by parafia Comment Closed

Poniedziałek, 14 listopada 2022 r.

1.czytanie (Ap 1, 1-4; 2, 1-5a)

List do Kościoła w Efezie

Czytanie z Apokalipsy Świętego Jana Apostoła

Objawienie Jezusa Chrystusa, które dał Mu Bóg, aby ukazać swym sługom, co musi stać się niebawem i co On, wysławszy swojego anioła, oznajmił przez niego za pomocą znaków słudze swojemu, Janowi. Ten poświadcza, że słowem Bożym i świadectwem Jezusa Chrystusa jest wszystko, co widział. Błogosławiony, który odczytuje, i ci, którzy słuchają słów proroctwa, a strzegą tego, co w nim napisane, bo chwila jest bliska.

Jan do siedmiu Kościołów, które są w Azji: «Łaska wam i pokój od Tego, Który jest i Który był, i Który przychodzi, i od siedmiu Duchów, które są przed Jego tronem.

Usłyszałem Pana mówiącego do mnie: Aniołowi Kościoła w Efezie napisz: To mówi Ten, który trzyma siedem gwiazd w prawej ręce, Ten, który się przechadza wśród siedmiu złotych świeczników: Znam twoje czyny: trud i twoją wytrwałość, i to, że złych nie możesz znieść i że próbie poddałeś tych, którzy zwą samych siebie apostołami, a nimi nie są, i że ich znalazłeś kłamcami. Ty masz wytrwałość, i zniosłeś cierpienie dla imienia mego – niezmordowany.

Ale mam przeciw tobie to, że odstąpiłeś od twej pierwotnej miłości. Pamiętaj więc, skąd spadłeś, i nawróć się, i poprzednie czyny podejmij!»

Komentarz

O Księdze:

  1. Nazwa księgi pochodzi od jej pierwszego słowa (objawienie), które po grecku brzmi apokalypsis. Apokalipsa św. Jana jest więc księgą objawienia. Ukazuje sens tego, co ma się wydarzyć w przyszłości (Ap 1,1), a zarazem odsłania znaczenie aktualnych dziejów Kościoła, tego co jest (Ap 1,19).
  2. Większość najstarszych autorów kościelnych (św. Justyn, św. Ireneusz, św. Hipolit Rzymski, Tertulian, Orygenes) utożsamia autora księgi z Janem Apostołem, autorem czwartej Ewangelii i trzech listów.
  3. Adresatami Apokalipsy św. Jana są chrześcijanie, którzy z powodu wyznawanej wiary doświadczają ucisku i dla których wierność słowu Bożemu i świadectwu Jezusa wiąże się z koniecznością podejmowania różnorodnych wyrzeczeń. Wydarzenia opisane w drugiej części księgi są zresztą odpowiedzią na okrzyk męczenników: Jak długo, święty i prawdziwy Władco, będziesz zwlekał z sądem i pomstą naszej krwi wśród mieszkańców ziemi? (Ap 6,10). Jan zapewnia w swoim dziele, że kresem historii jest sprawiedliwy sąd Boga i że już teraz cała historia świata naznaczona jest zwycięstwem Baranka, który chociaż zabity, żyje i wyrusza, aby dalej zwyciężać (Ap 6,2).
  4. Czas powstania dzieła określa się na czas między 90 a 96 r.
  5. Apokalipsa św. Jana składa się z dwóch zasadniczych części. Pierwsza z nich poświęcona jest objawieniu Chrystusa przekazanemu w konkretnym momencie historycznym siedmiu Kościołom Azji Mniejszej (Ap 1 – 3). Druga część zawiera natomiast objawienie dotyczące całego świata i historii (Ap 4 – 22). Jan zdaje się przekazywać w ten sposób swoje przekonanie, że doświadczenie konkretnych wspólnot i osób można zrozumieć dopiero wtedy, gdy zostanie odniesione do Bożego działania w świecie i do sensu całej historii. Tak właśnie czyni Chrystus, zwracając się do siedmiu Kościołów Azji Mniejszej. On jest bowiem Barankiem, który jako jedyny na całym świecie może wziąć z ręki Boga zwój, objawiający sens historii i naturę Bożego działania (Ap 5). Druga część księgi zawiera kolejno: 1) wizję Boga królującego nad światem, zapieczętowanego zwoju oraz Baranka (Ap 4,1 – 5,14); 2) otwarcie pieczęci, wyjaśnienie obecności dobra i zła na świecie i zapowiedź ostatecznego zwycięstwa Chrystusa (Ap 6,1 – 8,1); 3) wizje siedmiu trąb i siedmiu plag, przez które Bóg pragnie doprowadzić świat do przemiany i nawrócenia (Ap 8,2 – 16,21); 4) ostateczny sąd Boży, który będzie polegać na zniszczeniu zła (Ap 17,1 – 21,8) i na nowym stworzeniu (Ap 21,9–22,5). Księga rozpoczyna się (Ap 1,1-8) i kończy (Ap 22,6-21) słowami, które prezentują ją jako list z objawieniem i proroctwem skierowanym do chrześcijańskiej wspólnoty. Święty Jan zachęca w nich także do wiary w rychłe przyjście Chrystusa.
  6. Biblijna wizja czasu różni się w sposób zasadniczy od pogańskiej. Dla ludzi Biblii, czas na wymiar liniowy jest historią, która zmierza ku celowi, raz wyznaczonemu przez Boga. Biblijny prorok ma objawiać swym współczesnym, Boży zamysł ukryty w dziejach narodu. Prorok przynosi Słowo Boże, które wiąże się ściśle z teraźniejszością. Mówi prawdę o przyszłości, ale tylko po to, by podtrzymać nadzieję słuchaczy przez ukazanie celu i drogi. Tym celem jest Dzień Pański na końcu czasów, w którym Bóg ostatecznie obejmie władzę nad światem. Dokładna data tego dnia pozostaje jednak nieznana; zasłona zakrywa przed ludźmi moment końca historii. W krytycznych chwilach dziejów, prorocy zdawali sobie sprawę z tego, że ich słowa nie wystarczają do podtrzymywania nadziei. Kiedy bieg historii zdaje się przeczyć Bożym planom, wówczas prorocy chcą „uchylić zasłonę” kryjącą ostateczny wyrok Boży.
  7. Technika stosowana w literaturze apokaliptycznej przypomina „skok w dal”. Sportowiec, chcąc osiągnąć możliwe najlepszy wynik, musi cofnąć się najpierw o kilkadziesiąt metrów, do nabranie rozbiegu. Nieraz czynimy podobnie przed podjęciem ważnej decyzji: aby wybiec w przyszłość, trzeba wcześniej zanurzyć się w przeszłość. Dopiero w ten sposób, w świetle minionych wydarzeń, możemy „rzucić się w ciemność przyszłości”. Tak właśnie czyni autor apokalipsy. Nie zna daty końca świata i nie zamierza jej objawiać. Ale jedno jest dla niego pewne: wierność Boga wobec własnego słowa. Chcąc zatem dowiedzieć się o rzeczach ostatecznych, prorok przebiega szybko historię świętą, bo historię z najlepszą nauczycielką, uczy o niezmiennych prawach działania Bożego. Prorok przebiega więc myślą wszelkie wielkie wydarzenia z życia narodu wybranego, aż po czasy sobie współczesne i stąd, pod natchnieniem Ducha Bożego, wyciąga wnioski zbawcze. Autor apokalipsy nie widzi więc dokładnie wydarzeń przyszłych, zna jednak sposób działania Boga, który jest wierny sobie i zgodnie z niezmiennymi prawami kieruje dziejami świata ku wyznaczonym celem. Tej samej techniki użył św. Jan w Apokalipsie, podczas pierwszych prześladowań Kościoła.
  8. Symbolika Apokalipsy św. Jana nawiązuje przede wszystkim do Starego Testamentu, do którego odwołuje się częściej niż inne teksty Nowego Testamentu (aż ok. 500 razy).
  9. Tytuł ostatniej księgi Nowego Testamentu stał się nazwą własną gatunku literackiego (apokalipsa) oraz określeniem całego nurtu literatury żydowskiej i wczesnochrześcijańskiej (apokaliptyka), rozwijającego się od III w. przed Chr. Do II w. po Chr. W pismach apokaliptycznych ważne miejsce zajmują tematy takie jak: walka między dobrem a złem, Sąd Ostateczny i zmartwychwstanie umarłych, kataklizm kosmiczny związany z końcem starego porządku świata oraz nadejście ery eschatologicznej. Apokalipsa św. Jana jest dziełem chrześcijańskim, z charakterystycznym chrystocentryzmem, i to zdecydowanie ją odróżnia od apokaliptyki żydowskiej. Wcielenie Chrystusa – Słowa Bożego i wynikające z tego faktu konsekwencje oraz Jego powtórne przyjście w chwale to dwa najważniejsze wydarzenia w historii.

O czytaniu:

Ap 1,

Prolog

1Objawienie Jezusa Chrystusa, które dał mu Bóg, aby pokazać swoim sługom, co wkrótce musi się wydarzyć. On posłał swojego anioła, aby ukazał to Jego słudze, Janowi. 2Ten poświadczył słowo Boże i świadectwo Jezusa Chrystusa, zgodnie z tym, co widział. 3Szczęśliwy, kto odczytuje, i ci, którzy słyszą słowa proroctwa oraz przestrzegają tego, co jest w nim napisane, bo czas jest bliski.

4Jan do siedmiu Kościołów, które są w Azji: Łaska wam i pokój od Tego, który jest, który był i który przychodzi oraz od siedmiu Duchów, które są przed Jego tronem,5i od Jezusa Chrystusa, wiernego świadka, Pierworodnego spośród umarłych i Władcy królów ziemi. Temu, który nas miłuje i który swoją krwią uwolnił nas od naszych grzechów 6oraz uczynił nas królestwem, kapłanami dla Boga, swego Ojca, Jemu chwała i panowanie na wieki wieków. Amen.

7Oto przychodzi wśród obłoków

i każdy Go zobaczy,

również ci, którzy Go przebili.

Wszystkie narody ziemi

będą nad Nim lamentować. Tak! Amen!

8„Ja jestem Alfa i Omega” – mówi Pan Bóg, który jest, który był i który przychodzi, Wszechmocny!

