Wtorek, 8 października 2022 r.

1. czytanie (Tt 2, 1-8. 11-14)

Żyć pobożnie, oczekując Chrystusa

Czytanie z Listu Świętego Pawła Apostoła do Tytusa

Umiłowany:

Głoś to, co jest zgodne ze zdrową nauką: że starcy winni być ludźmi trzeźwymi, statecznymi, roztropnymi, odznaczającymi się zdrową wiarą, miłością, cierpliwością. Podobnie starsze kobiety winny być w zewnętrznym ułożeniu jak najskromniejsze, powinny unikać plotek i oszczerstw, nie upijać się winem, a uczyć innych dobrego. Niech pouczają młode kobiety, jak mają kochać mężów, dzieci, jak mają być rozumne, czyste, gospodarne, dobre, poddane swym mężom – aby nie bluźniono słowu Bożemu.

Młodzieńców również upominaj, ażeby byli umiarkowani; we wszystkim dawaj wzór dobrych uczynków własnym postępowaniem, w nauczaniu okazuj prawość, powagę, mowę zdrową, nienaganną, żeby przeciwnik ustąpił ze wstydem, nie mogąc nic złego o nas powiedzieć.

Ukazała się bowiem łaska Boga, która niesie zbawienie wszystkim ludziom i poucza nas, abyśmy wyrzekłszy się bezbożności i żądz światowych, rozumnie i sprawiedliwie, i pobożnie żyli na tym świecie, oczekując błogosławionej nadziei i objawienia się chwały wielkiego Boga i Zbawiciela naszego, Jezusa Chrystusa, który wydał samego siebie za nas, aby odkupić nas od wszelkiej nieprawości i oczyścić lud wybrany sobie na własność, gorliwy w spełnianiu dobrych uczynków.

Komentarz

O Księdze:

Adresatem listu jest nawrócony z pogaństwa Tytus (Ga 2,1.3). Postać tę znamy tylko z listów Pawła (2Kor 2,13; 7,6.13n; 8,6.23; 12,18; Ga 2,1-3). Dzieje Apostolskie nic o Tytusie nie wspominają. Paweł nazywa go prawdziwym dzieckiem we wspólnej wierze (Tt 1,4), prawdopodobnie ochrzcił więc Tytusa osobiście. Paweł zabrał go ze sobą z Antiochii na tzw. Sobór Jerozolimski (51 r.), a później, jako współpracownika, w swoją drugą i trzecią podróż misyjną (lata 47-51 i 52-56). Tytus okazał się człowiekiem gorliwym, rozsądnym, hojnym, zdolnym do poświęceń, a nade wszystko wspaniałym organizatorem. Po uwolnieniu z rzymskiego więzienia (61 r.) Paweł pozostawił go na Krecie, aby uporządkował resztę spraw i ustanowił w każdym mieście kapłanów (Tt 1,5). Wspólnota wiernych na Krecie przeżywała wówczas trudne chwile, ponieważ pojawiło się wielu nieposłusznych i opowiadających głupstwa (Tt 1,10) fałszywych nauczycieli. List ma na celu podnieść Tytusa na duchu oraz umocnić go w walce z ludźmi szerzącymi błędne nauki.
Tytus, Pawłowy współpracownik był poganinem, nawróconym prawdopodobnie przez samego apostoła, przynajmniej gdy tak będziemy odbierać sam początek listu do niego: „dziecko moje prawdziwe we wspólnej nam wierze”. Choć w Dziejach Apostolskich nie ma o nim ani jednej wzmianki, to jest on wciąż obecny przy Pawle, będąc dla niego przyjacielem, źródłem pogody ducha i wsparciem w trudach ewangelizacyjnych, na co wskazują głównie fragmenty Drugiego Listu do Koryntian. List do Tytusa ma dość bogatą warstwę teologiczną i próbuje przedstawić na nowo podstawowe źródła wiary chrześcijańskiej. Charakterystyczny pod tym względem jest fragment 2,11-14, odwołujący się do etapów historii zbawczej – od samego wcielenia, aż po pełne ukazanie się, czyli chwalebną „epifanię” Pańską – z uwzględnieniem odpowiedzi moralnej chrześcijan. Podłożem tego „credo” jest najprawdopodobniej katecheza chrzcielna.
List do Tytusa jest bardzo krótki, gdyż liczy zaledwie 46 wersetów. Treścią i sposobem przekazu list ten nawiązuje do Pierwszego Listu do Tymoteusza; jest przemówieniem, w którym z jednej strony toczy się polemika z przeciwnikami (Tt 1,10-12), a z drugiej – zawarte jest pouczenie, jak osiągnąć prawdziwą mądrość i prawdę (Tt 2,11-14; 3,4-7) oraz jak praktykować cnoty (Tt 2,1-10). Pouczenia i wskazania posiadają formę norm prawnych. Autor nie tworzy ich, lecz przypomina. Podane reguły oraz katalogi cnót (Tt 1,7-9; 2,2-10) i wad (Tt 1,10; 3,3) pozwalają przypuszczać, że mamy do czynienia ze swego rodzaju podręcznikiem, który ma służyć pomocą w organizowaniu i prowadzeniu wspólnot chrześcijańskich.
Ponadto w liście tym odnajdujemy inne elementy charakterystyczne dla Pawiowej korespondencji pastoralnej. I tak nakreślony został obraz prezbiterów i „biskupów” (1,5-9), wobec których Tytus w imieniu apostoła pełni funkcję przełożonego wspólnoty na Krecie. Znów dowiadujemy się o fałszywych nauczycielach, którzy wprowadzają niepokój do chrześcijańskich sumień. Pod ich adresem szereg razy padają dość ostre słowa (1,10-16; 3,9-11). Autor nie zawahał się posłużyć cytatem z kreteńskiego poety Epimenidesa z Knossos (VI w. przed Chr.), który dostrzegał w swoich rodakach „zawsze kłamców, złe bestie, brzuchy leniwe” (zob. 1,12). Tak jak w obu listach do Tymoteusza, również w tym liście mamy autentyczny obraz problemów pastoralnych pierwotnego Kościoła, ze szczególnym podkreśleniem konieczności spójnego z praktyką życiową angażowania się w wiarę i miłość. To zaangażowanie uzasadniane jest wymaganiami tradycyjnej nauki chrześcijańskiej, której podstawowe punkty autor listu przypomina po to, aby się przeciwstawić pokusom wynikającym z wypaczeń doktrynalnych, jakie wystawiają na ryzyko wiarę wspólnoty.

