Wtorek, 16 sierpnia 2022 r.

Wtorek, 16 sierpnia 2022 r.

1.czytanie (Ez 28, 1-10)

Proroctwo przeciw pysze króla Tyru

Czytanie z Księgi proroka Ezechiela

Pan skierował do mnie te słowa: «Synu człowieczy, powiedz władcy Tyru: Tak mówi Pan Bóg: Ponieważ serce twoje stało się wyniosłe, powiedziałeś: Ja jestem Bogiem, ja zasiadam na Boskiej stolicy, w sercu mórz – a przecież ty jesteś tylko człowiekiem, a nie Bogiem, i rozum chciałeś mieć równy rozumowi Bożemu. Oto jesteś mądrzejszy od Daniela, żadna tajemnica nie jest ukryta przed tobą. Dzięki swej przezorności i sprytowi zdobyłeś sobie majątek i nagromadziłeś złota i srebra w swoich skarbcach. Dzięki swojej wielkiej przezorności, dzięki swoim zdolnościom kupieckim pomnożyłeś swoje majętności, a serce twoje stało się wyniosłe z powodu twego majątku.

Dlatego tak mówi Pan Bóg: Ponieważ rozum chciałeś mieć równy rozumowi Bożemu, oto dlatego sprowadzam na ciebie cudzoziemców – najsroższych spośród narodów. Oni dobędą mieczy przeciwko urokowi twojej mądrości i zbezczeszczą twój blask. Zepchną cię do dołu, i umrzesz śmiercią nagłą w sercu mórz. Czy będziesz jeszcze mówił: Ja jestem Bogiem – w obliczu swoich oprawców? Przecież będziesz tylko człowiekiem, a nie Bogiem w ręku tego, który cię będzie zabijał. Umrzesz śmiercią nieobrzezanych z ręki cudzoziemców, ponieważ Ja to postanowiłem» – mówi Pan Bóg.

Komentarz

O Księdze:

1. Tłem wizji i wyroczni spisanych w Księdze Ezechiela są wydarzenia z początku VI w. przed Chr. Władca Babilonii Nabuchodonozor dokonał powtórnego najazdu na podbitą już wcześniej Judę. Po zajęciu Jerozolimy aresztował i odesłał do Babilonu najznamienitszych obywateli na czele z królem Jojakinem i jego rodziną. Wśród deportowanych był także młody Ezechiel. Nowym królem Jerozolimy został całkowicie uległy Nabuchodonozorowi Mattaniasz, któremu na znak poddaństwa zwycięzca zmienił imię na Sedecjasz. Czasy jego panowania charakteryzowały się poniżającą uległością wobec Babilonu i pasmem klęsk. Po kolejnym buncie w Judei Nabuchodonozor zburzył Jerozolimę i uprowadził jeszcze liczniejszą grupę mieszkańców niż poprzednim razem. Dopiero król perski, Cyrus, po zdobyciu Babilonu wydał specjalny dekret zezwalający wygnańcom judzkim na powrót do ojczyzny.
2. Ezechiel pochodził z rodu kapłańskiego, jednak nie zdążył przed uprowadzeniem rozpocząć pełnienia funkcji kapłańskich. Razem z pierwszą falą jeńców został deportowany do Mezopotamii. Pięć lat później rozpoczął działalność prorocką wśród uprowadzonych rodaków. Był żonaty, ale jego żona zmarła w niewyjaśnionych okolicznościach. Prorok był wybitnym pisarzem i nieprzeciętnym teologiem. Fragmenty księgi urzekają nie tylko głębią przesłania, ale także bogactwem formy literackiej.
3. Ezechiel stara się rozwiązać jeden z najtrudniejszych dylematów, przed jakimi stał Izrael w VI w. przed Chr. Po kolejnych klęskach militarnych w sercach Izraelitów musiała rodzić się wątpliwość, czy Bóg Jahwe jest na tyle silny, aby skutecznie stawać w ich obronie. Z każdym rokiem dziedzictwo Boga traciło na znaczeniu, a w potęgę rósł Babilon, szukający protekcji u boga Marduka. Zniszczenie Jerozolimy i świątyni stanowiło nie tylko klęskę polityczną, ale dla wielu było niezbitym dowodem wyższości Marduka nad Bogiem Izraela. Ezechiel nie mógł więc ograniczyć się do lakonicznego wyjaśnienia zaistniałej sytuacji, gdyż Izrael potrzebował przede wszystkim podniesienia na duchu i rozbudzenia na nowo wiary w moc Boga. Księga Ezechiela jest więc przejmującym manifestem potęgi i chwały Boga. W bardzo sugestywny sposób prorok tłumaczy swoim rodakom, że przyczyną klęski nie była słabość Boga, ale ich nieprawości, pycha i bałwochwalstwo. Najpierw więc wzywa rodaków do nawrócenia, upomina ich i zapowiada nowe kary. Kiedy to wszystko okazuje się bezskuteczne, wprowadza scenę, w której Bóg, widząc niepoprawność Izraela, opuszcza świątynię i zostawia Izraelitów własnemu losowi. Pozbawiony Bożej opieki, skłócony, liczący wyłącznie na własne siły i niemądrze rządzony Izrael nie miał szans na przetrwanie. Upadek przyszedł zaskakująco szybko, a wraz z nim rozczarowanie i stagnacja. Spełniły się zapowiedzi Ezechiela. Nie doczekał się jednak u rodaków powszechnego uznania własnych win i nawrócenia. Starał się więc przynajmniej zapobiec ich całkowitemu odejściu od Boga. Dlatego zapowiadał kolejne odsłony ukazywania się Jego potęgi. Prorok wielokrotnie podkreślał, że Bóg powróci w chwale nie ze względu na zasługi Izraelitów, ale po to, by na oczach wszystkich ludów okazać swoją moc i chwałę.
4. Ostatecznie Bóg nie stawiał Izraelowi właściwie żadnych wymagań. Nawet nawrócenie nie było warunkiem powrotu Pana. W widzeniach doliny wyschłych kości, walki z Gogiem, rzeki życia czy nowej świątyni – sprawcą wszystkich wydarzeń jest sam Bóg. Wiara uprowadzonych do Babilonu była bowiem już tak wątła, że wymagała nie wzmocnienia, lecz wskrzeszenia z martwych.
5. Księga Ezechiela jest lekturą dla ludzi, którzy nie uciekają przed wysiłkiem intelektualnym w poszukiwaniu prawdy. Czytelnik nie znajdzie w niej gotowych i prostych rozwiązań – przeciwnie, natrafi na sporo mało zrozumiałych tekstów z zupełnie innej epoki. Jeśli się jednak nie zniechęci, wówczas ten pozorny labirynt doprowadzi go do wyjątkowego spotkania ze słowem Bożym.

