26 grudnia 2021 r.

NIEDZIELA ŚWIĘTEJ RODZINY, JÓZEFA, MARYI I JEZUSA

1.czytanie (1 Sm 1, 20-22. 24-28)

Samuel zostaje przedstawiony Panu

Czytanie z Pierwszej Księgi Samuela

Anna poczęła i po upływie dni urodziła syna, i nazwała go imieniem Samuel, ponieważ mówiła: «Uprosiłam go u Pana».

Elkana udał się z całą rodziną, by złożyć Panu doroczną ofiarę i wypełnić swój ślub. Anna zaś nie poszła, lecz oświadczyła swemu mężowi: «Gdy chłopiec będzie odstawiony od piersi, zaprowadzę go, żeby się pokazał przed obliczem Pana i aby tam pozostał na zawsze».

Gdy go odstawiła, wzięła go z sobą w drogę, zabierając również trzyletniego cielca, jedną efę mąki i bukłak wina. Przyprowadziła go do domu Pana, do Szilo. Chłopiec był jeszcze mały.

Zabili cielca i poprowadzili chłopca przed Helego. Powiedziała ona wówczas: «Pozwól, panie mój! Na twoje życie! To ja jestem ową kobietą, która stała tu przed tobą i modliła się do Pana. o tego chłopca się modliłam, i spełnił Pan prośbę, którą do Niego zanosiłam. oto ja oddaję go Panu. Po wszystkie dni, jak długo będzie żył, zostaje oddany Panu».

I oddali tam pokłon Panu.

Komentarz

W Biblii hebrajskiej Pierwsza i Druga Księga Samuela stanowiły jedno dzieło. Ich podział wywodzi się od Septuaginty (oznaczana przez: LXX). Septuaginta (z języka łacińskiego: oznacza siedemdziesiąt; oznaczana rzymską liczbą LXX oznaczającą 70, w wydaniach krytycznych przez symbol to pierwsze tłumaczenie Starego i Nowego Testamentu z języków oryginalnych, czyli hebrajskiego i aramejskiego na język grecki. Nazwa pochodzi od liczby tłumaczy, którzy mieli brać udział w pracach nad tym przekładem. LXX powstawała stopniowo pomiędzy 250 a 150 rokiem p.n.e. w Aleksandrii, i jest dziełem wielu tłumaczy.
Tłumacze greccy połączyli Księgi Samuela z Pierwszą i Drugą Księgą Królewską, nadając czteroczęściowemu dziełu wspólny tytuł Księgi Królestw, za czym poszła też Wulgata. Wulgata – (versio vulgata – z języka łacińskiego: oznacza przekład rozpowszechniony, popularny) – przekład Biblii na język dokonany przez św. Hieronima 382–406 z języków oryginałów: hebrajskiego, aramejskiego i greckiego. Przekład miał na celu dostarczenie Kościołowi jednolitego tekstu. Wulgata była najważniejszym tekstem dla średniowiecznej Europy Zachodniej. Dzieło Hieronima było pierwszą książką wydaną drukiem (Biblia Gutenberga w XV wieku). Przez ponad tysiąc lat, aż po wiek XX, była podstawowym tekstem Kościoła zachodniego, a do XXI wieku zachowało się ponad 8 tysięcy jej rękopisów.
Hebrajski tytuł Księgi Samuela ma uzasadnienie w starożytnym przekonaniu, że autorem dzieła był Samuel, ostatni sędzia w Izraelu. Jednakże Samuel, który jest bohaterem zaledwie pierwszej części dzieła, nie może być jego autorem. Autorem zatem był anonimowy historyk i teolog, który napisał je pod koniec VII w. lub na początku VI w. przed Chr. Skomponował on historię obejmującą: Księgę Jozuego, Księgę Sędziów, Pierwszą i Drugą Księgę Samuela, i Pierwszą, i Drugą Księgę Królewską.
Księgi Samuela opowiadają dzieje Izraela od momentu ustanowienia monarchii aż do końca panowania króla Dawida. Opis wydarzeń nie ma charakteru systematycznego wykładu, lecz stanowi raczej serię połączonych ze sobą historii i epizodów, odnoszących się do postaci Samuela, Saula i Dawida. Autor stworzył zwartą kompozycję literacką, której bieg wyznaczają trzej następujący po sobie przywódcy oraz nieustanne działanie Boga, który troszczy się o swój lud i kieruje nim poprzez specjalnie wybranych ludzi. Namaszczenie Saula na króla (1 Sm 9) dało początek instytucji monarchii w Izraelu. Panowanie Saula, z powodu jego niewierności Bogu, było krótkie. Na nowego władcę namaszczony został Dawid (1 Sm 16 n).
Pierwszą i Drugą Księgę Samuela można nazwać historią o ustanowieniu monarchii w Izraelu. Jej początkiem było namaszczenie Saula, natomiast swój definitywny kształt otrzymała za panowania Dawida. Izrael, w porównaniu z narodami ościennymi, dość późno przyjął strukturę państwa monarchicznego. Po zdobyciu Kanaanu na równinie nadmorskiej osiedlili się Filistyni, którzy stali się dla Izraela wielkim zagrożeniem. W tej sytuacji zaistniała potrzeba silnej, centralnej władzy. Przeciwko Filistynom wystąpił najpierw Saul, a jego dzieło poprowadził dalej Dawid, który ostatecznie złamał ich potęgę i objął władzę nad plemionami południa i północy Izraela. Ustanowienie jednej dla całego Izraela stolicy politycznej i religijnej w Jerozolimie oraz rozciągnięcie kontroli nad narodami zajordańskimi czy aramejskimi południowej Syrii, przyniosło królestwu bezpieczeństwo, pokój i dobrobyt. Jednakże wybuchające już za życia Dawida bunty wewnętrzne ujawniały dawne antagonizmy między północą a południem i zapowiadały schizmę, która nastąpiła po śmierci Salomona.
Hebrajczycy wskazywali na religijny charakter przedstawionej tu historii. Przy wyborze Saula z całą ostrością postawiono problem, czy królem Izraela ma być Bóg, czy człowiek. Ustanowiony przez namaszczenie król miał panować nad Izraelem jako pełnomocnik Jahwe. Saul nie sprostał temu ideałowi i został odrzucony. Ucieleśnieniem tej idei stał się natomiast Dawid (1 Sm 13,13n).
W centrum historii Dawida stoi Boża obietnica zawarta w proroctwie Natana (2 Sm 7,10-16). Kierując się szczególną miłością do narodu, Bóg oznajmia łaskawe i bezwarunkowe związanie się z rodem Dawida. Ustanawia między sobą a potomkami Dawida więź na wzór tej, jaka łączy ojca i syna: „Ja będę mu Ojcem, a on będzie Mi synem”. Obietnicy Bożej nie zniweczy nawet ewentualna niewierność potomków Dawida. W taki sposób Dawid interpretuje obietnicę w swojej modlitwie dziękczynnej (2Sm 7,18-29), a zwłaszcza w tzw. „ostatnich słowach”, gdzie Boże obietnice wyraźnie nazywa się wiecznym przymierzem (2 Sm 23,5). Dlatego proroctwo Natana stanowi teologiczny punkt kulminacyjny Ksiąg Samuela i najważniejszy tekst dla całego mesjanizmu królewskiego. Dzięki otrzymanej obietnicy Dawid stał się postacią kluczową w rozwoju myśli mesjańskiej Starego Testamentu. Późniejsi prorocy, szczególnie w najtrudniejszych momentach historii Izraela, często odwoływali się do obrazu „gałązki Jessego” (Iz 11,1), która była zapowiedzią nowego króla, mesjasza. Temat potomka Dawida, którym jest oczekiwany mesjasz, powraca także w Nowym Testamencie. Potomkiem, do którego została skierowana obietnica dana Dawidowi, jest Jezus z Nazaretu, Syn Dawida (np. Mt 9,27), Syn Abrahama (Mt 1,1), oczekiwany Chrystus (np. Mt 16,16; Mk 8,29; J 20,31), który jest zarazem Synem Bożym (np. Mt 3,17; 17,5; Mk 3,11; Łk 3,22; J 1,34).
Ta ciągle aktualna historia uczy, że nie ma ani „świeckiej” historii, ani społeczeństwa laickiego, gdyż wszystko, co się rozgrywa na ziemi i między ludźmi, dzieje się przed Obliczem Pańskim (1 Sm 10,25), tzn. w obecności Boga. Bóg pozwala ludziom działać jako istotom rozumnym i wolnym. Nie żyją oni w izolacji, lecz w określonej strukturze społecznej: są tu mężczyźni i kobiety, panujący i poddani, politycy i żołnierze, bogaci i biedni, obywatele i niewolnicy. W każdej z tych grup są ludzie prawi i chciwi, wielkoduszni i aroganccy, otwarci i podstępni. I choć wyraźny osąd moralny poszczególnych czynów czy osób pojawia się w Księgach Samuela rzadko, to domyślnie jest on zawsze obecny. Bóg wkracza w losy każdego człowieka i pomimo ludzkich grzechów oraz słabości ustanawia swoje królestwo, czyli panowanie.