O czytaniu:

Wyznawane prawdy wiary muszą znaleźć potwierdzenie w życiu. Dlatego w Tt 2,2-10 i 3,2n zamieszczono kodeks obowiązków rodzinnych i społecznych. Jest to wykaz kwalifikacji i postaw wymaganych od różnych osób. Podobne kodeksy były znane w środowisku kultury greckiej. Użyteczność takich kodeksów była duża także dla chrześcijan. Znajdujemy je również w innych listach (np. Ef 5,21 – 6,9; Kol 3,18 – 4,1). Nowością kodeksu w Liście do Tytusa jest wyjątkowe podkreślenie kwalifikacji duchowych. Szczególnie ceni się tu poczucie osobistej godności. Za ideał stawia się doskonałą równowagę i dojrzałość duchową. Były to wartości bardzo cenione w ówczesnym świecie. Opanowanie zdobywa się przez całe życie; nie można posiąść tej sprawności raz na zawsze. Wysiłek konieczny do zdobycia cnót powinien być bardziej intensywny w dzieciństwie i w młodości, gdy kształtuje się osobowość człowieka.
Postępowanie chrześcijanina ma być spójne z zasadami wiary (np. 2 Tes 1,11; Jk 2,14.17). Źródłem duchowej mocy do takiego życia jest tajemnica Wcielenia Chrystusa. Może zostać ona zrozumiana tylko w świetle niezmierzonej miłości Boga ku ludziom, którzy przez ofiarę Jezusa stają się nowym ludem Bożym. Odpowiedzią człowieka na miłość Boga objawioną w Chrystusie jest sprawiedliwe i pobożne życie na tym świecie z nadzieją na osiągnięcie obiecanej chwały w życiu przyszłym. Taka jest droga wskazana przez Boże objawienie, która prowadzi wszystkich do zbawienia. Tytus ma o tym pouczać, do tego zachęcać, a w razie potrzeby stanowczo upominać.
We poprzednim fragmencie, Tytus został przedstawiony jako oficjalny wysłannik św. Pawła do gminy na Krecie. On ma wybierać i ustanawiać kandydatów na urzędy. Cechy wymagane do pełnienia tych godności są natury moralnej, sprowadzając się do podstawowych cech dojrzałości w ogóle. Najbardziej podkreślona jest wierność chrześcijaństwu, zdolna przeciwstawić się fałszywym teoriom, jakie już wówczas krążyły we wspólnotach. W związku z tym pojawia się płomienny apel o zwalczanie niebezpiecznych mącicieli, wywodzących się ze środowiska żydowskiego („obrzezanie”), postrzeganych jako ludzie związani z tradycjami przezwyciężonymi przez chrześcijańską wolność. Mamy konkretnie wzmiankę o zachowywaniu norm czystości rytualnej, podczas gdy naśladowca Pański kieruje się sumieniem, a nie fikcją zewnętrznych pozorów. Religijność proponowana przez fałszywych mistrzów obnosi się na zewnątrz z wiarą i znajomością Boga, natomiast w życiu i we wnętrzu brak jej spójności. Warto zwrócić uwagę na surową ocenę Kreteńczyków: „kłamcy, złe bestie, brzuchy leniwe”. Sformułował ją ich „prorok”, poeta Epimenides z Knossos (VI w. przed Chr.). Odbiorca listu jest więc zmuszony stawić czoło trudnej sytuacji i głosić zdrową naukę. Nakreślony zostaje program życia chrześcijańskiego; podmiotami są tutaj osoby różnego wieku i stanu. Starcom zaleca się trzeźwość, roztropność i praktykowanie trzech cnót teologalnych: wiary, miłości wraz z cierpliwością-nadzieją.

