XXXII Niedziela zwykła w ciągu roku

6 listopada 2022 r.

1.czytanie (2 Mch 7, 1-2. 9-14)

Wiara braci męczenników w zmartwychwstanie

Czytanie z Drugiej Księgi Machabejskiej

Siedmiu braci razem z matką zostało schwytanych. Bito ich biczami i rzemieniami, gdyż król chciał ich zmusić, aby skosztowali wieprzowiny zakazanej przez Prawo.

Jeden z nich, przemawiając w imieniu wszystkich, tak powiedział: «O co masz zamiar pytać i jakie zdobywać od nas wiadomości? Jesteśmy bowiem gotowi raczej zginąć, aniżeli przekroczyć ojczyste prawa».

Drugi zaś brat, w chwili gdy oddawał ostatnie tchnienie, powiedział: «Ty zbrodniarzu, odbierasz nam to obecne życie. Król świata jednak nas, którzy umieramy za Jego prawa, wskrzesi i ożywi do życia wiecznego».

Po nim był męczony trzeci. Na żądanie natychmiast wysunął język, a ręce wyciągnął bez obawy i mężnie powiedział: «Z Nieba je otrzymałem, ale dla Jego praw nimi gardzę, a spodziewam się, że od Niego ponownie je otrzymam». Nawet sam król i całe jego otoczenie zdumiewali się odwagą młodzieńca, jak za nic miał cierpienia.

Gdy ten już zakończył życie, takim samym katuszom poddawano czwartego. Konając, tak powiedział: «Lepiej jest tym, którzy giną z rąk ludzkich, bo mogą pokładać nadzieję w Bogu, że znów przez Niego zostaną wskrzeszeni. Dla ciebie bowiem nie będzie zmartwychwstania do życia».

Komentarz

O Księdze:

  1. Prześladowania Żydów w II w. przed Chr. oraz ich walkę z obcą okupacją opisuje Druga Księga Machabejska. Akcja księgi rozgrywa się od około 180 r., a kończy przed 160 r. przed Chr., jednak samo dzieło zostało spisane kilkadziesiąt lat po opisanych w nim zdarzeniach. Autor pisze tak, jakby relacjonował wydarzenia bezpośrednio, lecz jak zaznacza w 2Mch 2,23, opiera się na wcześniejszym, obszerniejszym dziele historycznym pióra Jazona z Cyreny. Opisywane wydarzenia przedstawia jako niedawne i znaczące dzięki swej aktualności. Ponieważ księga została w oryginale napisana po grecku, prawdopodobnie została napisana w Egipcie, gdzie Żydzi posługiwali się tym językiem na co dzień, a nie w Judei, która jest miejscem akcji opisywanych wydarzeń.
  2. Aktualnie Żydzi oraz protestanci nie włączają Drugiej Księgi Machabejskiej do kanonu biblijnego Starego Testamentu, gdyż jest ona utworem greckim, a nie hebrajskim. Za natchnioną i kanoniczną uważa ją natomiast Kościół katolicki oraz prawosławie. Księgi biblijne, których przynależność do kanonu była lub jest kwestionowana, nazywa się deuterokanonicznymi (wtórnokanonicznymi).
  3. Druga Księga Machabejska nie jest dalszym ciągiem Pierwszej Księgi Machabejskiej. Opowiada w sposób niezależny o wydarzeniach z tej samej epoki, czyli z czasów zbrojnego powstania Żydów pod wodzą Machabeuszów przeciwko władzy Greków z Syrii. Stąd także bliźniaczy tytuł księgi.
  4. O walkach Machabeuszów z wrogami więcej wiadomo z Pierwszej Księgi Machabejskiej. Według niej przedstawiamy genezę i tło konfliktu. Tematyka Pierwszej Księgi Machabejskiej jest przede wszystkim historyczna. Najpierw autor nakreślił sytuację w Judei pod władzą grecką. Reprezentowali ją królowie pochodzenia macedońskiego, rządzący w Syrii ze stolicą w Antiochii. W 175 r. przed Chr. na tron wstąpił Antioch IV Epifanes, za którego panowania nasiliły się próby asymilacji Żydów. Wielu z nich już wtedy naśladowało zwyczaje greckie. W końcu 167 r. przed Chr. Antioch zniszczył Jerozolimę, a jej świątynię przekształcił w miejsce pogańskiego kultu. Zabronił pielęgnowania żydowskich zwyczajów oraz przymuszał do przyjmowania greckiego stylu życia. Prześladowania spotkały się z reakcją Żydów, którzy pod wodzą kapłana Matatiasza podjęli walkę powstańczą. Po śmierci Matatiasza na czele powstania stawali kolejno jego synowie: Juda, Jonatan, Szymon, a następnie Jan, syn Szymona. W 164 r. przed Chr. powstańcy dowodzeni przez Judę odzyskali świątynię i na nowo ją poświęcili. Za czasów Jonatana (najwyższego kapłana od 152 r. przed Chr.) odzyskali władzę w Judei, co Grecy z Syrii zmuszeni byli tolerować. Opis tych faktów jest zasadniczo dokładny i wiarygodny, chociaż autor księgi nie ukrywa swojego punktu widzenia: utożsamia się z dynastią machabejską i z tej perspektywy interpretuje wydarzenia. Braci Machabeuszów uważa za powołanych przez Boga, a Greków z Syrii oraz kolaborujących z nimi Żydów uznaje za wrogów ojczyzny i religii. Tłem księgi jest więc konflikt świata żydowskiego z greckim.
  5. Grecy nie doceniali wyjątkowości monoteistycznej religii żydowskiej. Uważali, że bogów jest tylu, ile potężnych sił w świecie, a różne religie czczą pod różnymi nazwami te same siły, np. grecki Zeus to Jupiter w Rzymie czy Baal w Syrii. Uważali, że Bóg Jahwe to lokalna „odmiana” Zeusa (albo Dionizosa). Sprzeciw Żydów odbierali jako działalność wywrotową. Niektórzy Żydzi przyjęli poglądy Greków i wyrzekali się swoich obyczajów. Przystali na grecką szkołę, kulturę, organizację życia i domagali się miejsca w państwie na równi z obywatelami pochodzenia greckiego. Kult Boga Jahwe uznali za lokalny przejaw ogólnoludzkiej religijności i postanowili czcić Go na sposób grecki. Zyskali poparcie króla i władzę nad świątynią, a sprzeciw Żydów zachowujących tradycję próbowali złamać siłą. Inna grupa Żydów próbowała pogodzić tradycyjną religijność z posłuszeństwem obcej władzy. Stanowisko takie reprezentował np. najwyższy kapłan Alkimos, zmarły w 159 r. przed Chr. W Księgach Machabejskich jego czyny zostały jednak potępione, a on sam uznany za kolaboranta (1Mch 7,23n; 2Mch 14,3).
  6. Żydowscy powstańcy natomiast stanęli w obronie wiary w jedynego Boga i zbrojnie zwalczali garnizony greckie i kolaborantów. Inną formę sprzeciwu podjęli Żydzi, którzy pozostali heroicznie wierni swojej wierze. Wielu spośród nich spotkała za to śmierć męczeńska. Przesłanie Pierwszej Księgi Machabejskiej dotyczy więc stosunku ludzi wierzących do obcej władzy, kultury i religii. Kultura grecka nie została jednak potępiona jako taka. Sam autor naśladuje w swoim dziele wzory historycznego pisarstwa greckiego. Według niego wiedza czy sztuka obcych kultur nie są czymś złym. Złe jest przejmowanie ideologii, moralności i kultu sprzecznych z religią objawioną. Księdze obca jest też wroga postawa wobec obywateli innych narodowości; krytykuje się jedynie agresorów.
  7. Aprobata wojny zawarta w księdze może okazać się trudna do przyjęcia przez chrześcijańskiego czytelnika. Autor opisuje ją jednak jako metodę obrony wiary i ojczyzny przed niesprawiedliwą agresją.