O czytaniu:

Dzisiejsze czytanie jest fragmentem opowiadania z 1. rozdziału księgi:

¹W Rama, w górzystej krainie Efraima, w okolicy Suf, żył pewien człowiek imieniem Elkana. Był on synem Jerochama, ten zaś był synem Elihu, wnukiem Tochu, prawnukiem Sufa Efratejczyka.²Człowiek ów poślubił dwie żony: jednej było na imię Anna, a drugiej Peninna. Peninna miała dzieci, natomiast Anna była bezdzietna.

³Człowiek ten co roku pielgrzymował ze swojego miasta do Szilo, aby tam oddać cześć Panu Zastępów i złożyć ofiary. W Szilo służyli Panu jako kapłani dwaj synowie Helego, Chofni i Pinchas.

⁴Pewnego razu Elkana, po tym jak złożył ofiarę, dał swojej żonie Peninnie, każdemu z jej synów i każdej z jej córek po kawałku mięsa ze zwierzęcia ofiarnego. ⁵Annie zaś dał podwójną porcję, gdyż bardzo ją kochał, chociaż Pan nie udzielił jej daru macierzyństwa.

⁶Peninna zaś, druga żona, nieustannie sprawiała Annie ból i upokarzała ją z tego powodu, że Pennnie dał jej dzieci.⁷Takie upokorzenia powtarzały się co roku, kiedy Anna pielgrzymowała do domu Pana.

Gdy pewnego razu Anna zaczęła płakać i nie chciała jeść,⁸jej mąż Elkana odezwał się do niej: „Anno, czemu płaczesz? Dlaczego nie chcesz jeść? Dlaczego zbolałe jest twoje serce? Czyż ja nie jestem dla ciebie więcej wart niż dziesięciu synów?”.

Dla Żydów przekazywanie życia było jednym z najważniejszych obowiązków religijnych. Posiadanie potomstwa uważano za znak Bożego błogosławieństwa. Dlatego bezpłodność była dla kobiety powodem hańby. Mężczyzna, ze względu na poligamię, był w innej sytuacji, chyba że to właśnie jego dotyczył problem bezpłodności. W rodzinie Elkany, który miał dwie żony, okazało się, że Peninna może rodzić dzieci, a Anna jest bezdzietna. Nieustanna rywalizacja pomiędzy kobietami o względy męża powodowała, że Peninna wykorzystywała dramat Anny, aby odsunąć ją na drugi plan. Niemożność urodzenia dziecka była więc dla Anny powodem nieustannych upokorzeń i ogromnego duchowego cierpienia.

