Wtorek, 5 kwietnia 2022 r.

1.czytanie (Lb 21, 4-9)

Wąż miedziany znakiem ocalenia

Czytanie z Księgi Liczb

Od góry Hor szli Izraelici w kierunku Morza Czerwonego, aby obejść ziemię Edom; podczas drogi jednak lud stracił cierpliwość. I zaczęli mówić przeciw Bogu i Mojżeszowi: «Czemu wyprowadziliście nas z Egiptu, byśmy tu na pustyni pomarli? Nie ma chleba ani wody, a uprzykrzył się nam już ten pokarm mizerny».

Zesłał więc Pan na lud węże o jadzie palącym, które kąsały ludzi, tak że wielka liczba Izraelitów zmarła. Przybyli więc ludzie do Mojżesza, mówiąc: «Zgrzeszyliśmy, szemrząc przeciw Panu i przeciwko tobie. Wstaw się za nami do Pana, aby oddalił od nas węże». I wstawił się Mojżesz za ludem.

Wtedy rzekł Pan do Mojżesza: «Sporządź węża i umieść go na wysokim palu; wtedy każdy ukąszony, jeśli tylko spojrzy na niego, zostanie przy życiu». Sporządził więc Mojżesz węża miedzianego i umieścił go na wysokim palu. I rzeczywiście, jeśli kogoś wąż ukąsił, a ukąszony spojrzał na węża miedzianego, zostawał przy życiu.

Komentarz

O Księdze:

Księga Liczb jest czwartą częścią zbioru zwanego Pięcioksięgiem, pierwszych pięć ksiąg Starego Testamentu, którego autorstwo przypisywane jest Mojżeszowi. Dziś autorstwo Mojżesza traktuje się raczej symbolicznie i uważa się, że Księga Liczb zawiera teksty pochodzące od różnych autorów, którzy napisali je jeszcze przed przesiedleniem Izraelitów do Babilonii (586 r. przed Chr.). Po powrocie z wygnania (538 r. przed Chr.) zostały one zebrane i zredagowane. Redaktorzy podkreślali narodową i religijną odrębność Izraela od innych narodów (Lb 16 – 19). Kładli też nacisk na etyczne wymogi związane z zachowywaniem Prawa, a za jego łamanie zapowiadali karę.
Księga Liczb dotyczy drugiego roku pobytu Izraelitów na pustyni Synaj oraz ostatniego roku wędrówki zakończonej zajęciem ziemi po wschodniej stronie Jordanu. Opis wydarzeń jest fragmentaryczny i służy przede wszystkim podkreśleniu tego, że naród złożony z dwunastu plemion izraelskich weźmie w posiadanie ziemię Kanaan obiecaną mu przez Boga tylko wówczas, gdy będzie wierny przymierzu zawartemu na Synaju. W opis historycznych wydarzeń włączono wiele przepisów prawnych, dotyczących głównie troski o kult Boży oraz przyszłego podziału Kanaanu. W całej społeczności wyróżnia się plemię Lewitów. Członków tego plemienia zwolniono z wszelkich obowiązków, nawet służby wojskowej, a przeznaczono wyłącznie do służby w świętym mieszkaniu (przenośnej świątyni) i do sprawowania kultu. Pomimo wyraźnych znaków obecności Boga, wśród Izraelitów zdarzały się kryzysy, a nawet bunty spowodowane trudnymi warunkami życia na pustyni oraz ambicjonalnymi dążeniami niektórych ludzi. Były one tłumione surową interwencją Bożą, często łagodzoną wstawiennictwem Mojżesza.
Księga Liczb ukazuje, jak ludzka słabość i grzeszność, posuwające się aż do próby unicestwienia Bożych planów, splatają się z miłosierdziem i pedagogią Boga, dzięki którym powoli kształtuje On lud przymierza. Mimo niewierności ludu, Bóg realizuje swoje obietnice i prowadzi go do zamierzonego celu.
Najważniejsze myśli teologiczne są wyrażone w idei wspólnoty ludu Bożego przymierza. Ludem tym są potomkowie patriarchów, którym Bóg dał wielkie obietnice, łącznie z posiadaniem własnej ziemi. Wspólnota Izraela wędruje więc przez pustynię i zbliża się do granic Kanaanu. Jest to społeczność zorganizowana, która ma własnych przywódców i swoje prawa. Religia dominuje tu nad polityką, a właściwym wodzem i panem tego ludu jest sam Bóg. Mieszka On pośród ludu, w swoim Namiocie w centrum obozu, przypomina o swojej obecności, nadaje prawa i egzekwuje ich wykonanie. Świętość Boga, Jego transcendencję, tzn. absolutną inność od wszystkiego, co Nim nie jest, wyrażają m.in. przepisy religijne. Do sprawowania świętych czynności i do bezpośredniego kontaktu z poświęconymi przedmiotami dopuszczają one jedynie osoby wybrane i konsekrowane. Niepowołanych i nieuprawnionych do tego spotyka śmierć, jeśli przekroczą wyznaczoną granicę. Twarda szkoła pustyni formuje religię Izraela (jahwizm), która jednak na stepach Moabu w zetknięciu z pogańskim kultem Baala częściowo się załamuje. Surowe interwencje Boga stają się jednak skuteczną „katechezą” doprowadzającą lud do nawrócenia.
Księga Liczb eksponuje również znaczenie pośrednika i proroka, którym jest Mojżesz. To on bezpośrednio kontaktuje się z Bogiem, odbiera od Niego wszelkie polecenia i prawa, przekazując je ludowi. W razie konfliktu on staje w obronie niewiernego, a nawet zbuntowanego ludu i wyjednuje mu Boże przebaczenie. Pośrednikiem jest również Aaron i kapłani, a po części także lewici. Kapłanom powierzono sprawowanie kultu, szczególnie składanie ofiar, za pomocą których lud wyraża wiarę w Boga, pragnie Go uwielbić i przebłagać za popełnione zło. Kapłani mają również czuwać nad zachowaniem przez lud Bożego prawa.