O czytaniu:

2 Mch 7,

Męczeństwo siedmiu braci i ich matki

1Zdarzyło się też, że siedmiu braci zostało schwytanych razem z ich matką. Król chciał ich zmusić do jedzenia zakazanego mięsa wieprzowego, chłoszcząc ich biczami i rzemieniami. 2Jeden z nich w imieniu wszystkich tak powiedział: „O co chciałbyś zapytać i czego chciałbyś się od nas dowiedzieć? Gotowi jesteśmy raczej umrzeć, niż przekroczyć ojczyste prawa”. 3Król rozgniewał się i rozkazał rozpalić ogień pod patelniami i kotłami. 4Skoro tylko zostały rozgrzane, temu, który przemawiał w imieniu wszystkich, rozkazał uciąć język, ściągnąć skórę z głowy i obciąć kończyny. Pozostali bracia i matka musieli się temu przyglądać. 5Kiedy on był już całkowicie bezwładny, lecz jeszcze oddychał, król rozkazał przywlec go do ognia i smażyć na patelni. Podczas gdy z patelni unosił się gęsty dym, pozostali bracia i matka dodawali sobie odwagi, by umrzeć z honorem. Mówili: 6„Pan Bóg to widzi i na pewno zmiłuje się nad nami. Mojżesz wyraźnie zaświadczył o tym w swojej pieśni: I zmiłuje się nad swoimi sługami”.

7Kiedy w ten sposób pierwszy zakończył życie, przyprowadzili drugiego, aby go publicznie torturować. Gdy mu zdarli skórę z głowy razem z włosami, zapytali: „Będziesz jadł, zanim twoje ciało zostanie umęczone kawałek po kawałku?”. 8On zaś odpowiedział w ojczystym języku: „Nie!”. Dlatego i on zaraz został umęczony, podobnie jak pierwszy. 9Gdy wydawał ostatni oddech, powiedział: „Ty, zbrodniarzu, odbierasz nam doczesne życie, ale Król świata wskrzesi nas do życia trwającego wiecznie, ponieważ umieramy za Jego prawa”.

10Po nim szydzono z trzeciego. Kiedy tego zażądano, natychmiast wysunął język i śmiało wyciągnął ręce, 11mówiąc odważnie: „Niebo mi je dało, ale z powodu Jego praw nimi gardzę i mam nadzieję od Niego otrzymać je ponownie”. 12Nawet sam król i jego otoczenie byli pełni podziwu dla odwagi tego chłopca, który za nic miał cierpienia.

13Kiedy i ten zakończył życie, podobnym torturom poddano czwartego. 14Będąc już u kresu, powiedział: „Bóg dał nam nadzieję, że będziemy przez Niego ponownie ożywieni. Tego właśnie oczekujemy, wybierając śmierć z ręki człowieka. Ty natomiast nie będziesz wskrzeszony do życia”.

15Zaraz po nim przyprowadzono i maltretowano piątego. 16On zaś, patrząc na króla, powiedział: „Mając władzę nad ludźmi, robisz, co zechcesz, chociaż jesteś śmiertelnikiem. Nie myśl jednak, że nasz naród został opuszczony przez Boga. 17Poczekaj tylko, a zobaczysz Jego wielką potęgę, gdy umęczy ciebie i twoje potomstwo”.

18Po nim przyprowadzono szóstego. Kiedy umierał, powiedział: „Łudzisz się na próżno. My bowiem cierpimy z własnej winy, gdyż zgrzeszyliśmy przeciwko naszemu Bogu. Dlatego dzieją się te zdumiewające rzeczy. 19Ty zaś nie sądź, że będziesz bezkarny, skoro usiłujesz walczyć z Bogiem”.