⁹Po skończonym posiłku Anna udała się w stronę wejścia do świątyni Pana, gdy tymczasem kapłan Heli siedział na krześle przy progu świątyni.¹⁰Jej serce było bardzo zbolałe. Zaczęła więc modlić się do Pana i głośno płakać.¹¹Złożyła też uroczysty ślub, mówiąc: „Panie Zastępów, jeśli łaskawie spojrzysz na udrękę Twojej służebnicy, wspomnisz na mnie i nie zapomnisz o Twojej służebnicy, i obdarzysz Twoją służebnicę synem, to ja oddam go Panu na zawsze. Jego włosy nigdy nie będą przycinane”.¹²Anna długo się modliła w obecności Pana. Heli zaś pilnie ją obserwował¹³i widział, jak poruszały się jej wargi, ale nie słyszał jej głosu, gdyż Anna modliła się w głębi serca. Heli więc pomyślał, że jest pijana¹⁴i rzekł do niej: „Długo jeszcze będziesz w tym stanie upojenia? Idź wytrzeźwieć gdzie indziej!”.¹⁵Anna odpowiedziała: „Ależ mój panie! Nie piłam wina ani moszczu. Jestem tylko udręczoną kobietą i wylewałam moją gorycz w obecności Pana.¹⁶Nie uważaj twojej służebnicy za kobietę zepsutą! Z nadmiaru smutku i bólu tak się zachowałam”.¹⁷Heli jej rzekł: „Idź w pokoju! A Bóg Izraela niechaj ci udzieli tego, o co Go prosiłaś!”.¹⁸„I ty bądź życzliwy dla twojej służebnicy!” – powiedziała Anna, po czym odeszła, posiliła się i jej twarz się rozpogodziła.

¹⁹Nazajutrz wczesnym rankiem Elkana i jego rodzina pokłonili się nisko Panu i wyruszyli w drogę powrotną do swojego domu w Rama.

Ślub złożony przez kobietę jest bardzo poważnym zobowiązaniem, ponieważ jej dziecko ma, na wzór nazirejczyków, całe życie poświęcić wyłącznie Bogu. Sposób, w jaki modli się Anna, jest przykładem modlitwy o wiele bardziej wzniosłej niż stosowane dotychczas w Izraelu praktyki, polegające na składaniu oﬁar ze zwierząt. Anna modli się w głębi serca (w. 13) i w ten sposób wchodzi w bezpośredni, osobowy kontakt z Bogiem, pozwalający na szczerą z Nim rozmowę.

Elkana współżył ze swoją żoną Anną, a Pan wspomniał na nią.²⁰Anna poczęła i gdy nadszedł czas rozwiązania, urodziła syna. Nadała mu imię Samuel, gdyż mówiła: „Uprosiłam go u Pana”.

²¹Jej mąż Elkana i cała rodzina udali się znowu na pielgrzymkę, aby złożyć Panu doroczną ofiarę i wypełnić złożone śluby.²²Anna natomiast nie poszła, gdyż mówiła do swojego męża: „Kiedy przestanę karmić chłopca, wtedy zaprowadzę go do Szilo i przedstawię Panu, aby już tam pozostał na zawsze”.²³Elkana odpowiedział: „Rób jak uważasz! Zostań w domu, aż go wykarmisz! Oby tylko Pan spełnił swoją obietnicę!”. Anna więc została i karmiła swojego synka do czasu, aż go odstawiła od piersi.

²⁴Kiedy Anna przestała go karmić, przyprowadziła go do domu Pana, do Szilo. Wzięła też trzyletniego cielca, jedną efę mąki i skórzany worek z winem. Chłopiec zaś był jeszcze całkiem mały.²⁵Cielca złożyli na ofiarę, a chłopca zaprowadzili do Helego.²⁶Wtedy Anna powiedziała: „Proszę, mój panie! Na twoje życie, mój panie! To ja jestem tą kobietą, która stała tu z tobą i modliła się do Pana.²⁷Modliłam się o tego chłopca, a Pan udzielił mi tego, o co Go prosiłam.²⁸Teraz ja oddaję go Panu na zawsze. Zwie się «oddany Panu»”. Po tym wszystkim pokłonili się Panu twarzą do ziemi.

Wierność Anny w wypełnianiu złożonej Bogu obietnicy i religijne środowisko, w jakim rośnie Samuel, bardzo kontrastują z niewiernością synów Helego. Uwaga autora koncentruje się na zbawczej interwencji Boga wobec ludu Izraela, jaką jest narodzenie proroka – owoc miłosierdzia Bożego i modlitwy pobożnej kobiety. Anna oddaje syna do sanktuarium zaledwie po trzech latach od jego narodzin. Nie wynika to jedynie ze zwyczaju, że okres karmienia dziecka piersią trwał właśnie tyle czasu. Stało się tak dlatego, że Samuel nie wymagał już stałej opieki matki i mógł pozostać w domu Pana.

