrystus cały czas działa w swoim Kościele i poprzez swój Kościół. Jezus przemierza wraz z Kościołem drogę, która prowadzi do ostatecznego spotkania z Bogiem.
8. Świadectwa zawarte w Ewangelii jednoznacznie wskazują, że Jezus jest jedynym Zbawicielem świata. W Starym Testamencie tytuł „Zbawca” odnoszony był do Boga i wyrażał dwa aspekty: wybawienie od zła oraz obdarowywanie dobrodziejstwami. W świetle Ewangelii według św. Łukasza Jezus w całej swojej działalności zmierza do uwolnienia człowieka od zła, od grzechów i nieszczęść oraz obdarza go darami Bożymi. Czas działalności Jezusa jest więc czasem zbawienia. Jego Ewangelia jest słowem, które zbawia. Dlatego orędzie o zbawieniu i odpuszczaniu grzechów w imię Jezusa ma być głoszone wszystkim narodom (Łk 24,47).
9. Szczególną uwagę Łukasz przywiązuje do ukazania roli modlitwy w życiu Jezusa, a także rodzącego się Kościoła. Wszystkie istotne wydarzenia z życia Jezusa poprzedzone są modlitwą. Jezus, modląc się, daje ludziom przykład, w jaki sposób mogą trwać w nieustannej łączności z Bogiem Ojcem. Modlitwa jest też ukazana jako niezawodny środek przeciwko pokusom, przeciwnościom, zniechęceniu, zagubieniu.
10. Ewangelia według św. Łukasza jest swego rodzaju podręcznikiem, który ma przygotować chrześcijan do dzieła ewangelizacji. Przekazuje słowa i czyny Jezusa w taki sposób, by ewangelizujący mógł być skutecznym świadkiem Chrystusa. Wzorem jest Jezus, który jako „pierwszy ewangelizator” nie tylko sam głosił Ewangelię (Łk 4,16-21), ale stopniowo przygotowywał do tego dzieła swoich uczniów.

O czytaniu:

Łk 10,

Powrót siedemdziesięciu dwóch

¹⁷Siedemdziesięciu dwóch powróciło, mówiąc z radością: „Panie, na Twoje imię nawet demony nam się poddają”.¹⁸Wtedy powiedział do nich: „Widziałem szatana spadającego z nieba jak błyskawica. ¹⁹Dałem wam władzę stąpania po wężach i skorpionach, i po całej potędze nieprzyjaciela. Nic wam nie zaszkodzi. ²⁰Lecz nie cieszcie się z tego, że duchy się wam poddają, ale cieszcie się raczej z tego, że wasze imiona są zapisane w niebie”.

Objawienie się Boga

²¹W tej właśnie chwili Jezus rozradował się w Duchu Świętym i powiedział: „Wysławiam Cię, Ojcze, Panie nieba i ziemi, że ukryłeś to przed mądrymi i roztropnymi, a objawiłeś tym, którzy są jak małe dzieci. Tak, Ojcze, bo tak się Tobie spodobało. ²²Mój Ojciec przekazał Mi wszystko i nikt nie wie, kim jest Syn, tylko Ojciec, ani kim jest Ojciec, tylko Syn i ten, komu Syn zechce objawić”. ²³Zwracając się na osobności do uczniów, powiedział: „Szczęśliwe oczy, które widzą to, co wy widzicie. ²⁴Bo mówię wam, że wielu proroków i królów chciało zobaczyć to, co wy widzicie, a nie zobaczyli; i usłyszeć to, co wy słyszycie, a nie usłyszeli”.

 