Listy do siedmiu Kościołów

9Ja, Jan, wasz brat, złączony z wami przez ucisk, królestwo i wytrwałość w Jezusie, z powodu słowa Bożego i świadectwa Jezusa znalazłem się na wyspie zwanej Patmos. 10W dzień Pana ogarnął mnie Duch i usłyszałem za sobą głos potężny jak dźwięk trąby,11który mówił: „To, co widzisz, opisz w księdze i prześlij do siedmiu Kościołów: do Efezu, Smyrny, Pergamonu, Tiatyry, Sard, Filadelfii i Laodycei”. 12Obejrzałem się, żeby zobaczyć, co za głos do mnie mówił. Gdy się obejrzałem, zobaczyłem siedem złotych świeczników, 13a pośród świeczników kogoś podobnego do Syna Człowieczego, ubranego w szatę długą do stóp i przepasanego na piersiach złotym pasem.14Jego głowa i włosy były białe jak biała wełna, jak śnieg, a oczy jak płomień ognia. 15Jego stopy były podobne do drogocennego metalu oczyszczonego w tyglu, a Jego głos – jak szum wielkich wód. 16W prawej ręce trzymał siedem gwiazd, a z Jego ust wychodził ostry miecz obosieczny. Jego wygląd podobny był do słońca świecącego pełnią swego blasku. 17Gdy Go ujrzałem, padłem jak martwy do Jego stóp. On jednak położył na mnie swoją prawą rękę i powiedział: „Nie bój się! Ja jestem Pierwszy i Ostatni, 18i Żyjący. Byłem umarły, a oto jestem Żyjący na wieki wieków. Mam też klucze śmierci i krainy umarłych. 19Opisz więc to, co widziałeś, co jest i co stanie się potem. 20Tajemnica siedmiu gwiazd, które zobaczyłeś w mojej prawej ręce i siedmiu złotych świeczników jest taka: siedem gwiazd to aniołowie siedmiu Kościołów, a siedem świeczników to siedem Kościołów.

Ap 2,

Wróć do pierwszej miłości

1Aniołowi Kościoła w Efezie napisz: To mówi Ten, który trzyma siedem gwiazd w swojej prawej ręce, który chodzi pośród siedmiu złotych świeczników. 2Znam twoje czyny, trud i twoją wytrwałość oraz to, że nie możesz znieść złych. Poddałeś próbie tych, którzy uważają się za apostołów, a nimi nie są i uznałeś ich za kłamców.3Jesteś wytrwały. Cierpiałeś z powodu mojego imienia i nie osłabłeś.4Mam jednak przeciw tobie to, że porzuciłeś swoją pierwszą miłość. 5Pamiętaj, skąd spadłeś. Nawróć się i postępuj jak na początku, bo jeśli nie, to przyjdę do ciebie i przesunę twój świecznik z jego miejsca. 6Tym się jednak odznaczasz, że nienawidzisz postępowania nikolaitów, którego i Ja nienawidzę. 7Kto ma uszy, niech słucha, co Duch mówi do Kościołów. Zwycięzcy pozwolę jeść z drzewa życia, które znajduje się w raju Boga.

 