Opowieść o życiu jednego z wielkich bohaterów izraelskiej historii — proroka i sędziego Samuela, rozpoczyna się całym szeregiem charakterystycznych elementów, które występują również i w innych relacjach biblijnych. Weźmy dla przykładu wątek dotyczący dwóch żon Elkany — Anny i Peninny, oraz istniejącego między nimi napięcia, którego podłożem jest płodność. Łatwo dostrzegamy tu analogię z opowiadaniem o żonach Abrahama: o umiłowanej, lecz niepłodnej Sarze i o zdolnej do rodzenia niewolnicy Hagar. Pomyślmy zwłaszcza o motywie, z jakim spotkaliśmy się już w przypadku matki Samsona. Przychodzący na świat w takich warunkach syn jest absolutnie darem Boga, owocem matczynych modlitw i Bożej łaski. Nie bez powodu zostanie mu nadane imię Samuel, które w języku hebrajskim znaczy: „jego imieniem jest Bóg”, ale w naszym tekście jest to wyjaśnione w sposób popularny przez dźwiękową zbieżność ze słowem „prosić” i ma oznaczać: „uprosiłam go u Pana”.
W tle opowiadania znajduje się narodowe sanktuarium w Szilo, gdzie przechowywano arkę przymierza ¹. Udaje się tam rodzina Elkany, przyszłego ojca Samuela. Anna, która kiedyś zostanie jego matką, upokorzona z powodu swej niepłodności, „wylewa swoją duszę przed Panem” w milczącej modlitwie, której towarzyszy tylko poruszanie warg, co przykuwa uwagę kapłana Helego. Wiemy, że modlitwa zawsze miała w Izraelu charakter publiczny; również prywatną prośbę należało przedstawić Bogu w ten sam sposób (por. psalmy wyrażające osobiste błaganie). W dziwnym zachowaniu Anny kapłan dopatruje się upojenia winem, co było dość częste podczas świątecznych obchodów (zwłaszcza przy okazji święta obchodzonego jesienią). Ona jednak wtajemnicza Helego w swój wewnętrzny dramat i ma nadzieję, że Pan przychyli się do jej prośby, popartej złożeniem ślubu.

¹ Arka przymierza (hebr. skrzynia), sprzęt kultyczny w Starym Testamencie, często określany również jako Arka Boga, Arka Świadectwa, Arka Jahwe-Zastępów.

Arka Przymierza była, według Wj 25,10-22; 37,1-15, obustronnie pozłacaną skrzynią z drewna akacjowego o wymiarach ok. 1,40 x 0,80 x 0,80 m, zaopatrzoną w dwa drążki do przenoszenia (1 Krl 8,8). Górną część Arki Przymierza otaczał z czterech stron złoty ornament figur geometrycznych. Zamknięcie Arki stanowiła szczerozłota płyta, zw. przebłagalnią, którą w Dzień Pojednania arcykapłan skrapiał krwią zwierząt ofiarnych dla przebłagania Boga (Kpł 16,14.15). Na dwóch przeciwległych krańcach przebłagalni umieszczono dwa klęczące (według 2 Krn 3,13 stojące) cherubiny, wykute ze złota, które swymi skrzydłami okrywały Arkę. Postaci te prawdopodobnie symbolizowały adorację należną Jahwe. Charakterystyczne, że cherubiny z Arki Przymierza stanowiły jedyny wyjątek w konsekwentnie przestrzeganym zakazie wprowadzania do kultu Bożego plastycznego wyobrażania osób.

W Arce Przymierza przechowywano jedynie tablice dekalogu (Wj 40,18; Pwt 10,5; 1 Krl 8,9). Naczynie z manną oraz laska Aarona, wbrew Hbr 9, 4, znajdowały się prawdopodobnie obok Arki (Wj 16, 33n; Lb 17, 25; por. Pwt 31,26).

W okresie wędrówki Izraelitów do Palestyny Arka stanowiła centrum kultu. W czasie zdobywania Jerycha obnoszono ją triumfalnie wokół murów miasta. Potem przez jakiś czas znajdowała się w Szilo (Joz 18,1; Sdz 18,31), następnie w Betel (Sdz 20, 18. 26). Zdobyta przez Filistynów w wojnie z Izraelitami, wróciła ponownie do Izraela, kiedy na obóz filistyński spadły nieszczęścia (1 Sm 7,1-2; 1 Krn 13,6). Następnie przechowywano ją u Obed-Edoma (2 Sm 6,10-12), skąd Dawid przeniósł ją na górę Syjon (2 Sm 6,12-17). Odtąd Jerozolima stała się ośrodkiem kultu Jahwe. Salomon umieścił Arkę w wybudowanej przez siebie świątyni jerozolimskiej (968-961), w miejscu najświętszym (1 Krl 8,1-21), do którego wstęp miał tylko arcykapłan. W czasach wrogich religii królów Manassesa i Amona (VII w. prz.Chr.) Arka Przymierza została usunięta ze świątyni, w której na pewien czas zapanował kult bałwochwalczy; dzięki reformie religijnej Jozjasza (628 lub 622) Arka wróciła do świątyni.

Arka Przymierza zaginęła w 587 r. przed Chr. w czasie oblężenia Jerozolimy przez Nebukadnezara II. Według 2 Mch 2,4 miał ją ukryć Jeremiasz na górze Nebo, bardziej prawdopodobne jest jednak, że została wywieziona i następnie zniszczona przez Babilończyków.

Arka Przymierza wyrażała realną obecność Boga w narodzie izraelskim i zawarte z nim przymierze (tablice dekalogu), dające Izraelitom rękojmię zwycięstwa nad nieprzyjaciółmi (Lb 10,35; 1 Sm 4,3-12; 1 Krl 3,15). Bliskość i opiekę Jahwe wyrażał nadto tajemniczy obłok unoszący się nad namiotem i Arka Przymierza (Wj 40,34-38). W czasach Jeremiasza doszła nowa, dotąd nie sprecyzowana idea (1 Sm 4,4; 2 Sm 6,2), że Arka jest również tronem Jahwe (Jr 3,16-17). Tomasz z Akwinu przyrównał ciało Jezusa do nieskażonego drzewa akacji, z którego Arka była sporządzona; złoto w Arce Przymierza było dla niego symbolem mądrości i miłości Boga, a przechowywane w niej tablice zapowiadały nowego Prawodawcę, Chrystusa. Tradycja kościelnej widziała w Arce Przymierza również symbol Maryi: jak Arka Przymierza przechowywała tablice Prawa, tak Maryja nosiła w swym łonie jego dawcę Chrystusa, dlatego też w Litanii loretańskiej i w Godzinkach Maryję nazywa się Arką Przymierza.