Psalm (Ps 37 (36), 3-4. 18 i 23. 27 i 29 (R.: por. 39a))

Zbawienie prawych pochodzi od Pana

Miej ufność w Panu i czyń to, co dobre, *
a będziesz mieszkał na ziemi i żył bezpiecznie.
Raduj się w Panu, *
a On spełni pragnienia twego serca.

Zbawienie prawych pochodzi od Pana

Pan zna dni postępujących uczciwie, *
a ich dziedzictwo trwać będzie na wieki.
Pan umacnia kroki człowieka *
na drodze, która jest miła dla niego.

Zbawienie prawych pochodzi od Pana

Odstąp od złego i czyń dobro, *
abyś mógł przetrwać na wieki.
Sprawiedliwi posiądą ziemię *
i będą ją zamieszkiwać na wieki.

Zbawienie prawych pochodzi od Panaa

Komentarz

O księdze:

Psałterz charakteryzuje się bogactwem gatunków literackich. Przyjmując je za kryterium podziału, można wyróżnić kilka grup utworów: 1) hymny – uroczyste pieśni pochwalne ku czci Boga (np. Ps 8; 19; 29; 100; 111; 148 – 150), które mogą wyrażać podziw nad dziełem stwórczym Boga (np. Ps 104) i nad Jego działaniem w historii (np. Ps 105). 2) lamentacje – liczne skargi i prośby o pomoc udręczonemu psalmiście, mogą być zbiorowe i indywidualne (np. Ps 3; 5; 13; 22; 44). Wśród lamentacji występują psalmy ufności (np. Ps 4; 11; 16; 62; 121), psalmy dziękczynne jednostki (np. Ps 30; 34; 92, 103) i wspólnoty (np. Ps 66; 117; 124) oraz kolekcja siedmiu psalmów pokutnych (Ps 6; 32; 38; 51; 102; 130; 143). 3) psalmy królewskie, które sławią królowanie Boga (np. Ps 47; 93 – 99), przejawiające się także w rządach dynastii Dawida (np. Ps 2; 18; 21; 45; 89; 110; 132). 4) pieśni Syjonu – modlitwy, które odgrywały szczególną rolę w liturgii świątynnej (Ps 15; 24; 46; 48; 76; 84; 87; 122; 134). Do nich należą też psalmy pielgrzymkowe (np. Ps 122; 126), sławiące świętą Jerozolimę i wyrażające radość ze spotkania z Bogiem w Jego ziemskiej świątyni. 5) pieśni liturgiczne, śpiewane podczas wieczerzy paschalnej i wielkich świąt Izraela. Szczególnie ważny jest tu zbiór hymnów: Hallelu (Ps 113 – 118) i Wielkiego Hallelu (Ps 136). Na ich prorocki charakter wskazał Chrystus, modląc się nimi w ostatnich godzinach ziemskiego życia (np. Mt 26,30). 6) psalmy dydaktyczne, które zawierają pouczenia o wartości prawa Bożego (Ps 25; 34; 111; 119), o sprawiedliwości i dobroci Boga (np. Ps 78; 145), rozważają problem odpłaty za dobre i złe uczynki (np. Ps 37; 49; 73; 112). 7) psalmy mesjańskie, które wprost wyrażają oczekiwanie na Pomazańca Pańskiego (np. Ps 2; 110). Tęsknota za Chrystusem, tj. Mesjaszem, obecna jest także w psalmach królewskich i pieśniach Syjonu. W każdym niemal psalmie można wyróżnić różne gatunki literackie, które nie pozwalają zaklasyfikować ich wyłącznie do jednej grupy.