20Nadzwyczaj godna podziwu i trwałej pamięci była matka. W jednym dniu widziała śmierć swoich siedmiu synów i zniosła to mężnie dzięki nadziei pokładanej w Panu. 21Każdemu z nich nawet dodawała otuchy w ojczystym języku. Pełna wzniosłych myśli, kobiece rozumowanie umacniała męską odwagą. Mówiła do nich: 22„Nie wiem, jak pojawiliście się w moim łonie. Nie ja dałam wam ducha i życie i nie ja ukształtowałam wasze ciała. 23Dlatego Stwórca świata, który dał początek ludzkości i wszystkiemu, co istnieje, w swoim miłosierdziu odda wam ducha i życie. Wy bowiem teraz gardzicie samymi sobą dla Jego praw”.24Antioch zaś sądził, że został obrażony, i podejrzewał, że jej wypowiedź była obelżywa.

Gdy najmłodszy z braci jeszcze żył, zaczął go zachęcać, a nawet złożył przysięgę, że uczyni go bogatym i szczęśliwym, jeśli tylko porzuci ojczyste obyczaje; uczyni go nawet swoim przyjacielem oraz powierzy mu urzędy. 25Ponieważ młodzieniec nie zwracał na to żadnej uwagi, król przywołał matkę i zachęcał ją, aby nakłaniała chłopca do ocalenia życia. 26Po jego wielu prośbach zgodziła się przekonać syna. 27Pochyliła się nad nim i drwiąc z okrutnego tyrana, powiedziała w języku ojczystym: „Synu, zlituj się nade mną! Nosiłam cię w łonie przez dziewięć miesięcy, karmiłam cię mlekiem przez trzy lata. Żywiłam cię, wychowywałam i utrzymywałam aż do tego czasu. 28Proszę cię, synu, spójrz na niebo i na ziemię, i na wszystko, co jest na nich. Wiedz, że Bóg uczynił je z niczego i że rodzaj ludzki powstał w ten sam sposób. 29Nie bój się tego kata, ale bądź godny swoich braci i przyjmij śmierć, abym w czasie miłosierdzia razem z twoimi braćmi odzyskała ciebie”.

30Gdy ona jeszcze mówiła, młodzieniec powiedział: „Na co czekacie? Nie jestem posłuszny nakazowi króla, ale słucham nakazu Prawa, które zostało dane naszym ojcom za pośrednictwem Mojżesza. 31Ty jednak, sprawco wszelkiego zła przeciwko Hebrajczykom, nie uciekniesz z rąk Boga. 32My bowiem cierpimy z powodu własnych grzechów 33 i nawet jeśli nasz żyjący Pan na krótko się rozgniewał, aby nas ukarać i wychować, to jednak znów pojedna się ze swoimi sługami.34Ty zaś, bezbożniku najbardziej zepsuty ze wszystkich ludzi, wynosisz się na próżno, żywiąc bezpodstawne nadzieje i podnosząc rękę przeciwko dzieciom Nieba.35Nie uciekniesz przed sądem wszechmocnego i czuwającego Boga!36Teraz bowiem nasi bracia po krótkim cierpieniu osiągnęli życie wieczne w przymierzu z Bogiem. Ty natomiast na sądzie Bożym zostaniesz sprawiedliwie skazany za swoją pychę. 37A ja, podobnie jak bracia, oddaję ciało i duszę za ojczyste prawa. Błagam Boga, aby rychło okazał się łaskawy dla naszego narodu, a ciebie nakłonił przy pomocy doświadczeń i plag do wyznania, że On jest Bogiem jedynym. 38Niech gniew, którym Wszechmocny sprawiedliwie dotknął cały nasz naród, zatrzyma się na mnie i na moich braciach”.

39Słysząc gorzkie szyderstwo, król rozgniewał się i postąpił z nim jeszcze okrutniej niż z tamtymi. 40Tak więc i on czysty zakończył życie, całkowicie ufając Panu. 41Ostatnia po synach umarła matka.

42O ucztach ofiarnych i strasznych prześladowaniach niech tyle wystarczy.

 

  1. Opowiadanie o śmierci siedmiu chłopców i ich matki stanowi, jak poprzednie, wyidealizowaną i rozwiniętą literacko relację, opartą na zdarzeniach rzeczywistych: prześladowaniach na tle religijnym, podczas których nie oszczędzano kobiet ani dzieci. Bohaterska postawa męczenników kontrastuje z okrucieństwem tyrana. Osobisty udział króla sugeruje, że miejscem męczeństwa była stolica, Antiochia. Długie i uroczyste przemowy torturowanych są nieprawdopodobne. Odpowiadają jednak stylowi księgi, która historię przedstawia podniośle. W mowach męczenników autor streścił ważne prawdy wiary: w jedynego Boga, opiekuna Izraela i sędziego ludzkich grzechów. Męczennicy wyrażają także wielką nadzieję na życie wieczne (ww. 10.11.14.29.36). W Starym Testamencie i tradycji żydowskiej Druga Księga Machabejska jest ważnym i wyraźnym świadectwem wiary we wskrzeszenie umarłych (2Mch 12,32-45). Nadzieja życia wiecznego opiera się na wierze w stwórczą wszechmoc Boga i Jego sprawiedliwość. To ona daje męczennikom pewność, że życie, które oddają ze względu na Boga, zostanie im przez Niego przywrócone. Ponadto pada pierwsze w historii wiary objawionej wyraźne stwierdzenie, że Bóg dokonał dzieła stworzenia z niczego (Hi 26,7; Iz 44,24; J 1,3; Kol 1,15n). Rozwinięcie opowiadania o męczeństwie braci i ich matki znajduje się w apokryficznej 4Mch 8 – 18. W późniejszej tradycji chrześcijańskiej nazwę „braci machabejskich” przeniesiono z przywódców powstania na tych młodych męczenników.

 

 

Psalm (Ps 17 (16), 1bcd. 5-6. 8 i 15 (R.: por. 15b))

Gdy zmartwychwstanę, będę widział Boga

Rozważ, Panie, moją słuszną sprawę, *
usłysz me wołanie,
wysłuchaj modlitwy *
moich warg nieobłudnych.

Gdy zmartwychwstanę, będę widział Boga

Moje kroki mocno trzymały się Twych ścieżek, *
nie zachwiały się moje stopy.
Wołam do Ciebie, bo Ty mnie, Boże, wysłuchasz, *
nakłoń ku mnie swe ucho, usłysz moje słowo.