O czytaniu:

Ez 28,

Przeciwko władcy Tyru

¹Pan przemówił do mnie w tych słowach:²„Synu człowieczy, powiedz księciu Tyru:

Tak mówi Pan Bóg: Twoje serce było wyniosłe i mówiłeś: «Ja jestem bogiem! Siedzibę bogów zamieszkuję w samym sercu mórz». A przecież jesteś tylko człowiekiem, a nie Bogiem, choć uważasz się za równego Bogu.³Rzeczywiście, jesteś mądrzejszy od Daniela i nic tajemnego nie ukryje się przed tobą. ⁴Dzięki swojej mądrości i rozumowi zdobyłeś bogactwa. Zgromadziłeś złoto i srebro w swoich skarbcach. ⁵Dzięki handlowi i wielkiej mądrości pomnożyłeś swój majątek. Z powodu tego bogactwa twoje serce stało się wyniosłe.

⁶Dlatego tak mówi Pan Bóg: Skoro uważasz się za równego Bogu,⁷Ja sprowadzę na ciebie cudzoziemców, najokrutniejszych wśród narodów. Oni dobędą swoich mieczy przeciwko twojej wspaniałej mądrości i znieważą twój majestat.⁸Wtrącą cię do dołu i umrzesz nagłą śmiercią w samym sercu mórz. ⁹Czy wtedy też powiesz do tych, którzy będą cię mordowali: «Ja jestem bogiem»? Przecież będąc w mocy tych, którzy cię przebiją, okażesz się tylko człowiekiem, nie Bogiem. ¹⁰Umrzesz śmiercią nieobrzezanych z ręki cudzoziemców. Bo Ja tak powiedziałem – wyrocznia Pana Boga”.

Pieśń żałobna nad władcą Tyru

¹¹Pan przemówił do mnie w tych słowach:¹²„Synu człowieczy, podnieś lament nad królem Tyru i powiedz mu: Tak mówi Pan Bóg: Ty byłeś odbiciem doskonałości, wzorem mądrości i piękna.¹³W Edenie, ogrodzie bogów, byłeś otoczony murem z kosztownych kamieni: rubinu, topazu, brylantu, chryzolitu, onyksu, jaspisu, szafiru, malachitu i szmaragdu. W dniu twojego stworzenia zrobiono dla ciebie dzwoneczki i wisiorki ze złota.¹⁴Postawiłem obok ciebie cheruba stróża. Mieszkałeś na świętej górze bogów. Przechadzałeś się pośród ognistych kamieni.¹⁵Byłeś nienaganny w swoim postępowaniu od dnia twego stworzenia aż do chwili, gdy ujawniła się twoja nieprawość. ¹⁶Rozwijając swój handel, napełniłeś swoje wnętrze przemocą i zgrzeszyłeś. Strąciłem cię więc ze świętej góry bogów. Cherub stróż wyrzucił cię spośród ognistych kamieni! ¹⁷Twoje serce stało się wyniosłe z powodu twojego piękna. Przepychem zniweczyłeś swoją mądrość. Strąciłem cię na ziemię i wydałem cię królom na pośmiewisko. ¹⁸Licznymi grzechami i niegodziwością twego handlu zhańbiłeś własną świątynię. Roznieciłem ogień w twoim wnętrzu, aby cię pożarł. Obróciłem cię w popiół na ziemi w obecności wszystkich, którzy cię widzieli. ¹⁹Wszystkie narody, które cię znały, przeraziły się z twojego powodu, stałeś się przedmiotem zgrozy, przepadłeś na zawsze”.