Psalmy są utworami poetyckimi. Autorzy zastosowali w nich liczne środki stylistyczne. Najbardziej charakterystycznym elementem poetyki hebrajskiej był paralelizm członów, czyli stychów wersetu. Polegał on na tym, że najczęściej daną myśl poeta zawarł w dwóch następujących po sobie stychach, które tworzyły najmniejszą jednostkę literacką utworu. Z innych środków należy wymienić rym i rytm. Niekiedy psalmiści komponowali swoje dzieła w formie akrostychów, czyli utworów alfabetycznych (Ps 25; 34; 37; 111; 112; 119; 145). Wersety czy strofy psalmu rozpoczynały się wtedy od kolejnych liter alfabetu hebrajskiego.
Pomimo tak wielkiej różnorodności, będącej wyrazem rozwoju duchowego Izraela, „Psałterz” stanowi jedną zwartą księgę. Myśl przewodnia całego zbioru została zawarta we wprowadzeniu (Ps 1 – 2). Człowiek ma do wyboru dwie drogi życiowe: drogę posłuszeństwa Bożemu Prawu, która prowadzi do szczęścia, oraz drogę buntu, wiodącą do zagłady. Cała historia świata jest wypadkową tego podstawowego wyboru. Psalmista często posługuje się pojęciem „bezbożny” (Ps 1,3-4), które może oznaczać wrogie narody albo człowieka, który sprowadza sprawiedliwych z właściwej drogi. Może nim być nawet nieprzyjaciel wewnętrzny – zło ukryte w sercu ludzkim. Obrazy wojenne, tak często pojawiające się w psalmach, można więc tłumaczyć jako ilustracje walki duchowej.
Łatwo dostrzec w psalmach rozwój idei szczęścia. Z początku pojmuje się je materialnie jako spokojne życie, posiadanie ziemi, bogactwo, rodzinę, która zapewnia przyszłość. Stopniowo jednak człowiek odkrywa, że prawdziwe szczęście kryje się głębiej. Wypełnianie Prawa prowadzi go do odkrycia wartości nieprzemijalnych. Pociąga to za sobą przemianę relacji z bliźnimi. Pragnienie zemsty na wrogach ustępuje miejsca oczekiwaniu na ich nawrócenie. Podobnie ewoluuje rozumienie nagrody za sprawiedliwe życie i kary za popełnione zło. Początkowo psalmista, który widzi ziemskie powodzenie grzeszników, głośno krzyczy o swej niewinności i domaga się za nią odpłaty. Z czasem jednak uświadamia sobie własną grzeszność i przynależność do grzesznego ludu i pozostawia Bogu wymierzenie wszystkim sprawiedliwości.
Grecki przekład Biblii, „Septuaginta” (LXX), powstały w egipskiej Aleksandrii już w II w. przed Chr., pogłębia historyczną lekturę „Psałterza”, interpretując go jako proroctwo. W ślad za tą żydowską tradycją, Kościół dostrzega w psalmach zapowiedź tajemnicy Chrystusa i doskonałej wspólnoty czasów ostatecznych. Stąd nasza lektura odwołuje się nie tylko do sensu wyrazowego (dosłownego, historycznego) psalmów, ale szuka także wypełnienia ich treści w Chrystusie i w Kościele.

O dzisiejszym psalmie:

Ps 37,

Zwierciadło Opatrzności

¹Dawida.

Alef

Nie pałaj zawiścią do złoczyńców ani nie zazdrość tym, co się dopuszczają nieprawości,

²bo uschną szybko jak skoszona łąka i zwiędną jak zielona trawa.

Bet

³Miej ufność w Panu i czyń dobro, byś mógł bezpiecznie mieszkać w swoim kraju.

⁴Znajdź rozkosz w Panu, a On spełni pragnienia twego serca.

Gimel

⁵Skieruj do Pana swe kroki, ufaj Mu, a On będzie działał.

⁶Uczyni twą sprawiedliwość jak światło, a twoją prawość jak jasność południa.

