20 marca 2022 r. – III NIEDZIELA WIELKIEGO POSTU

20 marca 2022 r.

III NIEDZIELA WIELKIEGO POSTU

1.czytanie (Wj 3, 1-8a. 13-15)

Powołanie Mojżesza

Czytanie z Księgi Wyjścia

Gdy Mojżesz pasł owce swego teścia imieniem Jetro, kapłana Madianitów, zaprowadził owce w głąb pustyni i doszedł do Góry Bożej Horeb. Wtedy ukazał mu się Anioł Pański w płomieniu ognia, ze środka krzewu. Mojżesz widział, jak krzew płonął ogniem, a nie spłonął od niego.

Wtedy Mojżesz powiedział do siebie: «Podejdę, żeby się przyjrzeć temu niezwykłemu zjawisku. Dlaczego krzew się nie spala?» Gdy zaś Pan ujrzał, że podchodzi, by się przyjrzeć, zawołał Bóg do niego ze środka krzewu: «Mojżeszu, Mojżeszu!»

On zaś odpowiedział: «Oto jestem». Rzekł mu Bóg: «Nie zbliżaj się tu! Zdejmij sandały z nóg, gdyż miejsce, na którym stoisz, jest ziemią świętą». Powiedział jeszcze Pan: «Jestem Bogiem ojca twego, Bogiem Abrahama, Bogiem Izaaka i Bogiem Jakuba».

Mojżesz zasłonił twarz, bał się bowiem zwrócić oczy na Boga.

Pan mówił: «Dosyć napatrzyłem się na udrękę ludu mego w Egipcie i nasłuchałem się narzekań jego na ciemięzców, znam więc jego uciemiężenie. Zstąpiłem, aby go wyrwać z rąk Egiptu i wyprowadzić z tej ziemi do ziemi żyznej i przestronnej, do ziemi, która opływa w mleko i miód».

Mojżesz zaś rzekł Bogu: «Oto pójdę do Izraelitów i powiem im: Bóg ojców naszych posłał mnie do was. Lecz gdy oni mnie zapytają, jakie jest Jego imię, cóż im mam powiedzieć?» Odpowiedział Bóg Mojżeszowi: «Jestem, który jestem». I dodał: «Tak powiesz synom Izraela: Jestem posłał mnie do was».

Mówił dalej Bóg do Mojżesza: «Tak powiesz Izraelitom: Pan, Bóg ojców waszych, Bóg Abrahama, Bóg Izaaka i Bóg Jakuba posłał mnie do was. To jest imię moje na wieki i to jest moje zawołanie na najdalsze pokolenia».

Komentarz

O Księdze:

1. Tytuł Księga Wyjścia nawiązuje do centralnego tematu księgi, którym jest wyzwolenie Izraelitów z niewoli egipskiej. Istota tego wydarzenia nie ogranicza się do uwolnienia od ucisku lub poniżenia, ale ujawnia się w wezwaniu do nawiązania właściwej relacji z Bogiem i ludźmi. Wyzwolenie z niewoli jest więc początkiem świadomego i odpowiedzialnego życia w wolności.
2. W Księdze Wyjścia można odnaleźć różne, ale coraz bardziej pogłębione interpretacje jedynego w swoim rodzaju wydarzenia zbawczego, jakim było wyzwolenie Izraelitów z niewoli egipskiej. Dokonało się ono za sprawą Boga i dało początek kształtowaniu się nowego narodu. U podstaw kolejnych refleksji zawartych w księdze leży wspomnienie rzeczywistego wyjścia z Egiptu, które przetrwało w pamięci Izraelitów.
3. Mając na uwadze miejsca, w których rozgrywają się kolejne wydarzenia tej Księgi (Egipt, pustynia, Synaj) dzielimy ją na trzy części. Pierwsza z nich (Wj 1,1 – 15,21) opowiada o tym, jak Bóg wyzwolił Izraelitów z niewoli w Egipcie. Zaczyna się ona od podsumowania historii Jakuba i jego synów przebywających w Egipcie, akcent natomiast położony jest na wypełnienie się pierwszej z obietnic złożonych Abrahamowi (Rdz 12,2). Fakt, że Izraelici stali się licznym narodem, zapowiada realizację kolejnej obietnicy, która dotyczy objęcia przez nich w posiadanie Ziemi Obiecanej. Na przeszkodzie staje jednak faraon, który ucieleśnia siły przeciwne realizacji Bożego planu. Cudowne ocalenie Mojżesza i jego ucieczka do kraju Madian jest przygotowaniem interwencji Boga (Wj 1–2). W dalszej kolejności opisano powołanie Mojżesza (Wj 3,1–7,7) i plagi, które mają przekonać faraona do zmiany postawy (Wj 7,8–11,10). Ostatnia, dziesiąta plaga umieszczona została w kontekście przepisów kultowych dotyczących przaśnych chlebów, wykupienia pierworodnych i świętowania Paschy (Wj 12,1–13,16). Następnie opisano cudowne wyzwolenie (Wj 13,17–14,31), którego zwieńczeniem jest hymn uwielbienia na cześć Boga (Wj 15). W drugiej części (Wj 15,22–18,27) opowiada się o wędrówce przez pustynię, której celem jest najpierw góra Synaj. Izraelici doświadczają podczas tej drogi zarówno własnych słabości i ograniczeń, jak i opiekuńczej obecności swojego Boga (Wj 15,22–17,16). Spotkanie z Jetrem, teściem Mojżesza (Wj 18), jest przygotowaniem do wydarzeń, które będą miały miejsce na Synaju. Ostatnia, trzecia część księgi (Wj 19–40) opowiada o wydarzeniach na Synaju. Składają się na nie: objawienie się Boga, zawarcie przymierza i nadanie prawa (Wj 19–24), przekazanie instrukcji dotyczących budowy prowizorycznej świątyni – Namiotu Spotkania (Wj 25–31) oraz ich wypełnienie i zstąpienie chwały Bożej do przygotowanego sanktuarium (Wj 35–40). Pomiędzy otrzymaniem instrukcji a ich wykonaniem wydarzył się epizod ze złotym cielcem (Wj 32–34). Było to pierwsze odstępstwo wolnych Izraelitów od swojego Boga i pierwszy akt Bożego miłosierdzia okazany tym, którzy Mu się sprzeniewierzyli. Opis przymierza przypomina schemat traktatów zawieranych w starożytności między królem i wasalem (Wj 19–24; por. Wj 6,7). Jego zwieńczeniem ma być budowa świątyni. Kult, który będzie w niej sprawowany, zapewni obustronną wierność i lojalność w relacjach między Bogiem i Izraelem. Wolność narodu wybranego musi znaleźć swoje odzwierciedlenie w przestrzeganiu Dekalogu (Wj 20), praw regulujących stosunki społeczne (Wj 21–23) oraz w wiernym wykonywaniu wszystkich instrukcji danych przez Boga (Wj 25–31; 35–40).
4. Wątkiem przewodnim całej księgi jest temat wyzwolenia Izraelitów z niewolniczej służby na rzecz faraona (Wj 1–15) i przygotowanie ich do dobrowolnej służby Bogu (Wj 19–40). Pobyt na pustyni (Wj 15,22–18,27) przygotowuje do tej zmiany. W tym czasie ujawnia się buntowniczy charakter Izraelitów, którym Bóg wielokrotnie okazuje miłosierdzie i troskę. Drugi temat, szczególnie mocno akcentowany w pierwszej części księgi (Wj 1–15), to „poznanie Pana”. Wyzwolenie Izraelitów z Egiptu i sposób, w jaki się to dokonało, ukazują najpierw faraonowi i Egipcjanom, a potem całemu światu, kim jest Pan, Bóg Izraela. Wydarzenie to sprawiło, że Jego imię jest wysławiane na całej ziemi (por. Wj 5,2; 7,5.17; 8,6.18; 9,14.29; 10,2; 11,7; 14,4.18.25). Również Izraelici mają poznać, kim jest ich Bóg (Wj 16,6.12; 33,16) i przekazać to następnym pokoleniom (Wj 29,46; 31,13).
5. W tradycji chrześcijańskiej Jezus Chrystus jest tym, który przez swoją Mękę i Zmartwychwstanie przyniósł ludzkości ostateczne wyzwolenie. Wierzący w Chrystusa wyzwoleni z grzechu podążają do nowej ziemi obiecanej – królestwa Bożego. Nauka płynąca z Księgi Wyjścia nie traci więc swojej aktualności. Jest nieustannym świadectwem działania Boga, który obdarza ludzi wolnością i wychowuje ich do życia w wolności.