Przeciwko Sydonowi

²⁰Pan przemówił do mnie tymi słowami:²¹„Synu człowieczy, zwróć się w stronę Sydonu i prorokuj przeciwko niemu.²²Powiedz: Tak mówi Pan Bóg: Oto Ja jestem przeciwko tobie, Sydonie. Okażę moją chwałę pośród ciebie. Wtedy przekonają się, że Ja jestem Panem, gdy dokonam na nim sądu i objawię swoją świętość.²³Ześlę na niego zarazę i krew na jego ulice. W środku miasta padać będą od miecza. Wtedy przekonają się, że Ja jestem Panem.

Obietnica dla ludu Izraela

²⁴Odtąd już ludu izraelskiego nie będzie kaleczył żaden kłujący cierń ani raniący kolec. Wszyscy jego sąsiedzi, którzy nim gardzili, przekonają się, że Ja jestem Panem Bogiem.²⁵Tak mówi Pan Bóg: Zgromadzę lud izraelski spośród narodów, wśród których został rozproszony. Wtedy objawię w nim swoją świętość wobec narodów. Zamieszkają oni w swojej ziemi, którą dałem mojemu słudze Jakubowi.²⁶Będą w niej mieszkali bezpiecznie, zbudują domy, zasadzą winnice. Będą mieszkać bezpiecznie, gdy Ja osądzę wszystkich ich sąsiadów, którzy nimi gardzili. Wtedy przekonają się, że Ja jestem Panem, ich Bogiem”.

6. Podobnie jak Izajasz (Iż 13-23) i Jeremiasz (Jr 46-51), tak również i Ezechiel stał się zwiastunem sądu Bożego nie tylko dla Izraela, lecz i dla innych narodów. Wypowiedzi Ezechiela przeciw narodom znajdują się w środkowej części Księgi (Ez 25-32), z której pochodzi dzisiejsze czytanie. Chociaż stanowią one odrębny zbiór, są jednak ściśle związane z wydarzeniami, jakie się rozegrały w Ziemi Świętej. Narody te są współwinne upadkowi Jerozolimy. Siedem wypowiedzi przeciw narodom obejmuje siedem nazw: Ammon, Moab, Edom, Filisteę, Tyr, Sydon i Egipt. Są one zgrupowane w pięciu mniejszych i dwóch większych (Tyr, Egipt) fragmentach tekstu. Sydon został jedynie krótko wspomniany łącznie z Tyrem, zapewne celem osiągnięcia liczby siedem. Uszeregowanie zostało dokonane nie według kryterium czasu, lecz na zasadzie geograficznego położenia. Ezechiel zwraca się najpierw ku wschodowi (Ammon, Moab), następnie na południe (Edom) i na zachód (Filistea). Wielkie wypowiedzi przeciw Tyrowi i Egiptowi znajdują się na końcu. Uderza fakt, że nie ma żadnego słowa przeciw Babilonowi. Stało się tak ze względu na polityczne konsekwencje, jakie by taka wypowiedź mogła spowodować względem wygnańców. Poza tym Ezechiel upatrywał w Babilonie bicz Boży na Izraela784.
7. W dzisiejszym czytaniu prorok kieruje ostrze swojej krytyki przeciwko władcy pogańskiego Tyru, wypominając mu przede wszystkim fundamentalny grzech pychy, przez który uważał się za równego Bogu. Zauważamy tu pewne aluzje do grzechu Adama (Rdz 3), a także do oskarżenia, jakie Izajasz kieruje pod adresem władcy babilońskiego (Iz 14). Choć władca Tyru dzięki swojej mądrości zbudował prawdziwe imperium handlowe, to jednak wbił się w pychę, rzucając wyzwanie Bogu. Dlatego prorok zapowiada mu poniżającą śmierć z rąk okrutnych Babilończyków, tak aby musiał uznać, że jest tylko człowiekiem. Echo tej zapowiedzi znajdujemy także w Nowym Testamencie, kiedy Łukasz opisuje śmierć Heroda Agryppy I (Dz 12,20-23).
8. Wobec pychy króla Tyru Bóg nie pozostanie obojętny. I w rzeczy samej kieruje przeciw temu „nadczłowiekowi” najbardziej drapieżny lud, czyli Babilończyków, którzy zmiażdżą tę potęgę i zarazem bezczelność, przywołując do porządku pyszałka wołającego: „Ja jestem Bogiem”. W rękach swoich oprawców będzie on musiał uznać, że jest jedynie marnością, człowiekiem skazanym na śmierć w pohańbieniu. Prorok jest więc wezwany, aby zaintonować lamentację nad królem. Podejmuje ona na nowo motyw jego winy „pierworodnej”, bo postępował tak, jak to było z prarodzicem Adamem.
9. W swym wspaniałym mieście był on jakby sublimacją piękna, niczym dostojne królewskie wizerunki na wschodnich pieczęciach. Ozdobiony mnogością klejnotów i złotem, którym handlował, wydawał się podobny do cheruba, czyli jednego z tych skrzydlatych duchów, jakie pilnowały świętych miejsc i samego Edenu (Rdz 3,24). Doskonały zewnętrznie i czysty wewnętrznie, uległ jednak zarozumiałości, która w niego wniknęła, zatruwając go od wewnątrz i pogrążając w Bożych oczach. Prorok wymienia popełnione przez niego grzechy, ze szczególnym odniesieniem do sytuacji Tyru, zapowiadając nieuchronny sąd Boga, który całą tę wspaniałość obróci w „popiół”. Ostatnie słowo jest wyrokiem nieodwołalnym: „Przestałeś istnieć na zawsze” (Ez 28, 19).
10. Końcową swą wyrocznię z tego rozdziału zwraca prorok ku bratniemu wobec Tyru Sydonowi, który z Tyrem konkurował, lecz w czasach Ezechiela zaczął przeżywać swój schyłek. Jego koniec przedstawiony jest za pomocą dobrze znanej triady plag Bożych: zarazy, miecza, krwi. W tym wydarzeniu Bóg ukaże swą chwałę, tzn. panowanie nad całą historią, nad wszystkimi bez różnicy, i dlatego Sydon nie będzie już cierniem w boku Izraela przez swe wyzywające bogactwo. Fragment poświęcony Tyrowi i Sydonowi kończy się kojącą nutą, której adresatem jest rozproszony naród żydowski. Izrael doczeka się wolności i będzie mógł wrócić na ziemie ojców, aby w pokoju i wierności Bogu rozpocząć na nowo swoją historię.