Dalet

⁷Zatrzymaj się w ciszy przed PANEM i Jemu zaufaj, nie zazdrość temu, komu się powodzi, ani człowiekowi podstępnemu.

⁸Przestań się gniewać i porzuć oburzenie, nie pałaj zawiścią, byś źle nie postąpił.

⁹Bo złoczyńcy będą wytępieni, a ufający Panu posiądą ziemię.

Waw

¹⁰Bo wkrótce znikną bezbożni, daremnie będziesz ich szukał, bo już ich nie będzie.

¹¹Łagodni zaś posiądą ziemię i będą się rozkoszować pełnią pokoju.

Zajin

¹²Bezbożny prześladuje sprawiedliwego, zgrzyta na niego zębami,

¹³lecz Pan śmieje się z niego, widząc, że jego dzień nadchodzi.

Chet

¹⁴Bezbożni dobywają miecza i napinają łuki, aby przeszyć ubogiego i nędzarza, by wymordować ludzi prawych.

¹⁵Lecz ich miecz przebije ich własne serca, a ich łuk będzie złamany.

Tet

¹⁶Lepszy jest niedostatek sprawiedliwego niż wielkie bogactwa bezbożnych.

¹⁷Bo ramiona bezbożnych będą złamane, a sprawiedliwych Pan podtrzymuje.

Jod

¹⁸Pan zna ścieżki nieskalanych, ich dziedzictwo będzie trwało wiecznie.

¹⁹Nie zawiodą się w czasie nieszczęścia, w dniach głodu będą nasyceni.

Kaf

²⁰Bezbożni natomiast wyginą, wrogowie Pana przeminą jak uroda łąki i jak dym się rozwieją.

Lamed

²¹Bezbożny pożycza, ale nie zwraca, a sprawiedliwy lituje się i daje.

²²Ci, których Pan błogosławi, posiądą ziemię, a których przeklnie, zostaną wyniszczeni.

Mem

²³Pan umacnia kroki człowieka, kiedy podoba się Mu droga jego.

²⁴Choćby się potknął, nie upadnie, bo Pan trzyma go za rękę.

Nun

²⁵Byłem młodzieńcem i już się zestarzałem, lecz nie widziałem sprawiedliwego, by był opuszczony, ani jego potomstwa, by o chleb żebrało.

²⁶On w każdym czasie lituje się i pożycza, błogosławione będzie jego potomstwo.

Samech

²⁷Wystrzegaj się zła i czyń dobro, a przetrwasz na wieki.

²⁸Bo Pan miłuje prawość i nie opuści swoich świętych, będzie ich strzegł na wieki.

Ajin

Nieprawi zaś zostaną ukarani, a potomstwo bezbożnych wyginie.

²⁹Sprawiedliwi posiądą ziemię i wiecznie będą na niej mieszkać.

³⁰Usta sprawiedliwego wypowiadają mądrość, a jego język głosi sprawiedliwe wyroki.

³¹W sercu ma prawo Boże, nie zachwieją się jego nogi.

Cade

³²Bezbożny czatuje na sprawiedliwego i usiłuje go zabić,

³³lecz Pan nie zostawi go w ręku tamtego, i nie pozwoli skazać, gdy będzie sądzony.

Qof

³⁴Wyczekuj Pana i idź drogą, którą wytyczył, a wywyższy cię, abyś posiadł ziemię, ujrzysz, jak giną bezbożni.

Resz

³⁵Widziałem, jak bezbożny się pysznił i rozpierał jak cedr rozłożysty.

³⁶Przechodziłem obok, a już go nie było, szukałem, lecz nie znalazłem po nim śladu.

Szin

³⁷Strzeż niewinności, przestrzegaj prawości, bo kto zaprowadza pokój, zostawi potomstwo.

³⁸Nieprawi zostaną całkowicie wyniszczeni, wyginie potomstwo bezbożnych.

Taw

³⁹A sprawiedliwych Pan obdarzy zbawieniem, On jest ich obrońcą w czasie utrapienia.

⁴⁰Wspomaga ich Pan i wybawia, wybawia od bezbożnych i uwalnia, gdyż do Niego się uciekają.