O czytaniu:

6. Mojżesz zadomowił się wśród Madianitów, którzy byli potomkami Abrahama i Ketury (Rdz 25,1.4) i zamieszkiwali krainę Madian, położoną na wschodnim wybrzeżu zatoki Akaba, oddzielającej Półwysep Synajski od Półwyspu Arabskiego. Bóg miał jednak wobec niego inne plany. Najpierw przyciągnął uwagę Mojżesza przez niezwykłe zjawisko, a następnie wezwał go, aby uszanował Jego świętość. Cudowne wydarzenie z krzewem oznacza, że Bóg postanowił odpowiedzieć na lament swojego ludu, który w Egipcie cierpiał ucisk i upokorzenie (Łk 1,51-55.68-79). Objawienie się Boga Mojżeszowi jest znakiem tego, że Bóg przygotowuje go do misji pośrednika. Zadaniem Mojżesza będzie przekazanie ludziom woli Boga i dbanie o to, aby była przez nich wypełniona. W historii ludzkości było wielu pośredników, którym Bóg zlecił zadanie przekazywania Jego woli. W sensie najwłaściwszym i najpełniejszym takim pośrednikiem był i jest Jezus Chrystus, który jako Syn Boży w sposób doskonały objawił wolę Ojca i doskonale ją wypełnił (np. Mt 11,27; J 5,36-47; 10,30; 1Tm 2,5; Hbr 9,15).
7. Relacja o powołaniu Mojżesza ma cechy charakterystyczne dla wielu innych powołań znanych z Biblii (np. powołanie Gedeona, Jeremiasza, Saula, Maryi). Charakterystycznym elementem, występującym w opisach powołań, są różnego rodzaju wątpliwości wyrażane przez powołanego, na które Bóg odpowiada, zapewniając jednocześnie o swojej obecności oraz wsparciu podczas wypełniania powierzonej misji. Mojżesz aż ośmiokrotnie wyraża swoje wątpliwości. Na każdą z nich Bóg udziela odpowiedzi (Wj 3,11.13; 4,1.10.13; 5,22-23; 6,12.30). Intensywność dialogu pomiędzy Bogiem i Mojżeszem świadczy o tym, że mamy do czynienia z najważniejszym powołaniem w Starym Testamencie. Zadanie powierzone Mojżeszowi wynika z dawnych związków Boga z patriarchami (przodkami Mojżesza) i wiąże się z obietnicą otrzymania przez Izraelitów ziemi na własność. Bóg wzywa Mojżesza do ufności i wyzbycia się lęku powodowanego własną ułomnością i brakiem sił. Bóg sam zadba o pomyślny przebieg misji. Człowiek powołany i posłany przez Boga powinien więc przede wszystkim wykazać się wiarą w moc i obecność Boga.
8. W chwili, kiedy Pan staje przed przyszłym bohaterem historii Wyjścia, ten ma już około sześćdziesięciu lat. Znajduje się w obcej ziemi, u Madianitów, do której musiał uciekać po tym, jak stanął w obronie swojego rodaka katowanego przez Egipcjanina. Mojżesz zabił Egipcjanina, za co faraon poprzysiągł mu śmierć (Wj 2,11-15: ¹¹Minęło wiele lat. Mojżesz dorósł, wybrał się do swoich braci i ujrzał ich udrękę. Zobaczył też, jak Egipcjanin znęcał się nad Hebrajczykiem, jego rodakiem. ¹²Rozejrzał się wokół, a gdy się upewnił, że nikt ich nie widzi, zabił Egipcjanina i zagrzebał w piasku. ¹³Następnego dnia szedł i natknął się na dwóch Hebrajczyków, którzy się kłócili. Zapytał tego, który atakował: „Dlaczego bijesz swojego brata?”. ¹⁴On odrzekł: „Kto cię ustanowił naszym przywódcą albo rozjemcą? A może chcesz mnie zabić, jak tamtego Egipcjanina?”. Mojżesz przeraził się i pomyślał: „Sprawa się wydała”. ¹⁵Istotnie, wieść dotarła do faraona i usiłował on zgładzić Mojżesza.) Cóż za kontrast w stosunku do przeszłości: ten, który był cudownym dzieckiem, ocalonym z rzezi i adoptowanym przez córkę faraona, Mojżesz, książę Egiptu, już od kilkudziesięciu lat znajduje się na wygnaniu. Tam ożenił się z córką kapłana Madianitów, Jetry, stając się częścią rodziny Jetry, kapłana obcego boga. Trudni się wypasem owiec (Wj 2,15-22: ¹⁵Istotnie, wieść dotarła do faraona i usiłował on zgładzić Mojżesza. Mojżesz musiał uciekać przed faraonem, zamieszkał więc w krainie Madian. Siedział właśnie w pobliżu studni, ¹⁶gdy przyszło siedem córek madianickiego kapłana, aby zaczerpnąć wody, napełnić nią koryta i napoić trzodę swojego ojca. ¹⁷Nadeszli jednak inni pasterze i przepędzili je. Wówczas Mojżesz stanął w ich obronie i napoił ich trzody. ¹⁸Gdy one wróciły do swojego ojca, Reuela, zapytał je: „Dlaczego dzisiaj przyszłyście tak szybko?”.¹⁹One odrzekły: „Jakiś Egipcjanin obronił nas przed pasterzami, a nawet wyręczył nas w czerpaniu wody i napoił trzody”.²⁰Wtedy je zapytał: „A gdzie on jest? Zostawiłyście go samego? Zaproście go na posiłek!”.²¹Mojżesz zgodził się zamieszkać u tego człowieka, a on dał mu za żonę swoją córkę, Seforę.²²Urodziła ona syna, któremu nadał imię Gerszom, gdyż rzekł: „Byłem wygnańcem w obcej krainie”.). Niedoszły pasterz Egiptu, bo tak nazywano w starożytności królów, dziś wypasa owce.
9. Ziemia, w której znajduje się Mojżesz, na pewno jest dla niego ziemią wygnania, obcą ziemią. Inaczej nie nazwałby swojego syna imieniem Gerszom, co się tłumaczy jako: „byłem wygnańcem w obcej krainie”. Mojżesz mógł nosić w sercu głęboką świadomość życia przegranego. Uciekł przed niebezpieczeństwem, ale i przed swoją misją wybawiciela Izraela. Może rozmyślając o tym, prowadzi swoje owce w głąb pustyni, daleko poza miejsca wypasu, do góry Horeb. Słowo Horeb znaczy susza, spustoszenie. Nazwa dobrze oddaje obecne życie Mojżesza. Równocześnie jest to inna nazwa góry Synaj, na której Bóg zawrze ze swoim ludem Przymierze. Góra spustoszenia dzięki Bogu zamienia się w górę przymierza.