  1. Prolog. Wstęp do całej księgi określa jej charakter, treść oraz odbiorców. Apokalipsa św. Jana jest objawieniem i proroctwem, których źródłem jest sam Bóg. Chrystus przekazuje ich treść, a adresatami objawienia jest siedem Kościołów Azji Mniejszej (w. 4), które symbolizują cały Kościół wszystkich wieków. W Apokalipsie Chrystus ukazuje Janowi serię wizji i objawia swoim uczniom to, co otrzymał od Boga. Objawienie dotyczy stanu Kościoła (Ap 2 – 3) oraz sensu całej historii świata (Ap 4 – 22). Pierwsza część księgi ukazuje, że różne dzieje poszczególnych wspólnot chrześcijańskich tworzą jedną historię zbawienia. Chrystus do każdego Kościoła kieruje bardzo specyficzne słowo, w którym wzywa wspólnotę do odnowienia miłości oraz przyjęcia Jego objawienia jako normy życia.
  2. Listy do siedmiu Kościołów. Rozpoczyna się seria listów do siedmiu wspólnot chrześcijańskich w Azji Mniejszej, które symbolizują cały Kościół. W wizji wstępnej Jan widzi Chrystusa ubranego w strój kapłański, uwielbionego Syna Człowieczego(Dn 7,9-14; 10,5n). Jest On równy Bogu przedwiecznemu – jest to podkreślone przez wygląd Jego głowy i oblicza. Posiada boską godność, przemawia z mocą i skutecznością. Siedem gwiazd w Jego prawej ręce symbolizuje powszechną władzę, którą rozciąga także na cały Kościół. Według Ap 1,20 gwiazdy to aniołowie opiekunowie Kościołów. Miecz wychodzący z ust – to symbol skuteczności i mocy Jego słowa (Ef 6,17; Hbr 4,12). Chrystus zmartwychwstały posiada władzę nad śmiercią. Zwycięski i uwielbiony jest obecny w swoim Kościele, symbolizowanym tutaj przez krąg siedmiu złotych świeczników.
  3. Wróć do pierwszej miłości. Przesłanie zawarte w siedmiu listach jest uniwersalne i dotyczy całego Kościoła. Listy mają podobną strukturę literacką: adres, przedstawienie jakiejś cechy czy tytułu Chrystusa z wizji wstępnej, ocena danej wspólnoty, upomnienia lub przestrogi, połączone często z wezwaniem do nawrócenia. W końcowej części listów znajduje się obietnica dla wierzących, którzy okażą się odważnymi i wytrwałymi świadkami i naśladowcami Jezusa. Wspólnocie z Efezu Chrystus przedstawia się jako uwielbiony Pan, stojący w samym centrum Kościoła. Zna chwalebne czyny wiernych, ale wyrzuca im zaniedbanie pierwszej gorliwości oraz uchybienia w miłości, która jest najważniejszą zasadą działania Kościoła. Obietnicą dla chrześcijan wiernych nawet w obliczu prześladowań jest udział w życiu Boga. Może to być aluzja do krzyża Chrystusa albo do Eucharystii jako owocu krzyża.
  5. Pierwszym słowem księgi jest „objawienie”, po grecku „apokalipsa”; wyraz ten, odsyła do rodzaju literackiego, jaki w tamtym okresie historycznym był popularny, natomiast następna jej definicja ujmuje ją już jako „proroctwo” (por. także 22,7), tzn. jako interpretację wydarzeń historycznych, widzianych w powiązaniu z Bożym objawieniem. Proroctwo biblijne nie jest zapowiedzią przyszłości, lecz spojrzeniem na teraźniejszość oczyma Boga, tak aby odczytać w niej Jego plan. W ten sposób Apokalipsa dystansuje się od pism apokaliptycznych, zmierzających do rozmycia czasu obecnego i zwrócenia się ku idealnej przyszłości, jakkolwiek korzysta z ich symboliki, posługując się ich językiem. Chrześcijanie mają zrozumieć i przeżywać własną historię nie tyle w oczekiwaniu końca, ile raczej w poszukiwaniu celu, ku któremu kieruje ją Bóg. Taki jest sens początkowego błogosławieństwa, po którym nastąpi jeszcze innych pięć: Ap 14,13; 16,15; 19,9; 20,6; 22,7.
  6. Apokalipsa jest nie tylko „objawieniem” i „proroctwem”, lecz również listem, jaki św. Jan adresuje do siedmiu Kościołów Azji Mniejszej (rozdz. 2-3). Oznaczająca doskonałość liczba siedem odnosi się również do innych wspólnot, które będą czytały tę księgę podczas zgromadzeń liturgicznych. Społeczność chrześcijańska, określona jako „królestwo” i złożona z „kapłanów”, czyli osób poświęconych na służbę Bożą (por. Wj 19,6; 1 P 2,9), kontempluje Chrystusa przebitego i chwalebnego (cytowany jest tutaj Dn 7,13 i Za 12,10), który jest początkiem i końcem historii. On jest pierwszą (alfa) i ostatnią (omega) literą alfabetu greckiego, stanowiąc syntezę całej stworzonej rzeczywistości, dziejów człowieka i świata, On jest tym Pierwszym i Ostatnim (w. 17; por. także Ap 21,6).
  7. „Pismo” charakteryzowane jest przez autora na trzy sposoby. Przez przestrzeń: jesteśmy na wyspie Patmos, w miejscu jego zesłania, 100 km na południowy zachód od Efezu. Przez czas: dzieje się to w „dniu Pańskim”, czyli w niedzielę — liturgiczne wspomnienie Chrystusowej paschy. Przez nadprzyrodzoność: autor „doznaje zachwycenia”, otrzymując od Boga wizję objawiającą, w której centrum jest Chrystus, przedstawiony za pomocą symboliki o pod-łożu starotestamentowym. „Podobny do Syna Człowieczego” (Dn 7,13), w szatach kapłańskich (długa suknia) i królewskich (złoty pas), ma śnieżnobiałe włosy — symbol odwieczności (Dn 7,9), wzrok pełen ognia, co ma poświadczać Jego wszechwiedzę. Spiżowe stopy to inaczej absolutna niezniszczalność (Dn 10,6), a potężny głos wskazuje na samego Boga (Ez 1,24; 43,2); język, czyli słowo, jest skuteczniejszy od miecza, gotów osądzić ziemię (Iz 11,4), a oblicze opromienione boskim światłem.
  8. Św. Jan odpowiada na tę wizję uwielbieniem, w którym „padł jak martwy”. Lecz Chrystus wyprowadza go z tego stanu i — ogłaszając swe zmartwychwstanie oraz wynikającą stąd władzę, wyrażoną w symbolu „kluczy”, jak mówi werset 18: „Mam klucze śmierci i Otchłani” — przekazuje mu misję dla siedmiu Kościołów, wyobrażonych jako siedem symbolicznych gwiazd i tyleż złotych świeczników.
  9. Do siedmiu Kościołów Azji Mniejszej, z których każdym opiekuje się inny anioł, zostają teraz skierowane listy. Ich konstrukcja jest zawsze taka sama: najpierw adres, potem przedstawienie Chrystusa chwalebnego, zarzut odnoszący się do sytuacji, w jakiej znalazł się dany Kościół, wezwanie do słuchania i nawrócenia, połączone z końcową obietnicą. Portretuje to dobre i złe strony owych siedmiu wspólnot i jest odbiciem stanu chrześcijaństwa pierwotnego. Pierwszy list ma otrzymać Kościół w Efezie — głównym ośrodku Azji prokonsularnej, gdzie założył wspólnotę św. Paweł (Dz 19) i gdzie też działał św. Jan. Istotnym problemem tamtejszych chrześcijan jest oziębłość w dziełach miłości. Potrzebują zatem duchowego odrodzenia, aby ominął ich Boży sąd i aby mogli otrzymać życie wieczne, przedstawione przez symbol z Rdz 2,9, ukazujący rajskie drzewo. Autor wspomina też negatywną działalność nikolaitów, sekty niezbyt znanej, ale obecnej również w Pergamonie (2,15). Niektórzy wiążą tę grupę z Mikołajem z Dziejów Apostolskich (6,5).