Ślub Anny wyraża się w przyrzeczeniu, że jeśli urodzi jej się syn, to będzie poświęconym Bogu nazirejczykiem. Pamiętamy, że również Samson został Mu oddany w myśl zasad nazireatu ², które między innymi zabraniały obcinania włosów (Lb 6). Bóg wysłuchuje modlitw bezpłodnej. Samuel przebywa w rodzinie do momentu odłączenia go od matczynej piersi, co na starożytnym Bliskim Wschodzie następowało około drugiego lub trzeciego roku życia dziecka. Gdy nadszedł właściwy moment, Anna za zgodą Elkany przyprowadza swego synka do Szilo.

² Ślub nazireatu. Ślub ten składany był na określony czas i wymagał od osoby, by nie piła alkoholu, nie strzygła włosów oraz unikała dotykania zwłok. Z czasem (ale w czasach pobiblijnych) ten ostatni zakaz rozszerzono na jedzenie mięsa. W przypadku, gdy nazirejczyk dotknąłby osoby zmarłej (np. ktoś nagle umiera w jego obecności), był on zobowiązany do ogolenia głowy, złożenia gołębia na ofiarę za grzech, drugiego na całopalenie, jagnięcia na ofiarę zadośćuczynienia a następnie ponownie wrócić do realizowania całego zadeklarowanego czasu ślubu, niezależnie od spełnionego już okresu. W czasach machabejskich pojawiła się trudność, ponieważ nazirejczycy, którzy spełnili swoje śluby nie mieli gdzie złożyć ofiary związanej z zakończeniem ślubu, gdyż świątynia w Jerozolimie była sprofanowana (1 Mch 3,49-51). Praktyka ta znana była także w czasach Nowego Testamentu, Paweł składa taki ślub w Kenchrach (Dz 18,18) i dołącza do grupy innych nazirejczyków (Dz 21,23-24).

Pierwotnie ślub nazireatu, był składany na całe życie. Co więcej, nazirejczycy byli uważani za charyzmatyków wybranych przez Boga. Taką sytuację mamy w przypadku Samsona, którego całe życie poświęcone jest świętej walce z największym wrogiem Izraela – Filistynami. Można przypuszczać, że istniała niegdyś instytucja „świętych wojowników”, których znakiem były długie włosy, które uważano za siedlisko siły. Dlatego też, kiedy Dalila podstępem ścięła je, Samson traci nagle swoją nadludzką siłę.

Podobne uwarunkowania stawiane matce oraz dziecku, które dopiero ma się narodzić, spotykamy w historii opisującej wydarzenia poprzedzające przyjście na świat Samuela. Ten jednak nie oddaje się w sposób czynny wojnie, ale całe życie spędza na służbie Bogu w świątyni i poprzez funkcję sędziego. Tutaj jednak pojawia się moment ślubu złożonego przez matkę, który będzie miał dla późniejszej instytucji nazireatu kluczowe znaczenie.

Anna przynosi ze sobą i składa kapłanowi Helemu wszystko, co było konieczne do złożenia uroczystej ofiary w sanktuarium. Przekazuje mu też chłopca, aby wprowadził go wżycie poświęcone Bogu w Jego świątyni. W słowach wypowiedzianych przez nią przy oddawaniu syna brzmi echo złożonej niegdyś obietnicy. W tekście hebrajskim powtarza się w nich wyraz „prosić”, „błagać” (aby otrzymać coś w zamian): „O tego chłopca się modliłam, i spełnił Pan prośbę, którą do Niego zanosiłam” (1 Sm 1,27). Przed opuszczeniem sanktuarium Anna wyśpiewuje pieśń, podobną w formie i treści do psalmu.

Psalm (Ps 84 (83), 2-3. 5-6. 9-10 (R.: por. 5a))

Szczęśliwi, którzy mieszkają w Twym domu

Jak miłe są Twoje przybytki, *
Panie zastępów!
Dusza moja stęskniona pragnie przedsionków Pańskich, *
serce moje i ciało radośnie wołają do Boga żywego.

Szczęśliwi, którzy mieszkają w Twym domu

Szczęśliwi, którzy mieszkają w domu Twoim, Panie, *
nieustannie wielbiąc Ciebie.
Szczęśliwi, których moc jest w Tobie, *
którzy zachowują ufność w swym sercu.

Szczęśliwi, którzy mieszkają w Twym domu

Panie zastępów, usłysz modlitwę moją, *
nakłoń ucha, Boże Jakuba.
Spójrz, Boże, Tarczo nasza, *
wejrzyj na twarz Twojego pomazańca.

Szczęśliwi, którzy mieszkają w Twym domu

Komentarz

Psalm 84. to pieśń śpiewana podczas jesiennej pielgrzymki Izraelitów do Świętego Miasta. Pierwsza część wyraża pragnienie oglądania Jerozolimy ze względu na uszczęśliwiającą bliskość Boga zamieszkującego świątynię. Druga to modlitwa o wszelkie dary Boga, który otacza Izraela opieką jak tarczą. Można w tym psalmie widzieć pochwałę pielgrzymowania do miejsc świętych. Jest ono obrazem ciągłego zbliżania się do Boga na drogach ziemskiej pielgrzymki (1 Krn 25,19; 2 Kor 5,6). Psalm ukazuje chrześcijanom znaczenie zwłaszcza tej ostatniej drogi, którą każdy człowiek przemierzy. Uciążliwe przejście doliną płaczu to obraz śmierci, która jednak prowadzi ku życiu. Jak górskie wąwozy jesienią napełniają się potokami wody, tak dla pielgrzymów ku wiecznej świątyni tryskają strumienie wody żywej (Ez 47,1-12) z przebitego boku Chrystusa (J 19,34). Dzięki Jego ofierze i zwycięstwu śmierć stała się bramą do wiecznego świętowania z Bogiem na górnym Syjonie, czyli w niebie.