10. Bóg objawia się w krzewie ciernistym, który nie tchnie szczególnym majestatem. Krzew płonie, ale ogień go nie spala. Dziwne zjawisko to nie wizja duchowa. Ogień to znak natury Boga, która jest różna od natury ludzkiej. Pana zasiadającego na wysokim tronie otaczają świetliste i płonące istoty anielskie – serafini (Iz 6,2: ¹W roku śmierci króla Ozjasza ujrzałem mojego Pana siedzącego na wysokim i wyniosłym tronie. Kraj Jego szaty wypełniał świątynię. ²Nad Nim unosiły się serafiny. Każdy miał po sześć skrzydeł: dwoma zasłaniał sobie twarz, dwoma zasłaniał swoje nogi, a dwoma unosił się w górze. ³I wołał jeden do drugiego: „Święty, Święty, Święty Pan, Bóg Zastępów! Cała ziemia jest pełna Jego chwały!”.). To także symbol Bożego sądu (Iz 33,14: ¹²Narody będą doszczętnie spalone, płonąć będą w ogniu jak wycięte ciernie. ¹³Słuchajcie, dalecy, czego dokonałem. Poznajcie, bliscy, moją siłę!”. ¹⁴Grzesznicy drżą na Syjonie, bezbożni przejęci są trwogą: „Kto może mieszkać przy trawiącym ogniu? Kto zamieszka przy wiecznym palenisku?”.).W Księdze Wyjścia Bóg zapowiada sąd nad Egiptem i wszystkimi jego bogami (Wj 12,12). W słupie ognia Bóg będzie prowadził swój lud przez pustynię, ocalając ich przed faraonem (Wj 13,21-22: ²¹A Pan za dnia szedł przed nimi w słupie obłoku i wskazywał im drogę, nocą natomiast świecił im w słupie ognia, by mogli wędrować dniem i nocą.²²W dzień słup obłoku nie oddalał się sprzed ludu, podobnie w nocy słup ognia.). Ogień to wreszcie symbol miłości i pasji (PnP 8,6: ⁶Połóż mnie jak pieczęć na twoim sercu, jak pieczęć na twoim ramieniu. Bo mocna jak śmierć jest miłość, jej zazdrość gwałtowna jak kraina umarłych. Żar jej jest żarem ognia, jej płomienie to płomienie Pana.). Bóg, objawiając się Mojżeszowi w gorejącym krzewie, daje mu poznać swoją naturę, która jest diametralnie różna od ludzkiej, a równocześnie zaprasza do bliskości ze sobą.
11. To budzi ciekawość Mojżesza, ale ciekawość nie wystarcza, aby zbliżyć się do Boga. Słyszy najpierw swoje imię, a potem nakaz: Zdejmij sandały z nóg, gdyż miejsce, na którym stoisz, jest ziemia święta. Wołając go po imieniu, zaprasza do zbliżenia się, ale równocześnie ostrzega go przed zbytnią, bezrefleksyjną, pustą bliskością. Mojżesz ma zdjąć sandały – sandał mógł oznaczać 1. czyjeś prawo własności, siłę (Ps 60,10: ¹⁰Moab jest moją misą do mycia, na Edom rzucę mój sandał, nad Filisteą wzniosę okrzyk radosny”.), 2. prawo do zaślubin (Pwt 25,9: ⁵Jeśli bracia mieszkają razem, a jeden z nich umrze i nie pozostawi syna, to żona zmarłego nie może wyjść za mąż za kogoś spoza rodziny, lecz jej szwagier ma przyjść do niej, wziąć ją za żonę i w ten sposób wypełnić wobec niej obowiązek szwagra. ⁶Pierworodny syn, którego ona urodzi, przejmie imię zmarłego brata, aby jego imię nie zaginęło w Izraelu.⁷Gdyby jednak ów mężczyzna nie chciał wziąć za żonę swojej bratowej, wtedy ona pójdzie do bramy miasta, do starszych, i powie: «Mój szwagier nie chce podtrzymać imienia swojego brata w Izraelu, bo nie chce wypełnić wobec mnie obowiązku szwagra». ⁸Wówczas starsi miasta wezwą go i będą go przekonywać. Jeśli się uprze i powie: «Nie chcę się z nią żenić»,⁹wtedy w obecności starszych bratowa podejdzie do niego, zdejmie mu sandał z nogi, napluje w twarz i powie: «Tak należy traktować człowieka, który nie chce odbudować rodziny swojemu bratu». ¹⁰Odtąd będą nazywać w Izraelu jego rodzinę: «Dom tego, któremu zdjęto sandał». Rt 4,7: ⁷A był swego czasu w Izraelu zwyczaj co do prawa wykupu i zamiany. Polegał on na tym, że aby potwierdzić dane słowo, człowiek zdejmował swój sandał i przekazywał go drugiej stronie. Taki zwyczaj obowiązywał w Izraelu. ), 3. godność – niewolnicy chodzili boso. Zdjęcie sandałów oznacza postawę sługi, uniżenie. Mojżesz nie ma do niczego prawa przed Bogiem.
12. „Jestem, który jestem”. Bóg objawia Mojżeszowi swoje imię: Jestem, który jestem. To nie filozoficzna definicja Boga niezmiennego, jedynie istniejącego, nie określa też Boga wiecznego: który był, jest i będzie. To imię Boga ma wymiar dynamiczny i życiowy. Bóg mówi: Dosyć napatrzyłem się na udrękę ludu mego w Egipcie i nasłuchałem się narzekań jego na ciemięzców, znam więc jego uciemiężenie. Zstąpiłem, aby go wyrwać z rąk Egiptu…. On jest ze swoim cierpiącym ludem, dzieli jego los. Dlatego Bóg spieszy na pomoc (zstąpić może oznaczać także rzucić się do bitwy), aby walczyć o swój lud. Jest blisko i jest gotów do działania. Chce wyrwać Izraela z ziemi niewoli i zabrać ze sobą. To oznacza imię, które Bóg objawia Mojżeszowi.