 

 

Psalm (Pwt 32, 18-19. 20. 21 (R.: por. 18b))

Ja, Pan, zabijam i Ja sam ożywiam

Rzekłem: «Ja ich wytracę, *
wygubię ich pamięć u ludzi».
Ale się bałem drwiny wroga, *
że przeciwnicy ich będą się łudzić.

Ja, Pan, zabijam i Ja sam ożywiam

Będą się łudzić, mówiąc: «Nasza ręka przemożna, *
a nie Pan uczynił to wszystko».
Gdyż jest to plemię niemądre *
i niemające rozwagi.

Ja, Pan, zabijam i Ja sam ożywiam

Jak może jeden odpędzać tysiące, *
a dwóch odpierać dziesięć tysięcy?
Dlatego że ich sprzedała ich Skała, *
że Pan na łup ich wydał.

Ja, Pan, zabijam i Ja sam ożywiam

Nadchodzi bowiem dzień klęski, *
los ich gotowy, już blisko.
Bo Pan swój naród obroni, *
litość okaże swym sługom.

Ja, Pan, zabijam i Ja sam ożywiam

Komentarz

O księdze:

1. Zbiór zwany Pięcioksięgiem zamyka Księga Powtórzonego Prawa. Pięcioksiąg, Tora – po hebrajsku – wskazówka, pouczenie, wtórnie prawo. To pięć pierwszych ksiąg Biblii, najważniejszy tekst objawiony judaizmu. Głównym tematem Tory jest Przymierze pomiędzy Jahwe a narodem Izraela za pośrednictwem Mojżesza zawarte podczas wędrówki z niewoli egipskiej do Ziemi Obiecanej. Opis kształtowania się narodu i kultu za czasów Mojżesza poprzedzony jest znajdującymi się w Księdze Rodzaju opowieściami o prapoczątkach ludzkości (od Stworzenia do Potopu i Wieży Babel) oraz pradziejach Izraela (dzieje Patriarchów: Abrahama, Izaaka oraz Jakuba i jego synów).
2. Księga Powtórzonego Prawa jest zredagowana jako długa mowa Mojżesza, który na równinie Moabu powtarza i wyjaśnia prawa otrzymane od Boga na górze Horeb (tak nazywana jest w tej księdze góra Synaj).
3. Historia powstania Księgi Powtórzonego Prawa jest związana z odnalezieniem ok. 622 r. przed Chr., podczas remontu świątyni, księgi prawa, która dla króla Jozjasza stała się impulsem do działań na rzecz oczyszczenia i centralizacji kultu (2Krl 22,8-20). Powstała po w Królestwie Północnym (Izraelu), przed rokiem 722 przed Chr. Po upadku Królestwa Północnego księga została przewieziona do Jerozolimy i tam zredagowana. W czasie panowania jego syna Manassesa, który zasłynął jako propagator pogaństwa (2Krl 21,1-18), została ukryta w świątyni, a jej wskazania zaczął wprowadzać w życie dopiero Jozjasz. Po upadku Jerozolimy w 586 r. przed Chr. teologia księgi miała istotny wpływ na ocenę wydarzeń związanych z utratą niepodległego bytu państwowego przez królestwa Izraela i Judy. Pod wpływem Księgi Powtórzonego Prawa (Pwt 28) opis wydarzeń historycznych zawarty w Joz, Sdz, 1-2Sm i 1-2Krl został zredagowany według schematu: za dobro – nagroda, za zło – kara. Według tej zasady dokonano oceny historii narodu wybranego, co miało na celu przede wszystkim uzmysłowienie czytelnikom, że Bóg nie jest obojętny na to, jak postępuje Jego lud. Przy okazji redakcji ksiąg opisujących historię narodu wybranego mógł też powstać dzisiejszy początek i koniec Księgi Powtórzonego Prawa (Pwt 1 – 3; 31 – 34), który można czytać jako oddzielny dokument, powiązany występującą tylko w tych rozdziałach postacią Jozuego.
4. W Księdze Powtórzonego Prawa zaktualizowano wiele przepisów zawartych w tzw. Kodeksie Przymierza (Wj 20,22 – 23,33) w perspektywie przeobrażeń społecznych i politycznych, o których dowiadujemy się od proroków Amosa, Ozeasza czy Micheasza. Księga ta odzwierciedla przejście od warunków ekonomicznych charakterystycznych dla małej wiejskiej wspólnoty do wymiany handlowej opartej na pieniądzu. Zostają w niej poruszone problemy związane z narastającym rozwarstwieniem społecznym, komasacją gruntów przez wielkich obszarników i utratą dziedzicznych praw do ziemi przez