2.czytanie (1 J 3, 1-2. 21-24)

Zostaliśmy nazwani dziećmi Bożymi i nimi jesteśmy

Czytanie z Pierwszego Listu Świętego Jana Apostoła

Najmilsi:

Popatrzcie, jaką miłością obdarzył nas ojciec: zostaliśmy nazwani dziećmi Bożymi, i rzeczywiście nimi jesteśmy. Świat zaś dlatego nas nie zna, że nie poznał Jego.

Umiłowani, obecnie jesteśmy dziećmi Bożymi, ale jeszcze się nie ujawniło, czym będziemy. Wiemy, że gdy się objawi, będziemy do Niego podobni, bo ujrzymy Go takim, jakim jest.

Umiłowani, jeśli serce nas nie oskarża, to mamy ufność w Bogu, a o co prosić będziemy, otrzymamy od Niego, ponieważ zachowujemy Jego przykazania i czynimy to, co się Jemu podoba. Przykazanie zaś Jego jest takie, abyśmy wierzyli w imię Jego Syna, Jezusa Chrystusa, i miłowali się wzajemnie tak, jak nam nakazał. Kto wypełnia Jego przykazania, trwa w Bogu, a Bóg w nim; a to, że trwa on w nas, poznajemy po duchu, którego nam dał.

Komentarz

O księdze:

Pierwszy List świętego Jana stanowi rodzaj homilii, która zachęca wiernych do żywej wiary w Jezusa Chrystusa. Autor wielokrotnie zachęca do trwania w łączności z Bogiem i z bliźnimi w wierze, podkreślając przy tym, że prawdziwą relacje z Bogiem poznaje się po uczynkach miłości wobec ludzi. Wzywa również do głębszego poznania sprawiedliwego Boga, którego określa jako światłość, miłość, prawdę. Życie w łączności z Bogiem i realizacja miłości braterskiej powodują pogłębienie wiary i umożliwiają skuteczne przeciwstawienie się szatanowi i grzechowi. Żywa wiara realizowane w codziennym życiu okazuje się zwycięstwem nad szatanem oraz tymi, którzy głoszą błędne poglądy czy nad światem przenikniętym fałszywymi wartościami. Treść Pierwszego listu świętego Jana zmierza także do umocnienia wiary chrześcijańskiej we wspólnocie. Fałszywi nauczyciele wywodzący się z kręgów gnostyckich, negowali fakt Wcielenia Chrystusa i Jego godność mesjańską. Owi nauczyciele nazywani są antychrystami i fałszywymi prorokami. Polemiczny charakter wielu fragmentów tego pisma wskazuje na wewnętrzne napięcia we wspólnocie. Autor listu stara się uświadomić adresatom, że popełniany dobrowolnie grzech jest równoznaczny z odrzuceniem samego Boga.

O czytaniu:

Świadomość, że jest się dzieckiem Bożym, wyzwala w wierzących pragnienie bycia jak najbliżej Jezusa. Już podczas swojego ziemskiego życia chrześcijanie realnie spotykają się z Nim, chociaż dokonuje się to pod osłoną sakramentów. Dopiero w wieczności dzieci Boże dostąpią łaski oglądania Pana twarzą w twarz. W tym spotkaniu z Jezusem w pełni zrozumieją, jak wielka jest miłość Boga do każdego człowieka i jak wielką godnością Bóg obdarzył ludzi. Jeśli człowiek stara się na ziemi rozpoznawać to, czego chce Bóg i spełniać Bożą wolę, to doświadcza coraz silniejszej więzi z Bogiem. Dzięki faktycznej łączności osób wierzących z Jezusem może On poprzez nie kochać, nauczać, uzdrawiać. W ten sposób całe stworzenie doświadcza, jak dobry jest Bóg.
Druga część dzisiejszego czytania zostałą zaczerpnięta z fragmentu, który w całości brzmi:

1 J, 3:¹¹Takie bowiem jest orędzie, które słyszeliście od początku, że mamy się wzajemnie miłować.¹²Nie tak jak Kain! Pochodził on od Złego i zabił swojego brata. A dlaczego go zabił? Bo jego czyny były złe, czyny zaś jego brata – sprawiedliwe. ¹³Nie dziwcie się więc, bracia, jeżeli świat was nienawidzi. ¹⁴My wiemy, że przeszliśmy ze śmierci do życia, ponieważ miłujemy braci. Ten, kto nie miłuje, trwa w śmierci. ¹⁵Każdy, kto nienawidzi swego brata, jest zabójcą, a wiecie, że żaden zabójca nie ma w sobie życia wiecznego.¹⁶Po tym rozpoznaliśmy miłość, że On oddał za nas swoje życie. My także powinniśmy oddać życie za braci. ¹⁷Jeśli ktoś obfituje w bogactwa świata i widząc swego brata w potrzebie, zamyka przed nim swoje serce, jak może trwać w nim miłość Boga? ¹⁸Dzieci, nie miłujmy słowem ani językiem, lecz czynem i prawdą. ¹⁹Po tym rozpoznamy, że jesteśmy z prawdy, i uspokoimy przed Nim nasze serce. ²⁰Bo gdyby nawet serce oskarżało nas, to Bóg jest większy od naszego serca i wie wszystko. ²¹Umiłowani, jeżeli serce nas nie oskarża, to pełni ufności możemy stanąć przed Bogiem ²²i o co poprosimy, otrzymamy od Niego, ponieważ przestrzegamy Jego przykazań i czynimy to, co się Jemu podoba. ²³A to jest Jego przykazanie, abyśmy uwierzyli w imię Jego Syna Jezusa Chrystusa i miłowali się wzajemnie zgodnie z przykazaniem, jakie nam dał.²⁴Kto więc przestrzega Jego przykazań, trwa w Bogu, a Bóg w nim. To, że Bóg w nas przebywa, rozpoznajemy dzięki Duchowi, którego nam dał.