 

Psalm (Ps 103 (102), 1b-2. 3-4. 6-7. 8 i 11 (R.: por. 8a))

Pan jest łaskawy, pełen miłosierdzia

Błogosław, duszo moja, Pana, *
i wszystko, co jest we mnie, święte imię Jego.
Błogosław, duszo moja, Pana *
i nie zapominaj o wszystkich Jego dobrodziejstwach.

Pan jest łaskawy, pełen miłosierdzia

On odpuszcza wszystkie twoje winy *
i leczy wszystkie choroby.
On twoje życie ratuje od zguby, *
obdarza cię łaską i zmiłowaniem.

Pan jest łaskawy, pełen miłosierdzia

Dzieła Pana są sprawiedliwe, *
wszystkich uciśnionych ma w swojej opiece.
Drogi swoje objawił Mojżeszowi, *
swoje dzieła synom Izraela.

Pan jest łaskawy, pełen miłosierdzia

Miłosierny jest Pan i łaskawy, *
nieskory do gniewu i bardzo cierpliwy.
Bo jak wysoko niebo wznosi się nad ziemią, *
tak wielka jest łaska Pana dla Jego czcicieli.

Pan jest łaskawy, pełen miłosierdzia

Komentarz

Cały Psalm 103. to hymn dziękczynny. Uznawany za jedną z pereł Psałterza. Ramami utworu jest zachęta do uwielbienia Boga przez samego psalmistę, jak i mieszkańców nieba wraz z całym stworzeniem. Bóg jest święty i jest absolutnym władcą. Do tych wystarczających racji, by uwielbiać Boga, psalmista dodaje jeszcze dzieło stworzenia i zbawienia człowieka. Doświadczenie miłosierdzia Bożego, objawionego psalmiście w łasce przebaczenia grzechów i uzdrowienia, skłania go do spontanicznego dziękczynienia. Człowiek pomimo swej śmiertelnej natury i kruchości jest pociągany drogą przymierza ku wiecznemu zjednoczeniu z Bogiem. Chociaż jest świadomy swej grzeszności, stale doświadcza łaski Pana. Wspólnota Nowego Testamentu znajduje więc w tym psalmie cenne źródło duchowej odnowy. Jezus objawia Boga jako ojca wszystkich ludzi (zob. np. Mt 6,9.18.31n).

Wśród stu pięćdziesięciu psalmów około trzydziestu to hymny. Są do siebie podobne: zaczynają się od zaproszenia do wielbienia Pana, po czym wymieniają przyczyny tegoż uwielbienia: działanie Boga w stworzeniu i historii. Hymny skupiają się na różnych godnych uwielbienia cechach i czynach Stwórcy. Tego typu utwory były recytowane w liturgii świątynnej, często podczas wielkich świąt.

Psalm 103 należy do zbioru psalmów Dawidowych, które tradycja żydowska przypisywała wielkiemu królowi Izraela z XI-X w. przed Chr. Dziś mamy pierwszą część Psalmu 103. Wspólnota uwielbiała w nim Boga, którego miłosierdzie ocala od śmierci i zapewnia nieustanne błogosławieństwo w niepewnych czasach naznaczonych wojnami i wrogością sąsiadów. Psalm koresponduje z treścią Liturgii Słowa: tak jak w pierwszym czytaniu widzimy Boga, który mimo niewierności i grzechu człowieka ponownie zawiera z nim przymierze z ludem w ziemi egipskiej.