Mądrościowy utwór alfabetyczny (Ps 9,1+; 25; 34; 111; 112; 119; 145), składający się z pięciu części (ww. 1-9. 10-22.23-34.35-38.39n), w których na przemian pojawia się człowiek sprawiedliwy i grzesznik. Miłujący prawo Boże nie musi się lękać o swoje zbawienie: jego przyszłość ziemska jest tak pewna, jak przesądzony jest beznadziejny los grzesznika (ww. 10-22.35-38). Za pewnością tej nauki stoi doświadczenie mędrca (w. 25). Wyjaśnia on uczniowi, który buntuje się na widok powodzenia i bezkarności grzeszników (ww. 1.7), że wszelkie ich zamysły wywołują u Boga tylko śmiech (w. 13), a to, w czym oni pokładają nadzieję, przeminie jak trawa (ww. 2.20.35n.38). Chociaż sprawiedliwość i ostateczna odpłata ujęte zostały przez psalmistę w kategoriach ziemskich, lektura chrześcijańska wyzwala z tej perspektywy. Ponad starzejącą się pierwszą ziemią wznosi się bowiem nowa ziemia (2P 3,12; Ap 21,1), wieczne królestwo Boże obiecane łagodnym i pokornym (Mt 5,3n). Wraz ze starą ziemią przeminie wszystko, co nie jest zakorzenione w Bogu i Jego miłości (Mt 6,19n; Ap 21,3n). Nowym stworzeniem staje się ten, kto trwa w Chrystusie (2 Kor 5,17).
Psalm alfabetyczny – gatunek niektórych utworów w biblijnej Księdze Psalmów. Każdy wiersz lub grupa wierszy zaczyna się od kolejnej litery alfabetu hebrajskiego. Miało to na celu ułatwienie w wykonywaniu utworu lub w jego zapamiętywaniu. Do tej grupy należą: Ps 9, 10, 25, 34, 37, 111,112,119,145.

Ewangelia (Łk 17, 7-10)

Słudzy nieużyteczni jesteśmy

Słowa Ewangelii według Świętego Łukasza

Jezus powiedział:

«Kto z was, mając sługę, który orze lub pasie, powie mu, gdy on wróci z pola: „Pójdź zaraz i siądź do stołu”? Czy nie powie mu raczej: „Przygotuj mi wieczerzę, przepasz się i usługuj mi, aż zjem i napiję się, a potem ty będziesz jadł i pił”? Czy okazuje wdzięczność słudze za to, że wykonał to, co mu polecono? Tak i wy, gdy uczynicie wszystko, co wam polecono, mówcie: „Słudzy nieużyteczni jesteśmy; wykonaliśmy to, co powinniśmy wykonać”».

Komentarz

O księdze:

Najstarsze świadectwa chrześcijańskie stwierdzają, że autorem trzeciej Ewangelii oraz Dziejów Apostolskich jest Łukasz, lekarz i towarzysz Pawła, pochodzący z Antiochii Syryjskiej. O Łukaszu można też powiedzieć, że był historykiem i teologiem.
Ewangelia według św. Łukasza jest dedykowana Teofilowi (Łk 1,3). Wymienienie go w tytule nie oznacza, że jest on jedynym, do którego skierowane jest to dzieło. Łukasz w osobie Teofila adresuje swoje dzieło do ludzi wywodzących się z kręgu kultury greckiej, którzy przyjęli chrześcijaństwo.
Istotnym celem dzieła Łukasza (Ewangelii i Dziejów Apostolskich) było przygotowanie chrześcijan do podjęcia misji ewangelizacyjnej wśród narodów. Stwierdza się wręcz, że Łukasz napisał tzw. Ewangelię ewangelizatora. Kościół przestawał być małą grupą ludzi, którzy wzajemnie się znają, i przeradzał się w społeczność bardzo zróżnicowaną, wymagającą od jej członków uniwersalizmu i wielkiej otwartości na wszystkie ludy.
Ewangelia według św. Łukasza powstała ona po roku 70 po Chr., czyli po zburzeniu Jerozolimy przez Rzymian.
Wszyscy zgodnie przyjmują, że Ewangelia według św. Łukasza i Dzieje Apostolskie stanowią dwie części jednego dzieła, którego prologiem jest Łk 1,1-4. Łukasz, pisząc Ewangelię, musiał myśleć już o drugiej części. Potwierdzają to zabiegi literackie i ciągłość głównych tematów teologicznych, obecnych w obu tych księgach. Redagując Ewangelię, korzystał z kilku źródeł. Wiele tekstów przejął z materiału zgromadzonego w starszej Ewangelii według św. Marka. Łukasz w swojej Ewangelii zamieścił prolog (Łk 1,1-4), tradycję dotyczącą dzieciństwa Jezusa (Łk 1,5 – 2,52), opisy ukazujące Bóstwo Jezusa (Łk 24,13-53). Szerzej niż Marek opisał działalność Jezusa w Galilei (Łk 6,20 – 8,3) oraz Jego podróż do Jerozolimy (Łk 9,51 – 18,14). Szczególną rolę w kompozycji Ewangelii odgrywa Jerozolima. W tym mieście dokonują się najważniejsze wydarzenia z ziemskiego życia Jezusa. Przygotowanie uczniów dokonuje się w drodze do Jerozolimy. W Jerozolimie – a nie jak u pozostałych ewangelistów w Galilei – zmartwychwstały Chrystus spotyka się ze swoimi uczniami. Ewangelia ma być głoszona, począwszy od Jerozolimy (Łk 24,47), i z tego miejsca Kościół będzie się rozszerzał, aż obejmie swoim zasięgiem cały świat.
Charakterystyczną część Ewangelii według św. Łukasza stanowią przypowieści: o miłosiernym Samarytaninie (Łk 10,30-37); o bogatym rolniku (Łk 12,16-21); o miłosiernym Ojcu (Łk 15,11-32); o nieuczciwym zarządcy (Łk 16,1-8); o bogaczu i Łazarzu (Łk 16,19-31); o faryzeuszu i celniku (Łk 18,10-14). Tylko Łukasz opisuje sceny przedstawiające miłość Jezusa do grzeszników, np. nawrócona grzesznica (Łk 7,36-50); Zacheusz (Łk 19,2-10). Odnotowuje też cuda, których nie ma w pozostałych Ewangeliach: wskrzeszenie młodzieńca z Nain (Łk 7,11-17); uzdrowienie kobiety chorej na artretyzm (Łk 13,10-17); uzdrowienie chorego na puchlinę wodną (Łk 14,1-6) oraz oczyszczenie dziesięciu trędowatych (Łk 17,11-19).
Ewangelię według św. Łukasza cechuje atmosfera modlitwy, radości, pokoju, chwały Bożej, łagodności i dobroci. Autor posiada głębokie wyczucie psychiki i wspaniale kreśli portrety swoich bohaterów, zwłaszcza Jezusa. Jest również, bardziej niż inni ewangeliści, wrażliwy na rolę i misję kobiet. Wskazuje, że kobiety na równi z mężczyznami są zobowiązane do przyjęcia Ewangelii i odpowiedzialne za jej głoszenie. Łukasz stara się także dać odpowiedź na pytanie: Jaki jest cel i sens istnienia chrześcijaństwa w świecie? W swoim dziele ukazuje on, że historia Jezusa i dzieje Kościoła, który założył, są wypełnieniem starotestamentowych obietnic danych przez Boga. Historia Jezusa i w konsekwencji historia Kościoła stanowią ostatni etap historii zbawienia. Epoka ta zakończy się powtórnym przyjściem Chrystusa i dokonaniem sądu nad światem. Czas Kościoła zawarty pomiędzy pierwszym i drugim przyjściem Jezusa na ziemię jest czasem ostatecznym. Nie jest to tylko epoka, w której pielęgnuje się pamięć o Jezusie. Zmartwychwstały Chrystus cały czas działa w swoim Kościele i poprzez swój Kościół. Jezus przemierza wraz z Kościołem drogę, która prowadzi do ostatecznego spotkania z Bogiem.
Świadectwa zawarte w Ewangelii jednoznacznie wskazują, że Jezus jest jedynym Zbawicielem świata. W Starym Testamencie tytuł „Zbawca” odnoszony był do Boga i wyrażał dwa aspekty: wybawienie od zła oraz obdarowywanie dobrodziejstwami. W świetle Ewangelii według św. Łukasza Jezus w całej swojej działalności zmierza do uwolnienia człowieka od zła, od grzechów i nieszczęść oraz obdarza go darami Bożymi. Czas działalności Jezusa jest więc czasem zbawienia. Jego Ewangelia jest słowem, które zbawia. Dlatego orędzie o zbawieniu i odpuszczaniu grzechów w imię Jezusa ma być głoszone wszystkim narodom (Łk 24,47).
Szczególną uwagę Łukasz przywiązuje do ukazania roli modlitwy w życiu Jezusa, a także rodzącego się Kościoła. Wszystkie istotne wydarzenia z życia Jezusa poprzedzone są modlitwą. Jezus, modląc się, daje ludziom przykład, w jaki sposób mogą trwać w nieustannej łączności z Bogiem Ojcem. Modlitwa jest też ukazana jako niezawodny środek przeciwko pokusom, przeciwnościom, zniechęceniu, zagubieniu.
Ewangelia według św. Łukasza jest swego rodzaju podręcznikiem, który ma przygotować chrześcijan do dzieła ewangelizacji. Przekazuje słowa i czyny Jezusa w taki sposób, by ewangelizujący mógł być skutecznym świadkiem Chrystusa. Wzorem jest Jezus, który jako „pierwszy ewangelizator” nie tylko sam głosił Ewangelię (Łk 4,16-21), ale stopniowo przygotowywał do tego dzieła swoich uczniów.