Gdy zmartwychwstanę, będę widział Boga

Strzeż mnie jak źrenicy oka, *
ukryj mnie w cieniu Twych skrzydeł.
A ja w sprawiedliwości ujrzę Twe oblicze, *
ze snu powstając, nasycę się Twoim widokiem.

Gdy zmartwychwstanę, będę widział Boga

Komentarz

O księdze:

  1. Psałterz charakteryzuje się bogactwem gatunków literackich. Przyjmując je za kryterium podziału, można wyróżnić kilka grup utworów: 1) hymny – uroczyste pieśni pochwalne ku czci Boga (np. Ps 8; 19; 29; 100; 111; 148 – 150), które mogą wyrażać podziw nad dziełem stwórczym Boga (np. Ps 104) i nad Jego działaniem w historii (np. Ps 105). 2) lamentacje – liczne skargi i prośby o pomoc udręczonemu psalmiście, mogą być zbiorowe i indywidualne (np. Ps 3; 5; 13; 22; 44). Wśród lamentacji występują psalmy ufności (np. Ps 4; 11; 16; 62; 121), psalmy dziękczynne jednostki (np. Ps 30; 34; 92, 103) i wspólnoty (np. Ps 66; 117; 124) oraz kolekcja siedmiu psalmów pokutnych (Ps 6; 32; 38; 51; 102; 130; 143). 3) psalmy królewskie, które sławią królowanie Boga (np. Ps 47; 93 – 99), przejawiające się także w rządach dynastii Dawida (np. Ps 2; 18; 21; 45; 89; 110; 132). 4) pieśni Syjonu – modlitwy, które odgrywały szczególną rolę w liturgii świątynnej (Ps 15; 24; 46; 48; 76; 84; 87; 122; 134). Do nich należą też psalmy pielgrzymkowe (np. Ps 122; 126), sławiące świętą Jerozolimę i wyrażające radość ze spotkania z Bogiem w Jego ziemskiej świątyni. 5) pieśni liturgiczne, śpiewane podczas wieczerzy paschalnej i wielkich świąt Izraela. Szczególnie ważny jest tu zbiór hymnów: Hallelu (Ps 113 – 118) i Wielkiego Hallelu (Ps 136). Na ich prorocki charakter wskazał Chrystus, modląc się nimi w ostatnich godzinach ziemskiego życia (np. Mt 26,30). 6) psalmy dydaktyczne, które zawierają pouczenia o wartości prawa Bożego (Ps 25; 34; 111; 119), o sprawiedliwości i dobroci Boga (np. Ps 78; 145), rozważają problem odpłaty za dobre i złe uczynki (np. Ps 37; 49; 73; 112). 7) psalmy mesjańskie, które wprost wyrażają oczekiwanie na Pomazańca Pańskiego (np. Ps 2; 110). Tęsknota za Chrystusem, tj. Mesjaszem, obecna jest także w psalmach królewskich i pieśniach Syjonu. W każdym niemal psalmie można wyróżnić różne gatunki literackie, które nie pozwalają zaklasyfikować ich wyłącznie do jednej grupy.
  2. Psalmy są utworami poetyckimi. Autorzy zastosowali w nich liczne środki stylistyczne. Najbardziej charakterystycznym elementem poetyki hebrajskiej był paralelizm członów, czyli stychów wersetu. Polegał on na tym, że najczęściej daną myśl poeta zawarł w dwóch następujących po sobie stychach, które tworzyły najmniejszą jednostkę literacką utworu. Z innych środków należy wymienić rym i rytm. Niekiedy psalmiści komponowali swoje dzieła w formie akrostychów, czyli utworów alfabetycznych (Ps 25; 34; 37; 111; 112; 119; 145). Wersety czy strofy psalmu rozpoczynały się wtedy od kolejnych liter alfabetu hebrajskiego.
  3. Pomimo tak wielkiej różnorodności, będącej wyrazem rozwoju duchowego Izraela, „Psałterz” stanowi jedną zwartą księgę. Myśl przewodnia całego zbioru została zawarta we wprowadzeniu (Ps 1 – 2). Człowiek ma do wyboru dwie drogi życiowe: drogę posłuszeństwa Bożemu Prawu, która prowadzi do szczęścia, oraz drogę buntu, wiodącą do zagłady. Cała historia świata jest wypadkową tego podstawowego wyboru. Psalmista często posługuje się pojęciem „bezbożny” (Ps 1,3-4), które może oznaczać wrogie narody albo człowieka, który sprowadza sprawiedliwych z właściwej drogi. Może nim być nawet nieprzyjaciel wewnętrzny – zło ukryte w sercu ludzkim. Obrazy wojenne, tak często pojawiające się w psalmach, można więc tłumaczyć jako ilustracje walki duchowej.
  4. Łatwo dostrzec w psalmach rozwój idei szczęścia. Z początku pojmuje się je materialnie jako spokojne życie, posiadanie ziemi, bogactwo, rodzinę, która zapewnia przyszłość. Stopniowo jednak człowiek odkrywa, że prawdziwe szczęście kryje się głębiej. Wypełnianie Prawa prowadzi go do odkrycia wartości nieprzemijalnych. Pociąga to za sobą przemianę relacji z bliźnimi. Pragnienie zemsty na wrogach ustępuje miejsca oczekiwaniu na ich nawrócenie. Podobnie ewoluuje rozumienie nagrody za sprawiedliwe życie i kary za popełnione zło. Początkowo psalmista, który widzi ziemskie powodzenie grzeszników, głośno krzyczy o swej niewinności i domaga się za nią odpłaty. Z czasem jednak uświadamia sobie własną grzeszność i przynależność do grzesznego ludu i pozostawia Bogu wymierzenie wszystkim sprawiedliwości.
  5. Grecki przekład Biblii, „Septuaginta” (LXX), powstały w egipskiej Aleksandrii już w II w. przed Chr., pogłębia historyczną lekturę „Psałterza”, interpretując go jako proroctwo. W ślad za tą żydowską tradycją, Kościół dostrzega w psalmach zapowiedź tajemnicy Chrystusa i doskonałej wspólnoty czasów ostatecznych. Stąd nasza lektura odwołuje się nie tylko do sensu wyrazowego (dosłownego, historycznego) psalmów, ale szuka także wypełnienia ich treści w Chrystusie i w Kościele.