 

2.czytanie (1 Kor 10, 1-6. 10-12)

Życie Izraela na pustyni jest zapowiedzią rzeczy przyszłych

Czytanie z Pierwszego Listu Świętego Pawła Apostoła do Koryntian

Nie chciałbym, bracia, byście nie wiedzieli, że nasi ojcowie wszyscy co prawda zostawali pod obłokiem, wszyscy przeszli przez morze i wszyscy byli ochrzczeni w imię Mojżesza, w obłoku i w morzu; wszyscy też spożywali ten sam pokarm duchowy i pili ten sam duchowy napój. Pili zaś z towarzyszącej im duchowej skały, a skałą był Chrystus. Lecz w większości z nich nie upodobał sobie Bóg; polegli bowiem na pustyni.

Stało się zaś to wszystko, by mogło posłużyć za przykład dla nas, abyśmy nie byli skłonni do złego, tak jak oni zła pragnęli. Nie szemrajcie, jak niektórzy z nich szemrali – i zostali wytraceni przez dokonującego zagłady.

A wszystko to przydarzało się im jako zapowiedź rzeczy przyszłych, spisane zaś zostało ku pouczeniu nas, których dosięga kres czasów. Niech przeto ten, komu się zdaje, że stoi, baczy, aby nie upadł.

Komentarz

O księdze:

1. Miasto Korynt miało wyjątkowy korzystne położenie geograficzne, znajdowało się między dwoma portami, przez które można było dotrzeć do wszystkich portów ówczesnego świata. Dzięki takiemu położeniu Korynt był miastem bardzo bogatym i stał się w Grecji największym ośrodkiem handlowym. Już w I wieku pełnił funkcję stolicy prowincji i był siedzibą prokonsula. Jak każde miasto tego typu, Korynt charakteryzował się wielkimi kontrastami: obok bogatych elit żyły masy ludzi biednych. Historycy obliczają, że za czasów Pawła 2/3 ludzkości Koryntu stanowili niewolnicy. W Koryncie pierwsi nawróceni na chrześcijaństwo pochodzili zwłaszcza spośród biedoty i niewolników. Ponieważ było to ważne miasto w Cesarskie Rzymskim osiedlało się tam wielu legionistów – weteranów. Niektórzy z nich przyjęli chrześcijaństwo, czego potwierdzeniem są wymienione przez Pawła imiona łacińskie. W Koryncie była też duża liczba Żydów, którzy mieli w mieście własną synagogę. Ponadto do Koryntu chętnie przybywali mówcy i filozofowie, którzy przy okazji publicznych dysput promowali nowo powstałe prądy myślowe. Ogólnie Korynt cieszył się dobrą sławą. Używano nawet czasownika „żyć po koryncku” na określenie frywolnego życia lub uprawiania nierządu. Oprócz rozwiązłości Koryntianie słynęli również z pijaństwa.
2. Paweł po raz pierwszy przybył do Koryntu pod koniec 50. Roku. Pozostał tam około 18. miesięcy. W tym czasie nawrócił sporą liczbę pogan i Żydów oraz zorganizował życie wspólnoty chrześcijańskiej (Dz 18,1-18). Po wyjeździe Apostoła okazało się, że nową nawróceni chrześcijanie nie do końca zerwali z dawnym stylem życia. Niektórzy z nich ponownie ulegali negatywnym wpływom środowisk pogańskich, inni próbowali wracać do judaizmu. Potężnymi problemami nękającymi młodą wspólnotę były uczestnictwo w kultach pogańskich oraz pogoń za ekstatycznymi doznaniami, przypadki profanacji podczas Eucharystii, swoboda seksualna, a także przywiązanie do pogańskich filozofii, co powodowało odrzucenie prawdy o zmartwychwstaniu ciała.
3. Paweł czuł się od ojcem wspólnoty korynckiej, był z niej dumny i po opuszczeniu Koryntu utrzymywał ze wspólnotą stały kontakt. Pierwszy List został napisany około 5. lat po założeniu korynckiej wspólnoty, w czasie pobytu Pawła w Efezie. Bezpośrednią przyczyną napisania listu było pismo do Koryntian, którym zadawali Apostołowi pytania i przedstawiali swoje wątpliwości. W odpowiedzi Paweł nawiązuje także do innych informacji na temat sytuacji w Koryncie, które dotarły do niego. Rozwiązuje wszystkie problemy starając się ukazać się je w świetle tajemnicy Jezusa Chrystusa. W oparciu o wierność nauce Jezusa można właściwie zrozumieć i wyjaśnić każdą z pojawiających się trudności i wątpliwości. Paweł zapewnia, że każdy, kto zwróci się do Jezusa zostanie przez Niego oświecony i otrzyma zbawienie, teraz i wieczności.

O czytaniu:

4. Paweł założył wspólnotę koryncką podczas swojej drugiej podróży misyjnej. Wspólnota, choć entuzjastycznie przyjęła wiarę, zmagała się z wieloma problemami natury praktycznej, koncentrującymi się wokół tego, jak przeżywać życie w świetle Ewangelii w pogańskim mieście, jakim jest Korynt. Wysłała do Pawła list z pytaniami, na które apostoł odpowiada w piśmie nazwanym Pierwszym Listem do Koryntian. To dość długi, szesnasto rozdziałowy list, jeden z dwóch, jakie św. Paweł wystosował do chrześcijan w Koryncie.
5. Problemy we wspólnocie. Rozdział 10 to część listu, w której Paweł porusza kwestie ofiar składanych pogańskim bożkom (1 Kor 8,1-11,1). Problem był poważny: niektórzy spośród Koryntian nie widzieli nic złego w uczestniczeniu w ucztach w świątyniach pogańskich, w których część pokarmów składało się na ołtarzu bóstwa. Tego rodzaju uczty były formą uczestnictwa w życiu państwa – miasta, służyły utrzymaniu kontaktów społecznych oraz prowadzeniu interesów. Paweł zachęca swych adresatów, aby powstrzymali się od tych uczt. Podaje dwa mocne argumenty: historiozbawczy oraz sakramentologiczny. Ten, kto jest pewny własnego zbawienia i nie dba o dobro braci, może zginąć jak Izrael na pustyni; podobne niebezpieczeństwo czeka tego, kto bez-refleksyjnie zbliża się ołtarzy pogańskich, za którymi stoją rzekome bożki.
6. Izraele na pustyni. Dziś mamy fragment, który stanowi pierwszy argument Apostoła. Paweł przypomni wędrówkę Izraela przez pustynię. Ich historia ma być przykładem dla Koryntian. Własna wiedza i postawienie wyłącznie na własną wolność wyboru bez liczenia się z innymi mogą stać się przyczyną upadku.
7. Jak już wiemy, jedną z problematycznych kwestii w Koryncie jest spożywanie mięsa z ofiar przeznaczonych dla pogańskich bożków (1 Kor 8,1-11,1). Pewna grupa Koryntian nie widzi w tym nic złego, ponieważ według nich, bóstwa pogańskie nie istnieją (1 Kor 8,5-6: ⁵Chociaż mówi się o bogach w niebie i na ziemi, a nawet że jest wielu bogów i panów, ⁶to dla nas jest tylko jeden Bóg Ojciec, od którego wszystko pochodzi, a my jesteśmy dla Niego. I jeden jest Pan, Jezus Chrystus, przez którego jest wszystko i my jesteśmy przez Niego.). W nieskrępowany sposób uczestniczą zatem w spotkaniach w świątyniach pogańskich i spożywają wszystko, co się tam przygotowuje. Cieszą się swoją wolnością w Panu, przeoczają jednak fakt, że nie wszyscy mają tak ukształtowane serca i sumienia. Dla słabszych braci widok chrześcijan zasiadających do uczty w świątyni pogańskiej jest zgorszeniem i popycha ich znowu w stronę pogaństwa (1 Kor 8,9-13: ⁹Uważajcie jednak, by wasza wolność nie stała się powodem potknięcia dla słabszych.¹⁰Jeśli bowiem ktoś zobaczy ciebie mającego wiedzę, że zjadasz pokarmy ofiarowane bożkom, to czy sumienie tego, który jest słabszy, nie zezwoli mu na spożywanie pokarmów składanych bożkom?¹¹W ten sposób twoja wiedza zgubi słabego brata, za którego umarł Chrystus.¹²Tak to, grzesząc przeciwko braciom i wykrzywiając ich wątpliwe sumienie, grzeszycie przeciw Chrystusowi.¹³Jeżeli więc pokarm przyczynia się do upadku mojego brata, nigdy nie będę jadł mięsa, by nie stać się dla mojego brata powodem upadku.).
8. Izrael na pustyni: Paweł przestrzega tych, którzy uważają się za mocnych w wierze, aby nie kierowali się wyłącznie swoją wiedzą i nie ubóstwiali swojej wolności, bo może się ona stać przyczyną ich zguby. Także w ich przypadku może powtórzyć się historia Izraela wędrującego przez pustynię. Wszyscy Izraelici doświadczyli cudów Wyjścia. Wszyscy przeszli przez Morze Czerwone, ochrzczeni w imię Mojżesza, w obłoku i w morzu. Wszyscy jedli mannę na pustyni. Wszyscy myśleli, że są bezpieczni pod skrzydłami Przymierza z Panem. A jednak większość z nich zginęła na pustyni.
9. Nauka dla chrześcijan. Paweł celowo opisuje ich doświadczenie językiem sakramentalnym, używa obrazu chrztu i Eucharystii, przywołuje rabinacką historię o skale i źródle wody towarzyszącym Izraelowi na pustyni. Skałą tą, mówi, był Chrystus. Wszystko to, aby przestrzec nas, których dosięga kres czasów. Niech przeto ten, komu się zdaje, że stoi, baczy, aby nie upadł – pisze. Paweł wzywa swoją wspólnotę do nawrócenia, które polega na oderwaniu się od myślenia wyłącznie o sobie i o swojej wolności. Kto z nas jest pewny zbawienia? Nawrócenie to pokorne wędrowanie za Panem. To wędrowanie, w którym jesteśmy oparciem dla innych.

 

Aklamacja (Por. Mt 4, 17)

Chwała Tobie, Słowo Boże

Pan mówi: Nawracajcie się,
bliskie jest królestwo niebieskie.

Chwała Tobie, Słowo Boże

 

Ewangelia (Łk 13, 1-9)

Jeśli się nie nawrócicie, wszyscy podobnie zginiecie

Słowa Ewangelii według Świętego Łukasza

W tym czasie przyszli jacyś ludzie i donieśli Jezusowi o Galilejczykach, których krew Piłat zmieszał z krwią ich ofiar.

Jezus im odpowiedział: «Czyż myślicie, że ci Galilejczycy byli większymi grzesznikami niż inni mieszkańcy Galilei, iż to ucierpieli? Bynajmniej, powiadam wam; lecz jeśli się nie nawrócicie, wszyscy podobnie zginiecie. Albo myślicie, że owych osiemnastu, na których zwaliła się wieża w Siloam i zabiła ich, było większymi winowajcami niż inni mieszkańcy Jeruzalem? Bynajmniej, powiadam wam; lecz jeśli się nie nawrócicie, wszyscy tak samo zginiecie».

I opowiedział im następującą przypowieść: «Pewien człowiek miał zasadzony w swojej winnicy figowiec; przyszedł i szukał na nim owoców, ale nie znalazł. Rzekł więc do ogrodnika: „Oto już trzy lata, odkąd przychodzę i szukam owocu na tym figowcu, a nie znajduję. Wytnij go, po co jeszcze ziemię wyjaławia?” Lecz on mu odpowiedział: „Panie, jeszcze na ten rok go pozostaw, aż okopię go i obłożę nawozem; i może wyda owoc. A jeśli nie, w przyszłości możesz go wyciąć”».