 

 

Psalm (Ps 1, 1-2. 3. 4 i 6 (R.: por. Ap 2, 7b))

Zwycięzcy podam owoc z drzewa życia

Szczęśliwy człowiek, który nie idzie za radą występnych, †
nie wchodzi na drogę grzeszników *
i nie zasiada w gronie szyderców,
lecz w Prawie Pańskim upodobał sobie *
i rozmyśla nad nim dniem i nocą.

Zwycięzcy podam owoc z drzewa życia

On jest jak drzewo zasadzone nad płynącą wodą, *
które wydaje owoc w swoim czasie.
Liście jego nie więdną, *
a wszystko, co czyni, jest udane.

Zwycięzcy podam owoc z drzewa życia

Co innego grzesznicy: *
są jak plewa, którą wiatr rozmiata.
Albowiem droga sprawiedliwych jest Panu znana, *
a droga występnych zaginie.

Zwycięzcy podam owoc z drzewa życia

Komentarz

O księdze:

  1. Psałterz charakteryzuje się bogactwem gatunków literackich. Przyjmując je za kryterium podziału, można wyróżnić kilka grup utworów: 1) hymny – uroczyste pieśni pochwalne ku czci Boga (np. Ps 8; 19; 29; 100; 111; 148 – 150), które mogą wyrażać podziw nad dziełem stwórczym Boga (np. Ps 104) i nad Jego działaniem w historii (np. Ps 105). 2) lamentacje – liczne skargi i prośby o pomoc udręczonemu psalmiście, mogą być zbiorowe i indywidualne (np. Ps 3; 5; 13; 22; 44). Wśród lamentacji występują psalmy ufności (np. Ps 4; 11; 16; 62; 121), psalmy dziękczynne jednostki (np. Ps 30; 34; 92, 103) i wspólnoty (np. Ps 66; 117; 124) oraz kolekcja siedmiu psalmów pokutnych (Ps 6; 32; 38; 51; 102; 130; 143). 3) psalmy królewskie, które sławią królowanie Boga (np. Ps 47; 93 – 99), przejawiające się także w rządach dynastii Dawida (np. Ps 2; 18; 21; 45; 89; 110; 132). 4) pieśni Syjonu – modlitwy, które odgrywały szczególną rolę w liturgii świątynnej (Ps 15; 24; 46; 48; 76; 84; 87; 122; 134). Do nich należą też psalmy pielgrzymkowe (np. Ps 122; 126), sławiące świętą Jerozolimę i wyrażające radość ze spotkania z Bogiem w Jego ziemskiej świątyni. 5) pieśni liturgiczne, śpiewane podczas wieczerzy paschalnej i wielkich świąt Izraela. Szczególnie ważny jest tu zbiór hymnów: Hallelu (Ps 113 – 118) i Wielkiego Hallelu (Ps 136). Na ich prorocki charakter wskazał Chrystus, modląc się nimi w ostatnich godzinach ziemskiego życia (np. Mt 26,30). 6) psalmy dydaktyczne, które zawierają pouczenia o wartości prawa Bożego (Ps 25; 34; 111; 119), o sprawiedliwości i dobroci Boga (np. Ps 78; 145), rozważają problem odpłaty za dobre i złe uczynki (np. Ps 37; 49; 73; 112). 7) psalmy mesjańskie, które wprost wyrażają oczekiwanie na Pomazańca Pańskiego (np. Ps 2; 110). Tęsknota za Chrystusem, tj. Mesjaszem, obecna jest także w psalmach królewskich i pieśniach Syjonu. W każdym niemal psalmie można wyróżnić różne gatunki literackie, które nie pozwalają zaklasyfikować ich wyłącznie do jednej grupy.
  2. Psalmy są utworami poetyckimi. Autorzy zastosowali w nich liczne środki stylistyczne. Najbardziej charakterystycznym elementem poetyki hebrajskiej był paralelizm członów, czyli stychów wersetu. Polegał on na tym, że najczęściej daną myśl poeta zawarł w dwóch następujących po sobie stychach, które tworzyły najmniejszą jednostkę literacką utworu. Z innych środków należy wymienić rym i rytm. Niekiedy psalmiści komponowali swoje dzieła w formie akrostychów, czyli utworów alfabetycznych (Ps 25; 34; 37; 111; 112; 119; 145). Wersety czy strofy psalmu rozpoczynały się wtedy od kolejnych liter alfabetu hebrajskiego.
  3. Pomimo tak wielkiej różnorodności, będącej wyrazem rozwoju duchowego Izraela, „Psałterz” stanowi jedną zwartą księgę. Myśl przewodnia całego zbioru została zawarta we wprowadzeniu (Ps 1 – 2). Człowiek ma do wyboru dwie drogi życiowe: drogę posłuszeństwa Bożemu Prawu, która prowadzi do szczęścia, oraz drogę buntu, wiodącą do zagłady. Cała historia świata jest wypadkową tego podstawowego wyboru. Psalmista często posługuje się pojęciem „bezbożny” (Ps 1,3-4), które może oznaczać wrogie narody albo człowieka, który sprowadza sprawiedliwych z właściwej drogi. Może nim być nawet nieprzyjaciel wewnętrzny – zło ukryte w sercu ludzkim. Obrazy wojenne, tak często pojawiające się w psalmach, można więc tłumaczyć jako ilustracje walki duchowej.
  4. Łatwo dostrzec w psalmach rozwój idei szczęścia. Z początku pojmuje się je materialnie jako spokojne życie, posiadanie ziemi, bogactwo, rodzinę, która zapewnia przyszłość. Stopniowo jednak człowiek odkrywa, że prawdziwe szczęście kryje się głębiej. Wypełnianie Prawa prowadzi go do odkrycia wartości nieprzemijalnych. Pociąga to za sobą przemianę relacji z bliźnimi. Pragnienie zemsty na wrogach ustępuje miejsca oczekiwaniu na ich nawrócenie. Podobnie ewoluuje rozumienie nagrody za sprawiedliwe życie i kary za popełnione zło. Początkowo psalmista, który widzi ziemskie powodzenie grzeszników, głośno krzyczy o swej niewinności i domaga się za nią odpłaty. Z czasem jednak uświadamia sobie własną grzeszność i przynależność do grzesznego ludu i pozostawia Bogu wymierzenie wszystkim sprawiedliwości.
  5. Grecki przekład Biblii, „Septuaginta” (LXX), powstały w egipskiej Aleksandrii już w II w. przed Chr., pogłębia historyczną lekturę „Psałterza”, interpretując go jako proroctwo. W ślad za tą żydowską tradycją, Kościół dostrzega w psalmach zapowiedź tajemnicy Chrystusa i doskonałej wspólnoty czasów ostatecznych. Stąd nasza lektura odwołuje się nie tylko do sensu wyrazowego (dosłownego, historycznego) psalmów, ale szuka także wypełnienia ich treści w Chrystusie i w Kościele.