O dzisiejszym psalmie:

Ps 17,

Prośba o wyzwolenie

1Modlitwa Dawida.

Wysłuchaj, Panie, mojej słusznej sprawy, skłoń się ku memu błaganiu. Wysłuchaj modlitwy moich ust nieobłudnych.

2Wydaj osąd w mojej sprawie, bo Twoje oczy widzą to, co słuszne.

3Doświadczyłeś moje serce, nawiedziłeś je nocą, wypróbowałeś mnie ogniem, lecz nie znalazłeś we mnie nieprawości.

Nie zgrzeszyłem ustami,4jak czynią to ludzie, byłem posłuszny Twym słowom, wystrzegałem się dróg przestępcy.

5Stawiam swe stopy na Twoich ścieżkach, by nie chwiały się moje kroki.

6Wołam do Ciebie, Boże, bo Ty mnie wysłuchasz. Nakłoń ku mnie ucha, usłysz moje słowa!

7Okaż swą przedziwną łaskę, Zbawco ufających Tobie, którzy szukają Twojej pomocy.

8Strzeż mnie jak źrenicy oka, ukryj mnie w cieniu Twych skrzydeł,

9z dala od bezbożnych, którzy mnie uciskają. Otoczyli mnie nieprzyjaciele,

10którzy w dobrobycie utracili swą wrażliwość. Ich usta przemawiają zuchwale.

11Ci, którzy mnie chwalili, teraz mnie osaczają, śledzą mnie, by powalić na ziemię.

12Pochwycili mnie jak lew gotowy do łowów, jak młody lew czający się w kryjówce.

13Powstań, Panie, zastąp mu drogę i powal! Ocal mnie swym mieczem od bezbożnego

14i swoją ręką, Panie, od śmiertelników, od tych, którzy mają wszystko w tym życiu. Napełnili swe brzuchy, nasycili swych synów i pozostało jeszcze dla ich wnuków.

15Ja zaś żyłem uczciwie, więc będę dopuszczony przed Twe oblicze, zostanę nasycony, gdy objawi się Twoja chwała!

 

  1. Cały Psalm 17. to lamentacja psalmisty. Psalmista przekonany o swej niewinności błaga Boga, aby go wysłuchał (ww. 1-6). Prosi o ocalenie dla siebie i o pokonanie dręczycieli (ww. 7-14) oraz wyraża wiarę w otrzymanie rychłej nagrody (w. 15). Jego modlitewne zwrócenie się do Boga z prośbą o uwolnienie od nieprzyjaciół pociąga za sobą rezygnację z chęci zemsty i oznacza ufność w Bożą sprawiedliwość. Końcowe zdanie Psalmu wprowadza już w chrześcijańską lekturę psalmu. Jak Ojciec wysłuchał prośby niewinnego Syna w dniach Jego ziemskiej misji i wskrzesił Go do życia wiecznego (Hbr 5,7), tak samo uczyni ludziom – swoim dzieciom. Jezus bowiem przywrócił nam pierwotną niewinność i syci nas duchowym życiem w sakramentach.

 

2.czytanie (2 Tes 2, 16 – 3, 5)

Trwać w dobrych czynach i szerzyć Ewangelię

Czytanie z Drugiego Listu Świętego Pawła Apostoła do Tesaloniczan

Bracia:

Sam Pan nasz, Jezus Chrystus, i Bóg, Ojciec nasz, który nas umiłował i przez łaskę udzielił nam wiecznego pocieszenia i dobrej nadziei, niech pocieszy serca wasze i niech utwierdzi w każdym działaniu i dobrej mowie.

Poza tym, bracia, módlcie się za nas, by słowo Pańskie szerzyło się i rozsławiało, podobnie jak to jest pośród was, abyśmy byli wybawieni od ludzi przewrotnych i złych, albowiem nie wszyscy mają wiarę. Wierny jest Pan, który umocni was i ustrzeże od złego. Co do was, ufamy w Panu, że to, co nakazujemy, czynicie i będziecie czynić. Niechaj Pan skieruje serca wasze ku miłości Bożej i cierpliwości Chrystusowej.

O księdze:

  1. Powszechnie Pierwszy List do Tesaloniczan jest uznawany za najstarsze pismo Nowego Testamentu. Został on napisany przez Pawła niedługo po jego pierwszej wizycie w Tesalonice (obecnie: Saloniki), która była stolicą rzymskiej prowincji w Macedonii. Paweł odwiedził to miejsce pod koniec 49 r. lub na początku 50 r., podczas swojej drugiej podróży misyjnej.
  2. Działalność ewangelizacyjna w Tesalonice trwała krótko, zaledwie kilka tygodni (Dz 17,1-10). Ze względu na nieprzychylne nastawienie Żydów, Paweł musiał przerwać dzieło budowania wspólnoty chrześcijan. Uciekł do Berei i potem dalej przez Ateny dotarł do Koryntu. Zatroskany o los Kościoła w Tesalonice posłał tam swojego ucznia Tymoteusza, aby osobiście zobaczył, jak funkcjonuje tworząca się wspólnota. Paweł, po otrzymaniu dokładnej relacji od Tymoteusza, z jednej strony ucieszył się rozwojem wiary w tamtejszym Kościele, a z drugiej zmartwił się widocznym u wiernych brakiem zrozumienia niektórych istotnych kwestii. Napisał więc ok. 50 r. list, w którym tłumaczył trudny problem powrotu Chrystusa na ziemię oraz zachęcał do wytrwałości i wierności nauce, którą im głosił (1 Tes 1,3).
  3. Z relacji Tymoteusza Paweł dowiedział się, że nie wszystko, czego nauczał w czasie swojego krótkiego pobytu w Tesalonice, zostało poprawnie zrozumiane. Głównym problemem było właściwe rozumienie Paruzji, czyli powtórnego przyjścia Chrystusa. Chrześcijanie wywodzący się z pogaństwa wierzyli, że nastąpi ono bardzo szybko, dlatego zaniedbywali codzienne obowiązki, oddając się biernemu oczekiwaniu (1 Tes 4,3n). Ponadto błędna interpretacja zapowiedzi nadejścia czasów ostatecznych budziła wśród chrześcijan wielki niepokój o los zmarłych. Odnosząc się do tych wątpliwości, Paweł tłumaczy, że kiedy Chrystus powróci na ziemię, umarli zmartwychwstaną, a żywi zostaną złączeni z Chrystusem i na wieki będą przebywać w Jego chwale (1 Tes 4,13-18). Moment Paruzji nastąpi niespodziewanie, przyjdzie jak złodziej, dlatego postawa czekających na powrót Pana ma być nieustannym czuwaniem polegającym na wiernym wypełnianiu nauki Chrystusa (1 Tes 5,1-11). Paweł daje również wiele praktycznych wskazań dotyczących życia chrześcijańskiego. Apostoł w formie krótkich zachęt ukazuje, jak w konkretnej sytuacji chrześcijanie powinni realizować wezwanie do jedności i miłości (1 Tes 5,12-22).
  4. W pierwszej części Drugiego Listu do Tesaloniczan autor, podobnie jak w Pierwszym Liście do Tesaloniczan, dziękuje Bogu za świadectwo wiary Tesaloniczan, przy której trwają pomimo prześladowań i cierpień (2Tes 1,3-12). Następna część poświęcona jest powtórnemu przyjściu Pana (2Tes 2,1-12). Na ten temat Paweł pisał dość obszernie w Pierwszym Liście do Tesaloniczan. Teraz jednak stara się wskazać na całkiem nowy szczegół ostatecznych wydarzeń. Nadejście Dnia Pańskiego ma poprzedzić pojawienie się niegodziwca – wroga Chrystusa, wysłannika szatana, który będzie chciał odwieść ludzi od wiary. Autor przypomina adresatom, że mówił im o tym osobiście, kiedy przebywał u nich. Dlatego nie wyjaśnia bliżej, o kim jest mowa, co stwarza dodatkową trudność dla współczesnego czytelnika. Dla nas znaczenie ma jednak przede wszystkim cel wprowadzenia tej postaci przez autora. Chce on zachęcić chrześcijan z Tesaloniki do czujności i przygotować ich na prześladowania oraz zachęcić do dawania świadectwa wiary (2Tes 2,13 – 3,5). Kolejnym tematem, któremu autor poświęca sporo uwagi, jest problem odpowiedzialności chrześcijan za siebie nawzajem i za wspólnotę, w której żyją (2Tes 3,6-15). Apostoł mocno podkreśla, że chrześcijanie nie mogą żyć kosztem innych, ale każdy powinien spokojnie pracować na swoje utrzymanie. Temat ten był także obecny w Pierwszym Liście do Tesaloniczan (1Tes 2,9; 4,11). Teraz jednak zostaje szerzej rozwinięty. Jest to odpowiedź apostoła na konkretną sytuację, która zaistniała we wspólnocie tesalonickiej. List kończy się modlitwą za adresatów (2Tes 3,16-18).
  5. Drugi List składa się więc z dwóch bloków tematycznych. W pierwszym, obejmującym rozdział 2, znowu podjęty zostaje temat paruzji — ostatecznego „przyjścia” Chrystusa. Otóż pojawiły się jakieś listy, fałszywie przypisywane apostołowi, co wywołało wśród Tesaloniczan klimat napiętego oczekiwania na paruzję. Paweł raz jeszcze potwierdza, że należy unikać wszelkiej gorączkowości i zachowywać wierność w codziennym zaangażowaniu w historię, gdzie toczy się walka między dobrem a złem, która zostanie rozstrzygnięta dopiero na końcu czasów.
  6. Drugą częścią listu jest rozdział 3, który na nowo dotyka doświadczeń tej wspólnoty. Autor przywołuje ją nie do życia w iluzji, pragnieniach czy wyobrażeniach, życia w napięciu i oczekiwaniu nadzwyczajnych wydarzeń, lecz do zaangażowania się w pracę, w miłość braterską i własne obowiązki. W liście tym panuje szczególna atmosfera, którą sam św. Paweł oddał w języku apokaliptycznym, co dotyczy zwłaszcza terminów i obrazów obecnych w wersetach 2,3-11. Język ten, znany już w Starym Testamencie (przykładem są niektóre miejsca Księgi Daniela), rozpowszechniony był również w świecie żydowskim. Spotykamy tu więc szereg negatywnych postaci i pojęć spod znaku szatana, takich jak: „człowiek grzechu”, „syn zatracenia”, „tajemnica bezbożności”, „odstępstwo”, „dzień Pański”. Bezmiar tego zła, które wokół szaleje, jest jednak pod kontrolą Bożą aż do ostatecznego końca, kiedy to definitywnie będzie musiało zniknąć. Tak więc podstawowym tematem tego listu jest relacja między wydarzeniami historycznymi a ostatecznym ich finałem, ku któremu one dążą w myśl Bożych zamierzeń.

O czytaniu:

2 Tes 2,

Wezwanie do wytrwałości w wierze i miłości

13Bracia, umiłowani przez Pana! Powinniśmy dziękować Bogu zawsze za was wszystkich, za to, że wybrał was jako pierwszych, aby was zbawić przez uświęcenie w Duchu i wiarę w prawdę.14Bóg wezwał was przez naszą Ewangelię do udziału w chwale naszego Pana, Jezusa Chrystusa.15Bracia, bądźcie wytrwali i zachowujcie tradycje, o których zostaliście pouczeni zarówno słowem, jak i naszym listem. 16Sam nasz Pan, Jezus Chrystus, i Bóg, nasz Ojciec, który nas umiłował i obdarzył nieustanną pociechą i niezawodną nadzieją przez łaskę, 17niech was pociesza i utwierdza we wszelkim dobrym czynie i słowie.