O czytaniu:

Opisane w tym fragmencie wydarzenie zamyka pełną narzekań i buntów drogę z Egiptu do Moabu. Skargi Izraela na brak chleba i wody zaspokoił Bóg manną, pokarmem z nieba, którą u kresu drogi nazwali chlebem mizernym, nędznym i bezwartościowym. Pomimo niezwykłego spotkania z Bogiem na Synaju zaraz po odejściu stamtąd zaczęły się narzekania na ubogie pożywienie, co sprowadziło śmierć na wielu Izraelitów. Blisko kresu drogi pogarda dla Bożego daru osiągnęła szczyt, a wtedy (zamiast manny) zjawiły się potworne stwory (węże ogniste), których ukąszenia spowodowały zgon wielkiej rzeszy ludzi. To doświadczenie ukazało Izraelitom, czym jest odrzucenie Bożego daru, i skłoniło ich do żalu za niewdzięczność. Bóg wysłuchał ich prośby, wskazując ocalenie.
Fragment ten doskonale ilustruje przyziemność ludzkich dążeń – ignorowanie wartości duchowych przez przywiązanie do dóbr materialnych. W wyobraźni Izraela, borykającego się z wyzwaniami drogi przez pustynię, Egipt urósł do rangi mitycznego raju (por. Wj 16, 3; Lb 11, 5; 21, 5) i przesłonił całkowicie obietnicę Boga, że kresem jego wędrówki jest ziemia mlekiem i miodem płynąca (por. Wj 3, 8a). Obraz ten można odnieść do kondycji każdego człowieka zniechęconego trudem zmagania się o świętość. Ukąszeniami grzechu mogą być: rozgoryczenie z powodu trudności czy niezadowolenie z warunków życia, żal za niespełnionymi pragnieniami, pycha i zazdrość, gorączkowe zabieganie, by ocalić to, co zostało już zdobyte. Grzechy są jak jad węża – uśmiercają człowieka duchowo, a wyidealizowana przeszłość każe spoglądać wstecz z taką intensywnością, że zapomina się o celu drogi.
Jednak każdy odruch żalu pozwala Bogu wydobyć człowieka z trudnego położenia, w które zabrnął. Dla Izraela w drodze ratunkiem stał się model węża wykuty z blachy miedzianej i umieszczony tak, aby był widoczny dla wszystkich, a spojrzenie na niego leczyło od ukąszeń żywych węży. Co było w nim niezwykłego? Odpowiedź doskonale uchwycił autor Księgi Mądrości, pisząc: A kto się zwrócił do niego, ocalenie znajdował nie w tym, na co patrzył, ale w Tobie, Zbawicielu wszystkich (Mdr 16, 5-7). Stojący wysoko znak jest zatem wezwaniem do przemiany myślenia przez przywołanie pamięci o Bożych darach i Jego obietnicach. Ten znak węża jest zapowiedzią wzniesionego wysoko krzyża Jezusa Chrystusa, który każe nam pamiętać o odkupieniu i zachęcać do wytrwałości w trudach codzienności. Uzdrawiające spojrzenie na tak postawiony znak jest wyrazem wiary. Ojcowie Kościoła pouczali: „Wąż z miedzi (…) nie zapewniał nietykalności, ale był znakiem ocalenia dla zranionych śmiertelnym jadem; nie odsuwał problemu, ale przynosił rozwiązanie w krytycznej sytuacji”. Łaska nie niweczy cierpienia, ale daje siłę do przezwyciężenia zniechęcenia i wytrwałości w zmaganiach.