O dzisiejszym psalmie:

Ps 1,

Dwie drogi

1Szczęśliwy, kto nie słucha rady bezbożnych, nie wstępuje na drogę grzeszników i nie zasiada w gronie szyderców,

2lecz upodobał sobie w Prawie Pana, nad Jego Prawem rozmyśla dniem i nocą.

3On jest jak drzewo zasadzone nad strumieniami wód, które przynosi owoc w swoim czasie. Jego liście nie więdną i wszystko, co robi, jest udane.

4A bezbożni – przeciwnie: są jak plewa, którą wiatr unosi.

5Dlatego bezbożni nie ostoją się na sądzie ani grzesznicy wśród sprawiedliwych.

6Bo Pan zna drogę sprawiedliwych, a droga bezbożnych zaginie.

 

Psalm 1. wraz z Psalmem 2. wprowadzają w tematykę całego Psałterza. Mądrościowy temat dwóch dróg, czyli postępowania sprawiedliwych i grzeszników, dzieli utwór na dwie części (Ps 1,  1-3.4-6). Kto jest zakorzeniony w Bogu, oprze się działaniu Złego. Kto zasiewa Boże słowo w sercu i rozważa je ustawicznie, nie obawia się Sądu Ostatecznego. Życie zgodne z normami moralnymi (Prawo Pana) prowadzi do wiecznego szczęścia, gdyż człowiek czerpiący życie u samych źródeł nie będzie wykorzeniony. Ta rajska wizja prawdziwego szczęścia przeważa nad obrazem negatywnym. W świetle Ewangelii dostrzegamy tu zapowiedź nauki Jezusa o drodze i bramie prowadzącej do życia (np. Mt 7,13n). Jezus pełniący wolę Ojca (np. J 6,38) jest wzorem człowieka sprawiedliwego, czyli postępującego doskonale.

 

 

Ewangelia (Łk 18, 35-43)

Uzdrowienie niewidomego pod Jerychem

Słowa Ewangelii według Świętego Łukasza

Kiedy Jezus przybliżał się do Jerycha, jakiś niewidomy siedział przy drodze i żebrał. Gdy usłyszał przeciągający tłum, wypytywał się, co to się dzieje. Powiedzieli mu, że Jezus z Nazaretu przechodzi.

Wtedy zaczął wołać: «Jezusie, Synu Dawida, ulituj się nade mną!» Ci, co szli na przedzie, nastawali na niego, żeby umilkł. Lecz on jeszcze głośniej wołał: «Jezusie, Synu Dawida, ulituj się nade mną!»