Komentarz

O księdze:

1. Najstarsze świadectwa chrześcijańskie stwierdzają, że autorem trzeciej Ewangelii oraz Dziejów Apostolskich jest Łukasz, lekarz i towarzysz Pawła, pochodzący z Antiochii Syryjskiej. O Łukaszu można też powiedzieć, że był historykiem i teologiem.
2. Ewangelia według św. Łukasza jest dedykowana Teofilowi (Łk 1,3). Wymienienie go w tytule nie oznacza, że jest on jedynym, do którego skierowane jest to dzieło. Łukasz w osobie Teofila adresuje swoje dzieło do ludzi wywodzących się z kręgu kultury greckiej, którzy przyjęli chrześcijaństwo.
3. Istotnym celem dzieła Łukasza (Ewangelii i Dziejów Apostolskich) było przygotowanie chrześcijan do podjęcia misji ewangelizacyjnej wśród narodów. Stwierdza się wręcz, że Łukasz napisał tzw. Ewangelię ewangelizatora. Kościół przestawał być małą grupą ludzi, którzy wzajemnie się znają, i przeradzał się w społeczność bardzo zróżnicowaną, wymagającą od jej członków uniwersalizmu i wielkiej otwartości na wszystkie ludy.
4. Ewangelia według św. Łukasza powstała ona po roku 70 po Chr., czyli po zburzeniu Jerozolimy przez Rzymian.
5. Wszyscy zgodnie przyjmują, że Ewangelia według św. Łukasza i Dzieje Apostolskie stanowią dwie części jednego dzieła, którego prologiem jest Łk 1,1-4. Łukasz, pisząc Ewangelię, musiał myśleć już o drugiej części. Potwierdzają to zabiegi literackie i ciągłość głównych tematów teologicznych, obecnych w obu tych księgach. Redagując Ewangelię, korzystał z kilku źródeł. Wiele tekstów przejął z materiału zgromadzonego w starszej Ewangelii według św. Marka. Łukasz w swojej Ewangelii zamieścił prolog (Łk 1,1-4), tradycję dotyczącą dzieciństwa Jezusa (Łk 1,5 – 2,52), opisy ukazujące Bóstwo Jezusa (Łk 24,13-53). Szerzej niż Marek opisał działalność Jezusa w Galilei (Łk 6,20 – 8,3) oraz Jego podróż do Jerozolimy (Łk 9,51 – 18,14). Szczególną rolę w kompozycji Ewangelii odgrywa Jerozolima. W tym mieście dokonują się najważniejsze wydarzenia z ziemskiego życia Jezusa. Przygotowanie uczniów dokonuje się w drodze do Jerozolimy. W Jerozolimie – a nie jak u pozostałych ewangelistów w Galilei – zmartwychwstały Chrystus spotyka się ze swoimi uczniami. Ewangelia ma być głoszona, począwszy od Jerozolimy (Łk 24,47), i z tego miejsca Kościół będzie się rozszerzał, aż obejmie swoim zasięgiem cały świat.
6. Charakterystyczną część Ewangelii według św. Łukasza stanowią przypowieści: o miłosiernym Samarytaninie (Łk 10,30-37); o bogatym rolniku (Łk 12,16-21); o miłosiernym Ojcu (Łk 15,11-32); o nieuczciwym zarządcy (Łk 16,1-8); o bogaczu i Łazarzu (Łk 16,19-31); o faryzeuszu i celniku (Łk 18,10-14). Tylko Łukasz opisuje sceny przedstawiające miłość Jezusa do grzeszników, np. nawrócona grzesznica (Łk 7,36-50); Zacheusz (Łk 19,2-10). Odnotowuje też cuda, których nie ma w pozostałych Ewangeliach: wskrzeszenie młodzieńca z Nain (Łk 7,11-17); uzdrowienie kobiety chorej na artretyzm (Łk 13,10-17); uzdrowienie chorego na puchlinę wodną (Łk 14,1-6) oraz oczyszczenie dziesięciu trędowatych (Łk 17,11-19).
7. Ewangelię według św. Łukasza cechuje atmosfera modlitwy, radości, pokoju, chwały Bożej, łagodności i dobroci. Autor posiada głębokie wyczucie psychiki i wspaniale kreśli portrety swoich bohaterów, zwłaszcza Jezusa. Jest również, bardziej niż inni ewangeliści, wrażliwy na rolę i misję kobiet. Wskazuje, że kobiety na równi z mężczyznami są zobowiązane do przyjęcia Ewangelii i odpowiedzialne za jej głoszenie. Łukasz stara się także dać odpowiedź na pytanie: Jaki jest cel i sens istnienia chrześcijaństwa w świecie? W swoim dziele ukazuje on, że historia Jezusa i dzieje Kościoła, który założył, są wypełnieniem starotestamentowych obietnic danych przez Boga. Historia Jezusa i w konsekwencji historia Kościoła stanowią ostatni etap historii zbawienia. Epoka ta zakończy się powtórnym przyjściem Chrystusa i dokonaniem sądu nad światem. Czas Kościoła zawarty pomiędzy pierwszym i drugim przyjściem Jezusa na ziemię jest czasem ostatecznym. Nie jest to tylko epoka, w której pielęgnuje się pamięć o Jezusie. Zmartwychwstały Chrystus cały czas działa w swoim Kościele i poprzez swój Kościół. Jezus przemierza wraz z Kościołem drogę, która prowadzi do ostatecznego spotkania z Bogiem.
8. Świadectwa zawarte w Ewangelii jednoznacznie wskazują, że Jezus jest jedynym Zbawicielem świata. W Starym Testamencie tytuł „Zbawca” odnoszony był do Boga i wyrażał dwa aspekty: wybawienie od zła oraz obdarowywanie dobrodziejstwami. W świetle Ewangelii według św. Łukasza Jezus w całej swojej działalności zmierza do uwolnienia człowieka od zła, od grzechów i nieszczęść oraz obdarza go darami Bożymi. Czas działalności Jezusa jest więc czasem zbawienia. Jego Ewangelia jest słowem, które zbawia. Dlatego orędzie o zbawieniu i odpuszczaniu grzechów w imię Jezusa ma być głoszone wszystkim narodom (Łk 24,47).
9. Szczególną uwagę Łukasz przywiązuje do ukazania roli modlitwy w życiu Jezusa, a także rodzącego się Kościoła. Wszystkie istotne wydarzenia z życia Jezusa poprzedzone są modlitwą. Jezus, modląc się, daje ludziom przykład, w jaki sposób mogą trwać w nieustannej łączności z Bogiem Ojcem. Modlitwa jest też ukazana jako niezawodny środek przeciwko pokusom, przeciwnościom, zniechęceniu, zagubieniu.
10. Ewangelia według św. Łukasza jest swego rodzaju podręcznikiem, który ma przygotować chrześcijan do dzieła ewangelizacji. Przekazuje słowa i czyny Jezusa w taki sposób, by ewangelizujący mógł być skutecznym świadkiem Chrystusa. Wzorem jest Jezus, który jako „pierwszy ewangelizator” nie tylko sam głosił Ewangelię (Łk 4,16-21), ale stopniowo przygotowywał do tego dzieła swoich uczniów..