O czytaniu:

Przypowieść jest apelem skierowanym do chrześcijan, aby nikt z nich nie chełpił się z powodu służby, którą wykonuje. Każdy ma czynić jak najlepiej to, co odczytuje jako swoje najgłębsze powołanie. Wśród chrześcijan nie powinna mieć miejsca niezdrowa rywalizacja. Nakaz Jezusa, aby uczeń nazywał siebie nieużytecznym sługą, ma przypominać mu, że bez pomocy Boga nie byłby w stanie wykonać niczego. Słowa te wyrażają również prawdę, że uczeń nie działa w wyniku swojej wspaniałomyślności, ale z posłuszeństwa wierze. Musi być też świadomy tego, że nigdy nie jest w stanie w sposób doskonały wypełnić służby Bożej. To bowiem, co Boże, przewyższa to, co ludzkie, a dzieło człowieka zawsze pozostaje tylko minimalnym odzwierciedleniem dzieł Boga.
Słowa przypowieści o nieużytecznych sługach (niewolnikach) kojarzą się z 1 Kor 6, 19-20, gdzie Paweł pisze: „Czyż nie wiecie, że (…) już nie należycie do samych siebie? Za wielką bowiem cenę zostaliście nabyci”. Użyty tu czasownik „nabyć” odnosi się do zwykłej transakcji handlowej, w której kupiec za ustaloną uprzednio cenę nabywa sobie na własność jakikolwiek towar. Za pomocą takiej metafory Paweł opisuje dzieło odkupienia. Ukazuje w niej Chrystusa jako (w pewnym sensie) kupca, który nabył sobie na własność chrześcijan, uiszczając za nich jedyną w swoim rodzaju zapłatę, czyli krew przelaną na krzyżu (podobny obraz jest też w Tt 2, 14; 1 P 1, 18-19; Ap 5, 9; 13, 17; 14, 3. 4). Tym sposobem Apostoł Narodów uświadamia swym czytelnikom, że byli oni niegdyś niewolnikami grzechu (zob. Rz 6, 6-20), lecz z tego stanu zostali wykupieni na podobieństwo niewolników nabywanych na targu. W związku z tym, od chwili ofiary na krzyżu wszyscy ci, którzy uwierzyli w Chrystusa, przyjęli Go zarazem jako swego Pana i odtąd każda ich decyzja wymaga Jego zezwolenia jako prawowitego właściciela. Paweł jest też tym, który w sposób doskonały wypełnił zalecenie Jezusa, by mówić o sobie: Jesteśmy nieużytecznymi niewolnikami. Po swym spotkaniu z Chrystusem pod Damaszkiem do końca życia był dogłębnie przeświadczony, że całym swym jestestwem należy do Chrystusa, że jest Jego własnością i jako Jego niewolnik nie może czynić niczego, co jest sprzeczne z Jego wolą lub wolą Boga (zob. Rz 1, 10; 15, 32; 1 Kor 4, 19; Ef 5, 17; 6, 6). Co więcej, w 1 Kor 9, 17-18 stwierdza, że nie głosi Ewangelii z własnej woli, ale z nakazu Chrystusa, czego konsekwencją jest fakt, że za tę pracę nie przysługuje mu żadna zapłata, a jedynym wynagrodzeniem paradoksalnie jest dla niego to, że w swej posłudze nie korzysta z praw, które mają oparcie w Ewangelii. Na wzór jego pokornej i wiernej służby Chrystusowi aż do śmierci każdy, kto w Kościele został powołany do wypełniania zadań apostolskich, powinien całego siebie bez reszty podporządkować woli Jezusa, uznając Go za swego jedynego Pana. Tylko wtedy bowiem, gdy uczeń Chrystusa pozwoli Mu, by kierował jego życiem, stanie się prawdziwym Jego narzędziem w rozpowszechnianiu Ewangelii i prowadzeniu innych do zbawienia.