2 Tes 3,

1Ponadto, bracia, módlcie się za nas, aby słowo Pańskie rozszerzało się i było chwalone, tak jak u was, 2oraz abyśmy zostali ocaleni od złych i przewrotnych ludzi, bo nie wszyscy wierzą. 3Pan jest wierny! On was umocni i uchroni od złego. 4Co do was, jesteśmy przekonani w Panu, że to, co wam nakazaliśmy, czynicie i nadal będziecie czynić. 5Niech Pan kieruje wasze serca ku miłości Bożej i wytrwałości na wzór Chrystusa.

 

  1. Bóg jest wierny swojej obietnicy zbawienia. Jego dary są nieodwołalne (Rz 11,29) i chrześcijanie mogą zawsze liczyć na Jego pomoc i ochronę (1Kor 10,13; 2Kor 1,18-20; 1Tes 5,24; Hbr 10,23; 1P 4,19; 1J 1,9).

 

 

Ewangelia (Łk 20, 27-38)

Uduchowione życie zmartwychwstałych

Słowa Ewangelii według Świętego Łukasza

Podeszło do Jezusa kilku saduceuszów, którzy twierdzą, że nie ma zmartwychwstania, i zagadnęli Go w ten sposób: «Nauczycielu, Mojżesz tak nam przepisał: „Jeśli umrze czyjś brat, który miał żonę, a był bezdzietny, niech jego brat pojmie ją za żonę i niech wzbudzi potomstwo swemu bratu”. Otóż było siedmiu braci. Pierwszy pojął żonę i zmarł bezdzietnie. Pojął ją drugi, a potem trzeci, i tak wszyscy pomarli, nie zostawiwszy dzieci. W końcu umarła ta kobieta. Przy zmartwychwstaniu więc którego z nich będzie żoną? Wszyscy siedmiu bowiem mieli ją za żonę».

Jezus im odpowiedział: «Dzieci tego świata żenią się i za mąż wychodzą. Lecz ci, którzy uznani zostaną za godnych udziału w świecie przyszłym i w powstaniu z martwych, ani się żenić nie będą, ani za mąż wychodzić. Już bowiem umrzeć nie mogą, gdyż są równi aniołom i są dziećmi Bożymi, będąc uczestnikami zmartwychwstania.

A że umarli zmartwychwstają, to i Mojżesz zaznaczył tam, gdzie jest mowa o krzewie, gdy Pana nazywa „Bogiem Abrahama, Bogiem Izaaka i Bogiem Jakuba”. Bóg nie jest Bogiem umarłych, lecz żywych; wszyscy bowiem dla Niego żyją».

Komentarz

O księdze:

  1. Najstarsze świadectwa chrześcijańskie stwierdzają, że autorem trzeciej Ewangelii oraz Dziejów Apostolskich jest Łukasz, lekarz i towarzysz Pawła, pochodzący z Antiochii Syryjskiej. O Łukaszu można też powiedzieć, że był historykiem i teologiem.
  2. Ewangelia według św. Łukasza jest dedykowana Teofilowi (Łk 1,3). Wymienienie go w tytule nie oznacza, że jest on jedynym, do którego skierowane jest to dzieło. Łukasz w osobie Teofila adresuje swoje dzieło do ludzi wywodzących się z kręgu kultury greckiej, którzy przyjęli chrześcijaństwo.
  3. Istotnym celem dzieła Łukasza (Ewangelii i Dziejów Apostolskich) było przygotowanie chrześcijan do podjęcia misji ewangelizacyjnej wśród narodów. Stwierdza się wręcz, że Łukasz napisał tzw. Ewangelię ewangelizatora. Kościół przestawał być małą grupą ludzi, którzy wzajemnie się znają, i przeradzał się w społeczność bardzo zróżnicowaną, wymagającą od jej członków uniwersalizmu i wielkiej otwartości na wszystkie ludy.
  4. Ewangelia według św. Łukasza powstała ona po roku 70 po Chr., czyli po zburzeniu Jerozolimy przez Rzymian.
  5. Wszyscy zgodnie przyjmują, że Ewangelia według św. Łukasza i Dzieje Apostolskie stanowią dwie części jednego dzieła, którego prologiem jest Łk 1,1-4. Łukasz, pisząc Ewangelię, musiał myśleć już o drugiej części. Potwierdzają to zabiegi literackie i ciągłość głównych tematów teologicznych, obecnych w obu tych księgach. Redagując Ewangelię, korzystał z kilku źródeł. Wiele tekstów przejął z materiału zgromadzonego w starszej Ewangelii według św. Marka. Łukasz w swojej Ewangelii zamieścił prolog (Łk 1,1-4), tradycję dotyczącą dzieciństwa Jezusa (Łk 1,5 – 2,52), opisy ukazujące Bóstwo Jezusa (Łk 24,13-53). Szerzej niż Marek opisał działalność Jezusa w Galilei (Łk 6,20 – 8,3) oraz Jego podróż do Jerozolimy (Łk 9,51 – 18,14). Szczególną rolę w kompozycji Ewangelii odgrywa Jerozolima. W tym mieście dokonują się najważniejsze wydarzenia z ziemskiego życia Jezusa. Przygotowanie uczniów dokonuje się w drodze do Jerozolimy. W Jerozolimie – a nie jak u pozostałych ewangelistów w Galilei – zmartwychwstały Chrystus spotyka się ze swoimi uczniami. Ewangelia ma być głoszona, począwszy od Jerozolimy (Łk 24,47), i z tego miejsca Kościół będzie się rozszerzał, aż obejmie swoim zasięgiem cały świat.
  6. Charakterystyczną część Ewangelii według św. Łukasza stanowią przypowieści: o miłosiernym Samarytaninie (Łk 10,30-37); o bogatym rolniku (Łk 12,16-21); o miłosiernym Ojcu (Łk 15,11-32); o nieuczciwym zarządcy (Łk 16,1-8); o bogaczu i Łazarzu (Łk 16,19-31); o faryzeuszu i celniku (Łk 18,10-14). Tylko Łukasz opisuje sceny przedstawiające miłość Jezusa do grzeszników, np. nawrócona grzesznica (Łk 7,36-50); Zacheusz (Łk 19,2-10). Odnotowuje też cuda, których nie ma w pozostałych Ewangeliach: wskrzeszenie młodzieńca z Nain (Łk 7,11-17); uzdrowienie kobiety chorej na artretyzm (Łk 13,10-17); uzdrowienie chorego na puchlinę wodną (Łk 14,1-6) oraz oczyszczenie dziesięciu trędowatych (Łk 17,11-19).
  7. Ewangelię według św. Łukasza cechuje atmosfera modlitwy, radości, pokoju, chwały Bożej, łagodności i dobroci. Autor posiada głębokie wyczucie psychiki i wspaniale kreśli portrety swoich bohaterów, zwłaszcza Jezusa. Jest również, bardziej niż inni ewangeliści, wrażliwy na rolę i misję kobiet. Wskazuje, że kobiety na równi z mężczyznami są zobowiązane do przyjęcia Ewangelii i odpowiedzialne za jej głoszenie. Łukasz stara się także dać odpowiedź na pytanie: Jaki jest cel i sens istnienia chrześcijaństwa w świecie? W swoim dziele ukazuje on, że historia Jezusa i dzieje Kościoła, który założył, są wypełnieniem starotestamentowych obietnic danych przez Boga. Historia Jezusa i w konsekwencji historia Kościoła stanowią ostatni etap historii zbawienia. Epoka ta zakończy się powtórnym przyjściem Chrystusa i dokonaniem sądu nad światem. Czas Kościoła zawarty pomiędzy pierwszym i drugim przyjściem Jezusa na ziemię jest czasem ostatecznym. Nie jest to tylko epoka, w której pielęgnuje się pamięć o Jezusie. Zmartwychwstały Chrystus cały czas działa w swoim Kościele i poprzez swój Kościół. Jezus przemierza wraz z Kościołem drogę, która prowadzi do ostatecznego spotkania z Bogiem.
  8. Świadectwa zawarte w Ewangelii jednoznacznie wskazują, że Jezus jest jedynym Zbawicielem świata. W Starym Testamencie tytuł „Zbawca” odnoszony był do Boga i wyrażał dwa aspekty: wybawienie od zła oraz obdarowywanie dobrodziejstwami. W świetle Ewangelii według św. Łukasza Jezus w całej swojej działalności zmierza do uwolnienia człowieka od zła, od grzechów i nieszczęść oraz obdarza go darami Bożymi. Czas działalności Jezusa jest więc czasem zbawienia. Jego Ewangelia jest słowem, które zbawia. Dlatego orędzie o zbawieniu i odpuszczaniu grzechów w imię Jezusa ma być głoszone wszystkim narodom (Łk 24,47).
  9. Szczególną uwagę Łukasz przywiązuje do ukazania roli modlitwy w życiu Jezusa, a także rodzącego się Kościoła. Wszystkie istotne wydarzenia z życia Jezusa poprzedzone są modlitwą. Jezus, modląc się, daje ludziom przykład, w jaki sposób mogą trwać w nieustannej łączności z Bogiem Ojcem. Modlitwa jest też ukazana jako niezawodny środek przeciwko pokusom, przeciwnościom, zniechęceniu, zagubieniu.
  10. Ewangelia według św. Łukasza jest swego rodzaju podręcznikiem, który ma przygotować chrześcijan do dzieła ewangelizacji. Przekazuje słowa i czyny Jezusa w taki sposób, by ewangelizujący mógł być skutecznym świadkiem Chrystusa. Wzorem jest Jezus, który jako „pierwszy ewangelizator” nie tylko sam głosił Ewangelię (Łk 4,16-21), ale stopniowo przygotowywał do tego dzieła swoich uczniów.

O czytaniu:

  1. Ponieważ Jezus koncentruje swoje nauczanie i misję wokół tajemnicy zmartwychwstania (Łk 9,22; 14,13n; 18,33), saduceusze postanawiają ośmieszyć ten istotny element Jego nauki. Przedstawiają sytuację, która w tamtych czasach mogła się zdarzyć. Prawo bowiem nakazywało, aby brat mężczyzny, który zmarł bezpotomnie, poślubił wdowę po nim (Pwt 25,5-10). Było to tzw. prawo lewiratu. W oparciu o to prawo saduceusze uznali wiarę w zmartwychwstanie ciał za coś niemożliwego, ponieważ oznaczałoby to, że w niebie mężczyźni żyjący wcześniej w tzw. małżeństwach lewirackich sprzeczaliby się o to, kto ma prawo do żony. Sprzeczność, którą chcą wykazać saduceusze, wynika ze zbyt materialistycznego pojmowania zmartwychwstania i sądzenia, że życie w niebie jest „uszlachetnioną” powtórką życia ziemskiego. Jezus, chcąc właściwie ukierunkować myślenie słuchaczy, oświadcza, że ludzie w niebie na pewno nie będą zawierać związków małżeńskich. Ta podpowiedź ma na celu uzmysłowienie wszystkim, że życie w niebie różni się od życia na ziemi. Jak dokładnie ono wygląda, musi na razie pozostać tajemnicą, istotne jest natomiast, aby nikt nie wątpił, że życie ziemskie ma po śmierci swoją kontynuację. Argumentacja Jezusa zmierzająca do wykazania, że celem ludzkiego życia jest zmartwychwstanie, zostaje oparta na Wj 3. Jezus wskazuje, że Mojżesz został posłany przez Boga, aby wyprowadzić lud z niewoli egipskiej, dlatego że Bóg zawarł z patriarchami przymierze. Co jednak jest podstawą obowiązywania przymierza, skoro patriarchowie umarli i zazwyczaj w takiej sytuacji podjęte zobowiązania ulegają rozwiązaniu? Podstawa musi być tylko jedna – to, że oni nadal żyją. Skoro zaś nie ma ich już na ziemi, muszą żyć u Boga.