W tym fragmencie ukazane jest, że realizacja przykazania miłości jest najważniejszym zadaniem w życiu chrześcijan. Opowieść o Kainie, który zabija swego brata (Rdz 4,1-16), pokazuje, jak zło może tryumfować nad tymi, którzy nie postępują w życiu sprawiedliwie. Z powodu własnej nienawiści i złości pozbawiają się oni także możliwości uzyskania wiecznego szczęścia w niebie. Dla chrześcijan wzorem postępowania jest Jezus Chrystus, który z miłości oddaje swoje życie za ludzi, aby wszyscy mogli być zbawieni. Ludzie wierzący winni brać z Jezusa przykład, ponieważ tylko wtedy, gdy osoby stają się dla siebie dobrowolnym darem, może zaistnieć prawdziwa miłość, pokój, sprawiedliwość. Konkretnym przejawem miłości są czyny miłosierdzia wobec ubogich, strapionych, skrzywdzonych, odrzuconych. Sprowadzanie miłości jedynie do pięknych słownych deklaracji jest jej zaprzeczeniem. Miłość zawsze poznaje się po czynach. Kierowanie się w życiu miłością sprawia, że bez obaw staje się przed Bogiem i czuje się Jego obecność. Jeśli człowiek gardzi drugim człowiekiem, oznacza to, że odrzuca samego Chrystusa (Mt 25,40.45).

Aklamacja (Por. Dz 16, 14b)

Alleluja, alleluja, alleluja

Otwórz, Panie, nasze serca,
abyśmy uważnie słuchali słów Syna Twojego.

Alleluja, alleluja, alleluja

Ewangelia (Łk 2, 41-52)

Rodzice znajdują Jezusa w świątyni

Słowa Ewangelii według Świętego Łukasza

Rodzice Jezusa chodzili co roku do Jeruzalem na Święto Paschy. Gdy miał lat dwanaście, udali się tam zwyczajem świątecznym. Kiedy wracali po skończonych uroczystościach, został młody Jezus w Jerozolimie, a tego nie zauważyli Jego Rodzice. Przypuszczając, że jest wśród pątników, uszli dzień drogi i szukali Go między krewnymi i znajomymi. Gdy Go nie znaleźli, wrócili do Jeruzalem, szukając Go.

Dopiero po trzech dniach odnaleźli Go w świątyni, gdzie siedział między nauczycielami, przysłuchiwał się im i zadawał pytania. Wszyscy zaś, którzy Go słuchali, byli zdumieni bystrością Jego umysłu i odpowiedziami.

Na ten widok zdziwili się bardzo, a Jego Matka rzekła do Niego: «Synu, czemu nam to uczyniłeś? Oto ojciec Twój i ja z bólem serca szukaliśmy Ciebie». Lecz on im odpowiedział: «Czemu Mnie szukaliście? Czy nie wiedzieliście, że powinienem być w tym, co należy do mego Ojca?» Oni jednak nie zrozumieli tego, co im powiedział.

Potem poszedł z nimi i wrócił do Nazaretu; i był im poddany. A Matka Jego chowała wiernie wszystkie te sprawy w swym sercu. Jezus zaś czynił postępy w mądrości, w latach i w łasce u Boga i u ludzi.

Komentarz

O księdze:

Najstarsze świadectwa chrześcijańskie stwierdzają, że autorem trzeciej Ewangelii oraz Dziejów Apostolskich jest Łukasz, lekarz i towarzysz Pawła, pochodzący z Antiochii Syryjskiej. O Łukaszu można też powiedzieć, że był historykiem i teologiem.
Ewangelia według św. Łukasza jest dedykowana Teofilowi (Łk 1,3). Wymienienie go w tytule nie oznacza, że jest on jedynym, do którego skierowane jest to dzieło. Łukasz w osobie Teofila adresuje swoje dzieło do ludzi wywodzących się z kręgu kultury greckiej, którzy przyjęli chrześcijaństwo.
Istotnym celem dzieła Łukasza (Ewangelii i Dziejów Apostolskich) było przygotowanie chrześcijan do podjęcia misji ewangelizacyjnej wśród narodów. Stwierdza się wręcz, że Łukasz napisał tzw. Ewangelię ewangelizatora. Kościół przestawał być małą grupą ludzi, którzy wzajemnie się znają, i przeradzał się w społeczność bardzo zróżnicowaną, wymagającą od jej członków uniwersalizmu i wielkiej otwartości na wszystkie ludy.
Ewangelia według św. Łukasza powstała ona po roku 70 po Chr., czyli po zburzeniu Jerozolimy przez Rzymian.
Wszyscy zgodnie przyjmują, że Ewangelia według św. Łukasza i Dzieje Apostolskie stanowią dwie części jednego dzieła, którego prologiem jest Łk 1,1-4. Łukasz, pisząc Ewangelię, musiał myśleć już o drugiej części. Potwierdzają to zabiegi literackie i ciągłość głównych tematów teologicznych, obecnych w obu tych księgach. Redagując Ewangelię, korzystał z kilku źródeł. Wiele tekstów przejął z materiału zgromadzonego w starszej Ewangelii według św. Marka. Łukasz w swojej Ewangelii zamieścił prolog (Łk 1,1-4), tradycję dotyczącą dzieciństwa Jezusa (Łk 1,5 – 2,52), opisy ukazujące Bóstwo Jezusa (Łk 24,13-53). Szerzej niż Marek opisał działalność Jezusa w Galilei (Łk 6,20 – 8,3) oraz Jego podróż do Jerozolimy (Łk 9,51 – 18,14). Szczególną rolę w kompozycji Ewangelii odgrywa Jerozolima. W tym mieście dokonują się najważniejsze wydarzenia z ziemskiego życia Jezusa. Przygotowanie uczniów dokonuje się w drodze do Jerozolimy. W Jerozolimie – a nie jak u pozostałych ewangelistów w Galilei – zmartwychwstały Chrystus spotyka się ze swoimi uczniami. Ewangelia ma być głoszona, począwszy od Jerozolimy (Łk 24,47), i z tego miejsca Kościół będzie się rozszerzał, aż obejmie swoim zasięgiem cały świat.
Charakterystyczną część Ewangelii według św. Łukasza stanowią przypowieści: o miłosiernym Samarytaninie (Łk 10,30-37); o bogatym rolniku (Łk 12,16-21); o miłosiernym Ojcu (Łk 15,11-32); o nieuczciwym zarządcy (Łk 16,1-8); o bogaczu i Łazarzu (Łk 16,19-31); o faryzeuszu i celniku (Łk 18,10-14). Tylko Łukasz opisuje sceny przedstawiające miłość Jezusa do grzeszników, np. nawrócona grzesznica (Łk 7,36-50); Zacheusz (Łk 19,2-10). Odnotowuje też cuda, których nie ma w pozostałych Ewangeliach: wskrzeszenie młodzieńca z Nain (Łk 7,11-17); uzdrowienie kobiety chorej na artretyzm (Łk 13,10-17); uzdrowienie chorego na puchlinę wodną (Łk 14,1-6) oraz oczyszczenie dziesięciu trędowatych (Łk 17,11-19).
Ewangelię według św. Łukasza cechuje atmosfera modlitwy, radości, pokoju, chwały Bożej, łagodności i dobroci. Autor posiada głębokie wyczucie psychiki i wspaniale kreśli portrety swoich bohaterów, zwłaszcza Jezusa. Jest również, bardziej niż inni ewangeliści, wrażliwy na rolę i misję kobiet. Wskazuje, że kobiety na równi z mężczyznami są zobowiązane do przyjęcia Ewangelii i odpowiedzialne za jej głoszenie. Łukasz stara się także dać odpowiedź na pytanie: Jaki jest cel i sens istnienia chrześcijaństwa w świecie? W swoim dziele ukazuje on, że historia Jezusa i dzieje Kościoła, który założył, są wypełnieniem starotestamentowych obietnic danych przez Boga. Historia Jezusa i w konsekwencji historia Kościoła stanowią ostatni etap historii zbawienia. Epoka ta zakończy się powtórnym przyjściem Chrystusa i dokonaniem sądu nad światem. Czas Kościoła zawarty pomiędzy pierwszym i drugim przyjściem Jezusa na ziemię jest czasem ostatecznym. Nie jest to tylko epoka, w której pielęgnuje się pamięć o Jezusie. Zmartwychwstały Chrystus cały czas działa w swoim Kościele i poprzez swój Kościół. Jezus przemierza wraz z Kościołem drogę, która prowadzi do ostatecznego spotkania z Bogiem.
Świadectwa zawarte w Ewangelii jednoznacznie wskazują, że Jezus jest jedynym Zbawicielem świata. W Starym Testamencie tytuł „Zbawca” odnoszony był do Boga i wyrażał dwa aspekty: wybawienie od zła oraz obdarowywanie dobrodziejstwami. W świetle Ewangelii według św. Łukasza Jezus w całej swojej działalności zmierza do uwolnienia człowieka od zła, od grzechów i nieszczęść oraz obdarza go darami Bożymi. Czas działalności Jezusa jest więc czasem zbawienia. Jego Ewangelia jest słowem, które zbawia. Dlatego orędzie o zbawieniu i odpuszczaniu grzechów w imię Jezusa ma być głoszone wszystkim narodom (Łk 24,47).
Szczególną uwagę Łukasz przywiązuje do ukazania roli modlitwy w życiu Jezusa, a także rodzącego się Kościoła. Wszystkie istotne wydarzenia z życia Jezusa poprzedzone są modlitwą. Jezus, modląc się, daje ludziom przykład, w jaki sposób mogą trwać w nieustannej łączności z Bogiem Ojcem. Modlitwa jest też ukazana jako niezawodny środek przeciwko pokusom, przeciwnościom, zniechęceniu, zagubieniu.
Ewangelia według św. Łukasza jest swego rodzaju podręcznikiem, który ma przygotować chrześcijan do dzieła ewangelizacji. Przekazuje słowa i czyny Jezusa w taki sposób, by ewangelizujący mógł być skutecznym świadkiem Chrystusa. Wzorem jest Jezus, który jako „pierwszy ewangelizator” nie tylko sam głosił Ewangelię (Łk 4,16-21), ale stopniowo przygotowywał do tego dzieła swoich uczniów.

O czytaniu:

Tłem wydarzenia opisanego przez Łukasza jest największe święto żydowskie – Pascha, którego obchody trwały siedem dni. Na podstawie obowiązującej interpretacji przepisów Prawa (Pwt 16,1-17; Wj 23,14-17) w tych dniach w Jerozolimie mieli się stawić wszyscy mężczyźni powyżej trzynastego roku życia. Na święto przybywały również kobiety i dzieci. Obecność tych ostatnich, zwłaszcza chłopców stojących na progu dojrzałości, podyktowana była potrzebą stopniowego wprowadzania ich w praktykowanie nakazów Prawa. Z tego powodu również dwunastoletni Jezus znalazł się w tym czasie w Świętym Mieście. Święto Paschy upamiętniało przejście Izraelitów z niewoli egipskiej do Ziemi Obiecanej. W sensie teologicznym stanowiło ono zapowiedź „przejścia” Jezusa z tego świata do Ojca, które dokonało się na krzyżu i dzięki któremu ludzkość została wyzwolona z niewoli grzechu. W Ewangelii według św. Łukaszaw tym miejscu pojawia się także pierwsza wypowiedź Jezusa, przez którą ukazuje On swoją niepowtarzalną relację z Bogiem, nazywając Go swoim Ojcem. Posłuszeństwo Ojcu i nastawienie na całkowite wypełnienie Jego woli będzie decydowało o dalszym życiu Jezusa jako Syna Bożego i nic nie zdoła temu przeszkodzić.