O czytaniu:

11. W poprzednią niedzielę słuchaliśmy opisu Przemienienia, który wieńczył ewangelię cudów i przypowieści w Galilei. Tym razem przechodzimy aż do rozdziału 13: to finał pierwszego etapu drogi Jezusa do Jerozolimy. Jezus, zdając sobie sprawę, że Jego czas się wypełnia, kieruje do swoich uczniów tym intensywniejsze wezwanie do nawrócenia. Czyni to poprzez nauczanie i przypowieści.
12. Niepokoje i przypowieść. Usłyszymy przypowieść o drzewie figowym, którą Jezus opowiada w odpowiedzi na doniesienia o Galilejczykach straconych przez Piłata w Jerozolimie. Zwróćmy uwagę, że temat tego fragmentu dotyka pytania o to, czy los zabitych i inne tragiczne wydarzenia to boża kara za grzechy.
13. Teoria odpłaty. Słowa św. Pawła z drugiego czytania o Izraelitach, którzy poumierali na pustyni, to już kubeł zimnej wody dla wszystkich, którzy biorą Boże wezwanie do nawrócenia z dystansem. Nawrócenie, sugeruje apostoł, to kwestia duchowego być albo nie być, wiecznej śmierci lub wiecznego życia. Co powiedzieć o słowach Jezusa, który słuchającym go uczniom przywołuje dramatyczne historie, które działy się prawdopodobnie na ich oczach? Wieża, która miała strzec miasta oraz kanału w Siloam, zawaliła się i zabiła osiemnastu ludzi. Piłat, znany skądinąd ze swych krwawych metod, dokonał egzekucji na pielgrzymach z Galilei, kiedy ci składali w świątyni swoje ofiary. O wydarzeniach tych słyszymy tylko u Łukasza, ale ważniejsze jest stojące za nimi pytanie. Czy wszystko to przyszło na nich jako kara? Czy to boży sposób napomina grzeszników, którzy się nie nawracają? Byłaby to klasyczna teoria odpłaty, którą znajdujemy w Starym Testamencie, to także sposób rozumowania faryzeuszy w czasach Jezusa.
14. Być gotowym. Jezus każe swoim uczniom uciekać od tego rodzaju pytań. Są bezproduktywne. Sugeruje przez to, że nie ma sensu upatrywać w Bogu krwawego mściciela. Ludzkie grzechy otrzymają swoją zapłatę, lecz póki trwa nasze ziemskie życie, mamy szansę uniknąć nadchodzącego sądu. Kluczem jest wezwanie do nawrócenia: jeśli się nie nawrócicie, wszyscy tak samo zginiecie. Koniec może przyjść szybko i niespodziewanie, trzeba być gotowym, aby wejść do Królestwa.
15. Cierpliwy Bóg. Czas ziemskiego życia to czas cierpliwego oczekiwania Boga i naszego nawrócenia – taki jest sens przypowieści o drzewie figowym. Figowiec w Starym Testamencie był symbolem Izraela (Oz 9,10: ¹⁰„Znalazłem Izraela jak winne grona na pustyni. Patrzyłem na waszych ojców jak na wczesną figę na wierzchołku drzewa. A oni przyszli do Baal-Peor i okryli się hańbą, stali się wstrętni jak to, co ukochali. Jr 8,13: ¹³„Wyniszczę ich zupełnie – wyrocznia Pana. Nie będzie winogron na winorośli ani fig na drzewie figowym, a liście zwiędną. Wydam ich przechodniom”. Mi 7,1: ¹Biada mi! Wiedzie mi się jak po zbiorze owoców i jak po winobraniu: nie ma żadnego grona do zjedzenia, żadnej wczesnej figi, której pragnę.), ale w nauczaniu Jezusa figowiec przyjmuje szersze, uniwersalne znaczenie. Bóg Ojciec, który zasadził nas jako drzewo figowe, jest bardzo cierpliwy. W przypowieści przychodzi przez trzy lata, aby sprawdzić, czy jego drzewo wydaje owoc. Kiedy ich nie znajduje, poleca wreszcie ogrodnikowi – wytnij je, po co jeszcze ziemię wyjaławia.
16. Wówczas ogrodnik wykazuje się sercem, które wykracza daleko poza jego obowiązki. Błaga, aby pan wstrzymał się jeszcze do następnego roku: Panie, jeszcze na ten rok je pozostaw; ja okopię je i obłożę nawozem. W przypowieści w rolę ogrodnika wciela się sam Jezus. To On wstawia się za nami przed Ojcem. Troszczy się o nas, posyła swoje Słowo, abyśmy tylko zaczęli wydawać w życiu dobre owoce.
17. Czas ograniczony. Czas jest jednak ograniczony. Póki trwa to, co nazywamy naszym ziemskim życiem, Bóg cierpliwie czeka na dobre owoce. To czas Jego miłosierdzia, który jednak skończy się szybciej, niż myślimy. Potem nadejdzie czas Bożego sądu i sprawiedliwości. Nawrócenie to wezwanie do tego, aby dobrze wykorzystać krótki czas, który został nam dany.