Jezus przystanął i kazał przyprowadzić go do siebie.

A gdy się przybliżył, zapytał go: «Co chcesz, abym ci uczynił?»

On odpowiedział: «Panie, żebym przejrzał».

Jezus mu odrzekł: «Przejrzyj, twoja wiara cię uzdrowiła».

Natychmiast przejrzał i szedł za Nim, wielbiąc Boga. Także cały lud, który to widział, oddał chwałę Bogu.

Komentarz

O księdze:

  1. Najstarsze świadectwa chrześcijańskie stwierdzają, że autorem trzeciej Ewangelii oraz Dziejów Apostolskich jest Łukasz, lekarz i towarzysz Pawła, pochodzący z Antiochii Syryjskiej. O Łukaszu można też powiedzieć, że był historykiem i teologiem.
  2. Ewangelia według św. Łukasza jest dedykowana Teofilowi (Łk 1,3). Wymienienie go w tytule nie oznacza, że jest on jedynym, do którego skierowane jest to dzieło. Łukasz w osobie Teofila adresuje swoje dzieło do ludzi wywodzących się z kręgu kultury greckiej, którzy przyjęli chrześcijaństwo.
  3. Istotnym celem dzieła Łukasza (Ewangelii i Dziejów Apostolskich) było przygotowanie chrześcijan do podjęcia misji ewangelizacyjnej wśród narodów. Stwierdza się wręcz, że Łukasz napisał tzw. Ewangelię ewangelizatora. Kościół przestawał być małą grupą ludzi, którzy wzajemnie się znają, i przeradzał się w społeczność bardzo zróżnicowaną, wymagającą od jej członków uniwersalizmu i wielkiej otwartości na wszystkie ludy.
  4. Ewangelia według św. Łukasza powstała ona po roku 70 po Chr., czyli po zburzeniu Jerozolimy przez Rzymian.
  5. Wszyscy zgodnie przyjmują, że Ewangelia według św. Łukasza i Dzieje Apostolskie stanowią dwie części jednego dzieła, którego prologiem jest Łk 1,1-4. Łukasz, pisząc Ewangelię, musiał myśleć już o drugiej części. Potwierdzają to zabiegi literackie i ciągłość głównych tematów teologicznych, obecnych w obu tych księgach. Redagując Ewangelię, korzystał z kilku źródeł. Wiele tekstów przejął z materiału zgromadzonego w starszej Ewangelii według św. Marka. Łukasz w swojej Ewangelii zamieścił prolog (Łk 1,1-4), tradycję dotyczącą dzieciństwa Jezusa (Łk 1,5 – 2,52), opisy ukazujące Bóstwo Jezusa (Łk 24,13-53). Szerzej niż Marek opisał działalność Jezusa w Galilei (Łk 6,20 – 8,3) oraz Jego podróż do Jerozolimy (Łk 9,51 – 18,14). Szczególną rolę w kompozycji Ewangelii odgrywa Jerozolima. W tym mieście dokonują się najważniejsze wydarzenia z ziemskiego życia Jezusa. Przygotowanie uczniów dokonuje się w drodze do Jerozolimy. W Jerozolimie – a nie jak u pozostałych ewangelistów w Galilei – zmartwychwstały Chrystus spotyka się ze swoimi uczniami. Ewangelia ma być głoszona, począwszy od Jerozolimy (Łk 24,47), i z tego miejsca Kościół będzie się rozszerzał, aż obejmie swoim zasięgiem cały świat.
  6. Charakterystyczną część Ewangelii według św. Łukasza stanowią przypowieści: o miłosiernym Samarytaninie (Łk 10,30-37); o bogatym rolniku (Łk 12,16-21); o miłosiernym Ojcu (Łk 15,11-32); o nieuczciwym zarządcy (Łk 16,1-8); o bogaczu i Łazarzu (Łk 16,19-31); o faryzeuszu i celniku (Łk 18,10-14). Tylko Łukasz opisuje sceny przedstawiające miłość Jezusa do grzeszników, np. nawrócona grzesznica (Łk 7,36-50); Zacheusz (Łk 19,2-10). Odnotowuje też cuda, których nie ma w pozostałych Ewangeliach: wskrzeszenie młodzieńca z Nain (Łk 7,11-17); uzdrowienie kobiety chorej na artretyzm (Łk 13,10-17); uzdrowienie chorego na puchlinę wodną (Łk 14,1-6) oraz oczyszczenie dziesięciu trędowatych (Łk 17,11-19).
  7. Ewangelię według św. Łukasza cechuje atmosfera modlitwy, radości, pokoju, chwały Bożej, łagodności i dobroci. Autor posiada głębokie wyczucie psychiki i wspaniale kreśli portrety swoich bohaterów, zwłaszcza Jezusa. Jest również, bardziej niż inni ewangeliści, wrażliwy na rolę i misję kobiet. Wskazuje, że kobiety na równi z mężczyznami są zobowiązane do przyjęcia Ewangelii i odpowiedzialne za jej głoszenie. Łukasz stara się także dać odpowiedź na pytanie: Jaki jest cel i sens istnienia chrześcijaństwa w świecie? W swoim dziele ukazuje on, że historia Jezusa i dzieje Kościoła, który założył, są wypełnieniem starotestamentowych obietnic danych przez Boga. Historia Jezusa i w konsekwencji historia Kościoła stanowią ostatni etap historii zbawienia. Epoka ta zakończy się powtórnym przyjściem Chrystusa i dokonaniem sądu nad światem. Czas Kościoła zawarty pomiędzy pierwszym i drugim przyjściem Jezusa na ziemię jest czasem ostatecznym. Nie jest to tylko epoka, w której pielęgnuje się pamięć o Jezusie. Zmartwychwstały Chrystus cały czas działa w swoim Kościele i poprzez swój Kościół. Jezus przemierza wraz z Kościołem drogę, która prowadzi do ostatecznego spotkania z Bogiem.
  8. Świadectwa zawarte w Ewangelii jednoznacznie wskazują, że Jezus jest jedynym Zbawicielem świata. W Starym Testamencie tytuł „Zbawca” odnoszony był do Boga i wyrażał dwa aspekty: wybawienie od zła oraz obdarowywanie dobrodziejstwami. W świetle Ewangelii według św. Łukasza Jezus w całej swojej działalności zmierza do uwolnienia człowieka od zła, od grzechów i nieszczęść oraz obdarza go darami Bożymi. Czas działalności Jezusa jest więc czasem zbawienia. Jego Ewangelia jest słowem, które zbawia. Dlatego orędzie o zbawieniu i odpuszczaniu grzechów w imię Jezusa ma być głoszone wszystkim narodom (Łk 24,47).
  9. Szczególną uwagę Łukasz przywiązuje do ukazania roli modlitwy w życiu Jezusa, a także rodzącego się Kościoła. Wszystkie istotne wydarzenia z życia Jezusa poprzedzone są modlitwą. Jezus, modląc się, daje ludziom przykład, w jaki sposób mogą trwać w nieustannej łączności z Bogiem Ojcem. Modlitwa jest też ukazana jako niezawodny środek przeciwko pokusom, przeciwnościom, zniechęceniu, zagubieniu.
  10. Ewangelia według św. Łukasza jest swego rodzaju podręcznikiem, który ma przygotować chrześcijan do dzieła ewangelizacji. Przekazuje słowa i czyny Jezusa w taki sposób, by ewangelizujący mógł być skutecznym świadkiem Chrystusa. Wzorem jest Jezus, który jako „pierwszy ewangelizator” nie tylko sam głosił Ewangelię (Łk 4,16-21), ale stopniowo przygotowywał do tego dzieła swoich uczniów.