drobnych rolników. Osłabienie tradycyjnej roli klanu wymagało sprecyzowania przepisów chroniących rodzinę (np. Pwt 21,18-21; 25,5-10) i ubogich (Pwt 15,12-18; 24,17-22; 26,12n; 27,19). Należało też chronić system prawny przed korupcją i nadużyciami wobec najsłabszych (Pwt 16,18-20). W Księdze Powtórzonego Prawa zajęto się instytucjami państwa i poruszono zagadnienia związane z władzą królewską, armią zawodową i międzynarodowymi związkami monarchy (np. Pwt 17,16n). Niektóre zalecenia wyraźnie nawiązują do sytuacji powstałej w wyniku asyryjskiej polityki przesiedleń ludności. W sytuacji nowych zagrożeń i wyzwań Księga Powtórzonego Prawa zawiera propozycję odnowy społecznej wokół idei posłuszeństwa Bogu i Jego prawu.
5. Akcja Księgi Powtórzonego Prawa rozgrywa się w Moabie, naprzeciw Jerycha, w przeddzień przekroczenia przez Izraelitów Jordanu i rozpoczęcia podboju Kanaanu. Mojżesz otrzymał od Boga objawienie, że nie wejdzie do Ziemi Obiecanej (Pwt 3,25-27; 31,2), dlatego księga utrzymana jest w formie długiej mowy pożegnalnej, jaką wygłasza Mojżesz. Jego przemówienie można podzielić na trzy części: Pwt 1,6 – 4,43; 4,44 – 26,19; 29 – 30. Zasadniczą część księgi stanowi druga mowa Mojżesza (Pwt 4,44 – 26,19). Znajduje się w niej Dekalog (Pwt 5,6-21) oraz tzw. Kodeks deuteronomiczny (Pwt 12 – 26) zawierający prawo kultowe, cywilne oraz karne. Wszystkie mowy cechuje bardzo podniosły i kaznodziejski styl. Jest w nich zachęta do wierności Bogu, przymierzu i przykazaniom. Mojżesz często odwołuje się do przeszłości związanej z czterdziestoletnią wędrówką przez pustynię, by przypomnieć Izraelitom nieustanną bliskość Boga, przymierze na Horebie (Synaju), Boże obietnice oraz łaskę wybraństwa. To obdarowanie zobowiązuje Izraelitów do udzielania wspaniałomyślnej i natychmiastowej odpowiedzi (stąd częste użycie słowa „dziś”, np. Pwt 5,1; 6,1-6). Od tej odpowiedzi zależy byt narodu i posiadanie Ziemi Obiecanej.
6. Myśl religijna Księgi Powtórzonego Prawa jest bardzo bogata i zawiera istotę całej teologii starotestamentowej. Najważniejsze przesłanie księgi koncentruje się na przypomnieniu o tym, że Izraelici, jako naród wybrany (Pwt 7,6; 14,2; 26,18), mają czcić tylko jedynego Boga i kochać Go całym sercem. Muszą pamiętać o przymierzu z Bogiem i podczas świąt wspominać Bożą miłość objawioną w czasie Wyjścia z Egiptu. Zobowiązani są także do gorliwego wypełniania woli Bożej wyrażonej w nakazach Prawa (Tory). Ziemia Kanaan jest darem dla Izraela, lecz posiadanie jej zależeć będzie od wierności Izraelitów jedynemu Bogu.
7. Wszyscy Izraelici powinni uznać Boga za swojego Pana, a siebie nawzajem za braci i siostry. Podobnie jak u proroków, w centrum nauczania księgi znajduje się wezwanie do miłości, sprawiedliwości, wierności, a także troski o ubogich. Relacja między Bogiem a Izraelem powinna określać stosunek Izraelitów zarówno do siebie nawzajem, jak i do obcych. Izraelici, jako wyzwoleni z niewoli przez Boga, zobowiązani zostają do naśladowania Go w Jego postawie wobec sieroty, wdowy i cudzoziemca (Pwt 10,16-19).
8. W Nowym Testamencie często (około 80 razy) występują odwołania do Księgi Powtórzonego Prawa (np. Mt 4,4.7; 5,31; 18,16; 22,37; Mk 12,29n; Łk 10,27; 4,4.12; Dz 3,22n; 7,37). Kościół często sięga po tę księgę w liturgii i nauczaniu, by zachęcić wiernych do żarliwej miłości Boga i bliźniego oraz do wypełniania Bożego prawa. W księdze tej znajduje się także zapowiedź pojawienia się nowego proroka (Pwt 18,15nn), którym dla chrześcijan jest Jezus Chrystus, prowadzący lud Boży do nowej ziemi obiecanej, czyli do jedności z Bogiem Ojcem.