11. Czasy zbawienia, które nastały wraz z nadejściem Jezusa, niosą radość i szczęście. Zdarza się jednak, że ludzie cieszą się sprawami błahymi, a umyka ich uwadze to, co naprawdę istotne. Po powrocie z wyprawy misyjnej uczniowie cieszą się, że są w stanie skutecznie wykorzystywać daną im władzę nad duchami nieczystymi i uwalniać świat spod ich panowania. Jednakże każdy taki akt jest tylko cząstkowym zwycięstwem nad złem. Szatan utracił swe miejsce w niebie, a jego władza nad ludźmi została ograniczona, ale dopóki będą istnieli ludzie na ziemi, będą musieli ciągle zmagać się z nim i jego próbami odwrócenia ich od Boga. Ci jednak, którzy pracują nad utwierdzaniem królestwa Bożego na ziemi, stają się przyjaciółmi Boga i już teraz mają zapewnioną wieczną nagrodę w niebie. Pewność jej otrzymania nie zwalnia wybranych do tego osób z dalszej pracy na rzecz królestwa Bożego, ale zarazem już teraz powinna być źródłem ich pokoju i szczęścia. Przynależność do rodziny Bożej oznacza bowiem wieczną radość i wieczne życie z Bogiem, które swój początek ma już tutaj, na ziemi. Tym bowiem, którzy pozytywnie odpowiedzieli na powołanie do zaszczytnego zadania głoszenia Dobrej Nowiny o zbawieniu, Jezus już teraz objawia Boga, swego Ojca, który poprzez swoistą, nadprzyrodzoną adopcję jest także Ojcem wszystkich ludzi.
12. Prawdą jest to, co Paweł pisze w 1 Tm 2, 4: Bóg „pragnie, aby wszyscy ludzie zostali zbawieni i poznali prawdę”, ale prawdą jest także to, że nie wszyscy mogą wejść w bardzo zażyłą relację z Ojcem i Synem i poznać tajemnicę Ich natury Bożej. Ten, kto zbytnio polega na swej ludzkiej mądrości, staje się pyszny i zarozumiały, zamyka się na mądrość płynącą z góry, a nawet Boże objawienie usiłuje dostosować do swoich oczekiwań i spekulacji. Dlatego Jezus przyszedł do ludzi z marginesu społecznego, do wszystkich najbiedniejszych, zagubionych i wzgardzonych, i sprawił, że właśnie ta kategoria osób otrzymała udział w objawieniu Bożym, ponieważ właśnie ludzie prości otworzyli się na prawdę Bożą i nie próbowali jej wykrzywiać lub zmieniać według swego mniemania. Do tej kategorii osób należą też apostołowie i wszyscy uczniowie, którzy wiernie szli za Nauczycielem, dokądkolwiek On zdążał. Oni są naocznymi świadkami cudotwórczej działalności i nauczania Jezusa i przez to uzyskali nieprześcigniony autorytet w Kościele. Kościół został założony na ich świadectwie, które zawiera nie tylko wspomnienia o Jezusie, ale także fundamenty wiary i normy moralności chrześcijańskiej. Każdy zaś, kto przyjmuje ich naukę, w ich świadectwie spotyka samego Jezusa Chrystusa, nadal żyjącego w swoim Kościele i udzielającego zbawienia tym, którzy chcą przyjąć Jego dar miłości.
13. Powrót siedemdziesięciu dwóch. Łk 10,17-20. Jezus po raz kolejny koryguje myślenie uczniów. Według słów Jezusa, na pierwszym miejscu jest świętość człowieka, która jest darem Boga, a dopiero potem jest to, czego dany człowiek dokonuje. Prawdziwego dobra można więc dokonać jedynie w łączności z Bogiem. Uczeń powinien się cieszyć z tego, co Bóg zechciał przez niego zdziałać, ale podstawą radości życia jest to, że Bóg uczynił go swoim przyjacielem. Obraz szatana spadającego z nieba jest symbolem jego ostatecznej klęski. W jego pokonaniu ma udział również Kościół, który działając mocą Jezusa, głosi królestwo Boże, uzdrawia chorych, wypędza złe duchy (Łk 9,1n; 10,9.19).
14. Objawienie się Boga. Łk 10, 21-24. Hymn dzisiejszy ukazuje stosunek Jezusa do Boga, którego nazywa swoim Ojcem, a także stosunek Boga do ludzi, którym się objawia. W słowach Jezusa zawiera się także myśl polemiczna wobec nauczycieli Pisma i faryzeuszów. Uważali się oni za znawców tajemnic mądrości Boga, ponieważ cały czas studiowali święte Księgi. Mimo to nie potrafili rozpoznać czasu nadejścia królestwa Bożego, gdyż nie byli przed Bogiem jak dzieci. Określenie dziecko oznacza tutaj najpierw kogoś, kto chce się uczyć. Użyte jest także dla zobrazowania wewnętrznej prostoty, pokory, otwartości, które umożliwiają człowiekowi zaufanie Bogu i poznanie tajemnic Bożych (Ps 8,3; 116,6; 1 Kor 14,20b). Krytyka nauczycieli Pisma i faryzeuszów nie oznacza tego, że Jezus odrzuca intelektualny wysiłek w poznawaniu Boga i wynikającą z niego pracę nad sobą. Chodzi tu o krytykę ludzkiej pychy. Każdy, kto naprawdę szuka Boga i Jego mądrości, przyjdzie jak dziecko do szkoły Jezusa i będzie Go prosił, żeby przekazał mu prawdę o Bogu. Zgodnie z tradycją biblijną, poznać Boga oznacza nawiązać z Nim osobową relację. Żeby to nastąpiło, konieczna jest interwencja Jezusa, gdyż tylko On jest w pełni Synem Ojca. Celem życia każdego wierzącego jest więc to, aby z „dziecka”, które uczy się o Ojcu, stać się „synem”, który zna Ojca. Synowska relacja między Jezusem a Bogiem wyraża się przede wszystkim w posłusznym wypełnianiu woli Ojca. Jezus w całym swoim życiu, a szczególnie w godzinie Męki, pokazuje uczniom, w jaki sposób wypełnia się wolę Ojca. Ich szczęście polega na tym, że mogą to zobaczyć, a następnie naśladować Jezusa w Jego Męce i mieć udział w Jego Zmartwychwstaniu.