O czytaniu:

  1. W wersji Septuaginty tekstu Iz 61, 1-2 niewidomy znajduje się na liście osób, które w „roku łaski Pańskiej” otrzymują uzdrowienie za pośrednictwem proroka posłanego przez Boga. Tekst ten cytuje Jezus na początku swej działalności (Łk 4, 18-19), przedstawiając swym rodakom z Nazaretu program swej zbawczej działalności. Żebrak spod Jerycha jest jedynym niewidomym, o którym jest mowa w Ewangelii Łukasza. Cud jego uzdrowienia jest zarazem ostatnim cudem opisanym przez ewangelistów synoptycznych, zaś w trzeciej Ewangelii pokazuje, w jaki sposób na niewidomym spod Jerycha spełnia się zapowiedź Zbawiciela. Dla chrześcijan niewidomy żebrak staje się wzorem człowieka, który sam z siebie niewiele może uczynić, dlatego bezgranicznie ufa Jezusowi i pokłada w Nim swą nadzieję. Stąd też modlitwa chrześcijańska, w tym także publiczna modlitwa liturgiczna, przejęła jego wołanie skierowane do Jezusa: zmiłuj się nade mną! („elejson”). Jest ono chyba najbardziej popularnym, używanym także w litaniach wezwaniem (zmiłuj się nad nami!), którym człowiek grzeszny i udręczony ciężarem własnego życia prosi Zbawiciela o miłosierdzie. W monastycznym środowisku Kościoła Wschodniego wezwanie to zostało rozbudowane i uzyskało formę tzw. modlitwy Jezusowej, w której modlący się nieustannie powtarza prośbę: „Panie Jezu Chryste, Synu Boży, zmiłuj się nade mną grzesznym”. Niewidomy spod Jerycha jest także przykładem człowieka, który mimo braku wzroku umie właściwie odczytać oznaki zbliżania się Jezusa i rozpoznać w Nim swego Zbawiciela. Na tej samej zasadzie wiara każdego chrześcijanina ma moc pokonać wszelkie ciemności duchowe lub mroki wiedzy i wyczuć bliską obecność Chrystusa, który przychodzi, by obdarzyć człowieka nowym wzrokiem. Jezus, jako Syn Boży, jest światłem, które rozprasza wszelką wewnętrzną ciemność człowieka i pokazuje mu, dokąd ma podążać, aby uzyskać zbawienie. Kto pójdzie za Nim i stanie się Jego uczniem, razem z Nim wypełni właściwie swe powołanie i z pewnością dojdzie bezpiecznie do celu swego życia.