O dzisiejszym psalmie:

9. Dzisiejszy śpiew między czytaniami jest fragmentem z Pieśni Mojżesza (Pwt 31,30-32,44), którą wyśpiewał przed swoją śmiercią. Jest ona prorocką wizją. Mojżesz wyjaśnił w niej znaczenie przeszłości, zapowiedział przyszłe wydarzenia i nakreślił zadania, jakie stoją w teraźniejszości przed narodem wybranym. Mojżesz opisał troskę Boga o swój lud i wskazał, że brak należytego przyjęcia Bożych darów stał się przyczyną utraty otrzymanych od Niego dóbr. Bóg nie będzie błogosławił narodowi, który nie rozpoznał źródła swojego powodzenia i dostatku. Postępując bowiem w ten sposób, potwierdzałby złudne przekonanie Izraelitów o ich samowystarczalności i utwierdzałby ich w przewrotnym postępowaniu. Pieśń Mojżesza zawiera także przesłanie nadziei skierowane do ludu, który doświadcza klęski i poniżenia, jest gnębiony przez wrogów, pozbawiony suwerenności, ograbiony i niepewny jutra. Moc Boża przyjdzie z pomocą ludziom bezsilnym, bo Bóg jest jedynym panem historii i najwyższym stróżem sprawiedliwości. Naród wybrany musi tylko uznać Boże dary i przyjąć je w postawie pokory i posłuszeństwa.

 

 

Ewangelia (Mt 19, 23-30)

Nagroda za wyrzeczenie podjęte dla Chrystusa

Słowa Ewangelii według Świętego Mateusza

Jezus powiedział do swoich uczniów: «Zaprawdę, powiadam wam: Bogatemu trudno będzie wejść do królestwa niebieskiego. Jeszcze raz wam powiadam: Łatwiej jest wielbłądowi przejść przez ucho igielne, niż bogatemu wejść do królestwa niebieskiego».

Gdy uczniowie to usłyszeli, bardzo się przerazili i pytali: «Któż więc może być zbawiony?»

Jezus spojrzał na nich i rzekł: «U ludzi to niemożliwe, lecz u Boga wszystko jest możliwe».

Wtedy Piotr rzekł do Niego: «Oto my opuściliśmy wszystko i poszliśmy za Tobą, cóż więc otrzymamy?»

Jezus zaś rzekł do nich: «Zaprawdę, powiadam wam: Przy odrodzeniu, gdy Syn Człowieczy zasiądzie na swym tronie chwały, wy, którzy poszliście za Mną, zasiądziecie również na dwunastu tronach, aby sądzić dwanaście szczepów Izraela. I każdy, kto dla mego imienia opuści dom, braci, siostry, ojca, matkę, dzieci lub pole, stokroć tyle otrzyma i życie wieczne posiądzie na własność.

Wielu zaś pierwszych będzie ostatnimi, a ostatnich pierwszymi».

Komentarz

O księdze:

1. Sam tekst Ewangelii według św. Mateusza nie podaje imienia jej autora. Najstarsza tradycja( około I połowy II w.) przypisuje ją apostołowi Mateuszowi, który był poborcą podatkowym w Kafarnaum (Mt 9,9; 10,3; Mk 2,14; Łk 5,27.29). O profesji autora świadczą fachowe określenia dotyczące podatków oraz systemu monetarnego (Mt 17,24; 22,19). Ponadto w mowach Jezusa pojawiają się liczne wypowiedzi przeciwko faryzeuszom i nauczycielom Pisma. Dawny poborca podatkowy, którym gardzili faryzeusze, nie przez przypadek akcentuje ten aspekt nauki Chrystusa.
2. Uważa się, że pierwotnie Ewangelia została zredagowana w języku aramejskim lub hebrajskim. Powszechnie przyjmuje się, że powstała w Syrii (Antiochia), gdzie żyło wielu Żydów. Została ona napisana między 80 a 90 r.
3. Ewangelia ta powstała z myślą o wierzących, którzy wywodzili się z judaizmu. Jej tekst odzwierciedla tradycje aramejskie lub hebrajskie. Potwierdzeniem tego jest obecność wyrażeń (Mt 16,19; 18,18) i słów typowo semickich (mamona, hosanna), które autor rzadko tłumaczy na język grecki. Wspominając również zwyczaje żydowskie, zakłada ich znajomość u czytelników i w przeciwieństwie do ewangelistów Marka i Łukasza, nie uważa za konieczne, aby je wyjaśniać (Mt 15,1-3; por. Mk 7,3n).
4. W Ewangelii według św. Mateusza dostrzega się pięć wielkich przemówień Jezusa, które stanowią odniesienie do Pięcioksięgu Mojżeszowego. Ewangelia ta jest więc swego rodzaju Pięcioksięgiem chrześcijańskim, który zawiera Prawo nowego Izraela, czyli Kościoła. Prawodawcą nowego ludu Bożego jest Chrystus – nowy Mojżesz. Tematem przewodnim tych wypowiedzi jest królestwo Boże, jednak każda z nich podkreśla inny, szczególny jego aspekt: 1) Mowa programowa, kreśląca obraz doskonałego ucznia. Jezus ogłasza w niej nadejście królestwa Bożego (Mt 5 – 7); 2) Mowa misyjna, dotycząca głoszenia królestwa. Jezus zapowiada w niej także prześladowania (Mt 10); 3) Zbiór przypowieści o tajemnicy królestwa (Mt 13); 4) Mowa eklezjalna, w której Jezus określa reguły, na których powinny opierać się wzajemne relacje uczniów we wspólnocie (Mt 18); 5) Mowa eschatologiczna traktująca o czasach ostatecznych i o udoskonaleniu królestwa (Mt 24–25).
5. Autor Ewangelii, posługując się tytułami mesjańskimi odnoszonymi do Jezusa, kreśli Jego bardzo wyraźny portret. Od początku wykazuje, że Jezus jest Chrystusem (Mesjaszem), Synem Dawida oraz Synem samego Boga. Ewangelista z wielką troską stara się uzasadnić, że w Jezusie wypełniły się obietnice i zapowiedzi Starego Testamentu. Mocno akcentuje mesjańską godność Jezusa, z którą bardzo ściśle łączy się tytuł Syn Dawida. Odnosząc go do Jezusa, potwierdza, że to On jest oczekiwanym przez Żydów Mesjaszem. Tytuł Syn Boży podkreśla Boską naturę Jezusa, choć nie w każdym wypadku w sensie ścisłym oznacza on bóstwo Mistrza z Nazaretu. W tytule Syn Człowieczy zawiera się natomiast prawda, że Jezus jest kimś więcej niż zwykłym człowiekiem i żaden król ziemski nie może się z Nim równać. Tytuł ten łączy osobę Jezusa z cierpiącym Sługą Pana, znanym z pieśni Izajasza (autor dwukrotnie cytuje Pieśń o Słudze Pana: Iz 42,1 w Mt 3,17 oraz Iz 53,4 w Mt 8,17). Istotnym jest również odniesione do Chrystusa określenie Pan (greckie: Kyrios, stąd: Kyrie elejson), które potwierdza Jego Boską godność i wynikającą z niej zwierzchność nad całym światem.
6. Ewangelista, zestawiając życie Chrystusa z działalnością Mojżesza, chce pokazać, że Chrystus jest nowym Mojżeszem, ale znacznie potężniejszym od niego. Mojżesz wyprowadził lud z niewoli egipskiej – ziemskiej, politycznej. Chrystus natomiast wyprowadza ludzi z niewoli grzechu (Mt 1,21). Na kanwie porównania Chrystusa z Mojżeszem oparta jest polemika prowadzona przez autora ze starym ludem Bożym – Izraelem. Temat ten przedstawia w dwóch ujęciach: polemizuje z niewiernym ludem, krytykując jego partykularyzm, skrajny legalizm, przesadną dumę narodową i pewność siebie, oraz wskazuje, że miejsce niewiernego ludu zajmuje teraz nowy Izrael – Kościół Jezusa, czyli nowy lud Boży.
7. Cała Ewangelia według św. Mateusza koncentruje się wokół idei królestwa Bożego, które bierze swój początek w Chrystusie. Chronologicznie istnienie tego królestwa, czyli panowania Boga, dzieli się na trzy etapy: 1) jego inauguracja w osobie, słowach i czynach Chrystusa; 2) czas rozpoczynający się wraz ze Śmiercią i Zmartwychwstaniem Jezusa, a trwający do końca świata; 3) królestwo eschatologiczne w pełnym tego słowa znaczeniu. Idąc dalej, autor ukazuje związek, jaki istnieje pomiędzy tym królestwem a Kościołem, który jest wspólnotą nowego ludu Bożego.
8. Kościół jest wspólnotą Boga Ojca, Jezusa – Syna Bożego oraz braterską wspólnotą jego członków. W ujęciu Mateusza członkowie Kościoła nie stanowią jedności absolutnie równej. Dla wszystkich jednak celem jest spotkanie z Chrystusem, sprawiedliwym Sędzią, i wejście do królestwa niebieskiego. Z woli Chrystusa istnieje istotna różnica między Kolegium Dwunastu a resztą uczniów Jezusa. Osobiście i imiennie powołał On każdego z grupy Dwunastu (Mt 10,2-4), nauczał ich na osobności, im tylko powierzał niektóre tajemnice królestwa Bożego (Mt 13,10n) i objawiał swoje posłannictwo (Mt 17,1-9.19-21). Ustanowił ich fundamentem przyszłej wspólnoty Kościoła oraz przekazał swoje pełnomocnictwa. Ewangelista podkreśla również fakt, że szczególną rolę w Kolegium Dwunastu i w Kościele Jezus powierzył Szymonowi Piotrowi. Przytacza trzy (pomijane w innych Ewangeliach) wydarzenia, które potwierdzają przewodnią rolę Piotra w gronie apostołów: chodzenie po jeziorze (Mt 14,28-31), obietnica prymatu (Mt 16,17-19) i wpłacenie podatku przez Szymona za siebie i za Jezusa (Mt 17,24-27). Chrystus, nazywając go Piotrem, czyli Skałą (Mt 16,18), uczynił go swoim zastępcą i ustanowił fundamentem Kościoła.

O czytaniu:

9. Przywiązanie się do bogactw jest niebezpieczeństwem, które przeszkadza osiągnąć zbawienie. Chrystus zobrazował to umyślnie przejaskrawionym porównaniem do wielbłąda usiłującego przejść przez ucho igielne. W interpretacji tego porównania jedni uważają, że chodzi o małą bramę w murach Jerozolimy, którą nazywano uchem igielnym. Wielbłąd mógł przejść przez nią tylko po usunięciu ciężaru z jego grzbietu i na klęczkach. Według innej interpretacji chodzi tu o linę okrętową, której nie sposób przewlec przez ucho igły. Z pewnością Jezus chciał uwydatnić niemożność osiągnięcia zbawienia przez tych, którzy nie uwolnią się od niebezpiecznych przywiązań. Człowiek, pozostawiony samemu sobie, nie ma w sobie sił koniecznych, aby osiągnąć życie wieczne. Może je natomiast zyskać, otwierając się na działanie Boga i przyjmując dar zbawienia. Jest ono bowiem przede wszystkim dziełem miłosiernego i wszechmocnego Boga, który zaprasza człowieka do współpracy, na miarę jego możliwości.
10. Człowiek bogaty zazwyczaj jest niewolnikiem swego bogactwa. Jego najczęstszym zajęciem jest zajmowanie się swoim bogactwem. Spełniają się w ten sposób słowa Jezusa: Gdzie skarb twój, tam i serce twoje (Mt 6, 21). Tymczasem być uczniem Jezusa oznacza powierzyć się Jemu całkowicie, zaufać Mu zupełnie. Jest to zrozumiałe, ponieważ nie można służyć Bogu i mamonie (Mt 6, 24). Dlatego tym, którzy są bogaci, niełatwo wejść do królestwa. Wiadomo jednak, że Jezus miał przyjaciół także wśród ludzi bogatych (Józef z Arymatei, Łazarz, Zacheusz oraz Mateusz – celnik). Niekiedy korzystał z ich gościnności (por. Łk 8, 3). Nie jest więc rzeczą niemożliwą dla człowieka bogatego osiągnąć zbawienie, jakkolwiek praktycznie tylko z pomocą Bożą można się niepodzielnie zawierzyć Jezusowi – Nauczycielowi i Zbawicielowi.
11. Obietnica i przestroga. Zestawienie obietnicy (Mt 19, 27-29) oraz ostrzeżenia (Mt 19, 30) uzmysławia szczególny rys Jezusowego nauczania, wyrażający się w kontrastach (Mt 19, ²⁷Wówczas Piotr powiedział: „Oto my zostawiliśmy wszystko i poszliśmy za Tobą. Co za to otrzymamy?”. ²⁸Jezus im odpowiedział: „Zapewniam was: Ponieważ poszliście za Mną, to przy odnowieniu świata, kiedy Syn Człowieczy zasiądzie na chwalebnym tronie, również i wy zasiądziecie na dwunastu tronach i będziecie rządzili dwunastoma plemionami Izraela.²⁹I każdy, kto ze względu na Mnie opuści dom, braci, siostry, ojca, matkę, dzieci lub pole, stokroć więcej otrzyma i będzie miał udział w życiu wiecznym. ³⁰Wielu zaś pierwszych będzie ostatnimi, a ostatnich pierwszymi.). W Kazaniu na Górze spotykamy błogosławieństwa i groźby, przypowieść o rozumnej i dobrej budowie oraz o budowie nierozumnej i bezowocnej, przypowieść o nielitościwym dłużniku z obietnicą dla miłosiernych i przestrogą dla niezdolnych do okazania miłosierdzia. Przyszłością chrześcijanina mogą być trony, ale może też taką przyszłość stanowić ciemność odrzucenia. Judasz – apostoł stał się zdrajcą Jezusa, złoczyńca na krzyżu stał się Jego wyznawcą.
12. Konsekwencją naszego sposobu wypowiadania się i myślenia, które jest związane z rzeczywistościami tego świata, jest to, że mówiąc o życiu wiecznym, posługujemy się obrazami zaczerpniętymi z naszej ziemskiej rzeczywistości. Obraz tronu, zasiadania, przeprowadzania przewodu sądowego chce uzmysłowić w sposób plastyczny i sugestywny, że tych, którzy poszli za Jezusem czeka chwalebna i szczęśliwa przyszłość. Uczeń ma prawo do nadziei nagrody. Choć wymagania stojące przed uczniem Jezusa są wielkie, większa jest ich przyszła zapłata. Nadzieja dostąpienia życia wiecznego ułatwia uczniom Chrystusowym znieść obecne wyrzeczenia. Dla tych, którzy dla Chrystusa opuścili wszystko, obietnica życia wiecznego nie jest bynajmniej proporcjonalną odpłatą, ale darem przewyższającym wszelkie proporcje.
13. Historia Izraela pamięta czasy sędziów, którzy przede wszystkim rządzili i kierowali narodem wybranym, rzadziej natomiast rozstrzygali sprawy sądowe. Podobną funkcję pełnić będą apostołowie w Kościele, który Jezus zakłada. Obietnica, którą składa apostołom, kieruje ich wzrok ku zapowiadanemu przez proroków odnowieniu mesjańskiemu, czyli ku nowej ziemi i nowemu niebu (Iz 65,17n; Ap 21,1). W tym nowym świecie Jezus będzie królem nowego ludu Bożego, a ci, którzy poszli za Nim, będą mieć udział w Jego władzy. Oprócz tego otrzymają stokrotną nagrodę w życiu wiecznym. Ich uniżenie i pokora zostaną docenione i sprawiedliwie wynagrodzone. Nagrodą apostoła jest więc udział w chwalebnym losie Mistrza. Nie można jednak zapomnieć, że uczniowie Jezusa uczestniczą także w Jego krzyżu, cierpieniu i prześladowaniu (Mt 16,24; J 15,20).